မိူင်းယၢင်း၊ ဝဵင်း (မိူင်းၶၢင်)

ဝဵင်းမိူင်းယၢင်း (မၢၼ်ႈ: မိုးညှင်းမြို့, ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Mohnyin) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်မီးၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းယၢင်း၊ ၸႄႈတွၼ်ႈမိူင်းယၢင်း၊ ၸႄႈမိူင်းၶၢင်၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းမိူင်းယၢင်းၼႆႉ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ထုင်ႉမိူင်းၵွင်း၊ ၸႄႈတွၼ်ႈၸႄႈၼႃး၊ ၸႄႈမိူင်းၶၢင် ဢၼ်မီးပွတ်းၼိူဝ် မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉသေ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၶုၼ်ၵွၼ်းဝဵင်းယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႉ ပဵၼ်ထုင်ႉမႃးသေ ၽိူဝ်ႇၽွတ်ႈႁႅၼ်း ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းယၢင်း မိူဝ်ႈပီ 1957 လိူၼ်ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 1 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်မႃး ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈဝဵင်းယူႇယဝ်ႉ။ ပီ 2004 ၼၼ်ႉ ပဵၼ်မႃး ၸႄႈတွၼ်ႈႁင်းၶေႃသေ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵွင်း၊ ၸႄႈဝဵင်းၽႃၵၢၼ်ႉ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းယၢင်း ၃ ၸႄႈဝဵင်းလႄႈ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ ၸႄႈဝဵင်းၽႄ ၂ ဢၼ် ၸိူဝ်း ၸႄႈဝဵင်းၽႄၵၢင်မိူင်း၊ ၸႄႈဝဵင်းၽႄႁူဝ်ပၢင်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဝဵင်းမိူင်းယၢင်း
ဝဵင်း
ဝဵင်းမိူင်းယၢင်း ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ်မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ၼႄ ဢွင်ႈတီႈဝဵင်း
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 24°47′N 96°22′E
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈမိူင်း	ၶၢင်
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈမိူင်းယၢင်း
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းယၢင်း
ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈဝဵင်း	ဝဵင်းမိူင်းယၢင်း
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ (UTC+ ၆ မူင်း ၃၀ မဵတ်ႉ)

မိူင်းယၢင်းၼႆႉ မီးမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်မုၼ်ႇၵူဝ်ႇ မိူဝ်ႈပီ 1289 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်လႆႈတႅမ်ႈၼႄဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼႆႉ ပဵၼ် မိူဝ်ႈပၢၼ်သၢႆသိုပ်ႇၶုၼ်ၶႄႇမိၼ်ႇ (1403) ပီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ထုင် ဢၼ်ၵႂၢင်ႈယႂ်ႇ ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်းၵႄႈ မႄႈၼမ်ႉၵဵဝ် လႄႈ ၼမ်ႉၶၢင်တွင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင် ဢေႇတီႇ 1416 ၼၼ်ႉ မိူင်းယၢင်း လႄႈ ၵၢတ်ႇလိုဝ်း ပဵၼ်သိုၵ်းၵၼ်သေ မိၼ်းၵျီးၸႂႃႇၸေႃႇၵႄး လႆႈသိမ်းဢဝ်တင်းသွင်ထုင်ႉယဝ်ႉ။

ဝဵင်းမိူင်းယၢင်းၼႆႉ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ပဵၼ်ဝဵင်းဢွၼ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈမႃးသေတႃႉ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ ၽွင်းၸဝ်ႈၾႃႉတႆးၽုင်းဢူယႂ်ႇၼၼ်ႉ တင်း ဝဵင်းမိူင်းၵွင်း ၼႆႉ ပၼ်ႇပုတ်ႈပဵၼ် ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈတႆးမႃးယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပဵၼ် ထုင်ႉ ၸဝ်ႈလူင်မိူင်းယၢင်း လႄႈ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်ၵိုၵ်းပိုၼ်းမႃးယဝ်ႉ။ ဝဵင်းမိူင်းယၢင်းၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၽင်ႇ တၢင်းရူတ်ႉလဵၼ်း ဝဵင်းလိူဝ်ႇ-ၸႄႈၼႃးလႄႈ တင်းဝဵင်းၸႄႈၼႃးၼႆႉ ယၢၼ်ၵၼ် (၆၉) လၵ်းယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းယၢင်းၼႆႉ မီး ၁၉၆ လွၵ်းလၵ်းသေ ဢိူင်ႇ မီး (၂၄) ဢိူင်ႇလႄႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မီးမွၵ်ႈ ၅၅,၈၁၉ ၵေႃႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဝဵင်းမိူင်းယၢင်းၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈ ထုင်ႉလိၼ်ပဵင်း ဢၼ်မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈသၼ်လွႆသွင်ႇၽၢႆႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁွင်ႈၼမ်ႉယၢင်း ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈသၼ်လွႆၵၢၼ်ႉၵေႃးတႄႇငဝ်ႈမႃးၼၼ်ႉ လႆလူင်းမႃးတင်း ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇသေ လႆလတ်းၶၢမ်ႈၵႂႃႇ တီႈၼႂ်းဝဵင်းမိူင်းယၢင်းလႄႈ မိူၼ်တႅပ်းဝဵင်းပဵၼ်သွင်ပွတ်းဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်တၢင်းရူတ်ႉလဵၼ်း၊ ၸၢၵ်ႈၶဝ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ မီးဝႆႉ ၽၢႆႇသၢႆႉႁွင်ႈသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် လုမ်း၊ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင်၊ ႁူင်းယႃ လႄႈ ၽြႃးၸိူဝ်းၼႆႉၸမ်ႉ မီးၽၢႆႇၶႂႃႁွင်ႈ တီႈဝဵင်းလူင်မိူင်းယၢင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈၼိူဝ်ၶူဝ် ဢၼ်ပဵၼ်ၶူဝ်ၸိူၵ်ႈ ဢၼ်ၵၢႆႇဝႆႉပၼ်ၽင်ႇသွင်ႇၽၢႆႇၼၼ်ႉ ရူတ်ႉဢွၼ်ႇလႄႈ လေႃႉတၢင်ႇၵုၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ၸၢင်ႈၵႂႃႇမႃးလႆႈယဝ်ႉ။ တီႈသၢပ်ႇဝဵင်း တီႈႁိမ်းဝၢၼ်ႈၼွင်ၸုၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ် ၵေႃႇႁဵတ်းဝႆႉ ၶူဝ်မႆႉ မီးယူႇဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။

ဝဵင်းမိူင်းယၢင်းၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝဵင်းယႂ်ႇသေတႃႉ ယွၼ်ႉမၼ်းပဵၼ် တီႈ ၶဝ်ႈသၢၼ်ဢွၵ်ႇလႄႈ ပဵၼ်ဢၼ်တူၵ်းတီႈလီယဝ်ႉ။ ၸွမ်းႁိမ်းႁွမ်း ႁွင်ႈၼမ်ႉယၢင်း ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇလီလႄႈ တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းမိူင်းယၢင်းၼႆႉ ၸၢၵ်ႈၶဝ်ႈယႂ်ႇလဵၵ်ႉ မီး ၈ ဢၼ်ယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး တီႈၸႄႈဝဵင်းမိူင်းယၢင်းၼႆႉ မႆႉသၵ်း လႄႈ ဢိၵ်ႈပႃးမႆႉတၢင်ႇၸိူဝ်းၵေႃႈ လိူင်ႇၼမ်လႄႈ မီးဝႆႉ ႁူင်းၵၢၼ်ၸၢၵ်ႈမႆႉယဝ်ႉ။ ဢွႆႈၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈသေ လႆႈတၢင်ႇသုင်ႇၸူး ႁူင်းၸၢၵ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ် တၢင်းရူတ်ႉလဵၼ်းလႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်းၼႆႉ လႆႈပိုင်ႈဢိင်တၢင်းရူတ်ႉလဵၼ်းယဝ်ႉ။

တီႈဝဵင်းမိူင်းယၢင်းၼႆႉ ၵမ်ႉၼမ် ပဵၼ်တႆး၊ တႆးၸၢပ်ႈ၊ ၶႄႇၸၢပ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ယူႇသဝ်းၼမ်သေ ပဵၼ် ၸၢဝ်းပုတ်ႉထ ၵမ်ႉၼမ်ယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၶၢင်ၶဝ်တႄႉ ယူႇတီႈၼိူဝ် လွႆၶၢင်ၵမ်ႉၼမ်ယဝ်ႉ။ ၶၢင်ၸိူဝ်းယူႇတီႈ ထုင်ႉပဵင်းၼႆႉ ပဵၼ်ၸဝ်းၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၶိူၼ်းဢိၼ်းတီးယႃးၵေႃႈ မီးယူႇဢိတ်းဢွတ်း။ ၽြႃးဢၼ်ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းတီႈၼိူဝ် ဝဵင်းမိူင်းယၢင်းၼႆႉ ပဵၼ် ၽြႃးမျႃႉတဵင်းတၢၼ်ႇ ဢၼ်ၸဝ်ႈသြႃႇဢူးရႃႇၸဵင်ႇ ဢွၼ်ႁူဝ်တႄႇတင်ႈမႃးသေ ပဵၼ်ၽြႃးတွင်းယဝ်ႉ။ ပေႃးလိူၼ်သီႇမႃး ၸတ်းႁဵတ်းပွႆးၽြႃးၵူႈပီပီယဝ်ႉ။ တီႈ ဝဵင်းမိူင်းၽၢႆး ဢၼ်ပႃးၼႂ်းဝဵင်းမိူင်းယၢင်းၼၼ်ႉ ယၢၼ်ႇတင်းဝဵင်းမိူင်းယၢင်း (၅) လၵ်းသေ မီးဝႆႉ ၵွင်းမူးသူၺ်ႇပူင်ႇတႃႇ ဢၼ်မီးတေးမုင်းသီႇၼႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးလိူၼ်သီၼႆႉ မီးပွႆးၽြႃး ၵူႈပီပီယဝ်ႉ။