ၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉ၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉ (မၢၼ်ႈ: ကျိုက်လတ်မြို့ ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Kyaiklat) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉ ဢၼ်မီးတီႈ ၸႄႈတွၼ်ႈၽျႃႇပူင်ႇ၊ ၸႄႈတိူင်းဢေႇယႃႇဝတီႇ၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ်ၽင်ႇ ၼမ်ႉၵျႅတ်ႉလၢတ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် သၢႆသိုပ်ႇ ၼမ်ႉတၢၼ်ႇတပုတ်ႉ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ ၼမ်ႉၵဵဝ်သေ ၽႄဢွၵ်ႇၵႂႃႇတီႈ ႁိမ်း ဝဵင်းမဢူႇပိၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိုဝ်ႈဢၼ်ဝႃႈ ၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပေႃးဢဝ်ၵႂၢမ်းမွၼ်းဝႃႈ မီးတီႈပွင်ႇ ၽြႃးၵူၼ်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီၶရိတ်ႉ မွၵ်ႈ 1840 ပၢႆၼၼ်ႉ ဢွင်ႈတီႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉ ၼႂ်းၵႄႈ သဵၼ်ႈတၢင်း 6 လႄႈ 7 တီႈႁိမ်းၽၢႆႇ ၽင်ႇၼမ်ႉၼၼ်ႉ မီး ၵွင်းမူး တၢင်းသုင် 9 သွၵ်ႇသေ ၵွင်းမူးၼၼ်ႉ လႆႈၵူၼ်ႇပင်းတူၵ်းၵႂႃႇၼႂ်းၼမ်ႉ ဝႃႈၼၼ်ယဝ်ႉ။ ၸူးႁွၵ်ႉၵိုၵ်း လွင်ႈ ၵွင်းမူးၵူၼ်ႇတူၵ်းၼႂ်းၼမ်ႉသေ ၸင်ႇႁွင်ႉမႃးဝႃႈ ၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ဝဵင်းၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉ
ဝဵင်း
ဝဵင်းၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉ ဢွင်ႈတီႈ ဝဵင်းၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉ
Coordinates: 16°26′47″N 95°41′30″E
မိူင်း	မိူင်းမၢၼ်ႈ
ၸႄႈမိူင်း	ၸႄႈတိူင်းဢေႇယႃႇဝတီႇ
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈၽျႃႇပူင်ႇ
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉ
ပွတ်းတွၼ်ႈၶၢဝ်းယၢမ်း	UTC+6.30 (MST)

ဢွင်ႈတီႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ မီးမႃး ၼွင် လႄႈ ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၽၢႆႇၵႂိၼ်းပွၵ်ႉ ၽၢႆႇတူၵ်း ဝဵင်းၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉ ယၢမ်းလဵဝ်ၼၼ်ႉ မီးတီႈမၢႆဝႃႈ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇပဵၼ် ၵုင်းၽူဝ်းတေႃးၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီၶရိတ်ႉ 1875 ၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇတင်ႈ ၸႄႈတွၼ်ႈတူင်းၶႂႃႉမႃးယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ ထုင်ႉမဢူႇပိၼ်ႇ လႄႈ ထုင်ႉၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈတူင်းၶႂႃႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ၼမ်မႃးလႄႈသင်၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လွၵ်းလိၼ်ၼႃး ဢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၼႆႉ ၵႂၢင်ႈမႃးလႄႈသင် မိူဝ်ႈပီ 1893 ၼၼ်ႉ ဢဝ်ၼႃႈလိၼ်ၵမ်ႈၽွင်ႈ ၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈၼႆႉ ၸႅၵ်ႇဢွၵ်ႇပဵၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၸႄႈတွၼ်ႈမျွင်းမျႃႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ထိုင် 1903 မႃး ၶိုၼ်းၸႅၵ်ႇဢွၵ်ႇ ၸႄႈတွၼ်ႈၽျႃႇပူင်ႇထႅင်ႈယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉသေ ထုင်ႉၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ တီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၽျႃႇပူင်ႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 1900 တဵမ်ၼၼ်ႉ လႆႈၽွတ်ႈႁႅၼ်း ၵေႃၵမ်ၵၢၼ်ဝဵင်း တီႈ ဝဵင်းၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉသေ ထိုင် ပီ 1905 မႃး လႆႈၽွတ်ႈႁႅင်း ၸုမ်းမျူႇၼီႇၸီႇပႄႇ မႃးယဝ်ႉ။

တီႈၼႃႈၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ ၸႄႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉ လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းတေႈတယေးယဝ်ႉ။ ဝဵင်းၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉၼႆ့ တင်း ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ၊ ၽျႃႇပူင်ႇ၊ ပူဝ်ႇၵလေး၊ တေးတယႄး၊ မဢူႇပိၼ်ႇ၊ ၺွင်ႇတူင်းၸိူဝ်းၼႆႉသေ မီးသဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်းၼမ်ႉ ဢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇၵၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉလႄႈ လွင်ႈၵႃႈလွင်ႈၶၢႆ ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈသေ ၵိုၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ မီးဝႆႉ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ၊ ႁူင်းယႃ လႄႈ လုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ တၢင်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ႁူၼ်ႁၢင်ႈၽြႃး တိလေႃးၵ မႃႇရၸဵင်ႇ ဢၼ်မီးတၢင်းသုင် 9 သွၵ်ႇ 2 ၶိုပ်ႈၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇႁဵတ်းမႃး မိူဝ်ႈပီမိူင်း 1252 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ဢၼ်ပဵၼ် ၼွင်လူင် ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ လေးထွင်ႉၵၢၼ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၼႃႈတႃဝဵင်းၼၼ်ႉ တၢင်းၵႂၢင်ႈ ၼႃႈယၢဝ်း 2000 ထတ်း ၼႃႈပွတ်း 840 ထတ်းသေ တၢင်းလိုၵ်ႉမီး 10 ထတ်းယဝ်ႉ။

ၸႄႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်း ဢၼ်လဵၵ်ႉသေပိူၼ်ႈ တီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၽျႃႇပူင်ႇယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈ မီး 277 လွၵ်းလၵ်းသေ ၼႃႈလိၼ်ဝၢၼ်ႈ ၶဝ်ႈပႃႈ 93 ဝၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈထုင်ႉၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉသေ ဢွၵ်ႇ ၶဝ်ႈသၢၼ်၊ မၢၵ်ႇဢုၼ် လႄႈ မၢၵ်ႇမု ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈ ဝဵင်းၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉသေ ပေႃးတေၵႂႃႇၸူး ဝၢၼ်ႈဝဵင်းႁိမ်းႁွမ်းၼႆ ၸၢင်ႈဢဝ် သၢႆတၢင်းၼမ်ႉသေ ၵႂႃႇမႃးလႆႈယူႇ။

ၵူႈပီၵူႈပီၼႆႉ ပေႃးလိူၼ်သၢမ်မႃးၼႆ ပွၵ်ႉၼိုင်ႈလႄႈ ပွၵ်ႉၼိုင်ႈ တီႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉၼႆ့ ႁဵတ်းပွႆးပူႇၸေႃႇ ယေႇငၢၼ်ႇပၢႆႇဢူးသျိၼ်ႇၵျီး ၶႄႉၵၼ်ယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း ပီ 1953 သေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း တီႈဝဵင်းၵျႅၵ်ႉလၢတ်ႉၼႆႉ မီး 15790 ယဝ်ႉ။