မွင်ႇတေႃး၊ ဝဵင်း
ဝဵင်းမွင်ႇတေႃး (မၢၼ်ႈ: မောင်တောမြို့ ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Maungdaw) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်မီးတီႈ ၸႄႈမိူင်းရၶႅင်ႇ ဢၼ်မီးၽၢႆႇတူၵ်းသုတ်းသုတ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉသေ ပဵၼ်ဝဵင်းလႅၼ်လိၼ်မိူင်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ လႄႈ မိူင်းပင်းၵလႃးတဵတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉတီႈ ၽင်ႇမႄႈၼမ်ႉၼၢတ်ႉ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ဝဵင်းတႃႈၼမ်ႉ ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၵူတ်ႇထတ်း ၵူၼ်းၶဝ်ႈၵူၼ်းဢွၵ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈမႃးယဝ်ႉ။
| ဝဵင်းမွင်ႇတေႃး | |
|---|---|
| ဝဵင်းၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ | |
  ဝဵင်းမွင်ႇတေႃး | |
| ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 20°49′N 92°22′E / 20.817°N 92.367°Eၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 20°49′N 92°22′E / 20.817°N 92.367°E | |
| မိူင်း |
 မျၢၼ်ႇမႃႇ |
| ၸႄႈမိူင်း |
 ရၶႅင်ႇ |
| ၸႄႈတွၼ်ႈ | ၸႄႈတွၼ်ႈမွင်ႇတေႃး |
| ၸႄႈဝဵင်း | ၸႄႈဝဵင်းမွင်ႇတေႃး |
| ဝဵင်းပၵ်းလမ်းၸႄႈဝဵင်း | ဝဵင်းမွင်ႇတေႃး |
| ဢေႇရိယႃႇ | |
| • ႁုပ်ႈ | 4.8 လွၵ်းၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ (1.87 လွၵ်းလၵ်း) |
| ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (2014) | 38,199၃၈,၁၉၉ [1] |
| • ၵူၼ်းၶိူဝ်း |
ရၶႅင်ႇ၊ တၢႆးၼႅတ်ႉ၊ မျူဝ်ႇ၊ တႅတ်ႉ၊ မရႃႇမႃႇၵျီး၊ ၵမၢၼ်ႇ၊ ႁိၼ်ႇတူႇ၊ မၢၼ်ႈ၊ ၶျၢင်း ပင်ႇၵႃႇလီႇ |
| • ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် |
ပုတ်ႉထ၊ ဢိတ်ႇသလၢမ်ႇ၊ ၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ၊ ႁိၼ်ႇတူႇ |
| ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ် | လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ (UTC+6:30) |
ပိုၼ်းၵႅပ်ႈ
မႄးထတ်းမိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်း မိူဝ်ႈပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢင်းၵိတ်ႉၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉဢဝ် ဢူးမွင်ႇတေႃး ပၼ်ၵၢၼ်ႁဵတ်းၶုၼ်ၽွင်းဝဵင်းသေ ၽွင်းငမ်းမႃးလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ ဝဵင်းမွင်ႇတေႃး ၼႆလႄႈသင်၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈတမ်းတပ်ႉမႃး တီႈမူင်ႇတေႃး တီႈႁိမ်း ႁွင်ႈတပ်ႉ ဢၼ်လႆၶဝ်ႈတီႈၼႂ်း ၼမ်ႉၼၢတ်ႉ ဢၼ်တူၵ်းၵၢင်ၵႅၼ်တွၼ်ႈတႃႇၵၢၼ်သိုၵ်းသေ ၵူၼ်းတင်းၼမ် ဢွၼ်ၵၼ်ထင်သဝ်းယူႇမႃးလႄႈ ၸင်ႇလုၵ်ႉတီႈ မူင်ႇတေႃးသေ ပဵၼ်မႃး မွင်ႇတေႃးၼႆၵေႃႈ ဝႃႈယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈသိုၵ်း ဢင်းၵိတ်ႉ-မၢၼ်ႈ ပွၵ်ႈၵမ်းၼိုင်ႈၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶုၼ်သိုၵ်းမွင်ႇတေႃး ပၵ်းတပ်းမႃးလႄႈ လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ မွင်ႇတေႃးမႃးယဝ်ႉ။ ၼႃႈလိၼ်တၢင်းၵႂၢင်ႈဝဵင်းၼႆႉ မီးယူႇ 1.87 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်း (4.8 ပၼ်ႇမူၼ်း ၶီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ)ယဝ်ႉ။[2] ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ မီး 34024 ၵေႃႉသေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းတင်းၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ မီးယူႇ 5.2 သႅၼ်ယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်း ဢၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းသတ်ႉၼမ်သေ ပိူၼ်ႈၼႂ်း ၸႄႈမိူင်းရၶႅင်ႇသေ ၵမ်ႉၼမ်ႉ ပိင်ႇၵႃႇလီႇ ၶဝ် ယူႇသဝ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ပဵၼ်တီႈ ဢၼ်ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းတူဝ်းၶိုၼ်ႈသုင်ႈသေပိူၼ်ႈ တီႈၼႂ်း ၸႄႈမိူင်းရၶႅင်ႇၼႆႉယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇၼမ်ႉၸႂ်ႉတိုဝ်းၼႆႉ တီႈၽၢႆႇဢွၵ်ႇဝဵင်း ယၢၼ်သၢမ်လၵ်းၼၼ်ႉ မီးၽၢႆဢၼ်ဢိုတ်းၽၢႆႇလဵဝ်ဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ [3]
ဝၢႆးသေလႆႈလွင်ႈလွတ်ႈလဵဝ်းသဝ်းၶေႃယဝ်ႉ ဝဵင်းမွင်းတေႃးၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးမႃးၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၸိတ်ႉတူၺ်ႇသေ ထိုင် ပီ 1961 လိူၼ်ၵျူႇလၢႆႇ1 ဝၼ်းတေႃႇ ပီ 1964 ၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃးမႃးၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈလိၼ်ၶႅၼ်ႈမေႇယုၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[2]
ဢွင်ႈတီႈ လႄႈ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်
မႄးထတ်းၸႄႈဝဵင်းမွင်ႇတေႃးၼႆႉ မီးဝႆႉ ၽၢႆႇတူၵ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ သေ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈတွၼ်ႈမွင်ႇတေႃး ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ဝဵင်းလႅၼ်လိၼ်မိူင်း ဢၼ်ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်ဝႆႉတင်း မိူင်းပင်းၵလႃးတဵတ်ႉ တၢင်းယၢဝ်း မီး (168) လၵ်းယဝ်ႉ။ ၼမ်ႉၼၢတ်ႉ ဢၼ်လုၵ်ႉၽၢႆႇႁွင်ႇ လႆလူင်းၽၢႆႇၸၢၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၼမ်ႉ ဢၼ်ၶႅၼ်ႈမိူင်းဝႆႉယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈ လွင်ႇၵျီႇတုတ်ႉဢွၵ်ႇ ၉၂ံ ၂၂'၀" တေႃႇ လတ်ႉတီႇတုတ်ႉႁွင်ႇ ၂ဝံ ၄၉' ၀" ယဝ်ႉ။ ဝဵင်းမွင်ႇတေႃးၼႆႉ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ မီးဝႆႉ ဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇ၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်း မီးဝႆႉ ဝဵင်းယတေႉတွင်ႇ လႄႈ ဢၢဝ်ႇပၢင်ႇလၢႆပင်းၵလႃး၊ ၽၢႆႇတူၵ်း မီးဝႆႉ ၼမ်ႉၼၢတ်ႉ လႄႈ မိူင်းပင်းၵလႃးတဵတ်ႉ၊ ၽၢႆႇႁွင်ႇ မီးဝႆႉ မိူင်းပင်းၵလႃးတဵတ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ဢေႇရိယႃႇ မီး (582.92) လွၵ်းလၵ်းယဝ်ႉ။ ၼႃႈဢွၵ်ႇၼႃႈတူၵ်း ၷႂၢင်ႈ (8.14) လၵ်းသေ ၼႃႈႁွင်ႇၼႃႈၸၢၼ်း တၢင်းယၢဝ်းမီး (72) လၵ်းယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 2018 ၼၼ်ႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မီးၸပ် သီႇသႅၼ်ယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉတီႈၼႃႈသုင် ပၢင်ႇလၢႆႇ မွၵ်ႈ (10) ထတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈဝဵင်းမွင်ႇတေႃး ၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၶိူဝ်း ရၶႅင်ႇ၊ တၢႆးၼႅတ်ႉ၊ မျူဝ်ႇ၊ တႅတ်ႉ၊ မရႃႇမႃႇၵျီး၊ ၵမၢၼ်ႇ၊ ႁိၼ်ႇတူႇ၊ မၢၼ်ႈ၊ ၶျၢင်း၊ ပင်ႇၵႃႇလီႇ ၶဝ် ယူႇသဝ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ [4] [5] [6]
ၾိင်ႈၾႃႉ
မႄးထတ်းဝဵင်းမွင်ႇတေႃးၼႆႉ ယွၼ်ႉပဵၼ်တီႈၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇလႄႈ မီးၾိင်ႈၾႃႉမုၼ်ႇသုၼ်းယဝ်ႉ။ မီးၾိင်ႈၾႃႉမႆႈႁွၼ်ႉမိုၵ်းယမ်းသေ လိူၼ်ဢၼ်မႆႈသုတ်းၼႆႉ ပဵၼ် လိူၼ်မေႇယဝ်ႉ လိူၼ်ဢၼ်ၵတ်းသုတ်းၼႆႉ ပဵၼ် လိူၼ်ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇယဝ်ႉ။ တၢင်ႉၼမ်ႉၽူၼ် တႃႇၼိုင်ႈပီ ၼႆႉ တူၵ်း မွၵ်ႈ 173 ၼိဝ်ႉၼႆႉယဝ်ႉ။
သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း
မႄးထတ်း- 1 သဵၼ်ႈတၢင်း မွင်ႇတေႃး-ပူးတီးတွင်ႇ
လုၵ်ႉဢဝ် ဝဵင်းမွင်ႇတေႃး တေႃႇ ဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇ ယၢၼ်ၵႆ (16) လၵ်းသေ ၸၢင်ႈၵႂႃႇမႃးလႆႈၵူႈၶၢဝ်းယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉဢဝ် ဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇ တေႃႇ ဝဵင်းၸိတ်ႉတူၺ်ႇ ၼႆႉ ဢဝ် ႁိူဝ်းသၢင်းၽေႃး၊ ဢဝ်ႁိူၼ်းလႅၼ်ႈဝႆးၼိူဝ်ၼမ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵႂႃႇမႃးလႆႈယဝ်ႉ။ ဝဵင်းမွင်ႇတေႃးလႄႈ ဝဵင်းၸိတ်ႉတူၺ်ႇၼႆႉ ၵႆယၢၼ် (96) လၵ်းယဝ်ႉ။
- 2 သဵၼ်ႈတၢင်း မွင်ႇတေႃး-ဢလႄႇတၢၼ်ႇၵျေႃႇ-ဢငူႇ
လုၵ်ႉဢဝ် မွင်ႇတေႃး တေႃႇ ဢလႄႇတၢၼ်ႇၵျေႃႇ မီး (12) လၵ်း (6) ၽႃႇလူင်ႇသေ ၸၢင်ႈၵႂႃႇမႃးလႆႈ ၵူႈၶၢဝ်းယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉဢဝ် ဢလႄႇတၢၼ်ႇၵျေႃႇ တေႃႇ ဢငူႇမေႃႇ မီး (49) လၵ်း (2) ၽႃႇလူင်ႇသေ ပဵၼ်တၢင်းလိၼ်ယဝ်ႉ။ ဢငူႇမေႃႇၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈပၢၵ်ႇ ၼမ်ႉမေႇယု တီႈၽင်ႇၽၢႆႇပုၼ်ႉ ဝဵင်းၸိတ်ႉတူၺ်ႇယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉဢဝ် ၸိတ်ႉတူၺ်ႇ ၵႂႃႇ ဢငူႇမေႃႇၼႆႉ ၸၢင်ႈဢဝ် ႁိူဝ်းမေႃႇတေႃႇဢွၼ်ႇသေ ၵႂႃႇမႃးလႆႈယဝ်ႉ။
- 3 သဵၼ်ႈတၢင်း မွင်ႇတေႃး-ၵျဵင်ႇၶျွင်း-ဢွင်ႇသပျေႇ
လုၵ်ႉဢဝ် မွင်ႇတေႃး တေႃႇ ၵျဵင်ႇၶျွင်း မီး (20) လၵ်း (3) ၽႃႇလူင်ႇသေ ၵႂႃႇမႃးလႆႈၵူႈၶၢဝ်းယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉဢဝ် ၵျဵင်ႇၶျွင်း တေႃႇ ဢွင်ႇသပျေႇ မီး (23) လၵ်း (5) ၽႃႇလူင်ႇသေ ပဵၼ်တၢင်းလိၼ်ယဝ်ႉ။
- 4 သဵၼ်ႈတၢင်း မွင်ႇတေႃး-ၵျဵင်ႇၶျွင်း-တွင်ႇပျူဝ်ႇ
လုၵ်ႉဢဝ် မွင်ႇတေႃး တေႃႇၵျဵင်ႇၶျွင်း၊ လုၵ်ႉဢဝ် ၵျဵင်ႇၶျွင်း တေႃႇ ဝဵင်းတွင်ႇပျူဝ်ႇလႅတ်ႉဝႄး ၼႆႉ မီး (20) လၵ်း (5) ၽႃႇလူင်ႇယဝ်ႉ။
သဵၼ်ႈတၢင်းပိူင်လူင် တီႈၼႂ်းဝဵင်းၼႆႉ ပဵၼ် သဵၼ်ႈတၢင်းလူင်(သဵၼ်ႈတၢင်းမိၼ်းပႃႇၵျီး)၊ သဵၼ်ႈတၢင်းဢူးဢူၵ်ႉတမ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
ၶူဝ်းၵုၼ်ႇဢွၵ်ႇပိုၼ်ႉတီႈ လႄႈ ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး
မႄးထတ်းဝဵင်းမွင်ႇတေႃး ၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈပဵၼ်ဝဵင်း သၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ်လႄႈ တင်း မိူင်းၽၢႆႇပုၼ်ႉသေၵေႃႈ မီးလွင်ႈ ၵႃႉၶၢႆၵၼ်သေ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်ၵူၼ်းၵိုၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းယူႇတီႈၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ၊ ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ၊ ၵၢၼ်ၺွပ်းပႃပၢင်ႇလၢႆႇ လႄႈ ၵၢၼ်လဵင်ႉၵုင်ႈၼမ်ႉၸဵမ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶူဝ်းၵုၼ်ႇဢွၵ်ႇပိုၼ်ႉတီႈတႄႉ ပႃ၊ ပႃၼဝ်ႈ၊ ပႃႁႅင်ႈ၊ ၶဝ်ႈ၊ မၢၵ်ႈမူင်ႈသီႇႁူင်ႇ၊ မၢၵ်ႈမူင်ႈ၊ မၢၵ်ႈတိုင်ႇယၢင်း၊ ယၢင်းရေႃႇပႃႇ၊ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉ၊ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉပွမ်ႈ၊ မႆႉသၵ်း၊ မႁေႃႇၵၼီႇ၊ မႆႉၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းယဝ်ႉ။ ၶူဝ်းၵုၼ်ဢၼ်ဢွၵ်ႇပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉ ဢဝ်သူင်ႇၸူး မိူင်းႁိမ်းႁွမ်း မိူင်းပင်းၵလႃးတဵတ်ႉလႄႈ သူင်ႇၸူး မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇပတ်ႉပိုၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။
ဢွင်ႈတီႈၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်
မႄးထတ်း- ၽြႃးမႁႃႇၵျၢၼ်ႇ (ၵျွင်းမျူဝ်ႉမ)
- ၽြႃးၼၢၼ်းဢူး (ၵျွင်းမျူဝ်ႉမ)
- ၵွင်းမူးသူၺ်ႇၸီးၶူင်ႇမျူဝ်ႉဢူး
- ဢွင်ႈၵႃႉၶၢႆၵုၼ်ႇမွင်ႇတေႃး
- ၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇဢလႄႇတၢၼ်ႇၵျေႃႇ
ပြင်ပလင့်များ
မႄးထတ်းၽိုၼ်ဢိင်
မႄးထတ်း- ↑ (မေႇ 2015) ၽိုၼ်လိၵ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း, ၽိုၼ်လိၵ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း လႄႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ပီ 2014 သွႆႉ-2. ၼေႇပျီႇတေႃႇ: ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၵၢၼ်ႁႅင်းငၢၼ်း၊ ၵၢၼ်ၵူတ်ႇထတ်း ၵူၼ်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇမိူင်း လႄႈ ၵၢၼ်ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမိူင်း, 60.
- ↑ 2.0 2.1 (ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ 2017) ၶေႃႈမုၼ်းၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပိုၼ်ႉတီႈ ၸႄႈဝဵင်းမွင်ႇတေႃး. ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ၸႄႈဝဵင်းမွင်ႇတေႃး. Retrieved on 2018 ၵျူႇလၢႆႇ 29. Archived 2019-03-04 at the Wayback Machine.
- ↑ အောင်လှသိန်း၊ ရခိုင်ပြည်ရှိ မြို့များ ဖြစ်ပေါ်လာပုံ သမိုင်းအကျဉ်းနှင့် အထွေထွေမှတ်သားဖွယ်ရာများ
- ↑ မောင်ကောက်စံ - ရခိုင်ပြည်နယ်လူမှုစီးပွားပထဝီဝင် ၂၀၀၈
- ↑ စွယ်စုံကျမ်း အတွဲ (၉)
- ↑ ကြေးမုံသတင်းစာ