ၵျုၼ်းလႃႉ၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉ (မၢၼ်ႈ: ကျွန်းလှမြို့ ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Kyunhla ; သဵင်ဢွၵ်ႇ [Kyunla]) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉ ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးတီႈ ၸႄႈတွၼ်ႈၵၢၼ်ႉပလူႇ၊ ၸႄႈတိူင်းၸႄႈၵႅင်း၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉ တီႈၼိူဝ် ၽင်ႇၽၢႆႇၶႂႃ ၼမ်ႉမူး ဢၼ်မီး ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းတူၵ်း ဝဵင်းၵၢၼ်ႉပလူႇ ယၢၼ် 20 လၵ်းပၢႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈတႄႉ လိူဝ်သေ သၢႆတၢင်းၼမ်ႉမူး ဢၼ်လဵဝ် သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း ဢမ်ႇပေႃးၶႅမ်ႉလႄႈသင်၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉ လိူင်ႇၼမ်လႄႈသင် ၵူၼ်းယူႇ ဢမ်ႇပေႃးၵိုၼ်း။ ႁူမ်ႈဝႃႈ ပဵၼ် ဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉၼႆသေတႃႉ ၵူၺ်းပဵၼ်ဝၢၼ်ႈလူင်ဝၢၼ်ႈၼိုင်ႈသေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်ႈ မီးယူႇမွၵ်ႈ 1000 ၼၼ်ႉၵူၺ်း။ မီးဝႆႉ လုမ်းၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၸႄႈဝဵင်း၊ လုမ်းပႃႇမႆႉ၊ ႁွင်ႈၵၢၼ်ပလိၵ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တီႈဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉၼႆႉ မီးဝႆ့ ၵွင်းမူးယူင်းဢူး သူႇၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ပွႆးၽြႃးၼၼ်ႉ ပေႃးပွႆးၽြႃးသူၺ်ႇၵူႇၵျီး ဢၼ်တီႈဝဵင်းမျေႇတူႇ၊ တီႈထုင်ႉၵၢၼ်ႇပလူႇ ဢၼ်ႁဵတ်း လိူၼ်သီႇမူၼ်းၼၼ်ႉ ယဝ်ႉတူဝ်ႈသေ တႄႇႁဵတ်း လိူၼ်သီႇလွင်ႈ 4 ၶမ်ႈ တေႃႇ 8 ၶမ်ႈယဝ်ႉ။

ဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉ
ဝဵင်း
ဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉ ဢွင်ႈတီႈဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉ
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 23.3208172°N 95.5105017°E / 23.3208172; 95.5105017
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈတိူင်း	ၸႄႈၵႅင်း
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈၵၢၼ်ႉပလူႇ
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉ
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	MST (UTC+6.30)

ဢွင်ႈတီႈ လႄႈ တၢင်းၵႂၢင်ႈ

ၸႄႈဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵၢင် ၸႄႈတိူင်းၸႄႈၵႅင်းသေ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈ လတ်ႉတီႇတုတ်ႉႁွင်ႇ 23 တီႇၵရီႇ 15 မိတ်ႉၼိတ်ႉ လႄႈ 23 တီႇၵရီႇ 52 မိတ်ႉၼိတ်ႉ၊ ၼႂ်းၵႄႈ လွင်ႇၵျီႇတုတ်ႉဢွၵ်ႇ 94 တီႇၵရီႇ 50 မိတ်ႉၼိတ်ႉ လႄႈ 95 တီႇၵရီႇ 31 မိတ်ႉၼိတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်သၢႆထႅဝ်ၼွၼ်းၼိူဝ် ၼႆႉ လတ်းၵႂႃႇတီႈႁိမ်းဝၢၼ်ႈသျၢၼ်းၵူင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉၼႆႉ မီးတီႈ ၽၢႆႇႁွင်ႇ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ဢၼ်ၵႆယၢၼ် 525 လၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸႄႈဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ် ၼႃႈၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇ ၼႂ်းၵႄႈ (500 လႄႈ 1500)ယဝ်ႉ။ ၸႄႈဝဵင်းၸိူဝ်းဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်တင်း ၸႄႈဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉၼႆႉ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ မီး ၸႄႈဝဵင်းၵၢၼ်ႉပလူႇ၊ ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇ မီး ၸႄႈဝဵင်းၵေႃလင်း၊ ၽၢႆႇႁွင်ႇ မီး ၸႄႈဝဵင်းပၢင်ၵႆႇၽူႈ၊ ၽၢႆႇတူၵ်းမီး ၸႄႈဝဵင်းမေႃႇလဵၵ်း၊ ၸႄႈဝဵင်းၵလေးဝ၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်ႈ မီးဝႆ့ ၸႄႈဝဵင်းတၸႄႇသေ ၼႃႈဢွၵ်ႇၼႃႈတူၵ်း မီး 40 လၵ်းသေ ၼႃႈႁွင်ႇၼႃႈၸၢၼ်း မီး 54 လၵ်းယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ မီး 1010.563 လွၵ်းယဝ်ႉ။ ၸႄႈဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉၼႆႉ မီးပႃႇထိူၼ်ႇလူင် ဢၼ်မီးတၢင်းၵႂၢင်ႈ 1980 လွၵ်းလၵ်းၼၼ်ႉ လွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ ဝၢၼ်ႈၶဝ်ႈပႃး 27 ဝၢၼ်ႈသေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းယူႇသဝ်း မီး 21461 (1952) ယဝ်ႉ။ တီႈဝၢၼ်ႈၶျွင်းၵူၺ်ႉ ၸႄႈဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉၼၼ်ႉ မၢၼ်ႈမူႇသလိၼ်ႇ ယူႇသဝ်းဝႆႉတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။

ၼႃႈလိၼ်

ၸႄႈဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉၼႆႉ ပေႃးလၢတ်ႈၽတ်ႉၽဵင်ႇတႄႉ တေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ၼႃႈလိၼ်ဢၼ်ထိူၼ်ႇလွႆၼႃၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈပွတ်းတူၵ်းၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ် သၼ်လွႆၸီးၽျူႇ ဢၼ်ပဵၼ်ပွတ်းတွၼ်ႈ သၼ်လွႆလူင်ၼႂ်းၵၢင်ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉဢဝ် ၽၢႆႇႁွင်ႇ ၵၢႆၸူႇ ၽၢႆႇၸၢၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ တီႈသၼ်လွႆၼၼ်ႉ တီႈသုင်သုတ်းမၼ်းမီး 2394 ထတ်းသေ တီႈတႅမ်ႇသုတ်းမီး 1500 ထတ်းၼႆ လႆႈႁၼ်ၼႂ်း ၽိုၼ်မၢႆၽႅၼ်ႇတီႈ တႅမ်ႈဝႆႉၼင်ႇၼၼ်ယဝ်ႉ။ သၼ်လွႆၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဝႆႉၼင်ႇ လႅၼ်လိၼ်သၽႃႇဝ တႃႇ ၸႄႈဝဵင်းမေႃႇလဵၵ်း လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းၵလေးဝၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇသၼ်လွႆ တီႈၽၢႆႇသၢႆႉၽၢႆႇၶႂႃၼမ်ႉမူးၼၼ်ႉ မီးဝႆႉပၢင်ႇပဵင်း ဢၼ်တႅမ်ႇ ၽၢႆႇတႂ်ႈ 500 ထတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပၢင်ႇပဵင်းၼမ်ႉမူးၼႆႉ ၶွၼ်ႇလိၼ်လီသေ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈမၢၵ်ႇတႅင် ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈယဝ်ႉ။ ၸႄႈဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉၼႆႉ ပဵၼ်ပၢင်ႇပဵင်း ဢၼ်ၵႂၢင်ႈသေဢမ်ႇၵႃး ပဵၼ်တီႈဢၼ် ၵူၼ်းယူႇသဝ်းၼမ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ တူၺ်းသၢႆငၢႆ ႁွင်ႈ ၸိူဝ်းလႆႈၶဝ်ႈတီႈၼႂ်း ၼမ်ႉမူးၼႆ ၼႃႈလိၼ်ၼႆႉ လုၵ်ႉဢဝ်တီႈ သၼ်လွႆၸီးၽျူႇ လႄႈ တီႈသိုပ်ႇသၼ်လွႆၸီးၽျႃႇသေ တႅမ်ႈယေႃႈလူင်းၵႂႃႇၸူး ၼမ်ႉမူး ဢၼ်မီးၽၢႆႇဢွၵ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼမ်ႉမူးၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ သၼ်လွႆလွႆသၢမ်လုၵ်ႈ ဢၼ်မီး ၽၢႆႇႁွင်ႇ သၼ်ႇလွႆၸီးၽျူႇၼၼ်ႉသေ တႄႇႁူဝ်ယဝ်ႉ လုၵ်ႉဢဝ်ၽၢႆႇႁွင်ႇ လႆလူင်း ၽၢႆႇၸၢၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ ၼမ်ႉမူးၼႆႉ ၸၢင်ႈၸႅၵ်ႈဝႆႉဝႃႈ ပွတ်းၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ပွတ်းၽၢႆႇတူၵ်းၼႆယဝ်ႉ။ ပွတ်းၽၢႆႇတူၵ်းၼႆႉ တိူဝ်းၵႂၢင်ႈသေ ပွတ်းၽၢႆႇဢွၵ်ႇယဝ်ႉ။

ပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်း ဢၼ်ၵွင်းလွႆၼမ်ယဝ်ႉ။ ႁွင်ႈၼမ်ႉၵေႃႈ ၼမ်။ ၼမ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တႄႇငဝ်ႈမႃးတီႈ ၵွင်းလွႆ ဢၼ်ပဵၼ်သၢႆသိုပ်ႇ သၼ်လွႆၸီးၽျူႇ ဢၼ်မီးၽၢႆႇတူၵ်း ၼမ်ႉမူးၼၼ်ႉသေ လႆႈၶဝ်ႈၸူးတီႈၼႂ်း ၼမ်ႉမူးယဝ်ႉ။ ႁွင်ႈၸိူဝ်းလုၵ်ႉ ၽၢႆႇႁွင်ႇ လႆလူင်းၽၢႆႇၸၢၼ်းၼၼ်ႉ ႁွင်ႈၼမ်ႉပရမ်း၊ ႁွင်ႈၼၢၼ်းၵျီးသႃႇ၊ ႁွင်ႈပျွင်ႇတွႆႇ၊ ႁွင်ႈယႂႃႇပိၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ႁွင်ႈပွတ်း ၸိူဝ်းလႆၶဝ်ႈတီႈၼႂ်း ၼမ်ႉမူးၼႆႉ ႁွင်ႈၸယဵၵ်ႉသႃႇ၊ ႁွင်ႈသႃးတႂိၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်လုၵ်ႉၽၢႆႇပွတ်းဢွၵ်ႇသေ လႆႈၶဝ်ႈၼႂ်း ၼမ်ႉမူးၼၼ်ႉၸမ်ႉ ပဵၼ် ႁွင်ႈတွင်းယူႇ လႄႈ ႁွင်ႈၸမျိတ်ႉ ၼၼ်ႉသေ ႁွင်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၼမ်ႉၸႅဝ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ ၼွင်ဢၼ်ယႂ်ႇလူင်တႄႉ ဢမ်ႇလႆႈမီးဝႆႉ။ ၼွင်ၵျီးပိၼ်ႇ၊ ၼွင်ၶျွင်းၽျူႇ လႄႈ ၼွင်ပတ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၼွင်တီႈၵူတ်ႉၼမ်ႉၼၼ်ႉတႄႉ လႆႈႁၼ်မီးဝႆႉယူႇ။ တီႈၽၢႆႇတူၵ်းဝၢၼ်ႈၼွင်ၵွၵ်ႉ ဢၼ်မီးၽၢႆႇတူၵ်း ဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉ ယၢၼ် 26 လၵ်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၼမ်ႉတူၵ်းတၢတ်ႇတၢၼ်ႉတွႆးဢၼ်ၼိုင်ႈသေ တႄႇဢဝ် ႁူဝ်ၽူၼ်တေႃႇ လိူၼ်ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇသဵင်ႈၼၼ်ႉ မီးၼမ်ႉလႆတူၵ်းယဝ်ႉ။

ၾိင်ႈၾႃႉ

ၸႄႈဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉၼႆႉ မီးဝႆႉ ပွတ်းႁွင်ႇၸႄႈတိူင်းၸႄႈၵႅင်းသေ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ ပဵၼ် ၾိင်ႈၾႃႉမႆႈႁွၼ်ႉမိုၵ်းယမ်းယဝ်ႉ။ တၢင်ႉၼမ်ႉၽူၼ်တီႈထုင်ႉၼႆႉၼႆႉ မီး 44.17 ၼိဝ်ႉသေ တၢင်ႉလူမ်းမႆႈၽတ်ႉၽဵင်ႇၼႆႉ မီး 87.5 တီႇၵရီႇၾႃႇရိၼ်ႇႁၢႆႉယဝ်ႉ။ *ပဵၼ်ဢၼ်ၽတ်ႉၽဵင်ႇတီႈၸႄႈဝဵင်း မိူဝ်ႈၼႂ်းပီ 1974 တေႃႇ 1982

တီႈထိုင်ႉၼႆႉ ၵူႈပီၵူႈပီ တႄႇဢဝ် ဝူၼ်ႈထူၼ်ႈသၢမ်လိူၼ်မေႇသေ ဢၼ်ပဵၼ်ၾိင်ႈၾႃႉမုၼ်ႇသုၼ်းတႄႇၶဝ်ႈသေ ပေႃးၵၢင်လိူၼ်ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇမႃး ၵႆႉၶိုၼ်းဢွၵ်ႇၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ပေႃးၼႂ်းလိူၼ် မေႇ၊ ၵျုၼ်ႇ လႄႈ ၵျူႇလၢႆႇၵူႈပီၼၼ်ႉ ၽူၼ်မႃးၼင်ႇၵႆႉမႃးၼၼ်ႉသေ ပေႃးၼႂ်းလိူၼ်ဢေႃးၵၢတ်ႉ လႄႈ သႅပ်ႇထႅမ်ႇပႃႇၼၼ်ႉ ၵႆႉမႃးၼမ်လိူဝ်ယဝ်ႉ။ ၼႂ်းလိူၼ်ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ လႄႈ ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇၼႆ့ ပေႃး သိပ်းပီ၊ သိပ်းႁႃႈပီၼိုင်ႈပွၵ်ႈ ၽူၼ်မေႃယႂ်ႇသေ ၼမ်ႉမူးၵႆႉလူၼ်ႉလႄႈ မိူဝ်ႈပီ 1956 ၼၼ်ႉပွၵ်ႈၼိုင်ႈ၊ ပီ 1971 ၼၼ်ႉပွၵ်ႈၼၼ်ႉ လႆႈထူပ်းမႃးလၢၵ်ႇလၢႆးယဝ်ႉ။ ၼႂ်းလိူၼ် ဢေႇပရႄႇ လႄႈ လိူၼ်မေႇ ၵူႈပီၼၼႆႉ လူမ်းႁႅင်းၵႆႉပဝ်ႇထူဝ်း မႃးၸွမ်း ၽူၼ်မုၼ်ႇသုၼ်းယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ႁွင်ႈတႅၵ်ႈ ၸလပေႇတ တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉၼႆႉ တီႈ ႁွင်ႈသဝ်းတၽၢၼ်းသဵၵ်ႉၼၼ်ႉ မီးဢၼ်ၼိုင်ႈ တီႈၼႂ်းဝၢင်းႁူင်းယႃၵူၼ်းမိူင်း ၸႄႈဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။

တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉၼႆႉ မီးဝႆႉ မႆႉသၵ်း၊ မႆႉပဝ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢွၵ်ႇလီယဝ်ႉ။ တီႈဝၢၼ်ႈတိတ်ႉၶျူဝ်ႉ ဢၼ်ယၢၼ်ၵၼ်တင်း ၵျုၼ်းလႃႉ မွၵ်ႈ 30 လၵ်းၼၼ်ႉ လႆႈၶုတ်းႁၼ် ထၢၼ်ႇႁိၼ်ၵမ်ႈၽွင်ႈယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် ထၢၼ်ႇႁိၼ် ဢၼ်ဢႃႇယုတိုၵ်ႉၼုမ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈထုင်ႉၼၼ်ႉသေ ဢွၵ်ႇ ၶဝ်ႈသၢၼ် လႄႈ ထူဝ်ႇၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်း၊ မၢၵ်ႇၶိူဝ်၊ မုင်ႇလႃႇ ၸပဵၼ် ၽၵ်းယိူဝ်ၼၢင်းၶဵဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ၵုၺ်၊ ငႃး၊ မႆႉမွင်၊ ယၢင်မႆႉ၊ ၼမ်ႉၽိုင်ႈ၊ ၶီႈၽိုင်ႈ၊ ၶီႈၵင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ဢွၵ်ႇယဝ်ႉ။

ႁွင်ႈပျွင်ႇတွႆႇ၊ ႁွင်ႈၽၢၼ်ႇတႃႇ၊ ႁွင်ႈၸီႇတႃႇယပိၼ်း ၸိူဝ်းမီးတီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉၼႆႉ ပဵၼ်သၢႆတၢင်းၼမ်ႉပိူင်လူင် တွၼ်ႈတႃႇဢဝ်မႆႉလွင်ႈယဝ်ႉ။ ႁွင်ႈၸိူဝ်းမီးတီႈၼႂ်းထုင်ႉၼၼ်ႉ ဢွၵ်ႇ ၶမ်း ဢိတ်းဢွတ်းသေ ပေႃးဝႃႈၽူၼ်မူတ်းသေ ပေႃးၼမ်ႉသႂ်ႇမႃးၼႆ ၵႆႉဢွၼ်ၵၼ် သေးၶမ်းယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ လႆႈၶၢႆႉဢဝ် ဝဵင်းၵျုၼ်းလႃႉၼႆႉ ဝႆႉတီႈ ယၢၼ်ၵႆတင်း ဝဵင်းၵၢၼ်ႉပလူႇ ယၢၼ် 10 လၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မၢႆတွင်း

ဝဵင်းၵဝ်ႇၵျုၼ်းလႃႉၼႆႉ လႆႈႁၢႆၵႂႃႇတီႈၼႂ်း ၼမ်ႉယိုင်ႈ ၽၢႆႇတၽၢၼ်းသဵၵ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်တႅမ်ႈၼႄဝႆႉယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းၵဝ်ႇၵျုၼ်းလႃႉယဝ်ႉ။