လႅင်ႇ၊ ၸႄႈဝဵင်း
ၸႄႈဝဵင်းလႅင်ႇ ၼႆႉ ဢဝ်ပွၵ်ႉ (႑႖) သေၽွတ်ႈႁႅၼ်းဝႆ့ယဝ်ႉ။ ၸႄႈဝဵင်းလႅင်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်း ၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇႁွင်ႇ မီး ၸႄႈဝဵင်းမယၢၼ်းၵူင်း လႄႈ ႁွင်ႈတမဵင်း၊ ၽၢႆႇးဢွၵ်ႇမီး ၸႄႈဝဵင်းမယၢၼ်းၵူင်း လႄႈ ၼွင်ဢိၼ်းယႃး၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်းမီး ၸႄႈဝဵင်းၵမႃႇယုတ်ႉ လႄႈ ၽၢႆႇတူၵ်းမီး ၸႄႈဝဵင်းလႅင်ႇတႃႇယႃႇ ယဝ်ႉ။
| ၸႄႈဝဵင်းလႅင်ႇ | |
|---|---|
| ၸႄႈဝဵင်း | |
  ၸႄႈဝဵင်းလႅင်ႇ | |
| ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 16°51′30″N 96°8′0″E / 16.85833°N 96.13333°Eၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 16°51′30″N 96°8′0″E / 16.85833°N 96.13333°E | |
| မိူင်း |
 မျၢၼ်ႇမႃႇ |
| ၸႄႈတိူင်း |
 တႃႈၵုင်ႈ |
| ဝဵင်း | ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ |
| ၸႄႈတွၼ်ႈ | ပွတ်းဢွၵ်ႇတႃႈၵုင်ႈ |
| ဢေႇရိယႃႇ | |
| • ႁုပ်ႈ | 5.29 လွၵ်းလၵ်း (13.7 လွၵ်းၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ) |
| ၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆႇ[1] | 49 ထတ်း (15 မီႇတႃႇ) |
| ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (2000)[2] | 125,000 |
| • |
မၢၼ်ႊ၊ မွၼ်း၊ တႆး၊ ယၢင်းၽိူၵ်ႇ ရၶႅင်ႇ၊ ၶႄႇ၊ ၵလႃး |
| ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ် | MST (UTC+6.30) |
| မၢႆသူင်ႇလိၵ်ႈ | 11051 |
ပိုၼ်း
မႄးထတ်းဝေႃးႁၢၼ် လႅင်ႇ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မၼ်းလုၵ်ႉတီႈ ၶေႃႈၵႂၢမ်းၽႃႇသႃႇမွၼ်း ဢၼ်ဝႃႈ "ပီးလႅင်း" ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉမႃးယဝ်ႉ။ ပီးလႅင်းဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပွင်ႇဝႃႈ ၼမ်ႉၸိုမ်းဢွၵ်ႇ၊ ၼမ်ႉၽုတ်းဢွၵ်ႇ ဝႃႈၼႆႉယဝ်ႉ။ မႄႈၼမ်ႉဢၼ်လုၵ်ႉတီႈငႃးလွႆ သၼ်လွႆပႃႇၵိူဝ်ႇ တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းတႅၵ်ႉၵျီး၊ ၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈၶဝ် ႁွင်ႉဝႃႈ မႄးၼမ်ႉပီးလႅင်ႇ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ႁိူင်မႃးတၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ ဢွၼ်ၵၼ်လႅၵ်ႈလၢႆႈႁွင်ႉဝႃႈ မႄႈၼမ်ႉလႅင်ႇ ဝႃႈၼႆႉယဝ်ႉ။
ဝႅင်းလႅင်ႇဢွၼ်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ ၽၢႆဢွၵ်ႇႁိမ်းၽင်ႇမႄႈၼမ်ႉ မႄႈၼမ်ႉလႅင်ႇသေ ၸူးႁွင်ႉၵိုၵ်းမႄႈၼမ်ႉလႅင်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းဢွၼ်ၼၼ်ႉၼႆႉ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ မီးၶူးဝဵင်း၊ ႁူဝ်ႉဝဵင်းၶိုင်ႇၶိုင်ႇၶမ်ႉၶမ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ် ဝဵင်းႁၢၼ်ႇတႃႇဝတီႇ ၽွင်းၵၢပ်ႈပၢၼ်လီၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဝဵင်းသိုၵ်း ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ႁၢၼ်ႇတႃႇဝတီႇ (႓႒) ဝဵင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ ပၢင်သိုၵ်းသီႇသိပ်းပီ ဢႃႇဝႃႉ-ႁၢၼ်ႇတႃႇဝတီႇၼၼ်ႉ ယၢမ်ႈပဵၼ်ဝဵင်းတႂ်ႈမိုဝ်း ၶုၼ်မွၼ်း လႄႈ ၶုၼ်မၢၼ်ႊမႃးယဝ်ႉ။ ထိုင်ပၢႆးၸဝ်ႉပၢၼ်ၵူင်းပွင်ႇမႃး ဝဵင်းလႅင်ႇၼႆႉ ၸင်ႇပဵၼ်ဝဵင်းတႂ်ႈမိုဝ်း ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႊမႃးယဝ်ႉ။
ဝၢႆးသေ ဢလွင်ႈမိၼ်းတယႃး သိမ်းဢဝ် ထုင်ႉႁၢၼ်ႇတႃႇဝတီႇယဝ်ႉ 1755 လိူၼ်မေႇ 2 ဝၼ်းၼၼ်ႉ တႄႇတင်ႈဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈယဝ်ႉ။ ဢလွင်းမိၼ်းတယႃးၼႆႉ ဢဝ်ၽွင်းဝဵင်းၵေႃႉၼိူင်ႈ ဝႆႉတီႈတႃႈၵုင်ႈသေ ႁႂ်ႈဢုပ်ႉပိူင်ႇ ႁၢၼ်ႇတႃႇဝတီႇ (႓႒) လႄႈ ဢိၵ်ႇပႃးၼႃႈလိၼ် ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းမၼ်းတင်းသဵင်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်သေ ဝဵင်းလႅင်ႇဢွၼ်ႇၼႆႉၵေႃႈ ၶဝ်ႈပဵၼ်ဝဵင်းတႂ်ႈမိုဝ်း ၶုၼ်ပွင်ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ မႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၶုၼ်ပွင်ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈၼႆႉ ဝႆႉပၼ်ပူႇၵႄႇၵေႃႉၼိူင်ႈ တႃႇဝဵင်းလႅင်ႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ဝဵင်းလႅင်ႇၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးၵိုၼ်းထၢၼ် မိူဝ်ႈပၢၼ်ၶုၼ်မွၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈပၢၼ် ၶုၼ်တႃႇယႃဝတီႇ (၁၈၃၇-၄၆) ၼၼ်ႉ ဢဝ်မပႂႃး ၵေႃႉပဵၼ် လုၵ်ႈယိင်း ဢၼွၵ်ႉၼၢၼ်းမတေႃႇ ၸဝ်ႈၼၢင်း မမျႃႉလေး ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽူႈၵိၼ်ဝဵင်းလႅင်ႇလႄႈ ဝဵင်းလႅင်ႇၼႆႉ ၶိုၼ်းလိုဝ်းလင်မႃးၼႂ်း ပိုၼ်းထႅင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼႆႉမႃး မပႂႃး ၵေႃႉပဵၼ်လုၵ်ႈယိင်းၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၼႆႉ ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်မႃးဝႃႈပဵၼ် ၸဝ်ႈယိင်း လႅင်ႇထဵၵ်ႉၶွင်ႇတိၼ်ႇ (မၢၼ်ႈ: လှိုင်ထိပ်ခေါင်တင်) မႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ လွင်ႈလိုဝ်းလင်ၸႄႈဝဵင်းလႅင်ႇၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးႁိုင်ယၢဝ်း။ ၽွင်း ဢၼွၵ်ႉၼၢၼ်းမတေႃႇ မမျႃႉလေး ႁဵတ်းမႅၼ်ႈလွင်ႈတၢင်းၽိတ်းသေ ဢၼ်ၸဝ်ႈလုၵ်ႈယိင်း လႅင်ႇထဵၵ်ႉၶွင်ႇတိၼ်ႇ လႆႈၵိၼ်ဝဵင်းလႅင်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ထုၵ်ႇၶိုၼ်းႁုပ်ႈသိမ်းဢဝ်ယူႇယဝ်ႉ။ ထိုင်ပၢၼ်ၶုၼ်ပူးၵမ်ႇမႃး ၶိုၼ်းဢဝ်ဝဵင်းလႅင်ႈ ဢၢပ်ႈယိုၼ်ႈပၼ် လုၵ်ႈၸၢႆးတႃႇယႃႇဝတီႇမိၼ်း ၵေႃႉပဵၼ် ၸဝ်ႈၸၢႆးမွင်ႇထွင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မွင်ႇထွင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉၶဝ်ႈပႃးပၢင်တိုၵ်း ဢၼ်ပူတ်းၶုၼ်ပူးၵမ်ႇၼၼ်ႉသေ လႆႈတူၵ်းသုမ်းၵႂႃႇလႄႈ မၼ်းၵေႃႈ ဢႃႇယုဢမ်ႇယၢဝ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။
ဝၢႆးပၢင်သိုၵ်း ဢင်းၵိတ်ႉ-မၢၼ်ႊပွၵ်ႈသွင်ယဝ်ႉ တႄႇဢဝ် ပီ 1835 မႃး ဝဵင်းလႅင်ႇၼႆႉၵေႃႈ လႆႈတူၵ်းတႂ်ႈမိုဝ်း ဢင်းၵိတ်ႉၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ ထိုင်ပီၶရိတ်ႉ 1861 မႃး ဝဵင်းလႅင်ႇၼႆႉ ထိုင်ၸၼ်ႉဝၢၼ်ႈၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ ႁၢၼ်ႉတေႃႇထိုင် ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ တိုၵ်ႉတေႁၼ်ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈဢွၼ်ႇဝၢၼ်ႈၼိူင်ႈ ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းတႅၵ်ႉၵျီး၊ ၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၸႄႈဝဵင်းလႅင်ႇ ဢၼ်မီးၼႂ်းၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈ၊ ဢၼ်ဢဝ်ဝဵင်းလႅင်ႇမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပိုၼ်ႉသေၼၼ်ႉတႄႉ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးၵူႈမိုဝ်ႉၵူႈဝၼ်းယူႇယဝ်ႉ။
ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ဢၼ်ၶုၼ်ၵူႈပၢၼ်ပၢၼ် ဢုပ်ႉပိူင်ႇမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢႆးၸဝ်ႈပၢၼ်ၵူင်းပွင်ႇၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈမီးလွင်ႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်းမႃး လႆႈလူင်းၵဵပ်းၵူၼ်းသိုၵ်း ဢိၵ်ႇပႃး ႁၢၼ်ႇတႃႇဝတီႇ (႓႒) ဝဵင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးမီးလွင်ႈမီးတၢင်းမႃး ၸွမ်းၼင်ႁူဝ်ၼပ်ႉ ဢၼ်မၵ်းမၼ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉသေ လႆႈၶိုၼ်မႃးတီႈၸႄႈလူင်တႃႈၵုင်ႈသေ မႃးႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းယူႇႁိမ်းႁွမ်းဝဵင်းလႅင်ႇၼႆႉ လႆႈဢွၼ်ၵၼ်ၽႅဝ်ႁွတ်ႈတီႈ တႃႈၵုင်ႈယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈဝဵင်းလႅင်ႇသေ မႃးၸွမ်းမႄႈၼမ်ႉလႅင်ႇၼႆ မႃးၽႅဝ်လႆႈတီႈဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈလႄႈ ယင်းမီးၵူၼ်းၵႃႉၵူၼ်းၶၢႆမႃးၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။
ယူင်ႉသၢင်ႈ ၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင်
မႄးထတ်းယူင်ႉသၢင်ႈၸိူဝ်းဢၼ်မီးဝႆႉ တီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းလႅင်ႇ ဢၼ်ၼႄဝႆႉၼင်ႇပႃႈတႂ်ႈၼႆႉၼႆႉ ထိင်းသိမ်းဝႆႉပဵၼ် ၶူဝ်းပူၺ်ႈၵဝ်ႇမွၼ် တီႈဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ၶႃႈဢေႃႈ။
| ၸိုဝ်ႈ | မဵဝ်းမၼ်း | ႁဵင်းလိၵ်ႈ | မၢႆတွင်း |
|---|---|---|---|
| ၵျွင်းၽြႃးၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ သီႇရိမေႇရိႇယေႇမၢၼ်ႇ | ၵျွင်းၽြႃးၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ | ၄၉၊ သဵၼ်ႈတၢင်းတႃႈၵုင်ႈ-ဢိၼ်းၸဵင်ႇ |
ၽိုၼ်ဢိင်
မႄးထတ်း- ↑ GoogleEarth
- ↑ (မေ ၂၀၁၅) သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ, ၂၀၁၄ ခုနှစ် လူဦးရေနှင့် အိမ်ထောင်စု သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ အတွဲ-၂. နေပြည်တော်: လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန, ၆၁.