ငၽႄး၊ ဝဵင်း
ဝဵင်းငၽႄး (မၢၼ်ႈ: ငဖဲမြို့ ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Ngape) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈဝဵင်းငၽႄး၊ ၸႄႈတွၼ်ႈမိၼ်းပူး၊ ၸႄႈတိူင်းမၵူၺ်း၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉ တီႈႁိမ်း ႁွင်ႈမၢၼ်း (မၢၼ်ႈ: မန်းချောင်း) ဢၼ်မီးတီႈ တိၼ်လွႆ သၼ်လွႆရၶႅင်ႇ (မၢၼ်ႈ: ရခိုင်ရိုးမ) ၼၼ်ႉသေ တင်း ဝဵင်းမိၼ်းပူးၼႆႉ ပေႃးဢဝ် တၢင်းလူတ်ႉၵႃးဝႃႈ ၵႆယၢၼ် မွၵ်ႈ 40 လၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း ပီ 2014 ၼၼ်ႉသေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ မီးဝႆႉ 4,065 ၵေႃႉ[1]ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
| ဝဵင်းငၽႄး | |
|---|---|
| ဝဵင်းၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ | |
 | |
  ဝဵင်းငၽႄး | |
| ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 20°4′N 94°28′E / 20.067°N 94.467°Eၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 20°4′N 94°28′E / 20.067°N 94.467°E | |
| မိူင်း |
 မျၢၼ်ႇမႃႇ |
| ၸႄႈတိူင်း |
 မၵူၺ်း |
| ၸႄႈတွၼ်ႈ | ၸႄႈတွၼ်ႈမိၼ်းပူး |
| လတ်ႉတီႇၵျု | (20)တီႇၵရီႇ၊ (4)မိတ်ႉၼိတ်ႉ |
| လွင်ႇၵျီႇၵျု | (94)တီႇၵရီႇ၊ (28)မိတ်ႉၼိတ်ႉ |
| ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈဝဵင်း | ဝဵင်းငၽႄး |
| ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ် | လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ (UTC+6:30) |
သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း
မႄးထတ်းဝဵင်းငၽႄးၼႆႉ တင်း ဝဵင်းၸေႇတုၵ်ႉတရႃႇ ၵႆယၢၼ်ၵၼ် မွၵ်ႈ 30 လၵ်းၼၼ်ႉသေ တင်း ပတဵင်းၼႆႉ ၵႆယၢၼ်ၵၼ် မွၵ်ႈ 6 လၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းၼၼ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈတူၵ်းၵၢင် တွၼ်ႈတႃႇ ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ တႃႇ ၸႄႈတွၼ်ႈၵျွၵ်ႉၽျူႇ လႄႈ ၸႄႈတွၼ်ႈမိၼ်းပူးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉဢဝ် ဝဵင်းငၽႄးသေ ပေႃးတေၵႃႉၵုၼ်ႉၼႆ လႆႈၸႂ်ႉ သဵၼ်ႈတၢင်းၵႄႈလွႆဢၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပထဝီႇလွင်ႈၵူၼ်း
မႄးထတ်းၵူၼ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းယူႇသဝ်းတီႈ ဝဵင်းငၽႄးၼႆႉ ပဵၼ် ၵူၼ်းၶိူဝ်းၶျၢင်း လႄႈ ၵူၼ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းငၽႄးၼႆႉ ယွၼ်ႉၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ ပႃႇထိူၼ်ႇ တီႈတိၼ်သၼ်လွႆရၶႅင်ႇလႄႈ ၼႃႈလိၼ်တွၼ်ႈတႃႇ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ဢမ်ႇပေႃးမီးၼမ်။ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင် ၸႄႈဝဵင်းငၽႄးၼႆႉ မီးဝႆႉ 362 လွၵ်းလၵ်းသေ ၼႃႈလိၼ်ၵိၼ်ၼမ်ႉၽၢႆသေ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၼႆႉ မီးမွၵ်ႈ 5 လွၵ်းလၵ်းၼႆႉၵူၺ်း။ ၶူဝ်းၵုၼ်ႇ ဢၼ်ဢွၵ်ႇတီႈ ဝဵင်းငၽႄးၼႆႉ ပဵၼ် ငႃး၊ ထူဝ်ႇ၊ ၶဝ်ႈၵၢပ်ႇ၊ ၶဝ်ႈသၢၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
သၢႆပိုၼ်း
မႄးထတ်းၸိုဝ်ႈငဝ်ႈငႃႇဝဵင်းငၽႄးၼႆႉ ဝဵင်းမၽႄး ၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းထဝ်ႈ ၸိူဝ်းမီးတီႈ ၸႄႈဝဵင်းငၽႄးမၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ တိုၵ်ႉဢွၼ်ၵၼ် ၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈတၢင်းဢၼ်လႆႈႁွင်ႉဝႃႈ မၽႄးဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ၼမ်ႉမၢၼ်း ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈၼိူဝ် သၼ်လွႆရၶႅင်ႇသေ လႆလူင်းမႃးၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉမၼ်းဝႄႈၵႂႃႇ တီႈႁိမ်းဝဵင်းၼၼ်ႉသေ ႁွင်ႉဝႃႈ မၢၼ်းၽႄႇ 'မန်းဖယ်' (မၢၼ်းဝႄႈ) ၼႆသေ ႁိုင်မႃး ပဵၼ် မၽႄး၊ လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်မႃး ငၽႄးၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၶုၼ်မၢၼ်ႈၶဝ်ႈၼၼ်ႉ ၸႄႈတွၼ်ႈမိၼ်းပူးၼႆႉ ၸႅၵ်ႇႁဵတ်း သၢမ်တွၼ်ႈသေ ႁႂ်ႈၽွင်းသၢမ်ၵေႃႉ ဢုပ်ႉပိူင်ႇမႃးလႄႈ တီႈ ငၽႄးၼႆႉၵေႃႈ မီးဝႆႉ ၽူႈၵုမ်းသိုၵ်း၊ ၽူႈမၢႆ၊ ၽူႈႁဵင် ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ ၵေႃႉဢုပ်ႉပိူင်ႇမႃးယဝ်ႉ။
တီႈဝဵင်းငၽႄးၼႆႉ မီးဝႆႉၵွင်းမူးႁၢမ်း ဢၼ် သီႇရိထမ်ႇမၶုၼ်ဢသေႃးၵတႄႇမႃးၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။[2]