ၶမ်းတီႈ၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းၶမ်းတီႈ (မၢၼ်ႈ: ခန္တီးမြို့ ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Hkamti ; သဵင်ဢွၵ်ႇ [Khamti]) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈဝဵင်းၶမ်းတီႈ၊ ၸႄႈတွၼ်ႈၶမ်းတီႈ ဢၼ်မီးတီႈ ၸႄႈတိူင်းၸႄႈၵႅင်း၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဝဵင်းၶမ်းတီႈ
ဝဵင်း
ဝဵင်းၶမ်းတီႈ ဢွင်ႈတီႈဝဵင်းၶမ်းတီႈ
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 25.9982955°N 95.6111483°E / 25.9982955; 95.6111483
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈတိူင်း	ၸႄႈၵႅင်း
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈၶမ်းတီႈ
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းၶမ်းတီႈ
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	MST (UTC+6.30)

ၸိင်ႇၵလဵင်ႇၶမ်းတီႈ

မိူဝ်ႈပီ 1939၊ တီႇသႅမ်ႇပႃႇ 16 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈၸႅၵ်ႇဢွၵ်ႇတီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၶၢင်တွင်းပွတ်းၼိူဝ် (ဢထႅတ်ႉၶျိၼ်းတႂိၼ်း) သေၵေႃႈ ၽွတ်ႈႁႅၼ်းပဵၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈသၼ်လွႆၼႃႇၵယဝ်ႉ။ ဝဵင်းၶမ်းတီႈ ၼႆႉ ပဵၼ်မႃး ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈဝဵင်း လႄႈ ၸႄႈတွၼ်ႈ တီႈ ၸႄႈတွၼ်ႈ သၼ်လွႆၼႃႇၵၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈထုင်ႉၶမ်းတီႈၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ ထုင်ႉၸိင်ႇၵလဵင်ႇၶမ်းတီႈ ဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၽွင်းငမ်းၼၼ်ႉ၊ ၵွင်းႁဵင်၊ ထုင်ႉလၢႆႇသႄး လႄႈ ထုင်ႉလႃႇသႃး ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၵူၺ်းၵႃးဝႃႈ တႄႇဢဝ် ပၢၼ်ၶုၼ်မၢၼ်ႈ ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ် တေႃႇပေႃးထိုင် ပၢၼ်ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် ဢုပ်ႉပိူင်ႇၼၼ်ႉ ၸိင်ႇၵလဵင်ႇၶမ်းတီႈၼႆႉ ပဵၼ်ငဝ်ႈငုၼ်းတီႈဢုပ်ႉပိူင်ႇ ႁင်း ၸဝ်ႈၾႃႉၸိင်ႇၵလဵင်ႇၶမ်းတီႈယဝ်ႉ။ ၼႃႈလိၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၼၼ်ႉ မီးတီႈ ၽၢႆႇႁွင်ႇ တီႈဢၼ် ၼမ်ႉၶၢင်တွင်း လႄႈ ၼမ်ႉဢုယု ႁူမ်ႈၵၼ် တီႈႁိမ်း ဝဵင်းႁုင်းမၢၵ်ႇလၢင်း ယၢၼ် မွၵ်ႈ 60 လၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႈသေ ၵႂၢင်ႈတေႃႇထိုင်ၼမ်ႉတူၵ်းတၢတ်ႇ ဢၼ်မီး တီႈသၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ် ၵႄႈလွႆႁူးၵွင်း ဢၼ်မီးၽၢႆႇႁွင်ႇသၢပ်ႇမႄႈၼမ်ႉ ႁူဝ်ၼမ်ႉၶၢင်တွင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၸိူဝ်းယူႇသဝ်းတီႈထုင်ႉၼၼ်ႉၼႆႉ ပဵၼ် တႆးၵတူးသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် ဝၢၼ်ႈၶၢင် လႄႈ ဝၢၼ်ႈၶျၢင်းၵေႃႈ မီးဝႆႉယူႇဢိတ်းဢွတ်းယဝ်ႉ။ ၸိင်ႇၵလဵင်ႇၶမ်းတီႈၼႆႉ ပဵၼ်တီႈ ၵူၼ်းၶိူဝ်းၼႃႇၵ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃး ၸိင်ႇၵလဵင်ႇၼၼ်ႉယူႇသဝ်းယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈပီ 1749 လိူဝ်ၼၼ်ႉ တႆးၶမ်းတီႈၶဝ်ၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ ထုင်ႉဢႃႇသမ်ႇသေ ၶၢႆႉသေ ယူႇသဝ်းတီႈ ထုင်ႉသႃႇတီးယႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 1839 ၼၼ်ႉ ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် ၶဝ်ႈသိမ်းဢဝ် ထုင်ႉဢႃႇသမ်ႇမႃးယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ တႆးၶမ်းတီႈ ၸိူဝ်းမီးတီႈ ထုင်ႉသႃႇတီးယႃးၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်ယဝ်ႉ။ ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်ၵေႃႈ လႆႈတိုၵ်းလွင်ႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼၼ်ႉသေ လႆႈဢဝ် တႆးၶမ်းတီႈသႃႇတီးယႃးၶဝ် ၶၢႆႉပၼ်တၢင်ႇတီႈ တီႈ မိူင်းဢႃႇသမ်ႇၼၼ်ႉသေ တႆးၶမ်းတီႈၶဝ်ၵေႃႈ လႅပ်ႈၸင်ႇၽႅဝ်မႃးတီး ထုင်ႉၶူင်ႉၼမ်ႉၶၢင်တွင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁိမ်းႁွမ်းပီမွၵ်ႈၼၼ်ႉ တႆးၶမ်းတီႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်တီႈ ထုင်ႉၶမ်းတီႈလူင်ၼၼ်ႉ ၶၢႆႉမႃးတီႈ ထုင်ႉၶူင်ႈႁူးၵွင်း၊ ထုင်ႉမေႃႇၶမ်းပတ်း၊ ထုင်ႉၶူင်ႈၼမ်ႉၶၢင်တွင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တႆးၶမ်းတီႈၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ၶဝ်ႈယူႇတီႈ ၼႃႈလိၼ်ၸိင်ႇၵလဵင်ႇလႄႈ ၸင်ႇလႆႈႁွင်ႉဝႃႈ ၸိင်ႇၵလဵင်ႇၶမ်းတီႈၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ မၢၼ်ႈၶဝ်တႄႉ တွၼ်ႈတႃႇႁႂ်ႈမၼ်းပႅၵ်ႇၵၼ်တင်း ၶမ်းတီးလူင်သေ ထုင်ႉၼၼ်ႉ ၸူးႁွင်ႉဝႃႈ ၶမ်းတီႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၶမ်းတီႈဢွၼ်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈပၢၼ်ၶုၼ်မၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ထုင်ႉၸိင်ႇၵလဵင်ႇၶမ်းတီႈၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ တူပ်းမိုဝ်း လႄႈ ၶုၼ်ၽွင်းၶမ်းပတ်းၶဝ် ၵေႃႉဢုပ်ႉပိူင်ႇယဝ်ႉ။ ၵူႈပီၵူႈပီၼႆႉ လႆႈဢဝ် ၶီႈၽိုင်ႈႁဵင်ၸွႆႉ လႄႈ ငႃးၸၢင်ႉပၢၵ်ႇၸွႆႉ သၢၵ်ႈၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ်ဢင်းၵိတ်ႉၼၼ်ႉ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈ တွၼ်ႈတႃႇသၢၵ်ႈ ငိုၼ်းႁႃႈၶၼ်ယဝ်ႉ။ ထိုင်ပီ 1892 မႃး လႆႈမၵ်းမၼ်ႈ ငိုၼ်းၼိုင်ႈပၢၵ်ႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ၶွၼ်ႇတိူဝ်းၼမ်မႃးၵမ်းလွႆးလွႆးယဝ်ႉ။ ထိုင်ပၢၼ် ၶုၼ်မင်းတုင်းမႃး ဝဵင်းၸိင်ႇၵလဵင်ႇၶမ်းတီႈၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းတပ်ႉၵင်ႈ ဢၼ်မီး ဢမျွၵ်ႉသီႇၵၼ်း လႄႈ ၵွင်ႈပၢၵ်ႇလဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပီၶရိတ်ႉ 1883 ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၶိူဝ်းၶၢင် တီႈၵႄႈလွႆႁူးၵွင်းၼၼ်ႉ လႆႈၶဝ်ႈတိုၵ်း ၸိင်ႇၵလဵင်ႇၶမ်းတီႈလႄႈ ၶုၼ်ၽွင်း လႄႈ ၸဝ်ႈၾႃႉ လႆႈဢွၵ်ႇပၢႆႈယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 1886 မႃး ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် သိမ်းဢဝ် မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းၼိူဝ်သေ ဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈတၢင်တူဝ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢင်းၵိတ်ႉ မေႇၵျႃႇဢႅတ်ႉ(ၾ်)၊ တီႇ၊ ရဵၵ်ႉၼၼ်ႉ ၽႅဝ်မႃးတီႈ ဝၢၼ်ႈလူင် ဝၢၼ်ႈမူင်းတူင်း ဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈတီႈ ထုင်ႉၸိင်ႇၵလဵင်ႇၶမ်းတီႈၼၼ်ႉသေ ဢဝ် ၸေႃးၼီႇတွင်း ႁဵတ်းပဵၼ် ၽူႈၵွၼ်းဝၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ ထိုင်ပီ 1887 ၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢင်းၵိတ်ႉၼႆႉ ဢဝ် မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ၊ မိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်း၊ မျေႇလၢတ်ႉ သွင်သူပ်း လႄႈ ထုင်ႉၸဝ်ႈၾႃႉၸိင်ႇၵလဵင်ႇၶမ်းတီႈၼၼ်ႉ ၸႅၵ်ႇဢွၵ်ႇတီႈ လွင်ႈဢုပ်ႉပိူင်ႇ မိူင်းမၢၼ်ႈသေၵေႃႈ မၵ်းမၢႆဝႃႈ မိူင်းတႆးၼႆသေ ဢဝ် ၼႃႈလိၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၸိင်ႇၵလဵင်ႇၶမ်းတႆးၼႆႉ ဝႆႉတႂ်ႈ ၶုၼ်ၵွၼ်းၸႄႈတွၼ်ႈ ပွတ်းၼိူဝ်ၶၢင်တွင်းသေ ဢုပ်ႉပိူင်ႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ ၸႄႈတွၼ်ႈပွတ်းၼိူဝ်ၶၢင်တွင်းၼၼ်ႉ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈၼႃႈလိၼ် ၵႂၢင်ႈၸူးၽၢႆႇႁွင်ႇလိူဝ်ၼႆႉသေ သၢႆငၢႆၼႃႈလိၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၶမ်းတီႈၼႆႉ တူၵ်းမီးဝႆႉယူႇတီႈ ၽၢႆႇႁွင်ႇ ၸႄႈတွၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ထုင်ႉၶမ်းတီႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်တင်းလိၵ်ႈၶေႃႈပူင်ႇ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ သႃႇၼၢတ်ႉၼၼ်ႉသေ မၵ်းမၼ်ႈၽွတ်ႈႁႅၼ်းပၼ် ၼင်ႇ ၼႃႈလိၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉတၢင်ႇၸိူဝ်းယူႇယဝ်ႉ။

တၢင်းၵႂၢင်ႈ

မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်လႅၼ်လိၼ် ထုင်ႉၼၼ်ႉၼႆႉ ၽၢႆႇႁွင်ႇ မီးဝႆႉ ထုင်ႉၵႄႈလွႆႁူးၵွင်း၊ ၽၢႆႇတူၵ်း မီးသၼ်လွႆလူင် ဢိၵ်ႇပႃး လွႆၸႃႇရႃႇမေႇတိ၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်း မီး ၸႄႈဝဵင်းႁုင်းမၢၵ်ႇလၢင်း ဢၼ်ပႃးၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၶၢင်တွင်းပွတ်းၼိူဝ်၊ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ မီး ၸႄႈတွၼ်ႈၸႄႈၼႃး (မျိတ်ႉၵျီးၼႃး) လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းဢုယု ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၶၢင်တွင်းပွတ်းၼိူဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸႄႈဝဵင်းဢုယုၼႆႉ ဢဝ် ၼႃႈလိၼ်ၼႃႈဝၢၼ်ႈ ဢၼ်မီးၸွမ်းသၢပ်ႇၼမ်ႉဢုယုၼၼ်ႉသေ ၽွတ်ႈႁႅင်းမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ၸႄႈဝဵင်းဢုယုဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးယဝ်ႉ။ ပေႃးဢဝ်လႅၼ်လိၼ် ၸွမ်းၼင်ႇမိူဝ်ႈၼၼ်ႉဝႃႈၼႆၸိုင် ဢၼ်ပဵၼ် လႅၼ်လိၼ် ၸႄႈဝဵင်းႁုင်းမၢၵ်ႇလၢင်းၼႆႉ ပႅၼ်ၶဝ်ႈ တီႈၼႂ်း ထုင်ႉၸိင်ႇၵလဵင်ႇၶမ်းတီႈလႄႈ ၼႃႈလိၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၶမ်းတီႈၼႆႉ တႅၵ်ႇဝႆႉပဵၼ်သွင်တွၼ်ႈယဝ်ႉ။ ပွတ်းႁွင်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈ လွင်ႇၵျီႇတုတ်ႉဢွၵ်ႇ 95 တီႇၵရီႇ 20 မိတ်ႉၼိတ်ႉလႄႈ 96 တီႇၵရီႇ၊ တီႈၼႂ်းၵႄႈ လတ်ႉတီႇတုတ်ႉႁွင်ႇ 26 တီႇၵရီႇ 10 မိတ်ႉၼိတ်ႉ လႄႈ 25 တီႇၵရီႇ 45 မိတ်ႉၼိတ်ႉလႄႈသင်၊ ပွတ်းၸၢၼ်းၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈ 95 တီႇၵရီႇ 20 မိတ်ႉၼိတ်ႉလႄႈ 95 တီႇၵရီႇ 30 မိတ်ႉၼိတ်ႉ၊ တီႈၼႂ်းၵႄႈ လတ်ႉတီႇတုတ်ႉႁွင်ႇ 25 တီႇၵရီႇ 30 လႄႈ ၼႂ်းၵႄႈ 25 တီႇၵရီႇ 40 မိတ်ႉၼိတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈပွတ်းႁွင်ႇၼႆႉ မီး 1425 လွၵ်းလၵ်းသေ တၢင်းၵႂၢင်ႈ ပွတ်းၸၢၼ်းၼႆႉ မီးမွၵ်ႈ 500 လွၵ်းလၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ၵူၼ်း ပီ 1897 သေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း တီႈထုင်ႉၸိင်ႇၵလဵင်ႇၶမ်းတီးၼႆႉ မီးမႃး 1331 ၵေႃႉယဝ်ႉ။

ၵၢၼ်ၽွင်းငမ်း

မိူဝ်ႈပီ 1942 ၽွင်း တပ်ႉမလူင် ၶႄႇတီႇဝီႇၸၢၼ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈလုၵ်ႉတီႈ မိူင်းၶႄႇသေ ဢွၵ်ႇမႃးၸူးဢိၼ်ႇတယၼၼ်ႉ ၽွင်းၶဝ် လတ်းၵႂႃႇဝဵင်းၶမ်းတီႈၼႆႉ ထုင်ႉ ဝဵင်းၶမ်းတီႈ လႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈဢမ်ႇၼိမ်ဢမ်ႇသဝ်းသေ ပေႃးလႆႈလူႉႁၢမ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၸဝ်ႈၾႃႉ ၸဝ်ႈမျႃႉၸိင်ႇ ငိူင်ႉဝႄႈၸူး ႁဵင်ၸုၼ်းၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ႁေႃ လႄႈ ၶူဝ်းၶွင်ၸႂ်ႉၼႂ်းႁေႃ ဢိၵ်ႇပႃးမၢႆတမ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇၾႆးမႆႈလူႉလႅဝ်ၵႂႃႇသဵင်ႈယဝ်ႉ။

ပီ 1947၊ လိူၼ်ဢေႇပရႄႇ (18) ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၸဝ်ႈမျႃႉၸိင်ႇ လႄႈ တင်းၽူႈတၢင်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်း လႆႈၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈ မေႇမျိဝ်ႉ(ဢိၼ်ႇၵႂႃႇရီႇ) ဢၼ်ပဵၼ်ဢၼ်သိုပ်ႇ ပၢင်ၵုမ်လူင်ပၢင်လူင်ၼၼ်ႉသေ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၶမ်းတီႈၼႆႉ လႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းတီႈ ၵေႃႇမသျိၼ်ႇၸွပ်ႇႁၼ် လွင်ႈၵူၼ်းသၼ်လွႆ ၸင်ႇတေၶႂ်ႈဢဝ် လွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ ၵိုၵ်းၵၼ်တင်း မိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် လွင်ႈတၢင်းၶႆႈၸႂ်ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ သၽႃးသၢင်ႈမိူင်း ႁၢပ်ႉၶၢမ်ႇလႄႈ ၽိူဝ်လၵ်းမိူင်း မိူင်းမၢၼ်ႈ တၢႆတူဝ်မႃး ထုင်ႉၸဝ်ႈၾႃႉၶမ်းတီႈၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးမႃးၼင်ႇ ၸႄႈတွၼ်ႈသၼ်လွႆၼႃႇၵသေ ဝဵင်းၸိင်ႇၵလဵင်ႇၶမ်းတီႈၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်မႃး ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈတွၼ်ႈသၼ်လွႆၼႃႇၵယူႇယဝ်ႉ။

ပီ 1948၊ လိူၼ်ၵျူႇလၢႆႇ (12) ဝၼ်းၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၽသပလ မိူင်းမၢၼ်ႈသေ ႁွင်ႉဢဝ် ၸဝ်ႈၾႃႉလူင် ၸဝ်ႈမျႃႉၸိင်ႇ လႄႈ ဢၼ်ပဵၼ် ၸုမ်းတၢင်ႇတူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းသေ ငူပ်ႉငိ လွင်ႈတႃႇ ၵၢၼ်တမ်းၽႅၼ် ထုင်ႉသၼ်လွႆ ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်ႈတူၵ်း မိူင်းမၢၼ်ႈ တေၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်ၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸုမ်းၽူႈယႂ်ႇ လေႇသျီး၊ လႁႄႇ၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်သွင်သူပ်း လႄႈ ၸုမ်းၽူႈတႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်းၶဝ် ၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈသေ ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် ပၼ်ၵႂၢမ်းမၼ်ႈဝႃႈ ပေႃးဝႃႈ တွၼ်ႈတႃႇၼႃႈလိၼ် တေၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်ၼႆ ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် တေၸုၼ်ႉဢႃႇၼႃႇဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ပီ 1950 လိူၼ်ဢေႇပရႄႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင် ၸဝ်ႈမျႃႉၸိင်ႇၼႆႉ လႆႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပဵၼ် ၵႅမ်ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ ၽၢႆႇလႅင်းၶၢဝ်ႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၸဝ်ႈမျႃႉၸိင်ႇၼႆႉ လႆႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် ႁႂ်ႈလွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈသေႃႇလေႃႇၼႃႇၵ ပေႃးလႆႈၵိုတ်းသိုၵ်းမႃးလႄႈ လုၵ်ႉတီႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသေ လႆႈဢၢပ်ႈၼွပ်ႇပၼ်ၶႅပ်းၸုမ်ႈၶူး သီႇရိပျၢၼ်ႇၶျီႇ မိူဝ်ႈ ပီ 1952၊ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 4 ဝၼ်း ဝၼ်းလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပီ 1952၊ ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇ (30) ၼၼ်ႉ လႆႈၸုၼ်ႉတႃႈၶုၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ တီး ထုင်ႉၶမ်းတီႈယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် ပီ 1952၊ လိူၼ်တီႇသႅမ်ႇပႃႇ (1)သေ လႆႈႁၢပ်ႇဢဝ် တႃႈၶုၼ်ဝုၼ်ႇထွၵ်ႉသၼ်လွႆယဝ်ႉ။ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလူၺ်ႈ လွင်ႈသူင်ႇ တူဝ်တႅၼ်းၸူးတီး လုမ်းတႅမ်းၽွင်းၵူၼ်းမိူင်းသေ ၼႃႈလိၼ်ဝၢၼ်ႈၵမ်ႈၽွင်ႈ ၸိူဝ်းမီးတီႈ ထုင်ႉၸိင်ႇၵလဵင်ႇၶမ်းတီႈၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်း ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉၼႂ်း ၶိတ်ႇလိူၵ်ႈတင်ႈ ပွတ်းႁွင်ႇဢထႅတ်ႉၶျိၼ်းတႂိၼ်း (ၶၢင်တွင်းပွတ်းၼိူဝ်)သေ ၵမ်ႈၽွင်ႈၸမ်ႉၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ တီႈၼႂ်း ထုင်ႉသၼ်လွႆၼႃႇၵယဝ်ႉ။ ပီ 1955 မႃး ၽွင်းၶိုၼ်း မၵ်းမၼ်ႈၼႃႈလိၼ်ၶိတ်ႇလိူၵ်ႈတင်ႈၼႆ ၼႃႈလိၼ်ၸိင်ႇၵလဵင်ႇၶမ်းတီႈၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးမႃးၼႂ်း ၶိတ်ႇလိူၵ်ႈတင်ႈ သၼ်လွႆၼႃႇၵယူႇယဝ်ႉ။

ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး

တီႈထုင်ႉၸိင်ႇၵလဵင်ႇၶမ်းတီႈၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် တႆးၵတူး ၊ ၶၢင် ၸိူဝ်းၼႆႉယူႇသဝ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ဢဝ် ဝဵင်းၶမ်းတီႈ ပဵၼ်ပိုၼ်ႉၵၢင်မၼ်းသေ ယွၼ်ႉၵေႃႇသၢင်ႈ ၼႃႈၵၢၼ်တႃႇၸၢတ်ႈပၢၼ်မႂ်ႇယူႇလႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းၶိူဝ်းၼႃႇၵၶဝ် တေမီးၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီမႃးယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်ငၢၼ်း ၶဝ် ၶီႈၽိုင်ႈ၊ ဝၢႆ၊ မႆၼဵင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇတီႈ လွႆၶျၢင်းသေ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ် ၵၢၼ်ငၢၼ်းပိူင်လူင်တွၼ်ႈတႃႇထုင်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်ငၢၼ်း ဢၼ်မီးၵႃႈၶၼ်မႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈမိုၼ်ႉၵွၼ်ႇၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ၶမ်းပတ်းယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းၼၼ်ႉ တီႈထုင်ႉၼၼ်ႉ ဢွၵ်ႇပႃးသဵင်ၶဵဝ်ယဝ်ႉ။ တီႈသၢႆတၢင်းၼမ်ႉၶၢင်တွင်းၼၼ်ႉ တေႃႇထိုင် ပွတ်းၼိူဝ် ဝဵင်းၶမ်းတီႈ တေႃႇထိုင် ၼမ်ႉတူၵ်းတၢတ်ႇၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈဢဝ် ႁိူဝ်းဢွၼ်ႇ၊ မေႃႇတေႃႇဢွၼ်ႇသေ ၵႂႃႇမႃးလႆႈယဝ်ႉ။ တီႈႁိမ်းဝဵင်းၶမ်းတီႈၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ပၢင်ႇႁိူဝ်းမိၼ်ႇသေ မီးသၢႆတၢင်း ၵပ်းသိုပ်ႇတင်း ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈယဝ်ႉ။