ပလေႃး၊ ဝဵင်း
ဝဵင်းပလေႃး (မၢၼ်ႈ: ဝဵင်းပလေႃး ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Palaw) ၼႆ့ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈဝဵင်းပလေႃး ဢၼ်ပဵၼ် ၸႄႈဝဵင်းတူၵ်း ၽၢႆႇႁွင်ႇသုတ်း တီႈ ၸႄႈတွၼ်ႈမျဵၵ်ႉ၊ ၸႄႈတိူင်းတၼိၼ်းတႃႇယီႇ၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တင်း ၸႄႈတွၼ်ႈထဝႄႇသေ လႅၼ်လိၼ် ဢိူပ်ႈၸပ်းၵၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ၸႄႈဝဵင်းပလေႃးၼႆႉ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်း ပဵၼ်ဢိူင်ႇဢွၼ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈၵူၺ်းသေတႃႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၵၢၼ်ငၢၼ်း ၶူဝ်းႁေႈ ႁုၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးသေ ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၵေႃႈ ၶိုၼ်ႈသုင်မႃးသေ ပဵၼ်မႃး ၸႄႈဝဵင်းယူႇယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင် ၸႄႈဝဵင်းပလေႃးၼႆႉ မီး 1151 လွၵ်းလၵ်းသေ ပဵၼ်ဝဵင်းၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇ ဢၼ်မီး ၽၢႆႇၸၢၼ်း ၼမ်ႉပလေႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်း ဢၼ်ပႃႇထိူၼ်ႇၼႃ လႄႈ ဢၼ်ၵွင်းလွႆၼမ်လိူင်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ်ႁူဝ်တီးၵူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇ မိူဝ်ႈမွၵ်ႈ ပီ 1840 ၼၼ်ႉ တီႈဝၢၼ်ႈပလေႃးၼႆႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ယူႇသဝ်း မွၵ်ႇ 2000 ၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 1865 ၼၼ်ႉ ပဵၼ်တႃႈႁိူဝ်း ဢၼ်လုၵ်ႉ မေႃႇလမႅင်ႇသေ သွင်ဝူင်ႈၸင်ႇမႃးၼိုင်ႈပွၵ်ႈၼၼ်ႉ မႃးသိူၵ်ႈယဝ်ႉ။ ၼႃႈလိၼ်ပူႇၵႄႇဢုပ်ႉ ၶဝ်ႈပႃးမွၵ်ႈ (30)ၼၼ်ႉသေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ၸွမ်းလူၺ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆ ပီ 2014 ၼၼ်ႉ မီးယူႇ 18,936 ၵေႃႉယဝ်ႉ။
| ဝဵင်းပလေႃး | |
|---|---|
| ဝဵင်းၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ | |
 | |
  ဝဵင်းပလေႃး | |
| ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 13°07′N 98°41′E / 13.117°N 98.683°Eၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 13°07′N 98°41′E / 13.117°N 98.683°E | |
| မိူင်း |
 မျၢၼ်ႇမႃႇ |
| ၸႄႈတိူင်း |
 တၼိၼ်းတႃႇယီႇ |
| ၸႄႈတွၼ်ႈ | ၸႄႈတွၼ်ႈမျဵၵ်ႉ |
| ၸႄႈဝဵင်း | ၸႄႈဝဵင်းပလေႃး |
| ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈဝဵင်း | ဝဵင်းပလေႃး |
| ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း | |
| • ႁုပ်ႈ | 18,936[1] |
| ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ် | MST (UTC+6:30) |
ပလေႃး (ပုလေႃး) ၼႆႉ ပဵၼ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း ပသျူး (မလေး)သေ မီးတီႈပွင်ႇဝႃႈ ၵုၼ် ၼႆယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ၵူၼ်းၶိူဝ်းပသျူးၶဝ် ယူႇသဝ်းသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵုၼ်ႁိမ်းႁွမ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တၢင်ႇၸိုဝ်ႈဝႆႉဝႃႈ ပုလေႃးၵျၢၼ်ႇၵိတ်ႉ၊ ပုလေႃးတုၼ်ႇတုၼ်ႇ (ပလူင်းတူင်းတူင်း)၊ ပုလေႃးယေႇမီးယ၊ ပုလေႃးပႃႇလီ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈဢပုမ်ႇဝႃး ၽီလူးၸိူဝ်းယူႇသဝ်းတီး ၵုၼ်ၽီလူးၼၼ်ႉ ဝၢႆးမႃး ၶၢႆႉမႃးတီႈ ပလေႃးသေ မႃးပၵ်းႁၢင်ႈႁေႃ တီႈဝၢၼ်ႈၼၢၼ်းတွင်ႇၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။
ဝၢႆးပၢၼ်ပူးၵမ်ႇၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၶုၼ်ထႆး ဢၼ်တႄႇဝဵင်းတၼိၼ်းတႃႇယီႇၼၼ်ႉ ၽွင်းမိူဝ်ႈတင်ႈဝဵင်းၼၼ်ႉ သႂ်ႇပႃး ဝဵင်းၵႅမ်သေယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်ၶုၼ်ၽွင်းဝဵင်းထႆၶဝ် ၽွင်းငမ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပၢၼ်တွင်ႇငူႇ လႄႈ ပၢၼ်ၵူင်းပွင်ႇၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ၼႃႈလိၼ်ဢၼ်ၶုၼ်မၢၼ်ႈၶဝ်ႈ ပိူင်ႇသေတႃႉ ၵူၺ်းပဵၼ်ဝဵင်း လတ်းၵႂႃႇလတ်းမႃး ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၵၢၼ်သိုၵ်းၼၼ်ႉၵူၺ်း။[2]
ဝဵင်းပလေႃး ၼႆႉ မီးဝႆႉၼိူဝ် တၢင်းၵႃး ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ ဝဵင်းထဝႄႇ ၵႂႃႇ ဝဵင်းမျဵၵ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးလုၵ်ႉတီႈ ဝဵင်းထဝႄႇ ၵႆယၢၼ် 92 လၵ်းသေ ပေႃးလုၵ်ႉတီႈ ဝဵင်းမျဵၵ်ႉၼႆ ၵႆယၢၼ် 56 လၵ်းယဝ်ႉ။ ဝဵင်းပလေႃးၼႆႉ ယွၼ်ႉမီးဝႆႉတီႈ ၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇလႄႈ တင်း ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇ၊ ဝဵင်းမျဵၵ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ ၸၢင်ႈဢဝ် ႁိူဝ်းသၢင်းၽေႃးသေ ၵႂႃႇမႃးလႄႈ ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈတွၼ်ႈတႃႇ ၵၢၼ်ၵႃႉၵၢၼ်ၶၢႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ဢွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇသၢႆလူမ်းၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇတင်ႈမိူဝ်ႈပီ 1898 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ တီႈၶူဝ်းႁေႈဢွၵ်ႇလႄႈ ၵၢၼ်ငၢၼ်းၶူဝ်းႁေႈ လႄႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၸမ်ၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇလႄႈ ၵၢၼ်ငၢၼ်း လွင်ႈႁုင်ၵိူဝ်၊ လွင်ႈၺွပ်းပႃ သေဢမ်ႇၵႃး ၵၢၼ်ငၢၼ်း ပႃၼဝ်ႈ၊ ပႃႁႅင်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ႁုၼ်ႈမုၼ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ မီးၸၢၵ်ႈတေႃႇ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈလႄႈလွႆၸၢၵ်ႈတေႃႇၵပႃႇလႃႉ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၽၢႆႇၸၢၼ်းဝဵင်းပလေႃး ယၢၼ် 12 လၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[3]
ၽိုၼ်ဢိင်
မႄးထတ်း- ↑ (မေႇ 2015) ၽိုၼ်လိၵ်ႈသဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း, ၽိုၼ်လိၵ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း လႄႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ပီ 2014 သွႆ့-2. ၼေႇပျီႇတေႃႇ: ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၵၢၼ်ႁႅင်းငၢၼ်း၊ ၵၢၼ်ၵူတ်ႇထတ်း ၵူၼ်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇမိူင်း လႄႈ ၵၢၼ်ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမိူင်း, 54.
- ↑ တင်နိုင်တိုး (ဒီဇင်ဘာလ၊ ၂၀၁၃). မြန်မာပြည်တစ်ခွင် လမ်းညွှန်. မဇ္ဈိမစာပေ, ၃၇၇.
- ↑ ပပ်ႉသႅၼ်သမ်ႇမၢၼ်ႈ၊ သွႆႉ (6)၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ(347)