မျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ၊ ဝဵင်း
ဝဵင်းမျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ (မၢၼ်ႈ: မြင်းခြံမြို့), (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Myingyan) ၼႆ့ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈဝဵင်းမျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ ဝဵင်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။
| ဝဵင်းမျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ | |
|---|---|
| ဝဵင်းၼႂ်းၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ | |
  ဝဵင်းမျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ | |
| ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 21°27′36″N 95°23′18″E / 21.46000°N 95.38833°Eၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 21°27′36″N 95°23′18″E / 21.46000°N 95.38833°E | |
| မိူင်း |
 မျႅၼ်ႇမႃႇ |
| ၸႄႈတိူင်း |
 ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ |
| ၸႄႈတွၼ်ႈ | ၸႄႈတွၼ်ႈမျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ |
| ၸႄႈဝဵင်း | ၸႄႈဝဵင်းမျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ |
| ၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆႇ | 230 ထတ်း (70 မီႇတႃႇ) |
| ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (၂၀၁၄) | |
| • ႁုပ်ႈ | ၂၇၆,၀၉၆ [1] |
| ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ် | MST (UTC+6.30) |
သၢႆပိုၼ်း
မႄးထတ်းလုၵ်ႉတီႈ မျိၼ်းၵျၢၼ်ႇ (မၢၼ်ႈ: မျဉ်းကျန်) သေ ပဵၼ်မႃး မျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ (မၢၼ်ႈ: မြင်းခြံ) ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ပၢၼ် ၶုၼ်သူၺ်ႇပူဝ်ႇ ၼၼ်ႉ ၼႂ်းၼႃႈလိၼ် ၵူၼ်းလူင် သီႇၵေႃႉၼႆႉ ၵႆႉမီးလွင်ႈႁႅမ်ၵၼ်တၢႆၼမ်ၼႆယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ဢမ်ႇၸွပ်ႇဢွၵ်ႇလႆႈ ၵေႃႉၶႃႈႁႅမ်တၢႆၼႆ ၽူႈၵႄႇၼႃႈလိၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈထၢမ်းငိုၼ်း သၢမ်ၸွႆႈ ဝႃႈၼႆႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ပဵၼ်ၼႂ်းၼႃႈလိၼ်ၽႂ်ၼႆ ႁႂ်ႈပေႃး ၸႅင်ႈလႅင်းလီ ၸင်ႇလႆႈ ၸၼ်သၢႆၶႅၼ်ႈၵၼ်သေ မၵ်းမၼ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်လႆႈႁၼ် တူဝ်တၢႆၵူၼ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်တီႈ ဢၼ်ၵိုတ်းဝႆႉ တႃႇၸၼ်ထႅဝ်ၶႅၼ်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ သၢႆၶႅၼ်ႈဢၼ်ၵိုတ်းဝႆႉ တႃႇၸၼ် မျိၼ်းၵျၢၼ်ႇ (မၢၼ်ႈ: မျဉ်းကျန်)ၼၼ်ႉ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး မျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ (မၢၼ်ႈ: မြင်းခြံ) ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[2]
မႄႈၼမ်ႉၵဵဝ်ၼႆ့ ၵႂႃႇမီးတီႈ လုၵ်ႉဢဝ် ဢၼ်မီးယၢမ်လဵဝ်ၵႆႇယၢၼ် ၽၢႆတူၵ်း 6 လၵ်း ၽႅဝ်ထိုင်တီႈႁိမ်း ၸႄႈဝဵၼ်းယေႇၸၵျူဝ်ႇ၊ ၸႄႈတွၼ်ႈပၶူၵ်ႉၵူႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ဝဵင်းမျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ မီးယူႇယၢမ်းလဵဝ် မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈၵေႃႈ ၽၢႆႇၸၢၼ်း ႁွင်ႈၸုၼ်းလုၼ်း၊ ၽၢႆႇႁွင်ႇ ႁွင်ႈပျွင်းပျႃႇသေ ၼႂ်းၵႄႈမၼ်းမီး ဝၢၼ်ႈယေႇလႄး ယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇပုၼ်ႉမႄႈၼမ်ႉသမ်ႉမီး ဝၢၼ်ႈသိၼ်ႇတႄးယဝ်ႉ။ ပီသၢၵ်ႈၵရဵတ်ႈ 1199 (ပီၶရဵတ်ႉ 1837) မိူဝ်ႈပၢၼ်ၵူင်းပွင်ႇ ပၢၼ်ၶုၼ်သူၺ်ႇပူဝ်ႇၼၼ်ႉ ယၢၼ်ၵႆႇဝၢၼ်ႈယေႇလႄး ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ 500 ဝၢႆႈ ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းႁၢႆႉၶဝ် ဢဝ်တၢႆႇၵူၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈ ၸင်ႇလႆႈႁၼ်မႅၼ်ႈၺႃးသေ ၵႂႃႇတိူင်ႇလၢတ်ႈ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၶဝ်ႈယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၶဝ် မႃးတူၺ်းသေ ဢမ်ႇသွၵ်ႈႁႃႁၼ်လႆႈ ၵေႃႉဢဝ်တၢႆမၼ်း။ တီႈဢၼ်ဢဝ်ၵူၼ်းတၢႆၼၼ်ႉၵေႃႉ မီးဝႆႉတီႈ ၼႃႈလိၼ်ပူႇၵႄႇသီႇၵေႃႉ တိူဝ်ႉၸပ်းၵၼ်ဝႆႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ဢမ်ႇၸွပ်ႇႁႃၺွပ်းလႆႈ ၽူႈဢဝ်တၢႆၼႆ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ ဢၼ်ၵွၼ်းထုင်ႉၼၼ်ႉ တေလႆႈပၼ်ငိုၼ်း သၢမ်ၸွႆႉၼႆလႄႈ ပူႇၵႄႇၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တီႈဢၼ်ပဵၼ်လွင်ႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၼႃႈလိၼ်ၽႂ်မၼ်းၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ထဵင်ႁင်းၽႂ်မၼ်းယဝ်ႉ။ ႁဵတ်းၼၼ်သေ ပူႇၵႄႇ သီႇၵေႃႉၼၼ်ႉၵေႃႈဢွၼ်ၵၼ် ထတ်းၸၼ်ၼႃႈလိၼ် ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇပိူင်ႇသေ ၼႃႈလိၼ်တီႈဢၼ်ပဵၼ် လွင်ႈဢဝ်တၢႆၵူၼ်းၼၼ်ႉၸမ်ႉ ၵိုတ်းဝႆႉ လွတ်ႈပဝ်ႇဝႆႉ။ တီႈဝၢၼ်ႈယေႇလႄးၼၼ်ႉ မီးပွႆးၸႃးလူင် ဢူးပေႇ ၵေႃႉဢၼ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၶဝ် ယုမ်ႇယမ်ႇ ၵေႃႉဢၼ်မီး သီႇလ သမႃႇထိ ပႆႇၺႃႇၼၼ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ပၼ်ၶႂၢင်ႉ တႃႇတေတင်ႈဝၢၼ်ႈ တီႈၼႃႈလိၼ် ဢၼ်ဢဝ်တၢႆၵူၼ်းၼၼ်ႉ မၼ်းတေၵေႃႉၶၢမ်ႇသၢႆႈပၼ် ငိုၼ်းသၢမ်ၸွႆႉ ဝႃႈၼႆသေ မၼ်းလဝ်ႈလၢတ်ႈၸိူင်ႉၼၼ်လႄႈ လွၵ်းလိၼ်ဢၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢူးပေႇ ၵေႃႉလႆႈၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ႁိုင်မႃးတၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ ယွၼ်ႉၽင်ႇၼမ်ႉမႄႈၵဵဝ် ၵူၼ်ႇတူၵ်းလႄႈ ဝၢၼ်ႈယေႇလႄးၵေႃႈ ပႃးၵႂႃႇၼႂ်း ဢၼ်ၵူၼ်တူၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ မႄႈၼမ်ႉၼႆႉ ၸင်ႇၽႅဝ်မႃးႁိမ်း ဢၼ်ဝဵင်းမျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ မီးယူႇယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ ယွၼ်ႉ ပူႇၵႄႇၶဝ် ၸိုၼ်ႈသၢႆ မၵ်းမၼ်ႈၼႃႈလိၼ်သေ တီႈဢၼ်ၵိုတ်းဝႆႉၼင်ႇ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ မျိၼ်းၵျၢၼ်ႇ ၼႆသေ ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင် လႅၵ်ႈလၢႆႈယဵၼ်းပဵၼ်မႃး မျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[3]
ဢွင်ႈတီႈ
မႄးထတ်းဝဵင်းမျိၼ်းၶျၢၼ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈဝဵင်းမျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ ပွတ်းၽၢႆႇၼိူဝ် မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ ဝဵင်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ မၼ်းမီးဝႆႉၽၢႆႇၼိူဝ် ၽင်ႇၽၢႆႇၶႂႃ မႄႈၼမ်ႉၵဵဝ်သေ ပဵၼ်သဵင်းႁိူဝ်းသၢင်းၽေႃးမႃးသိူၵ်ႈဝဵင်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈလုၵ်ႉဢဝ်တီႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ မႃးၸွမ်းလၵ်းၼမ်ႉၼႆ ၵႆယၢၼ်ၵၼ် 515 လၵ်းသေ ပေႃးဢဝ်တင်း ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇဝႃႈ ၵႆယၢၼ်ၵၼ် 80 လၵ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈထိုင်ၶၢဝ်းမႆႈမႃး ႁိူဝ်းသၢင်းၽေႃးၼႆႉ ၸၢင်ႈၵိုတ်းလႆႈတီႈ ၵႆယၢၼ်ၽင်ႇၵူၺ်း။ ဝဵင်းမျိၼ်းၶျၢၼ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းတၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်းသုတ်း ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ ဝဵင်းတႃႇၸီႇ၊ ၸႄႈတွၼ်ႈမဵၵ်ႉထိလႃႇ ၼၼ်ႉၽႄမႃးယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၵူႈပွင်ႈ လုၵ်ႉဢဝ်တီႈ မျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ လတ်းမႃး ဝဵင်းၼထူဝ်းၵျီးသေ တၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်းၼႆႉ ၽႅဝ်မႃးတီႈ တႃႈလူတ်ႉလဵၼ်းပလဵၵ်ႉယဝ်ႉ။ သဵၼ်ႈတၢင်းလူတ်ႉၵႃး မျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ - ၼထူဝ်းၵျီး ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းသိူဝ်ႇယၢင်ၼႆႉ မီး 20 လၵ်းသေ တေႃႇထိုင် ၸႄႈတွၼ်ႈၵျွၵ်ႉသႄႇ မီး 42 လၵ်းယဝ်ႉ။
သၢႆတၢင်းၵပ်းသိုပ်ႇ
မႄးထတ်းသဵၼ်ႈတၢင်းသိူဝ်ႇယၢင် မျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ ၵျွၵ်ႉပတွင်း ၼႆႉ မီး 59 လၵ်းယဝ်ႉ။ သဵၼ်ႈတၢင်းသိူဝ်ႇယၢင် လုၵ်ႉဢဝ် မျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ ၵႂႃႇ ၺွင်ႇဢူး မီး 59 လၵ်း လႄႈ လုၵ်ႉဢဝ်တၢင်းၽႄ ဝဵင်းၵျွၵ်ႉပတွင်း မီး 34 လၵ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးလုၵ်ႉဢဝ်တီႈ မျိၼ်းၶျၢၼ်ႇလတ်းၶၢမ်ႈ ၵျွၵ်ႉပတွင်း တေႃႇထိုင်သၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ် ထုင်ႉမဵၵ်ႉထိလႃႇၼႆ ၵႆယၢၼ် 81 လၵ်းယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉဢဝ်မျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ တေႃႇထိုင် ပိၼ်းၶျွင်း သၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ် မၵူၺ်း မီး 75 လၵ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးၵႂႃႇၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်းၵူၺ်းၶျူဝ်ႇ လုၵ်ႉဢဝ် ၽၢႆႇတူၵ်းၵျွၵ်ႉပတွင်းတေႃႇထိုင် သၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ်မၵူၺ်းၼႆ မီး 65 လၵ်းယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉဢဝ် မျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ တေႃႇထိုင် သီႇမီးၶူင်ႇ တၢင်းလူတ်ႉၵႃး ၵႆယၢၼ် 22 လၵ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ဝဵင်းမျိၼ်းၶျၢၼ်ႇၼႆႉ မီးသၢႆတၢင်းၼမ်ႉ၊ သၢႆတၢင်းလူတ်ႉၵႃး၊ သၢႆတၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်းလႄႈ ပဵၼ်ထုင်ႉဢၼ်ၵူၼ်းၵိုၼ်းယူႇၼမ်လႄႈ ပဵၼ်ဝဵင်းၵိုၼ်းဝဵင်းၼိုင်ႈယူႇယဝ်ႉ။
ပထဝီႇလွင်ႈၵူၼ်း
မႄးထတ်းဝဵင်းမျိၼ်းၶျၢၼ်ႇၼႆႉ တၢင်းၵႂၢင်ႈမၼ်းမီး 3.7 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းသေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မိူဝ်ႈပီ 1963 ၼၼ်ႉ လႆႈလၢမ်းဝႃႈ မီးမႃး 37,850 ၵေႃႉၼႆယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ ပွၵ်ႉၸိူဝ်းပဵၼ် ပျွင်းပျႃႇ၊ ၵူၺ့်ၵျီး၊ ၵၢၼ်ႇဢူး၊ ၵျီႇတေႃႇရႅတ်ႉ၊ ဢေးၵျိၼ်း ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉသေ မီး ပွၵ်ႉ 18 ၵွင်ႇ လင်ႁိူၼ်း တေမီးပွၵ်ႈ 7,560 ၼႆႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈတွၼ်ႈလႄႈ ဢၼ်ပဵၼ်လုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ၊ ႁူင်းႁဵၼ်း ၸၼ်ႉသုင်၊ ၸၼ်ႉၵၢင်၊ ၸၼ်ႉငဝ်ႈ၊ ႁူင်းယႃ၊ ၶွၵ်ႈ၊ လုမ်းမျူႇၼီႇၸပႄႇ လႄႈ တိူၵ်ႈဢုတ်ႇတိူၵ်ႈဝႃး၊ ၸၢၵ်ႈၼမ်ႉမၼ်း၊ ၸၢၵ်ႈၶဝ်ႈ၊ ၸၢၵ်ႈၵုၺ် ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉသေ ပဵၼ်ဝဵင်းၵိုၼ်းဝဵင်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ တီႈထုင်ႉမျိၼ်းၶျၢၼ်ႇလႄႈ ၵူၼ်းယူႇၼိူဝ်ဝဵင်းၵမ်ႉပႃႈၼမ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ ၸၢဝ်းပုတ်ႉထ ၵမ်ႉၼမ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၽြႃး၊ ၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈၵေႃႈ လိူင်ႇၼမ်တႄႉတႄႉ။ ၵွင်းမူးဢၼ်ၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင်ၼႆႉ ပဵၼ် ၵွင်းမူးသၢၼ်ႇတတေႃႇပျေႉ၊ ၵွင်းမူးသမ်ႇသရႃႇဢေး၊ ၽြႃးယၢၼ်ႇဢွင်ႇမျိၼ်ႇ၊ ၵွင်းမူးသူၺ်ႇမျိၼ်ႇတိၼ်ႇ၊ ၽြႃးၼၵျဵၵ်ႉသျိတ်ႉသူႇ (ၽြႃးသၢဝ်းပႅတ်ႇ)၊ သျိၼ်ႇပိၼ်ႇယေႇပေႃႇ၊ ၽြႃးတူင်းသူႇ (ၽြႃးသၢမ်သူႇ) ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉသေ ထိုင်ၶၢဝ်းလႂ်ၶၢဝ်းၼၼ်ႉ မီးပွႆးၽြႃးလႄႈ ပဵၼ်ပွႆးၵိုၼ်းလူင်ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၵျွင်းၵူဝ်းသွင်ႇ၊ ၵျွင်းသုထမ်ႇမႃႇ၊ တိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈ သုတွင်းပျေႉ၊ ၵျွင်းၸုၼ်းလုၼ်းၵူႇ၊ ၵျွင်းသူၺ်ႇမျိၼ်ႇတိၼ်ႇ၊ ၵျွင်းမႁႃႇသတိပထၢၼ်ႇ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းပဵၼ်ၵျွင်းၵမ်ႇမထႃးၵေႃႈမီးဝႆႉ။ တီႈဝဵင်းမျိၼ်းၶျၢၼ်ႇၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်သိုဝ်ႉၶၢႆ ၵုၺ်ၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်း၊ ထူဝ်ႇၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်း။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ၶူဝ်းမၼ်ႈလိူင် လႄႈ ၵွၼ်ႈသီႇ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈဢွၵ်ႇယဝ်ႉ။
ၽိုၼ်ဢိင်
မႄးထတ်း- ↑ (မေ ၂၀၁၅) သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ, ၂၀၁၄ ခုနှစ် လူဦးရေနှင့် အိမ်ထောင်စု သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ အတွဲ-၂. နေပြည်တော်: လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန, ၅၈.
- ↑ မောင်ကြည်သန့်. မြန်မာမြို့ရွာဒေသ ဝေါဟာရ(၂၀၀).
- ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၉)