ယမႄးတိၼ်း၊ ဝဵင်း
ဝဵင်းယမႄးတိၼ်း (မၢၼ်ႈ: ရမည်းသင်းမြို့), (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Yamethin) ၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉတီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းယမႄးတိၼ်း၊ ၸႄႈတွၼ်ႈယမႄးတိၼ်း၊ ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇသေ၊ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း တွၼ်ႈတႃႇ ၸႄႈတွၼ်ႈယမႄးတိၼ်း လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းယမႄးတိၼ်းယဝ်ႉ။ ဝဵင်းယမႄးတိၼ်းၼႆႉ မီးဝႆႉၼိူဝ် တၢင်းလူတ်ႉၵႃး တၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်း တႃႈၵုင်ႈ-တႃႈလိူဝ်ႇ ယဝ်ႉ။ ပေႃးလုၵ်ႉဢဝ်တီႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈသေၼႆ ပေႃးၸွမ်း တၢင်းလူတ်ႉၵႃး တႃႈၵုင်ႈ-တႃႈလိူဝ်ႇ ၼႆ ၵႆယၢၼ် 299 လၵ်းသေ ပေႃးၸွမ်းတၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်ၸမ်ႉ ၵႆယၢၼ် 274 လၵ်းယဝ်ႉ။ ဝဵင်းယမႄးတိၼ်းၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ပွတ်းတွၼ်ႈၼႃႈလိၼ်မႆႈ တီႈပွတ်းၼိူဝ် မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇသေတႃႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်လီယူႇလီသဝ်း ဝဵင်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ပေႃးတူၺ်းၽၢင်ၼႃႈလိၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၵွင်းဢွၼ်ႇဝႆႉသေတႃႉ ပေႃးတူၺ်းထႅင်ႈၽၢႆႇၼိုင်ႈၸမ်ႉ မီးဝႆႉယူႇပွတ်းတွၼ်ႈ ဢၼ်တၢင်ႉသုင်ၼႃႈပၢင်ႇလၢႆႇ မီး 50 ထတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈသဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း ဢၼ်ၵဵပ်းမိူဝ်ႈ ပီ 2014 ၼၼ်ႉသေ ၵူၼ်းယူႇတီႈၼိူဝ်ဝဵင်း ယမႄးတိၼ်းၼႆႉ မီးၵႂႃႇ 27,689 ၵေႃႉသေ ပဵၼ်ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ ၵမ်ႉၼမ်ယဝ်ႉ။
| ဝဵင်းယမႄးတိၼ်း | |
|---|---|
| ဝဵင်းၼႂ်းၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ | |
  ဝဵင်းယမႄးတိၼ်း | |
| ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 20°26′N 96°09′E / 20.433°N 96.150°Eၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 20°26′N 96°09′E / 20.433°N 96.150°E | |
| မိူင်း |
 မျႅၼ်ႇမႃႇ |
| ၸႄႈတိူင်း |
 ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ |
| ၸႄႈတွၼ်ႈ | ၸႄႈတွၼ်ႈယမႄးတိၼ်း |
| ၸႄႈဝဵင်း | ၸႄႈဝဵင်းယမႄးတိၼ်း |
| ၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆႇ | 673 ထတ်း (205 မီႇတႃႇ) |
| ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (၂၀၁၄)[1] | ၂၇,၆၉၈ |
| ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ် | MST (UTC+6.30) |
သၢႆပိုၼ်း
မႄးထတ်းဢိင်လူၺ်ႈ ၵျၢမ်းရႃႇၸဝၢင်ႇ ၸႃႇတႃႇတေႃႇပူင်ႇ (မၢၼ်ႈ: ဇာတာတော်ပုံ ရာဇဝင်ကျမ်း) သေလႄႈ ဝဵင်းယမႄးတိၼ်းၼႆႉ ပဵၼ် ၸဝ်ႈၼၢင်းသျိၼ်ႇၽျူႇမႄႇ ၵေႃႉတႄႇတင်ႈမႃး မိူဝ်ႈပီမိူင်း 665 ဝၢႆးလင် ပၢၼ်ပူးၵမ်း ၼၼ်ႉ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈတႄႇၸိူင်ႉၼၼ် လႆႈၶုတ်းၶူးဝဵင်းသေ ၼမ်ႉလႆႈၸိုမ်းဢွၵ်ႇမႃးလႄႈ ၽိူဝ်ႇၸိမ်းတူၺ်း ၼမ်ႉၼၼ်ႉ လႆႈဝႃႈမီးၼမ်ႉဝၢၼ်မၼ်း ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ၸိမ်းၼမ်ႉ (မၢၼ်ႈ: ရေမြည်း) တေႃႉတႄႉ (မၢၼ်ႈ: သင့်) ပေႃးႁူမ်ႈၵၼ် ႁွင်ႉဝႃႈ ရေမြည်းသင့် သေ ယွၼ်ႉၵႂၢမ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈမႃးလႄႈ ယဵၼ်းပဵၼ်ၵႂႃႇ ယမႄးတိၼ်း (ရမည်းသင်း) ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ သျိၼ်ႇၽျူႇမႄႇၼႆႉ မၼ်းၽဵဝ်ႈထိူၼ်ႇလူင် တွၼ်ႈတႃႇတႄႇတင်ႈဝဵင်းသေ လုၵ်ႉတီႈ ဝူဝ်းလမ်ၽုင်ၼိုင်ႈ (နွားမည်းတစ်သင်း) ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ၼႂႃးမႄးတိၼ်း (နွားမည်းသင်း)၊ လုၵ်ႉၼၼ်ႈ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ယမႄးတိၼ်း (ရမည်းသင်း) ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ဝဵင်းယမႄးတိၼ်းၼႆႉ ထုၵ်ႇၶုၼ်ၵွၼ်းဝဵင်းၶဝ် ဢုပ်ႉပိူင်ႇမႃး ပၢၼ်ၶုၼ်မၢၼ်ႈၵူႈသိုပ်ႇသိုပ်ႇသေ ဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈလႆႈၵိၼ်ဝဵင်း (ၶုၼ်ၵုမ်းဝဵင်း) သီႇလဝ ၼႆႉတႄႉ ပဵၼ်ၵေႃႉလိုဝ်းလင် တီႈၼႂ်းပိုၼ်းမၢၼ်ႈယဝ်ႉ။
ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး
မႄးထတ်းတီႈဝဵင်းယမႄးတိၼ်းၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၽုၵ်ႈသွမ်ႈလိူဝ်သေ ၵၢၼ်ၸၢၵ်ႈၵၢၼ်မိုဝ်းယဝ်ႉ။ ၸွမ်းၼင်ႇ ၶေႃႈၵႂၢမ်းမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇမၢၼ်ႈဝႃႈဝႆႉ ရေ စစ်ကိုင်း၊ လှိုင်း ပခန်းငယ်၊ လယ်တောင်တွင်း၊ ပါးရမည်းသင်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉသေ ၼႂ်းၵႃႈၶူဝ်းဢွၵ်ႇတီႈၸႄႈဝဵင်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်လိုဝ်းလင်သေပိူၼ်ႈသေ မၢၵ်ႇၽိတ်း၊ ၶူဝ်ႇ၊ ၵုၺ်၊ ၶဝ်ႈၵၢပ်ႇ၊ ငႃး၊ မၢၵ်ႇၵႅင်း ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ဢွၵ်ႇယူႇ။
လွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇ
မႄးထတ်းဝဵင်းယမႄးတိၼ်းၼႆႉ ယွၼ်ႉပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်မီးၼိူဝ် တၢင်းလူတ်ႉၵႃး၊ တၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်း တႃႈၵုင်ႈ-တႃႈလိူဝ်ႇလႄႈ လွင်ႈၵႂႃႇမႃးငၢႆႈလူမ်သေ တွၼ်ႈတႃႇလွင်ႈၵႃႉလွင်ႈၶၢႆၵေႃႈ မီးၽွၼ်းတွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းမိူင်းပိုၼ်ႉတီႈယူႇ/ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၽၢႆႇပွတ်းၸၢၼ်း မီးတၢင်းၵႂႃႇၸူး ၸႄႈမိူင်းတႆး၊ လွႆၸၢင်ႉ၊ ၵၢတ်ႇလေႃႉ လႄႈ မီးတၢင်းဢၼ်ၵႂႃႇၸူးလႆႈ ၸႄႈတွၼ်ႈမၵူၺ်းလႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၵၢၼ်သိုၵ်းလႄႈသင်၊ တွၼ်ႈတႃႇ ၵၢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇလႄႈသင်၊ တွၼ်ႈတႃႇ လွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇၵႂႃႇမႃးလႄႈသင် တေလႆႈဝႃႈပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈဝဵင်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇၵၢၼ်ႁုၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ဝဵင်းယမႄးတိၼ်းၼႆ လႆႈၽွတ်ႈႁႅၼ်း မူႇၼီႇၸီႇပႄႇ ယမႄးတိၼ်းမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈပီ 1911 ၼၼ်ႉသေၵေႃႈ ၶိုင်ပွင်ဢုပ်ႉပိူင်ႇမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ လႅၵ်ႈလၢႆႈၽွတ်ႈႁႅၼ်း ၶွင်ႇၸီႇဝဵင်းသေၵေႃႈ ၶိုင်ပွင်ဢုပ်ႉပိူင်ႇမႃးယူႇယဝ်ႉ။
ထုင်ႉဢွင်ႈတီႈ ၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင်
မႄးထတ်းဝဵင်းယမႄးတိၼ်းၼႆႉ ယွၼ်ႉပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈတွၼ်ႈလႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽၢႆႇဢုပ်ႉပိူင်ႇ ၼႃႈလိၼ် လုမ်းၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၸႄႈတွၼ်ႈ၊ လုမ်းတတ်းသိၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးဝႆႉသေ လုမ်းဢုပ်ႉပိူင်ႇပိုၼ်ႉတီႈၵေႃႈမီးဝႆႉလႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ယူႇပဵၼ်တင်ႇပွၵ်ႉဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေ လုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ်ဢမ်ႇၵႃး မီးပႃး ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင်၊ ၸၼ်ႉၵၢင် လႄႈ ၸၼ်ႉငဝ်ႈပႃးၼင်ႇၵဝ်ႇ။ တီႈဝဵင်းယမႄးတိၼ်းၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽြႃး၊ ၵွင်းမူး ဢၼ်တႄႇသေ ၵိူဝ်းယမ်မႃး ၸဵမ်ပၢၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈၶဝ်မႃးလႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵျွင်းၽြႃးၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ် ဢင်းၵိတ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႈမီး၊ ၵျွင်းပလီ မုတ်ႇသလိမ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵွင်းမူးတႄႉ ၽြႃးသူၺ်ႇမုၼေႃး၊ ၽြႃးသူၺ်ႇပျီႇတႃႇ၊ ၽြႃးယၢၼ်ႇဢွင်ႇမျိၼ်ႇ၊ ၵွင်းမူးမိၼ်းတမီး၊ ၽြႃးမိၼ်းၼၢၼ်ႇတူႇ၊ ၵွင်းမူးသူၺ်ႇၸီးၶူင်ႇ၊ ၵွင်းမူးသူၺ်ႇမျိၼ်ႇတိၼ်ႇ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၽြႃးမိၼ်းၼၢၼ်ႇတူႇၼႆႉ ပဵၼ်ၽြႃးတီႈၽင်ၵႂၢမ်းသႅတ်ႉၸႃႇ ပေႃးပဵၼ်လွင်ႈတႃႇၵူတ်ႇႁႃ လွင်ႈမၢၼ်ႇမႅၼ်ႈ ဝႃႈၼႆႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၵွင်းမူး သူၺ်ႇမျိၼ်ႇတိၼ်ႇၼၼ်ႉတႄႉ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ်လွႆ သူၺ်ႇမျိၼ်ႇတိၼ်ႇ ဢၼ်ယၢၼ်ၵႆႁူၵ်းလၵ်ႉ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ဝဵင်းယမႄးတိၼ်းၼၼ်ႉသေ ပဵၼ်ၵွင်းမူးၽုင်းယႂ်ႇသူႇၼိုင်ႈသေ ပေႃးဝႃႈၸတ်းႁဵတ်းပွႆးၽြႃး ၼႂ်းလိူၼ်သီႇၼႆ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းမႃးလူႇမႃးဝႆႉ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ1 မဵၵ်ႉထီႇလႃႇ၊ မျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ၊ ၸႄႈတွၼ်ႈမၵူၺ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်မႃးတင်းၼမ်တင်းလၢႆယဝ်ႉ။ တီႈဝဵင်းယမႄးတိၼ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၵႃးလိူဝ်ႇ ၽြႃးၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵႄႇၵူၺ်း ၵျွင်းၵဝ်ႇမွၼ်ၵေႃႈ တိုၵ်ႉမီးယူႇတင်းၼမ်သေ ၼႂ်းၵႃႈၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် ၵျွင်းမိၼ်းတမီး၊ ၵျွင်းသူၺ်ႇၵူႇ၊ ၵျွင်းတဵင်ႇဢူး၊ ၵျွင်းၸၢၼ်ႇလုတ်ႉ လႄႈ ၵျွင်းထိူၼ်ႇသိၼ်ႇၵျူင်း ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တီႈဝဵင်းယမႄးတိၼ်းၼႆႉ ပေႃးထိုၼ်လိူၼ်သိပ်းသွင်မႃးၵူႈပီၵူႈပီၼႆႉ ၵႆႉဢွၼ်ၵၼ်ၸတ်းႁဵတ်း ပွႆးၵထိၼ်ႇၽုင်ႇလူင်သေ ပွႆးၼၼ်ႉတႄႉ ပေႃးၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈပွႆးၽႃႇသႃႇမႃး ၼၼ်ႉပဵၼ်ပွႆးပိူင်လူင်မၼ်းယဝ်ႉ။
ၽိုၼ်ဢိင်
မႄးထတ်း- ↑ (မေ ၂၀၁၅) သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ, ၂၀၁၄ ခုနှစ် လူဦးရေနှင့် အိမ်ထောင်စု သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ အတွဲ-၂. နေပြည်တော်: လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန, ၅၈.