ဝႃးၶႄႇမ၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းဝႃးၶႄႇမ (မၢၼ်ႈ: ဝါးခယ်မမြို့ ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Wakema) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၽႄဝႃးၶႄႇမ၊ ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈမျွင်းမျႃႉ၊ ၸႄႈတိူင်းဢေႇယႃႇဝတီႇ၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸႄႈဝဵင်းတၢင်ႇဢၼ် ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၽႄဝႃးၶႄႇမၼႆႉ ပဵၼ် ၸႄႈဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်းယဝ်ႉ။ ဝဵင်းဝႃးၶႄႇမၼႆ့ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ်ၽင်ႇ ၼမ်ႉဝႃးၶႄႇမ ဢၼ်မီးတၢင်းယၢဝ်း 23 လၵ်း ဢၼ်ၵၢႆဢဝ် ၼမ်ႉသူၺ်ႇလွင်း လႄႈ ၼမ်ႉပျၢၼ်ႇမလေႃႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၼမ်ႉၵိင်ႇၽႄ ၼမ်ႉၵဵဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဝဵင်းဝႃးၶႄႇမ
ဝဵင်း
ဝဵင်းဝႃးၶႄႇမ ဢွင်ႈတီႈ ဝဵင်းဝႃးၶႄႇမ
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 16°35′52″N 95°09′36″E
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈမိူင်း	ဢေႇယႃႇဝတီႇ
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈမျွင်းမျႃႉ
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းဝႃးၶႄႇမ
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	MST (UTC+6.30)

ဢွင်ႈတီႈ လႄႈ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်

ယွၼ်ႉပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်မီးတီႈၼိူဝ်ၵုၼ်ပၢၵ်ႇၼမ်ႉၵဵဝ် ဢွင်ႈတီႈမၼ်းၼႆႉ ပဵၼ် ဢွင်ႈတီႈၼႃႈလိၼ်တႅမ်ႇ ဢၼ်ပဵင်းလီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းဝႃးၶႄႇမၼႆ့ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်မီးၸၼ်ႉၸႄႈဝဵင်း ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈမျွင်းမျႃႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၸႄႈတွၼ်း ၼႂ်းၵႃႈ 6 ၸႄႈတွၼ်ႈ (မိူဝ်ႈပႆႇပဵၼ်ၼႃႇၵိတ်ႉၼၼ်ႉ 5 ၸႄႈတွၼ်ႈ) ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း ၸႄႈတိူင်းဢေႇယႃႇဝတီႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈ လတ်ႉတီႇတုၼ်ႉႁွင်ႇ 16 တီႇၵရီႇ 06 မိတ်ႉၼိတ်ႉ တေႃႆ 18 တီႇၵရီႇ 50 မိတ်ႉၼိတ်ႉ၊ ၼႂ်းၸႄႈ လွင်ႇၵျီႇတုတ်ႉဢွၵ်ႇ 95 တီႇၵရီႇ 01 မိတ်ႉၼိတ်ႉ တေႃႇ 95 တီႇၵရီႇ 30 မိတ်ႉၼိတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇႁွင်ႇလႄႈ ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၸႄႈဝဵင်းပၢၼ်းတၼေႃႇ လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းမဢူႇပိၼ်ႇ၊ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇမီး ၸႄႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉလတ်ႉ၊ ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ မီး ၸႄႈဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၵျုၼ်း၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်း မီး ၸႄႈဝဵင်းလပ်ႉပုတ်ႉတႃႆ၊ ၽၢႆႇတူၵ်းမီး ၸႄႈဝဵင်းမျွင်းမျႃႉ၊ ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းတူၵ်း မီးဝႆႉ ၸႄႈဝဵင်းဢဵင်ႇမႄး ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ဝဵင်းၼႆႉ မီး 1089 ဢေႇၵ (420 လွၵ်းလၵ်း) သေ ၼႃႈယၢဝ်း မီး သွင်လၵ်း၊ ၼႃႈပွတ်းၼႆႉ ၽၢႆႇတၢင်းတူၵ်း မီးၼိုင်ႈလၵ်းသေ ၽၢႆႇတၢင်းဢွၵ်ႇ မီး ႁူၵ်းၽႃႇလူင်ႇယဝ်ႉ ဢိူင်ႇတင်းသဵင်ႈမီႈ 135 ယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် တၢင်းႁွင်ႇသုတ်းသုတ်း တေႃႇ တၢင်းၸၢၼ်းသုတ်းသုတ်း မီးမွၵ်ႈ 44 လၵ်းၼႆႉသေ တႄႇဢဝ်တၢင်းဢွၵ်ႇသုတ်းသုတ်း တေႃႇ တၢင်းတူၵ်းသုတ်းသုတ်းၼႆႉ မီးမွၵ်ႈ 19 လၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ လႄႈ ၵူၼ်းၶိူဝ်းယၢင်း ယူႇၼမ်သေပိူၼ်ႈသေ ၸွမ်းလူၺ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း ပီ 1984 ၼၼ်ႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မီး 243048 ၵေႃႉသေ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းယူႇသဝ်း တင်းမူတ်း မီး 394,925 ၵေႃႉယဝ်ႉ။ မီႈၾိင်ႈၾႃႉမုၼ်ႇသုၼ်းပွတ်းမႆႈယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်ဝဵင်းမူၼ်းၵူၼ်းၵိုၼ်းဝဵင်းၼႆႉ ၸုမ်းမျူႇၼီႇၸီႇပႄႇ ၵေႃႉႁဵတ်းၵၢၼ်ယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ မီးဝႆႉ ယူင်ႉသၢင်ႈလူင်ပွင်ၸိုင် ၼင်ႇလုမ်းၽူႈၵွၼ်းၼႃႈလိၼ်၊ လုမ်းၽူႈၵွၼ်းဝဵင်း၊ ဢွင်ႇတပ်ႉပလိၵ်ႈ၊ တိူၵ်ႈလိၵ်ႈ လႄႈ ႁွင်ႈၵၢၼ်သၢႆလူမ်း၊ လုမ်းၸတ်းၵၢၼ်ၵူၼ်းၶဝ်ႈၵူၼ်းဢွၵ်ႇ၊ ႁွင်ႈၵၢၼ်ပႃႇမႆႉ၊ ႁူင်းယႃ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် ႁူင်းႁဵၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸၼ်ႉသုင် ၼိုင်ႈႁူင်း၊ ၸၼ်ႉၵၢင် သွင်ႁူင်း လႄႈ ၸၼ်ႉငဝ်ႈ မီး ၸဵတ်းႁူင်းယဝ်ႉ။

ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း

ယွၼ်ႉပဵၼ်ဝဵင်းၵႃႉၶၢႆ ဝဵင်းၵူၼ်းၵိုၼ်းလႄႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မိူဝ်ႈပီ 1971 ၼၼ်ႉ မီး 216,000 ၵေႃႉသေ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ ၸၢဝ်းပုတ်ႉထယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းၵူၼ်းယူႇၼိူဝ်ဝဵင်း ၼႂ်းၵႃႈ ဢၼ်ပဵၼ် ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၶိူဝ်းယၢင်း ယူႇၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈထူၼ်ႈသွင်ယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ ၵူၼ်းၶိူဝ်းမိူင်းၼွၵ်ႈၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၶိူဝ်းၶႄႇ ယူႇသဝ်းၼမ်သေပိူၼ်ႈသေ ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢိၼ်ႇတိယ ၼမ်ထူၼ်ႈသွင်ယဝ်ႉ။

လွင်ႈၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်

ၼႂ်းၵႃႈယူင်ႉသၢင်ႈၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် ၸိူဝ်းပဵၼ်ၼႃႈတႃဝဵင်းၼၼ်ႉ ႁူၼ်ႁၢင်ႈၽြႃးလူင် သၵျမႁႃႇသီႇရိၼႆ့ ပဵၼ်ပိူင်လူင်သေ တီႈႁူၼ်ႁၢင်ႈၽြႃးၼၼ်ႉ ပေႃးပီမႂ်ႇမၢၼ်ႈ ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ၊ ပေႃးဢွၵ်ႇဝႃႇပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ႁဵတ်းပၢင်ပွႆးပိုတ်ႇၽုၺ်ႇဢူၽုင်းယဝ်ႉ။ တီႈ ၵွင်းမူးတေႃႇၵ ဢၼ်မီး ၽင်ႇၽၢႆႇပုၼ်ႉ ဝဵင်းဝႃးၶႄႇမၼၼ်ႉတႄႉ ပေႃးလိူၼ်သီႇၵူႈပီၵူႈပီၼႆ့ ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ပွႆးယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ဝဵင်း လႄႈ ၸွမ်းသၢပ်ႇဝဵင်းၼႆႉ ၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈ မီး 30 ပၢႆသေ မီးပႃးဢွင်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်တြႃး သႃႇသၼယဵၵ်ႉတႃႇ လႄႈ ႁၢၼ်ႇတႃႇယဵၵ်ႉတႃႇ သွင်ဢၼ်ယဝ်ႉ။

ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး

ၵၢၼ်ငၢၼ်း ၵူၼ်းယူႇသဝ်းတီႈဝဵင်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၼႃးယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပဵၼ်ၼႃႈလိၼ်ၼုမ်ႇၼိူဝ်ၵုၼ်သေဢမ်ႇၵႃး လႆႈပႃးၼမ်ႉၽူၼ်လီလႄႈ တီႈၸႄႈဝဵင်းဝႃးၶႄႇမၼႆ့ ၶဝ်ႈသၢၼ်ဢွၵ်ႇၼမ်ယဝ်ႉ။ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၶဝ်ႈပဵၼ်ပိူင်လူင်သေ ထူဝ်ႇလိၼ် လႄႈ ပေႃ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈၵၢၼ်တမ်းၽႅၼ်လိၼ်ပတေႇသႃႇ မိူဝ်ႈပီ 1965-66 ၼၼ်ႉသေ တွၼ်ႈတႃႇ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ၶဝ်ႈ၊ ထူဝ်ႇလိၼ်၊ ပေႃ၊ ထူဝ်ႇၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်း၊ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉ၊ ၽၵ်းမီႇ လႄႈ တင်း မၢၵ်ႇမၢၵ်ႇတႅင်တႅင် ၸွမ်းၼႃးၼႆသေ လႆႈဢၢၼ်းဝႆႉ ဢေႇၵၼႃႈလိၼ် 184,800 ယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ ဢၢၼ်းဝႆႉၼၼ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၶဝ်ႈၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းၼႆႉ ၼႃႈလိၼ်ဢေႇၵ 163,000၊ တွၼ်ႈတႃႇထူဝ်ႇလိၼ် 4,901 ဢေႇၵ၊ တွၼ်ႈတႃႇ ပေႃ 11,250 ဢေႇၵၼႆႉ ဝႆႉပၼ်ႁင်းၶေႃယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းဝႃးၶႄႇမ လႄႈ ၸွမ်းသၢပ်ႇဝဵင်းၼႆႉ ၶူၵ်ႉၸၢၵ်ႈၶဝ်ႈ မီးမွၵ်ႈ 10 လင်ၼႆႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး တွၼ်ႈတႃႇၸႂ်ႉတီႈၼႃႈလိၼ်ၼႆသေ မီးဝႆႉ ၸၢၵ်ႈၼမ်ႉမၼ်းသွင်လင် လႄႈ ၸၢၵ်ႈမႆႉ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။