တႃႈလိူဝ်ႇ၊ ဝဵင်း
ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ (မၢၼ်ႈ: မန္တလေးမြို့), (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Mandalay) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ မၢႆသွင် ၼႂ်း မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ ၼႆႉသေ ပဵၼ်ၸႄႈလူင်တီႈ ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇယဝ်ႉ။ ဢိင်ၼိူဝ်သဵၼ်ႈမၢႆ ႁူဝ်ၼပ်ႉႁူဝ်ႁိူၼ်း ဢၼ်ၵဵပ်းမိူဝ်ႈ ပီ 2014 ၼၼ်ႉသေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မီးၵႂႃႇ 1,225,553 ၵေႃႉယဝ်ႉ။ ၵႆႇယၢၼ်ၵၼ်တင်း ဝဵင်းပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ဝဵင်ႈတႃႈၵုင်ႈ 445 လၵ်းသေ မီးၽၢႆႇဢွၵ်ႇ မႄႈၼမ်ႉၵဵဝ်ယဝ်ႉ။ ၼႂ်းသၢပ်ႇလႅၼ် ၸႄႈလူင်တႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ ၸႄႈဝဵင်း 6 ၸႄႈဝဵင်းသေ ၵႅမ်ၸႄႈဝဵင်း မီးဝႆႉယူႇ 1 ဝဵင်းယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ဝဵင်းႁေႃၶမ်း ပၢၼ်ၶုၼ်ၵူင်းပွင်ႇ ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်း တႃႇမိူင်းမၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈတွၼ်ႈတႃႈလိူဝ်ႇ တႃႇ ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ၊ ပွတ်းၼိူဝ်မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ယဝ်ႉ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်ယႂ်ႇထီႉသွင်ယဝ်ႉ။ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ မီးတီႈပွတ်းၵႅၼ်ၵၢင် မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇသေ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ် ၾိင်ႈမျႅၼ်ႇမႃႇ မီးၸုတုမ်ၵၼ်ဝႆႉၵေႃႈၸႂ်ႈယဝ်ႉ။ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆ လႆႈလတ်းၶၢမ်ႈမႃး ပၢၼ်သၢမ်ပၢၼ်ယဝ်ႉသေတႃႉ တိုၵ်ႉမီးလွင်ႈလိုဝ်းလင်ဝႆႉယူႇ။ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး ၼႂ်း 100 ပီၼၼ်ႉ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ လႆႈထုၵ်ႇၺႃးၽေးၾႆး၊ လႆႈထုၵ်ႇၺႃးတၢမ်ႇ သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်လႄႈ လႆႈမီးလွင်ႈလူႉလႅဝ်မႃးသေ တႃႉ ၶိုၼ်းမႄႈတင်ႈၶိုၼ်းမႂ်ႇမႃးယူႇ။ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈ လတ်ႉတီႇၵျုႁွင်ႇ 21 တီႇၵရီႇ 98 မိတ်ႉၼိတ်ႉလႄႈ လွင်ႇၵျီႇၵျုဢွၵ်ႇ 96 တီႇၵရီႇ 08 မိတ်ႉၼိတ်ႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ ယွၼ်ႉမၼ်းပဵၼ်ဝဵင်းႁေႃႇၶမ်း မိူင်းမၢၼ်ႈ ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းလႄႈ ၶူဝ်းပူၺ်ႈမိူဝ်ႈမိုၼ်ႉၵွၼ်ႇၼႆႉ ၵိုတ်းဝႆႉတင်းၼမ်တင်းလၢႆယဝ်ႉ။
| တႃႈလိူဝ်ႇ | |
|---|---|
| ဝဵင်းၼႂ်းၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ | |
 | |
  တႃႈလိူဝ်ႇ | |
| ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 21°58′10″N 96°05′43″E / 21.96937°N 96.09534°Eၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 21°58′10″N 96°05′43″E / 21.96937°N 96.09534°E | |
| မိူင်း |
 မျႅၼ်ႇမႃႇ |
| ၸႄႈတိူင်း |
 ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ |
| ၸႄႈတွၼ်ႈ | ၸႄႈတွၼ်ႈတႃႈလိူဝ်ႇ |
| ဢေႇရိယႃႇ | |
| • ႁုပ်ႈ | 63.26 လွၵ်းလၵ်း (163.84 လွၵ်းၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ) |
| ၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆႇ | 70 ထတ်း (20 မီႇတႃႇ) |
| ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (သဵၼ်ႈမၢႆ ႁူဝ်ၼပ်ႉႁူဝ်ႁိူၼ်း ၂၀၁၄)[1][2] | |
| • ႁုပ်ႈ | ၁,၂၂၅,၁၃၃ |
| • ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵူၼ်း | မၢၼ်ႊ၊ ဢိၼ်းတီးယႃး၊ၶႄႇ၊ တႆး |
| • ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် | ထေႇရဝႃႇတ ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ၊ ၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ၊ ႁိၼ်ႇတူႇ၊ ဢိတ်ႇသလၢမ်ႇ |
| ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ် | MST (UTC+6.30) |
| ၶူတ်ႉ ဢေႇရိယႃႇ | 2 (mobile: 20,69, 90)[3] |
| ဝႅပ်ႉသၢႆႉ |
www |
သၢႆပိုၼ်း
မႄးထတ်းမိူဝ်ႈပီ 1857 ၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈဝႃႈ ရႁၢၼ်းလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ် ဢၼ်ၵၼ်သၢၼ်ၶတ်းသေတႃႉ ၶုၼ်မင်းတုင်း တႄႇတင်ႈမႃး ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ (မၢၼ်းတလေး) ၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ(မၢၼ်းတလေး) ၼႆႉ တေႃႇထိုင် ပီ (1860-1885) မိူဝ်ႈပႆႇထိုင် ပၢင်တိုၵ်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈဢင်းၵိတ်ႉပွၵ်ႈထိသၢမ် မိူဝ်ႈပီ 1885 ၼၼ်ႉၼႆ ပဵၼ်မႃး ဝဵင်းၼေႇပျီႇတေႃႇ ၶုၼ်မၢၼ်ႈ ဢၼ်လွတ်ႈလႅတ်း မႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉၽၢႆႇသၢႆႉ ၼိူဝ်ၽင်ႇၼမ်ႉမႄႈၵဵဝ်သေ မီးၼႂ်းၵႄႈ မႄႈၼမ်ႉၵဵဝ် လႄႈ သၼ်လွႆတႆး တၢင်းၵႂၢင်ႈမၼ်းမီး 8 လၵ်းသေ ပဵၼ်တီႈၼႃႈလိၼ်ပဵင်းဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ 25 လၵ်းပၼ်မူၼ်းသေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းၼႆႉ မိူဝ်ႈပီ 1963 ၼၼ်ႉ လၢမ်းဝႃႈ မီး 215,426 ၵေႃႉၼႆယဝ်ႉ။ မီး 38 ပွၵ်ႉ၊ လင်ႁိူၼ်းမီး 35000 ၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၵူႈမဵဝ်း ဢွၼ်ၵၼ်ယူႇသဝ်းၼင်ႇ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၾိင်ႈၾႃႉယႃႇသီႇတႄႉ မႆႉသေ ႁႅင်ႈႁွင်ဝႆႉယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈတႄႉ လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ "ရတၼႃႇပူင်ႇ" ၼႆသေတႃႉ ဝၢႆးလင်မႃး ဢိင်ၸွမ်းၸိုဝ်ႈ "မၢၼ်းတလေးတွင်ႇ" သေ ၸင်ႇလႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ "မၢၼ်းတလေး" ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။
တႃႈလိူဝ်ႇ ၵၢပ်ႈပၢၼ်ၶူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇ (၁၈၈၅ တေႃႇ ၁၉၄၈)
မႄးထတ်းဝၢႆးသေ ပၢင်သိုၵ်း ဢင်းၵိတ်ႉ - မၢၼ်ႈ ပွၵ်ႈၵမ်းသၢမ် ယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇ မိူဝ်ႈပီ 1885 ၼၼ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ လႆႈသုမ်း လွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃသေ တူၵ်းတႂ်ႈမိုဝ်း ဢင်းၵိတ်ႉၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ ႁူမ်ႈဝႃႈၶၢႆႉဢဝ် ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ ၵႂႃႇပဵၼ်တႃႈၵုင်ႈသေတႃႉ ဢၼ်ပဵၼ်ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ ဝဵင်းပဵၼ်ၵႅၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၼႆႉၵေႃႈ ဢမ်ႇပၼ်ယူပ်ႈယွမ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၶဝ်တႄႇၵေႃႇသၢင်ႈပၼ် ၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇလူတ်ႉလႅၼ်း မိူဝ်ႈပီ 1889 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 1925 ၼၼ်ႉၸမ်ႉ ပိုတ်ႇၽုၺ်ႇပၼ် ၶေႃးလဵၵ်ႉတႃႈလိူဝ်ႇ မႃးယူဝ်ႉ။
ၵၢပ်ႈပၢၼ်ၶူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇၼၼ်ႉ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ လႆႈပဵၼ်ဝဵင်းၵႅၼ်ၵၢင် တွၼ်ႈတႃႇပူင်သွၼ် လွင်ႈၾိင်ႈငႄႈပုတ်ႉထ လႄႈ ပၢႆးမွၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ လႆႈၶၢမ်ႇတၢမ်ႇ သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင် ႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းႁႅင်းမႃးယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 1942၊ လိူၼ်ဢေႇပႄႇ 3 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၵျပၢၼ်ႇၶဝ် ဢဝ်ႁိူဝ်းမိၼ်သေ ၶဝ်ႈတိုၵ်းလႄႈ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ လႆႈလူႉလႅဝ်ၵႂႃႇ ႁႃႈပုၼ်ႈသၢမ်ပုၼ်ႈသေ ၵူၼ်း 2000 လႆႈတၢႆယွၼ်ႉမၼ်းယဝ်ႉ။
တႃႈလိူဝ်ႇ ပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ် (1948 တေႃႇ ယၢမ်းလဵဝ်)
မႄးထတ်းဝၢႆးသေ လႆႈလွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ ၵႃႈတီႈ ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် မိူဝ်ႈပီ 1948 ၼၼ်ႉယဝ်ႉယဝ်ႈၵေႃႈ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ သိုပ်ႇပဵၼ်ဝဵင်း ၵႅၼ်ၵၢင်တွၼ်ႈတႃႇ ၾိင်ႈငႄႈ၊ ပၢႆးပႆႇၺႃႇ လႄႈ ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၸိူဝ်းၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈပႆႇထိုင် 1991 ၶၢဝ်းယၢမ်းၼၼ်ႉ တီႈပွတ်းၼိူဝ် မိူင်းမၢၼ်ႈ (မျႅၼ်ႇမႃႇ) ၼႆႉ မီး ၸၼ်ႉၸွမ်တႃႈလိူဝ်ႇ၊ ၸၼ်ႉၸွမ်ပၢႆးမေႃယႃတႃႈလိူဝ်ႇ လႄႈ ၸၼ်ႉၸွမ်ပၢႆးသိုၵ်း ၸိူဝ်းၼႆႉၵူၺ်း။ တီႇၵရီႇၶေႃးလဵၵ်ႉ တီႈဝဵင်းဢွၼ်ႇၵမ်ႈၽွင်ႈၵူၺ်း မႃးၵွင်ႉၵၼ်တီႈ ၸၼ်ႉၸွမ်တႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉသေသွၼ်ယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈပီ 1959 လိူၼ်ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇၼၼ်ႉ ၸတ်းႁဵတ်း ပၢင်ပွႆး တႃႈလိူဝ်ႇတဵမ်ပၢၵ်ႇပီ ၵႃႈတီႈ တိၼ်လွႆတႃႈလိူဝ်ႇ (မၢၼ်းတလေးတွင်ႇ) ၼၼ်ႉသေ ယင်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇ တသဵၵ်ႉၶွင်းမႃးၵွၼ်ႇ။
လၢၵ်ႈထၢၵ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈပႃႇတီႇလဵဝ် (1962-1988) ၼႆႉ ယွၼ်ႉၸႂ်ႉလၢႆးၵၢၼ်ႁပ်ႉၽၵ်းတူ မႃးလႄႈ ၽၢင်ႁၢင်ႈဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ လႆႈတူၵ်းယွမ်းလူင်းမႃး။ မိူဝ်ႈၸဝ်ႉ 1980 ၼၼ်ႉ လင်ႁိူၼ်းတႅမ်ႇ ဢၼ်မႂ်ႇ ဢွၵ်ႇမႃးတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးလႅင်တၢင်းၼမ်သေ ပေႃးလႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ဝဵင်းလႅင် (စက်ဘီးမြို့တော်) ဝႃးၼႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၾႆးမႆႈမိူဝ်ႈ 1981 လိူၼ်မေႇၼၼ်ႉသေ လင်ႁိူၼ်း လႆႈလူႉသုမ်းၵႂႃႇ မွၵ်ႈ 6000 လင်ၼႆႉသေ ၵူၼ်း 36000 ပၢႆ လႆႈပဵၼ်ၵူၼ်းၽၢၼ်ႁိူၼ်းၽၢၼ်ယေးၵႂႃႇယဝ်ႉ။ 1984 လိူၼ်မၢၶျ်ႉ 24 ဝၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၾႆးမႆႈထႅင်ႈလႅင်ႈ လင်ႁိူၼ်း 2700 လႆႈလူႉသုမ်းၵႂႃႇသေ ၵူၼ်း 23000 လႆႈၽၢၼ်ႁိူၼ်းၽၢၼ်ယေးၵႂႃႇထႅင်ႈ။ ယွၼ်ႉလွင်ႈၾႆးမႆႈၸိူင်ႉၼၼ်ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်လွင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈလွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ ထိူင်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 2008 လိူၼ်ၾႅပ်ႉဝႃႇရီႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၾႆးလႆႈမႆႈ ၵၢတ်ႈလူင် ယတၼႃႇပူင်ႇ ဢၼ်ယႂ်ႇထီႉသွင် တီႈဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၾႆးဢၼ်မႆႈထႅင်ႈ ယႂ်ႇယႂ်ႇလူင်လူင်ၼႆႉ မႆႈမိူဝ်ႈ ပီ 2009 လိူၼ်ၾႅပ်ႉဝႃႇရီႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မႆႈၵႂႃႇ လင်ႁိူၼ်း 320 လင်သေ ၵူၼ်း 1600 လႆႈၽၢၼ်ႁိူၼ်းၽၢၼ်ယေးၵႂႃႇ။
ဢွင်ႇတီႈၸိူဝ်းလိုဝ်းလင်
မႄးထတ်း- ၽြႃးလူင် မႁႃႇမုၼိ၊
- လွႆတႃႈလိူဝ်ႇ (မၢၼ်းတလေးတွင်ႇ) လႄႈ ၽြႃးၵျွၵ်ႉတေႃႇၵျီး၊
- ၵုတူဝ်ႇတေႃႇ၊
- ၸၼ်ႇတႃႇမုၼိ၊
- ယၢၼ်ႇၵိၼ်းတွင်ႇ၊
- ယေႇတၶုၼ်ႇတွင်ႇ၊
- တွင်ႇပျူင်း၊
- ယတၼႃႉၵူႇ၊
- ၽြႃးသူၺ်ႇၸႃႇယၢၼ်ႇ၊
- တွင်ႇတမၢၼ်ႇဢိၼ်း လႄႈ ၶူဝ်ဢူးပဵင်ႇ၊
- ႁေႃၶမ်းတႃႈလိူဝ်ႇ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
မႁႃႇမုၼိ
မႄးထတ်း
ႁူၼ်ႁၢင်ႈ ၽြႃးလူင် မႁႃႇမုၼိ ဢၼ်မီးတီႈ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင် တီႈၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ၵေႃးတမ ဢဝ်ဢၢႆဢူၵ်းမၼ်းၸဝ်ႈ ပၼ် 7 ပွၵ်ႈလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ မီးၸႂ် ၼႆယဝ်ႉ။ ပၢၼ် ပူဝ်းတေႃႇၽယႃး ၶုၼ်ပတူင်ႇ မိူဝ်ႈပီ 1784 ၼၼ်ႉ ၵေႃႉပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်း ၸဝ်ႈၵႅမ်မိူင်း ဢူးပေႃႇၼႆႉ ၵႂႃႇပၢင်းမႃးတီႈ ရၶႅင်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။
လွႆတႃႈလိူဝ်ႇ (မၢၼ်းတလေႈတွင်ႇ)
မႄးထတ်း
လွႆမၢၼ်းတလေးၼႆႉ မီးဝႆႉ ၽၢႆႇႁွင်ႇဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ (မၢၼ်းတလေး) ယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉတီႈ တၢင်ႉသုင် ၼႃႈပၢင်ႇလၢႆႇ 230 မီႇတႃႇယဝ်ႉ။ တႄႇဝႆႉၵွင်းမူးတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ လွႆမၢၼ်းတလေးၼႆႉ မိူၼ်မႂ်းသုမ်ႇမုင်းဝႆႉတီႈၼိူဝ် ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇဝႆႉလႄႈ ပေႃးလုၵ်ႉတီႈၼိူဝ်လွႆမၢၼ်းတလေးၼၼ်ႉတူၺ်းၼႆ တေလႆႈႁၼ် ႁူဝ်ဝဵင်းၵဝ်ႇ၊ ၶူးဝဵင်းလႄႈ ၽၢင်ႈႁၢင်ႈယဵမ်ႈ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ပေႃးမုင်ႈတူၺ်း ၽၢႆႇတၢင်းဢွၵ်ႇၼႆ တေလႆႈႁၼ် သၼ်လွႆတႆးသေ ပေႃးမုင်ႈတူၺ်း ၽၢႆႇတူၵ်းသမ်ႉတေလႆႈႁၼ် ၽင်ႇၼမ်ႉၵဵဝ်ယူႇယဝ်ႉ။ ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ မၢၼ်းတလေး ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းလုၵ်ႉတီႈ 'မဏ္ဍလ' ဢၼ်ဝႃႈ 'မဏ္ဍလေး' ၼႆသေ ဝၢႆးၼႆႉ ၸင်ႇပဵၼ်မႃး 'မန္တလေး' ဝႃႈၼႆႉယဝ်ႉ။ တီႈပွင်ႇမၼ်းၼႄႉ ပဵၼ်တီႈလိၼ် မူၼ်ႈသိူဝ်းသႃႇယႃႇ ဝႃႈၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈဝႃႈ လုၵ်ႉတီႈ 'မန္ဓရေး' သေ လၢႆႈပဵၼ်မႃးၼႆၵေႃႈဝႃႈ။ တီႈပွင်ႇမၼ်းတႄႉ ပဵၼ်တီႈ ဢၼ်မီးၽုင်းဢူ ၼႆၵေႃႈဝႃႈ။ ၵမ်ႈၽွင်းၵေႃႈဝႃႈ မိူဝ်ႈပၢၼ်ပူးၵမ်ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈပဵၼ်လွႆ ဢၼ် ၶုၼ်သျိၼ်ႇၸေႃး မိၼ်းၵလေး မႃးထင်သဝ်းၵႂႃႇလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ မိၼ်းၵလေးတွင်ႇ ၼႆသေ ဝၢႆးၼႆႉပဵၼ်မႃး မၢၼ်းတလေးတွင်ႇ ၼႆၵေႃႈဝႃႈ။ ယွၼ်ႉၸွမ်းႁိမ်းႁွမ်းလွႆၼၼ်ႉ မႃးတင်ႇဝဵင်းလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ ဝဵင်းမၢၼ်းတလေး ၼႆၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ဝႃႈယဝ်ႉ။ [4]
ႁၢင်ႈႁေႃ တႃႈလိူဝ်ႇ (မၢၼ်းတလေး ၼၢၼ်းတေႃႇ)
မႄးထတ်းႁေႃၶမ်းလူင်တႃႈလိူဝ်ႇ (မၢၼ်းတလေးၼၢၼ်းတေႃႇ) ဢၼ်ဢဝ်ၶူးဝႄးလႄႈ ႁူဝ်ဢုတ်ႇလူင် ၵင်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ ပဵၼ်ႈတီႈ ဢၼ် ၶုၼ်ၵူင်းပွင်ႇ ၶဝ် ဢုပ်ႉပိူင်ႇၽွင်းငမ်းမႃးယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၽွင်း သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင် ၼၼ်ႉ ၵမ်းၵမ်းထုၵ်ႇၺႃး မၢၵ်ႇပွႆႇသႂ်ႇလႄႈ လႆႈလူႉလႅဝ်ၵႂႃႇသေတႃႉ ဝၢႆးလင်မႃး ၶိုၼ်းမႄးၵေႃႈတင်ႈ ႁၢင်ႈႁေႃ မျႃႉၼၢၼ်းၸၢမ်ႇၵျေႃႇ မႃးယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းႁေႃမၢၼ်းတလေးၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ငဝ်ႈငုၼ်းတိူင်းသိုၵ်းပွတ်းၵၢင်ၶဝ် ဢဝ်ပၵ်းႁဵတ်းတီႈယူႇၶဝ်ဝႆႉလႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ် တေၶဝ်ႈဢႅဝ်ႇလေႇၼႂ်းမၼ်းတႄႉ ဢမ်ႇပေႃးငၢႆႈ။
ၽၢႆႇတေႃႉသူင်ႇလႄႈ ၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇ
မႄးထတ်းဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ ယွၼ်ႉမီးဝႆႉတီႈ ၵႅၼ်ၵၢင်မိူင်းမၢၼ်ႈ (မျႅၼ်ႇမႃႇ) လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇ သူင်ႇၶူဝ်းတေႃႉၶူဝ်းၵႂႃႇမႃးၸူး မိူင်းႁိမ်းႁွမ်းၵၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈဝႆႉပဵၼ်ၵႅၼ်မၼ်းယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇ ၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇ ၼႂ်းဝဵင်းတႄႉ ႁူမ်ႈဝႃႈမီး လူတ်ႉၵႃးပၢတ်ႉၸ် ပၼ်ဝဵင်းယူႇသေတႃႉ ဢမ်ႇပေႃးဢွၼ်ၵၼ်ၸႂ်ႉၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၶႂၢင်။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉဢွၼ်ၵၼ်ၸႂ်ႉ လႅင် လႄႈ လူတ်ႉၶိူင်ႈ ၵူၺ်း။ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ ယင်းႁွင်ႉဝႃႈပဵၼ် ဝဵင်းလႅင် ၼႆသေတႃႉ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ သမ်ႉပေႃးတေလႆႈႁွင်ႉဝႃႈပဵၼ် ဝဵင်းလူတ်ႉၶိူင်ႈ ၼႆယူႇယဝ်ႉ။
သၢႆႁိူဝ်းမိၼ်
မႄးထတ်းမိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈတႄႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၸႂ်ႉ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ၶျၢၼ်းမႃႉတႃႇၸီႇ မႃးသေ ၽိူဝ်ႇထိုင် ပီ 2000 မႃး ၶၢမ်ႇသဵင်ႈငိုၼ်း တေႃႇလႃႇဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ 150 လၢၼ်ႉသေၵေႃႈ ႁဵတ်းသၢင်ႈပိုတ်ႇၽုၺ်ႇမႃး တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ၵူႈမိူင်းမိူင်း တႃႈလိူဝ်ႇ ၵႃႈတီႈ ဝဵင်းတတႃးဢူး ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ၵႆယၢၼ်ၵၼ်တင်း ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ 28 လၵ်းယဝ်ႉ။ ပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉ သၢႆႁိူဝ်းမိၼ်ၼႂ်းမိူင်း ဢွၼ်ၵၼ်ၶိုၼ်ႈလူင်းသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် သၢႆႁိူဝ်းမိၼ်ၼွၵ်ႈမိူင်းတႄႉ ၵွင်ႉသိုပ်ႇမိၼ်ၸူး မိူင်းၶႄႇ၊ ဝဵင်းၶူၺ်းမိၼ်ႈ၊ မိူင်းထႆး ဝဵင်းမိူင်းၵွၵ်ႇ၊ မိူင်းသိင်ႇၵႃႇပူႇ ဝဵင်းသိင်ႇၵႃႇပူႇ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
သၢႆၼမ်ႉ
မႄးထတ်းႁူမ်ႈဝႃႈ တၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်း လႄႈ တၢင်းလူတ်ႉၵႃး ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးသေတႃႉ ဢၼ်ပဵၼ်မႄႈၼမ်ႉၵဵဝ် ဢၼ်ၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင်တီႈမိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉတႄႉ သိုပ်ႇပဵၼ်တီႈဢၼ်တေႃႉသူင်ႇ ၶဝ်ႈသၢၼ်၊ ၼမ်ႉမၼ်း၊ ၵိူဝ်၊ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉ၊ မႆႉပွင်လႄႈ ၶူဝ်းၶွင်တၢင်ႇၸိူဝ်းယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။
တၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်း
မႄးထတ်းတႃႈလူတ်ႉလဵၼ်းဝဵင်းလိူဝ်ႇ ၼႆႉ မၼ်းမီႈတီႈ တၢင်းၽႄဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ တွၼ်ႈတႃႇ မိူင်းမၢၼ်ႈ (မျႅၼ်ႇမႃႇ)ယူႇ။ လုၵ်ႉတီႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇသေ ဢဝ်တင်းသၢႆလူတ်ႉလဵၼ်း ၵႂႃႇၸူးလႆႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ၊ ၼေႇပျီႇတေႃႇ၊ ဝဵင်းပၢင်ႇဢူး၊ ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ၊ ဝဵင်းမူင်ႇယႂႃႇ၊ ဝဵင်းပၶူၵ်ႉၵူႇ၊ ဝဵင်းၵလေး၊ ဝဵင်းၵၢၼ်ႉၵေႃး၊ ဝဵင်းသူၺ်ႇပူဝ်ႇ၊ ဝဵင်းၵေႃလၢင်း (ၵေႃးလိၼ်း)၊ ဝဵင်းၼပႃး၊ ဝဵင်းၵၢၼ်ႉပလူႇ၊ ဝဵင်းမိူင်းယၢင်း (မူဝ်းၺိၼ်း)၊ ဝဵင်းႁူဝ်ပၢင်ႇ (ႁူဝ်ႇပိၼ်ႇ)၊ ဝဵင်းမိူင်းၵွင်း (မူဝ်းၵွင်း)၊ ဝဵင်းၸႄႈၼႃး (မျိတ်ႉၵျီးၼႃး) ၸိူဝ်းၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။
တီႈဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်း မီး လူတ်ႉလဵၼ်းထၢတ်ႈ ပၼ်ႇႁွပ်ႇဝဵင်းသေတႃႉ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ပိူင်လူတ်ႉလဵၼ်းထၢတ်ႈပၼ်ႇဝဵင်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးယဝ်ႉ။
တၢင်းလူတ်ႉၵႃး
မႄးထတ်းဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈ ဢွင်ႈတီႈလီ တွၼ်ႈတႃႇၵပ်းသိုပ်ႇၸူး မိူင်းဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇ ၸိူဝ်းပဵၼ် မိူင်းၶႄႇ လႄႈ မိူင်းဢိၼ်းတီးယႃးယဝ်ႉ။ သဵၼ်ႈတၢင်းလူင်းဢေးသျႃးၼႆႉၵေႃႈ လတ်းၶၢမ်ႈဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။
- သၢႆတၢင်းလူတ်ႉၵႃး မျႅၼ်ႇမႃႇ - ၶႄႇ : သဵၼ်ႈတၢင်းလူတ်ႉၵႃး တႃႈလိူဝ်ႇ - တၵွင်း - မၢၼ်ႈမေႃႇ - ၸႄႈၼႃး၊ သဵၼ်ႈတၢင်း တႃႈလိူဝ်ႇ - မိူင်းၵုတ်ႈ - မၢၼ်ႈမေႃႇ၊ သဵၼ်ႈတၢင်း တႃႈလိူဝ်ႇ - လႃႈသဵဝ်ႈ - မူႇၸေႊ
- သၢႆတၢင်းလူတ်ႉၵႃး မျႅၼ်ႇမႃႇ - ဢိၼ်းတီးယႃး : တႃႈလိူဝ်ႇ - ၸႄႈၵႅင်း - မူင်ႇယႂႃႇ - ၵလေးဝ - တူပ်းမိုဝ်း (တမူး)
- သဵၼ်ႈတၢင်းလူင် တႃႈၵုင်ႈ - ၼေႇပျီႇတေႃႇ - တႃႈလိူဝ်ႇ
ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း
မႄးထတ်းဢိင်ၼိူဝ်ၶေႃႈလၢမ်း ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉသေႄႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ မိူဝ်ႈပီ 2007 ၼၼ်ႉ တင်းသဵင်ႈ မီးမွၵ်ႈ 1 လၢၼ်ႉ ဝႃႈၼႆႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉလွင်ႈတိူဝ်းတွၼ်းႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းလႄႈ ပေႃးထိုင် ပီ 2025 မႃးၼႆ ၵူၼ်းယူႇၼႂ်းဝဵဝ်းၼႆႉ တေမီးမႃးမွၵ်ႈ 1.5 လၢၼ်ႉၼႆႉၼႆ လႆႈလၢမ်းဝႆႉမီးၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်ဝဵင်းၾိင်ႈငႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ မိူင်းမၢၼ်ႈ (မျႅၼ်ႇမႃႇ) ၼႆႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး 20 ပၢႆၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၶိူဝ်းၶႄႇၶဝ် လႆႈၸိုမ်းၶဝ်ႈမႃးသေ ၾိင်ႈငႄႈၶႄႇၵေႃႈ လႆႈၸိုမ်းၶဝ်ပႃးမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၶိူဝ်းၶႄႇၼႆႉ ၶဝ်ဢမ်ႇလႆႈ ၶႅပ်းမႂ်တူဝ် ဢဝ်ၶဝ်ႈၸွမ်းတြႃးမၼ်း။ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ လူႇထုတေႃႇဢမႃႇ ဝႃႈမႃး "ၸၢဝ်းၶိူဝ်းယူႇၼၢၼ်ႇၶဝ်ၼႆ့ ဢမ်ႇပိုၼ်ၽၢဝ်ႇသိုၵ်းသေ ၶႂၢၵ်ႈမိူင်းမႃး" ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ၼႂ်းၵႃႈၵူၼ်းယူႇၼႂ်းဝဵင်းၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းၶႄႇ မီးဝႆႉ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 30 တေႃႇ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 40 ယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၶိူဝ်း ဢိၼ်းတီးယႃးၶဝ်ၵေႃႈ ယူႇသဝ်း တီႈဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ ၼႆႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။
ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ ၼႆႉ ပဵၼ်ၽႃႇသႃႇပိူင်လူင်မၼ်းယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းၶႄႇတႄႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၸႂ်ႉၸွမ်း တႅဝ်းၵၢတ်ႇၶႄႇ လႄႈ ၸွမ်းၵၢတ်ႇၸေးၶျူဝ်ႇ ၼၼ်ႉယူႇ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၶေႃႈၵႂၢမ်းၽႃႇသႃႇ ဢင်းၵိတ်ႉတႄႉၵေႃႈ ဝႆႉပဵၼ် ၽႃႇသႃႇၶေႃႈၵႂၢမ်း ထီႉသၢမ်သေ လၢတ်ႈယူႇယဝ်ႉ။
ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး
မႄးထတ်းဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ဝဵင်းပိူင်လူင် တွၼ်ႈတႃႇပၢႆးမၢၵ်ႈမီး မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းၵၢင်လႄႈ ပွတ်းၼိူဝ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ သၢႆတၢင်းလွင်ႈၵႃႉၶူဝ်းၸူး ၼွၵ်ႈမိူင်း ၼင်ႇ မိူင်းၶႄႇ လႄႈ ဢိၼ်းတီးယႃးၼႆႉ လႆႈလတ်းၶၢမ်ႈ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉပဵၼ် လွင်ႈၽႅၼ်ႇပူဝ်း၊ တတ်းၽႃႇ သူၺ်း တၢင်ႇသီ သႅင်ၶဵဝ်၊ ၵၢၼ်ႁဵတ်းၶူဝ်းမႆႉ၊ ၵၢၼ်ဢဝ်သႅင်ႁၢင်ႈၶိူင်ႈ၊ ၵၢၼ်ႁဵတ်း ၽြႃးႁိၼ်ၶၢဝ် လႄႈ ႁူၼ်ႁၢင်ႈၽြႃႈမႆႉ၊ ၵၢၼ်ႁဵတ်း ၶႅပ်းငိုၼ်း၊ ၶႅပ်းၶမ်း၊ ၶမ်းသိူင်း ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
ၸႄႈဝဵင်း
မႄးထတ်းဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉတႂ်ႈၽွင်းငၢမ်းဢုပ်ႇပိူင်ႇ ၵေႃႇမတီႇႁူၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ယဝ်ႉ။ ၶႅပ်ႇလိၼ် တီႈၼႂ်း ၵေႃႇမတီႇႁူၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်းယႂ်ႇ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ မၼ်းပႃးဝႆႉ ၸေႈဝဵင်း (႗) ဝဵင်းယဝ်ႉ။
ၸၼ်ႉၸွမ် လႄႈ ၶေႃးလဵၵ်ႉ
မႄးထတ်း- ၸၼ်ႉၸွမ် ဝဵင်းလိူဝ်ႇ
- ၸၼ်ႉၸွမ် ယတၼႃႇပူင်ႇ
- ၸၼ်ႉၸွမ် ပၢႆးၵေႃႇသၢင်ႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ
- ၸၼ်ႉၸွမ် ပၢႆးမေႃယႃ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ
- ၸၼ်ႉၸွမ် ၽႃႇသႃႇၼွၵ်ႈမိူင်း ဝဵင်းလိူဝ်ႇ
- ၸၼ်ႉၸွမ် ၶွမ်ႇၽိဝ်းတိူဝ်ႇ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ
- ၸၼ်ႉၸွမ် ပၢႆးယႃႈယႃ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ
- ၸၼ်ႉၸွမ် ပၢႆးဢႃႇယႃး ဝဵင်းလိူဝ်ႇ
- ၸၼ်ႉၸွမ် ပၢႆးမေႃယႃ ၽၢႆႇၶဵဝ်ႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ
- ၸၼ်ႉၸွမ် သွၼ်တီႈၵႆ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ
- ၸၼ်ႉၸွမ် ပၢႆးမေႃၽၢႆႇယႃႈယႃ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ
ၾိင်ႈငႄႈ လႄႈ ပၢႆးမွၼ်း
မႄးထတ်းတီႈဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ တႄႇဢဝ် ၶၢဝ်းဢွၵ်ႇဝႃႇ ႁၢၼ်ႉတေႃႇပေႃးထိုင် လိူၼ်သီႇၼႆႉ ပွႆးပေႃးသိုပ်ႇပေႃးတၢမ်းၵၼ်လူင်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ပွႆးၽြႃး၊ ပွႆးၵထိၼ်ႇ၊ ပွႆးလူႇ၊ ပွႆးယၢတ်ႇၼမ်ႉၵျွင်း၊ ပွႆးမုၼ်ၸဝ်ႈလွၼ်ႇ၊ ပွႆးပၢင်ၶႅၵ်ႇ၊ ပွႆးဝၼ်းၵိူတ်ႇ၊ ပွႆးယွင်ႈၵုင်ႇ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ပေႃးပဵၼ် ပွႆးၽြႃးၼႆႉ ၵႆႉဢွၼ်ၵၼ် သႂ်ႇပႃး ၸၢတ်ႈသႅင်း ၸိူဝ်းၼႆႉသေၵွၼ်ႇဢေႃႈ။
တီႈလီၶဝ်ႈၸႂ်
မႄးထတ်းဝဵင်းပီႈၼွင်ႉၵၼ်
မႄးထတ်း- သီႇရီႇပုၼ်ႇ၊ မိူင်းဢိၼ်ႇတူဝ်ႇၼီးသျိူဝ်း
- ၶူၺ်းမိင်ႈ၊ မိူင်းၶႄႇ
- ၽၼွၼ်းပိၼ်ႇ၊ မိူင်းၵမ်ႇပေႃးတီးယိူဝ်း
ၾိင်ႈၾႃႉ
မႄးထတ်း| တႃႈလိူဝ်ႇ (1981–2010, သုင်သုတ်း 1889–တေႃႇယၢမ်းလဵဝ်) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| လိူၼ် | ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ | ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ | မၢၶျ်ႉ | ဢေႇပရႄႇ | မေႇ | ၵျႃၼ်ႇ | ၵျူႇလၢႆႇ | ဢေႃးၵၢသ်ႉ | သႅပ်ႇထႅမ်ႇပႃႇ | ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ | ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇ | တီႇသႅမ်ႇပႃႇ | ပီ |
| Record high °C (°F) | 37.2 (99) |
39.2 (102.6) |
42.8 (109) |
48.0 (118.4) |
45.0 (113) |
42.0 (107.6) |
41.6 (106.9) |
39.8 (103.6) |
43.4 (110.1) |
39.2 (102.6) |
38.5 (101.3) |
34.0 (93.2) |
48.0 (118.4) |
| တၢင်ႉမႆႈ ဢၼ်သုင်သုတ်း °C (°F) | 29.6 (85.3) |
32.7 (90.9) |
36.6 (97.9) |
38.9 (102) |
36.9 (98.4) |
35.2 (95.4) |
35.1 (95.2) |
34.3 (93.7) |
34.0 (93.2) |
33.4 (92.1) |
31.1 (88) |
29.1 (84.4) |
33.9 (93) |
| တၢင်ႉမႆႈ ဢၼ်တႅမ်ႇသုတ်း °C (°F) | 13.7 (56.7) |
16.0 (60.8) |
20.4 (68.7) |
24.7 (76.5) |
25.9 (78.6) |
26.1 (79) |
26.2 (79.2) |
25.8 (78.4) |
25.4 (77.7) |
24.0 (75.2) |
19.9 (67.8) |
15.4 (59.7) |
22.0 (71.6) |
| Record low °C (°F) | 8.0 (46.4) |
10.0 (50) |
12.8 (55) |
13.0 (55.4) |
17.4 (63.3) |
20.0 (68) |
20.0 (68) |
19.5 (67.1) |
20.5 (68.9) |
18.5 (65.3) |
11.1 (52) |
7.6 (45.7) |
7.6 (45.7) |
| Average rainfall mm (inches) | 0.9 (0.035) |
3.8 (0.15) |
5.8 (0.228) |
40.4 (1.591) |
130.0 (5.118) |
99.5 (3.917) |
74.7 (2.941) |
132.9 (5.232) |
157.1 (6.185) |
130.7 (5.146) |
36.4 (1.433) |
4.9 (0.193) |
817.1 (32.169) |
| Average rainy days | 0.4 | 0.4 | 0.4 | 3.3 | 8.3 | 7.2 | 5.9 | 8.7 | 8.1 | 6.8 | 2.8 | 0.7 | 53.0 |
| Average relative humidity (%) | 68 | 58 | 49 | 50 | 66 | 73 | 71 | 76 | 76 | 77 | 74 | 72 | 68 |
| Mean monthly sunshine hours | 309 | 280 | 301 | 291 | 267 | 208 | 182 | 168 | 215 | 223 | 269 | 278 | 2,991 |
| Source #1: Norwegian Meteorological Institute (average high and average low, and rainfall 1981–2010),[5] World Meteoroglogical Organization (rainy days 1961–1990),[6] Meteo Climat (record highs and lows)[7] | |||||||||||||
| Source #2: Danish Meteorological Institute (sun and relative humidity, 1931–1960)[8] | |||||||||||||
ႁွင်ႈၼႄ
မႄးထတ်း-
ၽြႃးၵုတူဝ်ႇတေႃႇ -
ၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈ ဢတုမသျိ -
ပလီႇၵူင်းယူဝ်း(သဵၼ်ႈတၢင်းပီႇ 26) -
ႁူဝ်ႉလူင်ဝဵင်းႁေႃၶမ်း မၢၼ်းတလေး -
တၢင်းဝဵင်းလိူဝ်ႇ -
ႁၢင်ႈၽၢႆႇၼႃႈ တႃႈလူတ်ႉလဵၼ်းလူင် -
ၸၼ်ႉၸွမ် ပရိယတ်ႉတိသႃႇသၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်း -
လွႆမၢၼ်းတလေး (လွႆဝဵင်းလိူဝ်ႇ) -
ၸၼ်ႉၸွမ် ပၢႆးမေႃယႃၶဵဝ်ႈ -
တၢင်းၶဝ်ႈ ၸၼ်ႉၸွမ် ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ -
ၸၼ်ႉၸွမ် ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ -
ၸၼ်ႉၸွမ် ၽႃႇသႃႇၼွၵ်ႈမိူင်း (တီႈၵဝ်ႇ)
ၽိုၼ်ဢိင်
မႄးထတ်း- ↑ United Nations World Urbanization Prospects, 2007 revision. The United Nations Population Division. Archived from the original on 18 December 2008။ Retrieved on 24 January 2009။
- ↑ Zon Pann Pwint, Minh Zaw and Khin Su Wai (18–24 May 2009). Mandalay marks 150th birthday. The Myanmar Times. Archived from the original on 2 June 2009။ Retrieved on 20 March 2018။
- ↑ Myanmar Area Codes. Archived from the original on 2009-12-01။ Retrieved on 2018-03-20။
- ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၉)
- ↑ Myanmar Climate Report 26-36. Norwegian Meteorological Institute. Archived from the original on 8 October 2018။ Retrieved on 8 October 2018။
- ↑ World Weather Information Service – Mandalay. World Meteorological Organization. Archived from the original on 6 May 2012။ Retrieved on 23 February 2013။
- ↑ Station Mandalay (in French). Meteo Climat. Retrieved on 11 June 2016။
- ↑ Myanmar – Mandalay (in Danish). Climate Data for Selected Stations (1931–1960). Danish Meteorological Institute. Archived from the original on 27 April 2013။ Retrieved on 23 February 2013။ Archived 27 April 2013 at the Wayback Machine.