ၸီးၵူင်း၊ ဝဵင်း
ဝဵင်းၸီးၵူင်း (မၢၼ်ႈ: ဇီးကုန်းမြို့ ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Zigon) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈဝဵင်းၸီးၵူင်း၊ ၸႄႈတွၼ်ႈသႃႇယႃႇဝတီႇ၊ ၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ်၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းၸီးၵူင်းၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ် သဵၼ်ႈတၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်း တႃႈၵုင်ႈ-ပျီႇသေ လုၵ်ႉတီႈဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈၼႆ ၵႆယၢၼ် 116 လၵ်း၊ လုၵ်ႉတီႈ ဝဵင်းပျီႇၼႆႉ ၵႆယၢၼ် 45 လၵ်းယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇ တီႈၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ ဝဵင်းၸီးၵူင်းၼႆႉ ၸုမ်းမျူႇၼီႇၸီႇပႄႇ ၵေႃႉဢုပ်ႉပိူင်ႇယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း ပီ 2014 သေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ မီး 15,233 ၵေႃႉယဝ်ႉ။[1] တီႈၸႄႈဝဵင်းၸီးၵူင်းၼႆႉ ပဵၼ်ထုင်ႉၽုၵ်ႇသွမ်ႈၶဝ်ႈလႄႈ ၵၢၼ်ငၢၼ်းၶဝ်ႈသၢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပိူင်လူင်ယဝ်ႉ။[2]
| ဝဵင်းၸီးၵူင်း | |
|---|---|
| ဝဵင်း | |
  ဝဵင်းၸီးၵူင်း | |
| ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 18°20′18″N 95°37′23″E / 18.338461°N 95.623039°Eၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 18°20′18″N 95°37′23″E / 18.338461°N 95.623039°E | |
| မိူင်း |
 မျၢၼ်ႇမႃႇ |
| ၸႄႈတိူင်း |
 ပႃႇၵိူဝ် |
| ၸႄႈတွၼ်ႈ | ၸႄႈတွၼ်ႈသႃႇယႃႇဝတီႇ |
| ၸႄႈဝဵင်း | ၸႄႈဝဵင်းၸီးၵူင်း |
| ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈဝဵင်း | ဝဵင်းၸီးၵူင်း |
| ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (2014)[1] | |
| • ဝဵင်း | 67,523 |
| • ၼႂ်းဝဵင်း | 15,233 |
| • ဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈ | 52,290 |
| ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ် | MST (UTC+6.30) |
သၢႆပိုၼ်း
မႄးထတ်းၸီးၵူင်းၼႆႉ လၢတ်ႈဝႃး တႄႇမႃး မိူဝ်ႈပီၶရိတ်ႉ 1312 ၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ သတူဝ်းဢၼေႃႇယထႃႇ ဢၼ်တႄႇ ဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီႇ (ယၢမ်းလဵဝ် ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈယႂႃႇတႂိၼ်း ဢၼ်မီးၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ၵျူဝ်ႉပိၼ်ႇၵွၵ်ႉ) ၼၼ်ႉ ၽွင်းမၼ်း လဵပ်ႇပၼ်ႇဝဵင်းၵႂႃႇ ၽၢႆႇတူၵ်းၼၼ်ႉ လႆႈၵႂႃႇတမ်းဢွင်ႈသဝ်းတီႈ ၽင်ႇႁိုၵ်း ဢၼ်တူၼ်ႈမၢၵ်ႇၶေႃ ဢွၵ်ႇပဵၼ်ထႅဝ်ဝႆႉၼၼ်ႉသေ ၸူးႁွင်ႉဝႃႈ ၸီးၵူင်း (ၵွင်းမၢၵ်ႇၶေႃ)ၼႆယဝ်ႉ။ ၸူးၵေႃႇသၢင်ႈ လိၼ်ဝၢၼ် လႄႈ ၵွင်းမူးမျႃႉတဵင်းတၢၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈငဝ်ႈငႃႇၸီးၵူင်းၼႆႉ မီးၽၢႆႇဢွၵ်ႇ တၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်း ဢၼ်ပဵၼ်တီႈ ပွၵ်ႉယႂႃႇမ ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉယဝ်ႉ။ ထိုင်ပီ 1877 ၽွင်ပိုတ်ႇ တၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်း တႃႈၵုင်ႈ-ပျီႇယဝ်ႉ တီႈၸီးၵူင်းၼၼ်ႉ ဝႆႉ တႃႈရူတ်ႉရဵၼ်း ဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ လိၵ်ႈ ၶုၼ်ၵမ်ၵၢၼ် ၶွၼ်ႇသဵၼ်ႈမၢႆလိၼ် မၢႆလိၵ်ႈ 25 ဢၼ်ဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈဝၼ်းထီႉ 1878 လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 7 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈ ၸီးၵူင်းပဵၼ်ဝဵင်းယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈသဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း ပီ 1953 သေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း တီႈၸီးၵူင်းၼႆႉ မီး 7652 ၵေႃႉယဝ်ႉ။[3]
ၵွင်းမူးမျႃႉတဵင်းတၢၼ်ႇ
မႄးထတ်းၵွင်းမူးမျႃႉတဵင်းတၢၼ်ႇ တီႈဝဵင်းၸီးၵူင်းၼႆႉ ပဵၼ် ၵွင်းမူး ၼႃးတႃဝဵင်းသေ ၶုၼ်သၢမ်ဝဵင်း သတူဝ်းၼေႃႇယထႃႇ ၵေႃႉတႄႇတင်ႈမႃး မိူဝ်ႈပီ ၶရိတ်ႉ 1312 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉဢဝ်ၽြႃးဢၼ်ၵိုင်ႇထိူၵ်ႈၵႃႈၶၼ်ၼိုင်ႈသႅၼ် သႂ်ႇထႃႇပၼႃႇဝႆႉလႄႈ ၸင်ႇလႆႈၸိုဝ်ႈဝႃး ၽြႃးမျႃႉတဵင်းတၢၼ်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။[3]
ၽူႈၸိုဝ်ႈလိုဝ်း
မႄးထတ်း- ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸေႇယ
- ဢမျူဝ်းတႃး ဢူးလႃႉတိၼ်ႇ (ဝၢၼ်ႈတိတ်ႉၼၽႃး)
- ၵႅမ်ၸွမ်ႁၢၼ် တၢၼ်းတိၼ်ႇ ၶုၼ်ၽွင်းလူင် တီႈ ထၢၼ်ႈၽွင်းလူင် ၽၢႆႇၶူဝ်းႁေႈ
- တွၵ်ႇတႃႇလႃႉထူး ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်း ၵျႅတ်ႉသိၼ်ႇၶေႃးလဵၵ်ႉ
- မေႃလိၵ်ႈၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇ ၼေႇဢွင်ႇ (တိတ်ႉၼၽႃး)
- ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင် ဢွင်ႇၸိၼ်ႇ
- ၼေႇသျိၼ်ႇၼႄႇ ထုၼ်းတိၼ်ႇ
- ၸၢႆးၸိူင်း ဢွင်ႇထုၼ်းမျႅင်ႇ
- တၶိၼ်ႇလႂိၼ်ႇ
- ယႄးပေႃႇၼေႇဢွင်ႇ
- ဢူးပႃႉၸီႇ ဝတ်ႉလူင်ႇတေႃႇယ ၵေႃးပၵသူၺ်ႇတၵူင်ႇ
- ဢူးၺၢၼ်ႇဝိၼ်း ၽွင်းလူင် ၵၢၼ်ၼွၵ်ႈမိူင်းၵဝ်ႇ၊ ၸွမ်ၽွင်းလူင်ၵဝ်ႇ ၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ်
- ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၶိၼ်ႇၸေႃႇ (ၸီးၵူင်း)[3]
ၽိုၼ်ဢိင်
မႄးထတ်း- ↑ 1.0 1.1 (မေႇ 2015) ၽိုၼ်လိၵ်ႈသဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း, ၽိုၼ်လိၵ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း လႄႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ပီ 2014 သွႆ့-2. ၼေႇပျီႇတေႃႇ: ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၵၢၼ်ႁႅင်းငၢၼ်း၊ ၵၢၼ်ၵူတ်ႇထတ်း ၵူၼ်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇမိူင်း လႄႈ ၵၢၼ်ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမိူင်း, 57.
- ↑ ပပ်ႉသႅၼ်သမ်ႇမၢၼ်ႈ၊ သွႆႉ (4)
- ↑ 3.0 3.1 3.2 တင်နိုင်တိုး (ဒီဇင်ဘာလ၊ ၂၀၁၃). မြန်မာပြည်တစ်ခွင် လမ်းညွှန်. မဇ္ဈိမစာပေ, ၁၀၆.