သႃႇယႃႇဝတီႇ၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီႇ (မၢၼ်ႈ: သာယာဝတီမြို့ ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Tharrawaddy) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈတွၼ်ႈသႃႇယႃႇဝတီႇ၊ ၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ်၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉတီႈ ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းတူၵ်း ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈသေ ပေႃးဢဝ် တၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်းဝႃႈ တင်းတႃႈၵုင်ႈသေ ၵႆယၢၼ် 68 လၵ်းသေ ၵေႃးဢဝ် တင်းလူတ်ႉၵႃးဝႃႈ ၵႆယၢၼ် 78 လၵ်းယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ် တၢင်းလူတ်ႉၵႃး လႄႈ တၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်း တႃႈၵုင်ႈ - ပျီႇလႄႈ လွင်ႈၵႂႃႇမႃးငၢႆးလူမ်ယဝ်ႉ။ တၢင်းလူတ်ႉၵႃး တႃႈၵုင်ႈ - ပျီႇၼႆႉ လတ်း ဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီႇၵႂႃႇယဝ်ႉ။

ဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီႇ
ဝဵင်းၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီႇ ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ် ၼႄဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 17°40′00″N 95°44′22″E
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈတိူင်း	ပႃႇၵိူဝ်
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈသႃႇယႃႇဝတီႇ
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီႇ
ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈဝဵင်း	ဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီႇ
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	MST (UTC+6.30)

ႁူမ်ႈဝႃႈ လွင်ႈၵႂႃႇလွင်ႈမႃးငၢႆႈငႅမ်ႈသေတႃႉ ဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီႇၼႆႉ ဢမ်ႇၵိုၼ်းမိူၼ်ၼင်ႇ ဝဵင်းၸႄႈတွၼ်ႈတၢင်ႇဢၼ်။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ဝဵင်း လႅတ်ႉပၢၼ်ႇတၢၼ်း၊ တူင်းသႄႇ၊ ၵျူဝ်ႉပိၼ်ႇၵွၵ်ႉ ၸိူဝ်းဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈသႃႇယႃႇဝတီႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ဢမ်ႇပေႃးၼမ်၊ လွင်ႈသိုဝ်ႉလွင်ႈၶၢႆ ဢမ်ႇပေႃးႁုၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ။ လွင်ႈလိူၵ်ႈဢဝ် ဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီႇ ပဵၼ် ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈတွၼ်ႈၼႆ့ ဢဝ်လွင်ႈတၢင်းဝႃႈ မၼ်းတူၵ်းၵႅၼ်ၵၢင်လီၼႆသေ ၵပတဵင်ႇၽေႃႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၶုၼ်ၽွင်းၸႄႈတွၼ်ႈသႃႇယႃႇဝတီႇၼၼ်ႉ ၵေႃႉလိူၵ်ႈမႃး မိူဝ်ႈပီ 1878 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ပၢင်တိုၵ်း ဢင်းၵိတ်ႉ-မၼ်ႈ ယဝ်ႉတူဝ်ႈယဝ်ႉ ၽွင်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် တႄႇၽွင်းငမ်း ၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ်ၼၼ်ႉ ဢဝ် ၸႄႈတွၼ်ႈသႃႇယႃႇဝတီႇလႄႈ ၸႄႈတွၼ်ႈႁိၼ်းတတႃႉ ႁူမ်ႈၵၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼႃႈလိၼ်ၼိမ်သဝ်းမႃး ထိုင်ပီ 1873 ၼၼ်ႉ ၸင်ႇလႆႈၽႄဢဝ် သႃႇယႃႇဝတီႇ ဢွၵ်ႇတီႈ ႁိၼ်းတတႃႉသေၵေႃႈ မၵ်းမၼ်ႈပဵၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈႁင်းၶေႃယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေပဵၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈႁင်းၶေႃမႃး ၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇၶဝ် ၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ဝူၼ်ႉ ထုင်ႉၵူႈတီႈတီႈ တွၼ်ႈတႃႇပၵ်းဝႆႉပဵၼ် ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် တူင်းသႄႇ၊ လႅတ်ႉပၢၼ်ႇတၢၼ်း၊ မိၼ်းလႃႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ပေႃးဝႃးတွၼ်ႈတႃႇ ၵၢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇ မၼ်းဢမ်ႇတူၵ်းၵႅၼ်ၵၢင်မၼ်းလီလႄႈသင်၊ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းဝၼ်းတူၵ်းၶဝ် တေဢမ်ႇယူႇသဝ်းလႆႈ ၼင်ႇဢွင်ႈတီႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈသင် ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈမီးလွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇလူၺ်ႈၼမ်ႉလႄႈ ၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇၶဝ် ၸင်ႇဢမ်ႇလႆႈလိူၵ်ႈမႃး။

ဢၼ်ပဵၼ် ၶုၼ်ႇၼယႂႃႇ ဢၼ်ၵႆယၢၼ်တင်း တႃႈရူတ်ႉရဵၼ်းၵျူဝ်ႉပိၼ်ႇၵွၵ်ႉ မွၵ်ႈသီႇလၵ်းၼၼ်ႉတႄႉ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၵမ်ႉၼမ် ဢွၼ်ၵၼ်လႆႈၸႂ်သေ မိူဝ်ႈပီ 1878 ၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်လိူၵ်ႈ တႃႇၵေႃႇသၢင်ႈဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈတွၼ်ႈသေ ပေႃးလႆႈတႄႇၵေႃႇသၢင်ႈ လုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၵပ်ႇပတဵင်ႇၽေႃႉ ဢမ်ႇလႆႈၸႂ်ႈဢွင်ႈတီႈၼၼ်ႉ။ ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းမႃး ၸူးလိူၵ်ႈ ဢၼ်တေပဵၼ် ဢွင်ႈတီႈဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီႇ ဢၼ်ၵပ်ႇပတဵင်ႇၽေႃႉထုၵ်ႇၸႂ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈတၢင်းဢၼ်လႆႈလိူၵ်ႈဢွင်ႈတီးၼႆႉ ပေႃးၼိူင်းၵၼ်တင်းၵၢၼ်ဢၼ်တေလႆႈႁဵတ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃးလွင်ႈတၢင်းဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်ဝႃႈ ၼမ်ႉဢမ်ႇၶၢၼ်ၸႂ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ႁဵတ်းၼၼ်သေ ၸူးႁႂ်ႈၵေႃႇ ယူင်ႇသၢင်ႈ လုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသေၵေႃႈ တင်ႈဝဵင်းမႃးယဝ်ႉ။ လွင်ႈတၢင်းဢၼ်လႆႈႁွင်ႉ ဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီႇဢၼ်ၼႆႉ တီႈမျူဝ်ႉတႂိၼ်း ဢၼ်မီးၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ဝဵင်းၵျူဝ်ႉပိၼ်ႇၵွၵ်ႉ ယၢၼ် 7 လၵ်းၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃး ၸဝ်ႈၸၢႆးသႃႇယႃႇဝတီႇ ယၢမ်ႈယူႇသဝ်းမႃးသေ ၸူးႁွင်ႉဝႃႈ သႃႇယႃႇဝတီႇၼႆႉသေ ၸူးဢဝ်ၸိုဝ်ႈၼၼ်ႉ ႁွၵ်ႉၵိုၵ်းၸိုဝ်ႈဝဵင်း ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈဢၼ်တင်ႈဝဵင်းမႃးၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈပဵၼ်တီႈၼႃႈလိၼ်တႅမ်ႇ ၼႃႈလိၼ်ပဵင်းလႄႈ ပႃႇထိူၼ်ႇ မီးမႃးတင်းၼမ်ၼႆယဝ်ႉ။ သၢႆငၢႆဝဵင်းၼႆႉ ဢွမ်ႈပွမ်ႈလီသေ တၢင်းၵေႃႈ လီယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ တီႈဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီႇၼႆႉ ဢမ်ႇမီးၸုမ်း မျူႇၼီႇၸီႇပႄႇသေ ၵူၺ်းၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ဢၢင်ႇၶႂၢင်ႇ မျူႇၼီႇၸီႇၵႄႇ တူင်းသႄႇ ဢၼ်ၵႆယၢၼ်မွၵ်ႈ သွင်လၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉ ယူႇသဝ်းတီႈဝဵင်းတူင်းသႄႇသေ မႃးၶိုၼ်ႈလုမ်းတီႈ ဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီႇယဝ်ႉ။

တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီၼႆႉ မီးမႃးလုမ်းၶုၼ်ၽွင်းၸႄႈတွၼ်ႈ၊ လုမ်းၶုၼ်ၽွင်း ပႃႇထိူၼ်ႇ၊ လုမ်းၸဝ်ႈၼႃႈတီႈသဵၼ်ႈတၢင်း၊ ၶွၵ်ႈ ၸၸိူဝ်းပဵၼ် ယုင်ႉသၢင်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉသေဢမ်ႇၵႃး ၸိူဝ်းပဵၼ် ႁူင်းယႃ၊ ၵၢတ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ် ယူင်ႉသၢင်ႈၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးၼင်ႇ ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈတွၼ်ႈ တၢင်ႇၸိူဝ်းယဝ်ႉ။ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင်၊ ၸၼ်ႉၵၢင်၊ ၸၼ်ႉငဝ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈမီးဝႆႉယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ မီးၼွင်သေဢမ်ႇၵႃး ဢၼ်ပဵၼ် လုၵ်းၼမ်ႉၼႂ်းလိၼ် ဢၼ်လႆႈၶုတ်းမႃး မိူဝ်ႈပီ 1905 ၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးဝႆႉသေ မီးပိူင် ဢၼ်ဢဝ်လွတ်ႇၼမ်ႉသေ ၽႄႈၼမ်ႉပၼ်ၼႂ်းဝဵင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း တီႈဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီႇ မိူဝ် 1971 ၼၼ်ႉ လႆႈလၢမ်း မီး 13001 ၵေႃႉၼႆယဝ်ႉ။ ၽြႃးဢၼ်ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင် တီႈဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီႆၼႆႉ ၽြႃးသတ်ႉထထႃႇၼ လႄႈ ၽြႃးဢွင်ႇၶျၢၼ်းတႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽြႃးသတ်ႉထထႃႇၼ ဢၼ်မီးတီႈ ၽၢႆႇဢွင်ႇၶျၢၼ်းတႃႇၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇၵေႃႇမႃး မိူဝ်ႈ ပီ 1280 တဵမ်ၼၼ်ႉသေ မိူဝ်ႈၽွင်းၼႂ်းသိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်ၼၼ်ႉ လႆႈၺႃးတၢမ်ႇသိုၵ်းသေ လႆႈလူႉလႅဝ်မႃးလႄႈ ထိုင် 1325 ၼီႈမႃး ၶိုၼ်းဢဝ် တၢင်းလီၵူၼ်းတင်းၼမ်သေၵေႃႈ ၶိုၼ်းၵေႃႇၵုမ်းလုမ်းလႃးမႃးသေ ၶိုၼ်းသိုပ်ႇၵေႃႇ ၽြႃးထမ်ႇမၸၵ်ႉၵျႃႇပႃးထႅင်ႈယဝ်ႉ။

ဢၼ်ပဵၼ်ၽြႃးဢွင်ႇၶျၢၼ်းတႃႇ ဢၼ်မီးတီႈၽၢႆႇယေႇဝေႇယႅတ်ႉၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇၵေႃႇမႃး မိူဝ်ႈပီ 1288 ၼီႈ လိူၼ်ၸဵင်ႇမႂ်ႇ 3 ၶမ်ႈၼၼ်ႉသေ မီးၵျွင်းၽြႃး၊ တႄးမုင်း ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ပဵၼ်ၽြႃးဢၼ်သပ်ႉပၢႆႇသူႇၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈပဵၼ်ၽြႃးလူင် ဢၼ်မီးတီႈ ၽၢႆႇယေႇဝေႇၼၼ်ႉလႄႈ ၸူးႁွင်ႉဝႃႈ ၽြႃးယေႇဝေႇၼႆယဝ်ႉ။