ၵၢၼ်ႉၵေႃး၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းၵၢၼ်ႉၵေႃး (မၢၼ်ႈ: ဂန့်ဂေါမြို့ ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Gangaw) ၼႆႉ ပဵၼ် ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈဝဵင်းၵၢၼ်ႉၵေႃး လႄႈ ၸႄႈတွၼ်ႈၵၢၼ်ႉၵေႃး၊ ၸႄႈတိူင်းမၵူၺ်း၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထုင်ႉၵၢၼ်ႉၵေႃးၼႆႉ ပဵၼ်ထုင်ႉ ဢၼ်မီးတီႈ ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းတူၵ်း ၸႄႈတွၼ်ႈပၶူၵ်ႉၵူႇသေ ပဵၼ်ထုင်ႉလိၼ်တႅမ်ႇ ဢၼ်ၵႅပ်ႈယၢဝ်းဢွၼ်ႇသေ မီးဝႆႉ တီႈၼႂ်းၵႄႈ ၽၢႆႇတၢင်းဢွၵ်ႇလွႆပူင်ႇ ၽႄႈ ၽၢႆႇတူၵ်းသၼ်လွႆၶျၢင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင် ဝဵင်းၼႆႉ မီး 698 လွၵ်းလၵ်းယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း တီႈၼိူဝ်ဝဵင်း ၸွမ်းၼင်ႇ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်းပီ 2014 ၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ 13,393 ၵေႃႉယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ ၵူၼ်းၶိူဝ်းယေႃးၶဝ် ယူႇသဝ်းတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။

ဝဵင်းၵၢၼ်ႉၵေႃး
ဝဵင်းၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ဝဵင်းၵၢၼ်ႉၵေႃး ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇတီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ၼႄဢွင်ႈတီႈဝဵင်း
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 22°9′50″N 94°7′27″E
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈတိူင်း	မၵူၺ်း
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈၵၢၼ်ႉၵေႃး
ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈဝဵင်း	ဝဵင်းၵၢၼ်ႉၵေႃး
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ (UTC+6:30)

ဝဵင်းၵၢၼ်ႉၵေႃးၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈ ၽင်ႇၽၢႆႇသၢႆႉ ၼမ်ႉမျိတ်ႉတႃႇယဝ်ႉ။ သဵၼ်ႈတၢင်းၶၢဝ်းမႆႈ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ ဝဵင်းထီးလိၼ်း ၵႂႃႇၸူး ဝဵင်းၵၢတ်ႇလိုဝ်း ၼၼ်ႉ လႆႈလတ်း ဝဵင်းၵၢၼ်ႉၵေႃးၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၵွင်းမူးသွႆႇတေႃႇသျိၼ်ႇ ၼႆႉ ပဵၼ် ၵွင်းမူးတၼ်းၶူဝ်းယႂ်ႇ တီႈ ဝဵင်းၵၢၼ်ႉၵေႃးယဝ်ႉ။ ၼမ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇ ၸႄႈဝဵင်းတင်းဢၼ်ၼႆႉ လႆႈပိုင်ႈဢိင် ၼမ်ႉမျိတ်ႉတႃႇယဝ်ႉ။ တီႈဝဵင်းၵၢၼ်ႉၵေႃးၼႆႉ ၵၢၼ်ငၢၼ်းၽၼ်ႇမူင်ႈ ပဵၼ်ၵၢၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ပိုတ်ႇဝႆႉ သၢႆတၢင်းႁိူဝ်းမိၼ်လႄႈ လုၵ်ႉဢဝ် တီႈ ပၶူၵ်ႉၵူႇသေ မီးတၢင်းၵပ်ႈသိုပ်ႇၸူး ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ၵူႈဝူင်ႈယဝ်ႉ။

သၢႆပိုၼ်း

ဝဵင်းၵၢၼ်ႉၵေႃးၼႆႉ ၸဝ်ႈႁၢၼ် ၸိူဝ်းထုၵ်ႇပၼ်တၢမ်ႇ လိုပ်ႈဢွၵ်ႈမိူင်း ဢၼ်လႆႈသုမ်းတီႈပၢင်သိုၵ်း ၽွင်းၵႂႃႇလိုပ်ႈတိုၵ်း လွင်ႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ မိတ်ႉသၵီႇရိ မိူဝ်ႈပီ 1246 ၼၼ်ႉ ၵေႃႉတႄႇတင်ႈမႃးဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈတႄႇတင်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈဢွၼ်ဝၢၼ်ႈၼိုင်ႈ ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ ဝၢၼ်ႈၵမ်ႉၵေႃႇၼၼ်ႉသေ ဝၢႆးမႃး ၵႂၢင်ႈၶႂၢင်မႃးလွႆးလွႆးသေ ပဵၼ်မႃး ဝဵင်းၵၢၼ်ႉၵေႃးၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် လွင်ႈဝဵင်းၵဝ်ႇၵၢၼ်ႉၵေႃး လႆႈလူႉလႅဝ်မႃး မိူဝ်ႈၸဝ်ႉၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈငၢႆးမိူၼ် ဢပုမ်ႇဢသိူၵ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ လႆႈထူပ်းၽေး ငူးလူင် ဢၼ်တူဝ်မၼ်း ထၢၼ်ႇလမ်းတူၼ်ႈထၢၼ်ႈၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 1959 ဢၼ်လႆႈ ထူပ်းၶၢပ်ႈလုပ်ႇ ဢၼ်မီးတၢင်းယၢဝ်း 18 ထတ်း တီႈႁိမ်း ဝၢၼ်ႈမိၼ်း လႄႈ လႄႈ ၵၢၼ်ႉၵေႃးမျွၵ်ႉၵူင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈပၢၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ တီႈၵၢၼ်ႉၵေႃးၼႆႉ ဝႆႉပူႇႁဵင်သေ ဢုပ်ႉပိူင်ႇမႃးယဝ်ႉ။ ပူႇႁဵင်ဢၼ်လႆႈႁူႉၸိုဝ်ႈ ဢၼ်ၸဝ်ႉသေပိူၼ်ႈၼႆ့ ပဵၼ် ဢူးမိၼ်းၵွင်းယဝ်ႉ။ ပူႇႁဵင်ဝဵင်းၵၢၼ်ႉၵေႃး ဢူးမိၼ်းၵွင်းၼႆႉ လႆႈၶဝ်ႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် မိူဝ်ႈၶိုၼ်ႈသိုၵ်း ၸူး မိူင်းတႆး မိူဝ်ႈပီ 1951 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႉ ပၢၼ်ၵုင်းပွင်ႇၼၼ်ႉ ဢူးလုၼ်းၵျေႃႇ ၵေႃႉလႆႈၸတ်းၵၢၼ် ပဵၼ်ပူႇႁဵင်ဝဵင်းၵၢၼ်ႉၵေႃးယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 1805 ၼၼ်ႉ မၼ်းတိုၵ်ႉဢဝ် တႃႈၶုၼ် ပူႇႁဵင်ဝဵင်းသေ ဢုပ်ႉပိူင်ႇ မႃး ထိုင်ပၢၼ် ပူဝ်းတေႃႇၽယႃးယဝ်ႉ။ တီႈတႃႈၶုၼ်မၼ်းၼၼ်ႉ ဢူးပေႃႇဢူး လႅပ်ႈသိုပ်ႇပုတ်ႈဢဝ်မႃးယဝ်ႉ။ ပူႇႁဵင်ပူးပေႃႇဢူး ၼႆႉ လႆႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၶိုၼ်ႈသိုၵ်းၸူး မၼိပူႇရ မိူဝ်ႈ ပီ 1912 ပၢၼ် ပၵျီးတေႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင် ပၢၼ်ၵုင်းပွင်ႇမႃး ဢၼ်ပဵတ် တႃႈၶုၼ် ပူႇႁဵင်ႇဝဵင်းၵၢၼ်ႉၵေႃးၼႆႉ လႆႈဝဝ်းမွတ်ႇမႃးယဝ်ႉ။ ထိုင် ပၢၼ် ၶုၼ်သီႇပေႃႉ ပီ 1883 လိူၼ်မေႇ 18 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ဢဝ် ထုင်ႉၵၢၼ်ႉၵေႃးၼႆႉ ဢၢပ်ႈပၼ် ဢူးသူၺ်ႇၵွင်ႇ ယဝ်ႉ။ ဢူးသူၺ်ႇၵွင်ႇၼႆႉ ၸူးၸၼ်ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ် တီႈမၼ်းပိူင်ႇသေ တၢင်ႇၽိုၼ်ဝႆႉလႄႈ ႁၢၼ်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ် ၼၼ်ႉ ယၢမ်းလဵဝ် မီးဝႆႉတီႈ ႁွင်ႈၼႄ တီႈ ဝဵင်းႁမ်းဝႅတ်ႉ မိူင်းၵျႃႇမၼီႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ်ၼၼ်ႉ မီးသႅၼ်း 190x80 သႅၼ်ႇတီႇမီႇတႃႇသေ ဢဝ်ပၢၼ်းသီလၢႆသီ ယွမ်ႉဝႆႉတီႈၼိူဝ် ၽႅၼ်ႇမၼ်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။

ၼမ်ႉမျိတ်ႉတႃႇ ဢၼ်လႆပိၼ်ႉၽူၼ် တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ လတ်းလႆၵႂႃႇ တီႈၼႂ်းၵၢင်ဝဵင်းၵၢၼ်ႉၵေႃး သိုဝ်ႈသိုဝ်ႈသေ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းၼႆႉ ႁွင်ႉဝႃး ၵၢၼ်ႉၵေႃးၽၢႆႇဢွၵ်ႇ၊ ၵၢၼ်ႉၵေႃးၽၢႆႇတူၵ်းၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼႆႉမႃး ႁဵတ်းၶူဝ်ၸိူၵ်ႈ ၵၢႆၼမ်ႉမျိတ်ႉတႃႇသေၵေႃႈ ဢဝ် ပွတ်းတူၵ်းပွတ်းဢွၵ်ႇ ႁူမ်ႈၵၼ်မႃးယဝ်ႉ။

ၽူႈၸိူဝ်းၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်

• ဢူးၵျႃႇထုၼ်း ၽူႈလႆႈသူးလိၵ်ႈၸႃႇပေႇပဵၵ်ႉမၢၼ်ႇ
• ၸဝ်ႈသြႃႇယေႃး ဢသျိၼ်ႇသိရိၼ်ႇတႃႇၽိဝမ်ႇသ (ဝၢၼ်ႈလႅတ်ႉပၢၼ်ႇ)
• တွၵ်ႇတႃႇတိၼ်ႇတဵင်း (ၽူႇမိပေႇတ)