ပူးတီးတွင်ႇ၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇ (မၢၼ်ႈ: ဘူးသီးတောင်မြို့ ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Buthidaung) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်မီးဝႆႉ ပွတ်းႁွင်ႇ ၸႄႈမိူင်းရၶႅင်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်း ယၢမ်ႈပဵၼ် ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈတွၼ်ႈမႃးသေ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ပဵၼ်ၸၼ်ႉ ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈဝဵင်းသေ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ တီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈမွင်ႇတေႃးယဝ်ႉ။ ဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇၼႆႉ ပဵၼ် ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇ ဢၼ်မီးဝႆႉ တီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈလႅၼ်ၶႅၼ်ႈမေႇယု ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တင်ႈဝဵင်းဝႆႉ တီႈၽင်ႇၽၢႆႇၶႂႃ တီႈႁူဝ်မႄႈၼမ်ႉမယူႇသေ မီးဝႆႉတီႈ ထုင်ႉလိၼ်ပဵင်း တီႈၽင်ႇၼမ်ႉမယူႇၼၼ်ႉသေ ပဵၼ်ဝဵင်းတႃႈႁိူဝ်း မီးႁွင်ႈလီ ဢၼ်လပ်ႉသၢႆလူမ်းဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ ၽၢႆႇႁွင်ႇ ဝဵင်းၸိတ်ႉတူၺ်ႇ ယၢၼ် 75 လၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉဢဝ် ပၢၵ်ႇၼမ်ႉမယူႇ ယၢၼ် 75 လၵ်း၊ မီးဝႆႉတီႈၽင်ႇ ၽၢႆႇသၢႆႉ ႁွင်ႈၵလႃးပၼ်းၸိၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈ ပၢင်ႇလၢႆႇသေ ၵႆယၢၼ် မွၵ်ႈ 80 လၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တႄႇပဵၼ်ဝဵင်းမႃး မိူဝ်ႈပီ 1905 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵုင်းလွႆၼမ်လိူင်ႇသေ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈမီးႁၢင်ႈမၢၵ်ႇၼမ်ႉတဝ်ႈ လႄႈ ၸင်ႇလႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ပူးတီးတွင်ႇ (လွႆမၢၵ်ႇၼမ်ႉတဝ်ႈ) ၼႆယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ဝဵင်း မီး 0.69 လွၵ်းလၵ်း၊ ဢေႇရိယႃႇၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ မီးဝႆႉ 779 လွၵ်းလၵ်းယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းယူႇၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ မီး 19914 သေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ မီးယူႇ 2.93 ၵေႃႉယဝ်ႉ။ ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ပဵၼ် ပိင်ႇၵႃႇလီႇယဝ်ႉ။

ဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇ
ဝဵင်းၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇ ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ်မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ၼႄဢွင်ႈတီႈဝဵင်း
Coordinates: 20°52′N 92°31′E
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈမိူင်း	ရၶႅင်ႇ
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈမွင်ႇတေႃး
လတ်ႉတီႇၵျု	(20)တီႇၵရီႇ၊ (49)မိတ်ႉၼိတ်ႉ
လွင်ႇၵျီႇၵျု	(92) တီႇၵရီႇ၊ (22) မိတ်ႉၼိတ်ႉ
ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈဝဵင်း	ဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇ
Time zone	UTC+6:30 (လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ)

ၸႄႈဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇ ၼႆႉ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင် မီးယူႇ 790 လွၵ်းလၵ်းယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်း ဢၼ်ၵွင်းလွႆလိူင်ႇၼမ်ယဝ်ႉ။ ၼမ်ႉမယူႇၼႆႉ ၶၢင်းၵင်တင်း သၼ်လွႆမယူႇသေ လုၵ်ႉဢဝ် ၽၢႆႇႁွင်ႇ လႆလတ်းလူင်းၽၢႆႇၸၢၼ်း တီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇယဝ်ႉ။ ၼမ်ႉမယူႇၼႆႉ ပေႃးတီႈႁိမ်း ဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ၼမ်ႉၵလႃးပၢၼ်းၸိၼ်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။ ထုင်ႉၼႆႉၼႆႉ ပေႃးဝႃႈ ၶၢဝ်းၽူၼ်ၼႆႉ ၽူၼ်ၼမ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးထိုင်ၶၢဝ်းမႆႈမႃး မႆႉႁဝ်ႉဝႆႉယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈ ဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇၼႆႉ မီးမွၵ်ႈ 409 ဢေႇၵၼႆႉသေ ၸွမ်းလူၺ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း ပီ 1953 သေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းတီႈၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ မီးယူႇ 3193 ၵေႃႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းရၶႅင်ႇ ၸၢဝ်းပုတ်ႉထၼႆႉ မီးမွၵ်ႈ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 40 ၼႆႉသေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းၵမ်ႉၼမ်ၼႆ့ ပဵၼ်ၸၢဝ်းဢိတ်ႇသလၢမ်ႇယဝ်ႉ။

တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းလႄႈသင်၊ တီႈၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈလႄႈသင် တွၼ်ႈတႃႇ သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်းၼႆႉ လႆႈပိုင်ႈႁႅင်းၼိူဝ် သၢႆတၢင်းၼမ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈသၢႆတၢင်းၼမ်ႉၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် ႁိူဝ်းသၢင်းၽႃး ဢၼ်ၸုမ်း ၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇသၢႆၼမ်ႉၼႂ်းမိူင်း ၼၼ်ႉ လဵၼ်ႈပၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ပေႃးတေၵႂႃႇၸူး ဝဵင်းမွင်ႇတေႃး ဢၼ်မီးဝႆႉ တီႈၼိူဝ်ပၢၵ်ႇၼမ်ႉၼၢတ်ႉ လႄႈ ပူးတီးတွင်ႇၼၼ်ႉၼႆ ဢဝ်တင်း သၢႆတၢင်းလိၼ်သေ ၵႂႃႇလႆႈသေ မီးတၢင်းလူတ်ႉၵႃး ဢၼ်တၢင်းယၢဝ်းမီး 15 လၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇ လႄႈ ႁိမ်းႁွမ်းၼၼ်ႉၼႆႉ မီးဝႆႉ ၵွင်းမူး ဢၼ်ပဵၼ်ၶုၼ်ရၶႅင်ႇ ၸၢဝ်းပုတ်ႉထၶဝ် တႄႇတင်ႈမႃးသေတႃႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈႁွႆးမိုဝ်း မူႇၵျႃႇလ်ၶဝ်လႄႈ လႆႈလူႉလႅဝ်ၵႂႃႇတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ၽြႃးယိၼ်ႇငူၺ်ႉတေႃႇ (ဢၼ်ဝႃႈ ပဵၼ်ၽြႃးဢၼ်ဢဝ်တင်း ဢၢႆတူဝ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈသေ သွၼ်းဝႆႉ)ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈႁွႆးမိုဝ်း ၵူၼ်းထိူၼ်ႇၶဝ်သေ လႆႈႁၢႆလၢႆၵႂႃႇ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ 1942 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ ၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈၸၢဝ်းပုတ်ႉထ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ဝႆႉၼႆႉ (1) ၵျွင်းၵုင်းသထေး၊ (2) ၵျွင်းသပေႇၵုင်း၊ (3) ၵျွင်းတၢတ်ႉယႃႇမျိၼ်ႇတိၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈလႆႈႁွင်ႉ တၢတ်ႉယႃႇၵျွင်း ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ၽွင်းမိူဝ်ႈဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် ႁၢင်ႈႁႅၼ်း တႃႇပဵၼ်သိုၵ်းတေႃႇ မိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ မႃးပၵ်းတပ်ႉတီႈၼၼ်ႈသေၵေႃႈ ၸူႉႁွမ်ၵူၼ်းသိုၵ်းမႃး ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၽွင်း ၶုၼ်ရၶႅင်ႇၶဝ် ၽွင်းငမ်းမႃးၼၼ်ႉ လႅပ်ႈတေပၵ်းႁၢင်ႈႁေႃမႃး တီႈႁိမ်းႁွမ်းဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇၼႆႉယူႇ။ တီႈႁိမ်းဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇ ယၢၼ်မွၵ်ႈၼိုင်ႈလၵ်းၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်ၵွင်းသုင် ၼၢၼ်းတေႃႇယႃႇသေ ၸူးဢိင်ၼၢၼ်းတေႃႇယႃႇၼၼ်ႉသေ ဢၼ်ပဵၼ်ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈ ဢၼ်မီးၽၢႆႇပုၼ်ႉၼမ်ႉၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ဝၢၼ်ႈၼၢၼ်းယႃႇၵူင်း ၼႆယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉဢဝ်ဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇ ယၢၼ် 15 လၵ်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၼမ်ႉတူၵ်းတၢတ်ႇၸၢႆးတိၼ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၼမ်ႉတူၵ်းတၢတ်ႇ ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ ၼႂ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈဢၼ်လႆႈႁွင်ႉ ပူးတီးတွင်ႇ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ တီႈၽၢႆႇဢွၵ်ႇဝဵင်း တီႈႁူဝ်ႁွင်ႈၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ႁေႃဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ တီႈႁေႃၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ မၢၵ်ႈၼမ်ႉတဝ်ႈငိုၼ်း မၢၵ်ႇၼမ်ႉတဝ်ႈၶမ်းသေ ၸူးဢိင်လူၺ်ႈၼၼ်ႉသေ ဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ ပူးတီးတွင်ႇ (လွႆမၢၵ်ႇၼမ်ႉတဝ်ႈ) ၼႆယဝ်ႉ။ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ လႄႈ ႁဵတ်းၵၢၼ်မႆႉယဝ်ႉ။ ပႃႇထိူၼ်ႇလိုၵ်ႉၼႃသေ ပႃႇထိူၼ်ႇ ၸိူဝ်းၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ဢၼ်ႁႄႉၵင်ႈ လႄႈ ဢၼ်ဢမ်ႇၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ ၼႆႉ မီးယူႇ 323.30 လွၵ်းလၵ်းယဝ်ႉ။ ဢေႇရိယႃႇ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၼႆႉ မီးယူႇ 98.65 လွၵ်းလၵ်းယဝ်ႉ။

ဢၼ်ပဵၼ် ငဝ်ႈငုၼ်းၵုမ်းၵၢၼ်သိုၵ်း မၢႆ (15) ႁင်း မျၢၼ်ႇမႃႉတပ်ႉမတေႃႇ ၼႆႉ ပၵ်းဝႆႉတီႈ ဝဵင်းပူးတီးတွင်ႇယဝ်ႉ။