ၽႃပွၼ်၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းၽႃပွၼ် (မၢၼ်ႈ: ဖာပွန်မြို့) ; (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Hpapun) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈဝဵင်း ႁင်း ၸႄႈဝဵင်းၽႃပွၼ် ဢၼ်မီးဝႆႉတီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၽႃပွၼ်၊ ၸႄႈမိူင်းယၢင်း၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၸႅၵ်ႇၽႄမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ် ၸႄႈမိူင်းယၢင်း မိူဝ်ႈပီ 1954 ၼၼ်ႉ ဢဝ်ၸႄႈတွၼ်ႈသၢၼ်ႇလႂိၼ်ႇ မႃးႁူမ်ႈပွင်းသႂ်ႇၼႂ်း ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႄႈ ၸႄႈဝဵင်းၽႃပွၼ်ၼႆႉ မိူဝ်ႈပၢၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်ၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈတွၼ်ႈမႃးသေတႃႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လင်ႁိူၼ်းၵူၼ်း ဢမ်ႇပေႃးမီးၼမ်လႄႈ ပဵၼ်ဝဵင်းဢွၼ်ႇမႃးၵူၺ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႆႉမီးတီႈ သၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ် မိူင်းထႆး လႄႈ ပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဝဵင်းၽႃပွၼ်
ဝဵင်း
ဝဵင်းၽႃပွၼ် ဢွင်ႈတီႈ ဝဵင်းၽႃပွၼ်
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 18°03′53″N 97°26′42″E
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈမိူင်း	ယၢင်း
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈၽႃပွၼ်
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းၽႃပွၼ်
ၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆႇ	509 ထတ်း (155 မီႇတႃႇ)
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ (UTC+6.30)

ဝဵင်းၽႃပွၼ်ၼႆႉ မိူဝ်ႈၽွၼ်းၵဵဝ်းဢဝ် သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း မိူဝ်ႈပီ 1953 ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တိုၵ်းတူၵ်းဝႆႉၼႂ်းမိုဝ်း ၵူၼ်းထိူၼ်ႇ ၶေႇဢိၼ်ႇတီႇဢူဝ်ႇဝႆႉလႄႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၵဵပ်းဢဝ် သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း လႄႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမႃး။ ယၢမ်းလဵဝ်ဢၼ်လႆႈလၢမ်းတူၺ်းတႄႉ တီႈဝဵင်းၽႃပွၼ်ၼႆႉ လင်ႁိူၼ်းတေမီးမွၵ်ႈ 400 ၼႆႉသေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း တေမီးမွၵ်ႈ 2000 ပၢႆယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းယူႇတီႈဝဵင်းၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ပဵၼ် ၸၢဝ်းပုတ်ႉထ လႄႈ ၸၢဝ်းဢိတ်ႇသလၢမ်ႇ ယဝ်ႉ။

ဝဵင်းၽႃပွၼ်ၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ် ၽင်ႇၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ႁွင်ႈယူၼ်းၸလိၼ်း ဢၼ်ပဵၼ် ၵိင်ႈၼမ်ႉ ၼမ်ႉၶူင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းၼႆႉ ၵေႃႇတင်ႈဝႆႉ တီႈၼႂ်းၵႄႈ သၼ်လွႆသွင်ဢၼ်ယဝ်ႉ။ ဝဵင်းၽႃပွၼ်ၼႆႉ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး မွၵ်ႈပၢၵ်ႇပီၼၼ်ႉ ပဵၼ် ဝၢၼ်ႈဢွၼ်ႇမႃးၵူၺ်း။ ဝၢႆးသေ ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် သိမ်းဢဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈယဝ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မီးဝႆႉတီႈ သၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ် မိူင်းမၢၼ်ႈ-မိူင်းထႆးလႄႈ ၽႃပွၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၶုၼ်ၸႄႈတွၼ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ လွင်ႈဢၼ်လႆႈႁွင်ႈဝႃႈ ၽႃပွၼ်ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်တီႈ ၵူၼ်းၶိူဝ်း တႆးယူၼ်း၊ မွၼ်း လႄႈ ယၢင်း ၶဝ်ယူႇသဝ်းမႃးယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ မၢၵ်ႇႁိၼ် ၽႃႁိၼ် ၼမ်ႇလိူင်ႇသေ ပေႃးဢဝ်ၵႂၢမ်းတႆးယူၼ်းဝႃႈ ၽႃပွၼ်း ၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈပဵၼ် ၽႃႁိၼ်ၼႆသေ ႁိုင်မႃး ပဵၼ်မႃး ၽႃပွၼ် ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ၼႃႈလိၼ်

ၸႄႈဝဵင်းၽႃပွၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ထုင်ႉပွတ်းႁွင်ႇ တီႈ ၸႄႈမိူင်းယၢင်းယဝ်ႉ။ ၵွင်းလွႆၼမ်လိူင်ႇယဝ်ႉ။ ႁူၺ်ႈၵႄႈလွႆၸိူဝ်းဢၼ်လိုၵ်ႉယၢဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၼမ်လိူင်ႇယဝ်ႉ။ ၸိၵ်းလွႆမၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆသေ သုင် သီႇႁဵင်းထတ်းပၢႆ တေႃႇ ႁႃႈႁဵင်ထတ်းပၢႆယဝ်ႉ။ ပႃႇထိူၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၼႃလီယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၽႃပွၼ်ၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵိင်ႈၼမ်ႉ ၼမ်ႉၶူင်း ဢၼ်ပဵၼ် ၼမ်ႉမႄးတလွၵ်ႉ၊ ၼမ်ႉယူၼ်းသလိၼ်း လႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵိင်ႈၼမ်ႉဢွၼ်ႇ၊ ႁွင်ႈပီးလိၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လႆလူင်းဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။

ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး

ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ၵူၼ်းယူႇတီႈဝဵင်းၶဝ်ၼႆႉ ပိူင်လူင်မၼ်း ႁဵတ်း ၵၢၼ်မႆႉ၊ ၵၢၼ်ႁႆႈ၊ ၵၢၼ်မၢၵ်ႇၵၢၼ်တႅင် လႄႈ မၢၵ်ႇၽႃႈ၊ တၢင်းၵိၼ်မူင် ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵုၼ်ႇသိၼ် ဢၼ်ဢွၵ်ႇတႄႉ မႆႉသၵ်း၊ မႆႉမွင်ၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်း၊ မၢၵ်ႇမု၊ ငႃး လႄႈ မၢၵ်ႇမၢၵ်ႇတႅင်တႅင် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၸႄႈဝဵင်းၽႃပွၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်းထီႉသွင် ဢၼ်မၢၵ်ႇမု ဢွၵ်ႇၼမ်သေပိူၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးၶၢဝ်းၽူၼ်မႃး လုၵ်ႉတီႈ ၼမ်ႉယူၼ်းသလိၼ်း သေ ဢဝ်မႆႉ လွင်ႈၸွမ်း သၢႆၼမ်ႉၶူင်းသေ လွင်ႈလူင်း တေႃႇပေႃးထိုင် ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇယဝ်ႉ။ မၢၵ်ႇတိုင်ႇယၢင်း၊ မၢၵ်ႇမု လႄႈ ငႃးၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ သူင်ႇၸူး မေႃႇလမႅင်ႇ၊ ဝဵင်းတထူင်ႇ လႄႈ ဝဵင်းပီးလိၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း

သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်းၼႆႉ လုၵ်ႉဢဝ်ဝဵင်းၽႃပွၼ် တေႃႇ ဝၢၼ်ႈၵေႃႉၵရဵၵ်ႉ ၼႆႉ မႃးၸွမ်း ၼမ်ႉယူၼ်းသလိၼ်းသေ လုၵ်ႉဢဝ် ဝၢၼ်ႈၵေႃႉၵရဵၵ်ႉ တေႃႇထိုင် မေႃႇလမႅင်ႇၼႆႉ ၸၢင်ႈလွင်ႈလႆၸွမ်း ၼမ်ႉၶူင်းယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်သၢႆတၢင်းၼမ်ႉ ဢၼ်ၼၼ်ႉၼႆႉ တင်းဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇသေ ယၢၼ်ၵႆ ပၢၵ်ႇလၵ်းယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉဢဝ် ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇ တေႃႇ ၵေႃႉၵရဵၵ်ႉၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈဢဝ် ႁိူဝ်းမေႃႇတေႃႇၵႂႃႇမႃးသေ ဢၼ်ပဵၼ် သၢႆတၢင်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ၵူၺ်းၸၢင်ႈဢဝ်ႁိူဝ်းလူင်သေၵႂႃႇမႃးယဝ်ႉ။

ပေႃးဢဝ်သၢႆတၢင်းလိၼ်ဝႃႈ လုၵ်ႉဢဝ် ၽႃပွၼ် တေႃႇ ထိုင် ပီးလိၼ်း လုၵ်ႉဢဝ် ပီးလိၼ်း တေႃႇပေႃးထိုင် သထူင်ႇၼႆႉ မီးတၢင်းလူတ်ႉၵႃးယဝ်ႉ။ ပေႃးထိုင်ၶၢဝ်းႁႅင်ႈမႃး လုၵ်ႉဢဝ် ၽႃပွၼ် တေႃႇ သထူင်ႇၼႆႉ မီးတၢင်းလူတ်ႉၵႃး ၽႅဝ်ဝၼ်းလဵဝ်သေတႃႉ ပေႃးၶၢဝ်းႁိုဝ်ႉမႃး ဢမ်ႇၸၢင်ႈၵႂႃႇမႃးလႆႈ။ လုၵ်ႉဢဝ် ပီးလိၼ်း တေႃႇ သထူင်ႇၼႆႉ ၵႆပၢၵ်ႇလၵ်းယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉဢဝ်ၽႃပွၼ် ၵႂႃႇၸူး ဝၢၼ်ႈတႃးၵႂိၼ်း ဢၼ်ပဵၼ် ဝၢၼ်ႈသၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ် မိူင်းမၢၼ်ႈ-မိူင်းထႆၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈဢဝ် ၸၢင်ႉ ဢဝ်မႃႉသေ ၵႂႃႇမႃးလႆးယဝ်ႉ။ ၶၢဝ်းတၢင်းၼၼ်ႉ မီး 29 လၵ်းယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ်ၽင်ႇ ၼမ်ႉၶူင်းသေ တႃႇၵႂႃႇၸူး ၵျွၵ်ႉၺႅတ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် ဝၢၼ်ႈ သၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ် ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈဢဝ် လေႃႉ၊ ၸၢင်ႉ၊ မႃႉၸိူဝ်းၼႆႉ ၵႂႃႇမႃးလႆႈယူႇ။ လုၵ်ႉဢဝ်ၽႃပွၼ် ၵႂႃႇၸူး ဝၢၼ်ႈၵေႃႉလူတူဝ် ဢၼ်မီးၸမ် သၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ် ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင်ၼၼ်ႉ ယၢၼ်ၵႆႉ မွၵ်ႈ 40 လၵ်းသေ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈဢဝ် ၸၢင်ႉ၊ ဢဝ်မႃႉ၊ လႄႈ ၸၢင်ႈၵႂႃႇ ၶၢဝ်းတၢင်းပႆလိၼ်ယူႇယဝ်ႉ။ လႆႈၶိုၼ်ႈလွႆလူင်းလွႆယဝ်ႉ။

ၸႄႈဝဵင်းၽႃပွၼ် ၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈပဵၼ်ထုင်ႉ ဢၼ်မီး ဝူးၽရမ်ႇ၊ ၸိုၼ်း၊ လဵၵ်း လႄႈ မႆႉ ၸိူဝ်ႈၼႆႉ လိူင်ႇၼမ်သေတႃႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ မီးၵွင်းလွႆၼမ်၊ သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း လွင်ႈၵပ်းသိုပ်း ဢမ်ႇပေႃးၶႅမ်ႉလႄႈ ဢမ်ႇပေႃးမီးလွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ။ ပေႃးဝႃႈ သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈမႃးၼႆၵေႃႈ တေပဵၼ်တီႈဢၼ်ၵူၼ်းၵိုၼ်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်

တီႈၼႂ်းဝဵင်းၽႃပွၼ်ၼၼ်ႉ ၵွင်းမူး ၸိူဝ်းဢၼ်လိုဝ်းလင်ၼႆႉ ပဵၼ် ၵွင်းမူးသူၺ်ႇဢၢၼ်ႇတေႃႇ ဢၼ်မီးတီႈၽင်ႇ ၼမ်ႉယူၼ်းလိၼ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မီးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ လႆႈဢဝ်ၶဵဝ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈသေ ထႃႇပၼႃႇဝႆႉ ၼႆယဝ်ႉ။ တေၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်ၼၼ်ႉ ၵူႈပီၵူႈပီၼႆႉ ပေႃးထိုင် လိူၼ်သီႇမူၼ်းမႃး ၸတ်းႁဵတ်းပွႆးၽြႃးသေ ၵူၼ်းတင်းထုင်ႉၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်မႃးဝႆႈသႃၶဝ်ႈပွႆးယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းယၢင်း ၸိူဝ်းယူႇတီႈ သၼ်လွႆၵွင်းလွႆ တီႈၸႄႈဝဵင်းၽႃပွၼ်ၼႆႉ ၵမ်ႉၼမ် ဢွၼ်ၵၼ်ၵိူဝ်းယမ် ၽီ ၸွမ်းၼင်ႇၽိင်ႈထုင်းပေႃႈမႄႈမီးမႃးၼၼ်ႉသေ ၼိုင်ႈပီၼိုင်ႈပွၵ်ႈ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းႁိူၼ်းသေ ပေႃးႁဵတ်းႁိူၼ်းမိူဝ်ႈလႂ်ၵေႃႈ ၵူႈပီၵူႈပီ ၽွင်းသွမ်ႈၶဝ်ႈ၊ ၽွင်းပၢတ်ႇၶဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းပွႆးၽီ၊ ပွႆးႁွင်ႉၽၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵူႈႁိူၼ်းႁိူၼ်းၼႆႉ ဝႆႉ ၶိူင်ႈတေႃးႁုၵ်ႇ သေ ဢွၼ်ၵၼ်ၼုင်ႈၽႃႈၽႅၼ်ႇ ဢၼ်တေႃးႁုၵ်ႇဢဝ်ႁင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆး တွၼ်ႈတႃႇၼၢင်းယိင်းၶဝ်ၼႆႉ ၶူဝ်း သၢဝ် လႄႈ ၶူဝ်းၵူၼ်းထဝ်ႈၶဝ် ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ပေႃးပဵၼ်သၢဝ်ၼႆၼုင်ႈၽႃဝဵၼ်း ဢၼ်ယၢဝ်းတေႃႇထိုင် မၢၵ်ႇၵၢဝ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼၢင်းငိုၼ်းၶဝ်ၼႆႉ ဢဝ် မဵတ်ႉမၢၵ်ႇၼပ်ႉသီလႅင် လႄႈ ဢဝ်ၶႅပ်းငိုၼ်းမၢတ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ႁၢင်ႈၶိုင်ႈၶူဝ်းသေ ၼုင်ႈယဝ်ႉ။