လႃႈသဵဝ်ႈ၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ (IPA: [lɑ᷆ sʰe᷆u]), (မၢၼ်ႈ: လားရှိုးမြို့), (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Lashio), (သဵင်ဢွၵ်ႇ [Laashaeo]) ၼႆႉ မီးၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ၊ ၸႄႈတွၼ်ႈလႃႈသဵဝ်ႈ၊ ၸႄႈမိူင်းတႆး၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇဢေႃႈ။ "ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ" ဢၼ်ပဵၼ်ငဝ်ႈၸိုင်ႈမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈၶေႃႈၵႂၢမ်းတႆး ဢၼ်မီးတီႈပွင်ႇ" ထႃႇၼတီႈယူႇ" ၼႆသေ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ မီးၽၢႆႇတႂ်ႈၼမ်ႉသဵဝ်ႈ၊ ပဵၼ်လၢႆႇသဵဝ်ႈလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ"လၢႆႇသဵဝ်ႈ"။ ႁိုင်မႃး ၶေႃႈၵႂၢမ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈယဵၼ်းပဵၼ် "လႃႈသဵဝ်ႈ" ၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။

ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ
ဝဵင်းၼႂ်းမိူင်းတႆး
ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 22°57′10″N 97°44′51″E
မိူင်း	မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈမိူင်း	ၸႄႈမိူင်းတႆး
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈလႃႈသဵဝ်ႈ
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ
ၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆႇ	2,737 ထတ်း (834 မီႇတႃႇ)
ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (2014)
• ဝဵင်းၼႂ်းမိူင်းတႆး	၃၂၃,၄၀၅
• ၼႂ်းဝဵင်း	၁၇၄,၃၃၅
• ဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈ	၁၄၉,၀၇၀
• ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်	ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	MST (UTC+6.30)
မၢႆသူင်ႇလိၵ်ႈ	06301

ပိုၼ်းဝဵင်း

ပၢၼ်မိုၼ်ႉသိုၼ်းၵွၼ်ႇ ႁိုင်လွၼ်ႇပူၼ်ႉမႃး မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈပွၵ်ႈၼၼ်ႉ တီႈႁိမ်းမိူင်းတဵမ် (မိူဝ်ႈလဵဝ်မီးၽၢႆႇဢွၵ်ႇလႃႈသဵဝ်ႈ)ၼႆႉ ပဵၼ်"မိူင်းၸွၵ်ႉ" ဝႃႈၼႆ၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ပဵၼ်ဝဵင်းလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ "ဝဵင်းၸွၵ်ႉ"ၵေႃး ဝႃႈယဝ်ႉ။ ဝဵင်းၸွၵ်ႉၼႆႉ မီးတီႈဝၢၼ်ႈၵဝ်ႇၵုၼ်ႁီး မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈတၢင်းၶဝ်ႈၵႂႃႇၸူးမၼ်း ၶၢမ်ႈၼမ်ႉၶၢမ်ႈတႃႈၶၢမ်ႈၼႃး ၵႂႃႇမႃးပႆယၢပ်ႇလႄႈ တီႈဝဵင်းၼၼ်ႉ မီးၶုၼ်ပႃးၼိုင်ႈ၊ မၼ်းၸဝ်ႈၸင်ႇၶၢႆႉဢွၵ်ႇမႃး တႄႇတင်ႈႁၢင်ႈႁေႃ တီႈဝူင်ႈၵၢင် "ၼွင်သႅဝ်ႈလႄႈၼွင်လူင်" ဢၼ်မီးပႃႈဝၼ်းတူၵ်း "ၼွင်မူဝ်" မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉၼႆယဝ်ႉ။

ၶုၼ်ပႃးၼႆႉ မီးဝႆႉလုၵ်ႈယိင်းသၢမ်ၼၢင်း။ မၼ်းဝူၼ်ႉဝႃႈ ~ ၼင်ႇႁိုဝ်လုၵ်ႈယိင်းမၼ်း တေဢမ်ႇလႆႈၵႂႃႇဢၢပ်ႇၼမ်ႉယၢဝ်၊ ဢဵၼ်ႈၼမ်ႉလူင် ၵူဝ်ပဵၼ်ၽေးၶဵၼ် ဝႃႈၼႆသေလႄႈ ၸင်ႇၸႂ်ႉ ၽွင်းမိူင်းၶဝ် ၵႂႃႇႁဵတ်းတီႈလဵၼ်ႈ တီႈဢၢပ်ႇၼမ်ႉ ပုၼ်ႈတႃႇလုၵ်ႈယိင်းမၼ်းၼႆယဝ်ႉ။ တီႈၼၼ်ႈၵေႃႈ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ တိုၼ်းဢွၵ်ႇၼမ်ႉဢုၼ်ႇၼႆယဝ်ႉ။

ထိုင်ၼင်ႇဝၼ်းၼိုင်ႈ ၽွင်းၶဝ်ပီႈၼွင်ႉသၢမ်ၼၢင်း ၵႂႃႇဢၢပ်ႇၼမ်ႉၼၼ်ႉ မီးၼၵႃးလူင်တူဝ်ၼိုင်ႈ ၸင်ႇတိၺွပ်းဢဝ်ၼၢင်းၵၢင်ၼၼ်ႉသေ ႁၢႆလၢႆၶဝ်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းၼွင်လူင်ၼႆယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၼၢင်းလူင်လႄႈ ၼၢင်းဢွၼ်ႇ ၸင်ႇမႃးမွၵ်ႇလၢတ်ႈ တီႈၼႂ်းႁေႃသေ ၽွင်းမိူင်းၶဝ် ၸင်ႇဢွၼ်ၵႂႃႇသွၵ်ႈတူၺ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈႁၼ်သင်၊ လႆႈႁၼ်ႁူးလူမ်ႇပိုင်ႈၼမ်ႉၶုၼ်ႇၼၼ်ႉၵူၺ်းၼႆလႄႈ ၶုၼ်လူင် ၸင်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ " ၵူဝ်ပဵၼ်ၽေးမိူဝ်းၼႃႈ၊ ၵူဝ်ၵူၼ်းၶဝ်ႈၵႂႃႇ၊ ၵူၼ်းဢမ်ႇၶဝ်ႈၵေႃႈ ၵူဝ်ဝူဝ်းၵႂၢႆးၶဝ်တူၵ်း" ဝႃႈၼႆသေ ၸင်ႇၸႂ်ႉသၢၼ်ၶႅင်းလဵၵ်း ၵႂႃႇႁူမ်ႇတူမ်းဝႆႉၼႆယဝ်ႉ။

ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ၶုၼ်လူင်ၸင်ႇဝႃႈ " တႃႇလုၵ်ႈယိင်းသွင်ၼၢင်း လႄႈ ၼၢင်းၼႂ်းႁေႃၶဝ်ၼၼ်ႉ ၽွင်းမိူင်းၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းပၼ် တီႈလဵၼ်ႈ တီႈဢၢပ်ႇၼမ်ႉ ၽၢႆႇၸၢၼ်းႁေႃ တၢင်းၼွင်ၸၢၼ်းၼၼ်ႉတႃႉ" ၼႆလႄႈ ၶဝ်ၵေႃႈ ၸင်ႇၵႂႃႇႁဵတ်းပၼ် ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈလီငၢမ်းယူႇယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း ထိုင်မႃးပွၵ်ႈၼိုင်ႈ မီးၵႃၸႆးလူင် လုၵ်ႉၼႂ်းႁူၺ်ႈလူင်ဢွၵ်ႇမႃး ၺႃးမႅၼ်ႈ ယၢမ်းသွင်ၼၢင်းပီႈၼွင်ႉ ဢၢပ်ႇၼမ်ႉ ၼုင်ႈၶူဝ်းယဝ်ႉ ဢၢင်ႈဝၢႆႇပွၵ်ႈၸူး ႁၢင်ႈႁေႃၼၼ်ႉလႄႈ ၵႃၸႆးၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸင်ႇမႃးသႅဝ်ႈဢဝ်သွင်ပီႈၼွင်ႉသေ မိၼ်ၽၢႆႈလူင်းမႃးၸွမ်း ၵေးၼမ်ႉယၢဝ်(တီႈၼႆႈ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၵႃၸႆး မႃးသႅဝ်ႈဢဝ် သွင်ပီႈၼွင်ႉလႄႈ ၸပ်းထိုင်ဝႆႉ "ၼွင်သႅဝ်ႈ" ၼႆ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ) ၵႃတူဝ်ၼၼ်ႉ လူင်းမႃးတိၵ်းတိၵ်း မႃးၽႅဝ် တီႈလွႆမူဢိူၵ်ႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇငႅၵ်းၶဝ်ႈ ဝွင်ႇလွႆၼၼ်ႉၵႂႃႇ၊ မႃးပွၵ်ႈသႂ်ႇဝၢၼ်ႈဢွၼ်ႇဝၢၼ်ႈၼိုင်ႈ၊ ဝၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇၸပ်းဝႃႈ"ဝွင်ႇၵၸႆး" ၼႆသေ ႁိုင်မႃး သမ်ႉဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ "မွင်ႇၵႃၸႆး" ၼႆ တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ်။ မိူဝ်ႈလဵဝ် ဝၢၼ်ႈလုၵ်ႈၼႆႉ ၶၢႆႉဢွၵ်ႇမႃးယူႇ ၽၢႆႇတူၵ်း ဝၢၼ်ႈၼႃးလီဝၢၼ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵႃၸႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇမိၼ်လူင်းမႃးတိၵ်းတိၵ်း မႃးၶၢမ်ႈတႃႈႁၢတ်ႇၵႃ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈဢမ်ႇႁွင်ႉဝႃး"ႁၢတ်ႇၵႃ"၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ ၼႂ်းႁိုဝ်ႉၼမ်ႉၼမ် ဢမ်ႇၶၢမ်ႈလႆႈ၊ ပေႃးထိုင်မႃးၶၢဝ်းႁႅင်ႈ ၸင်ႇၶၢမ်ႈလႆႈလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ "တႃႈႁႅင်ႈ" ၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇၵႃၼႆႉၵေႃႈ ႁွင်ႉဝႃႈ "ဝၢၼ်ႈတႃႈႁႅင်ႈ"ၼႆၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၵႃၸႆးတူဝ်ၼၼ်ႉ မႃးၶၢမ်ႈတႃႈ တီႈၼၼ်ႈလႄႈ ၸပ်းၸိုဝ်ႈမႃးဝႃး"တႃႈႁၢတ်ႇၵႃ" ၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးၵႃၸႆးတူဝ်ၼၼ်ႉ ပူၼ်ႉတႃႈၼၼ်ႉသေ ၽႅဝ်မႃး ၼႂ်းဝၢၼ်ႈတႃႈႁႅင်ႈၼၼ်ႉ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၶဝ်ဢွၼ်ၵၼ်ဝႃႈ "ၵႃမႃးယဝ်ႉ ၵႃမႃးယဝ်ႉ"၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ" ဢဝ်ၵွင်ႈႁၢတ်ႇလႄႈ"၊ ၼႆလႄႈ တႄႇဢဝ်ၼၼ်ႉမႃး ၸင်ႇႁွင်ႉၸွမ်းၵႃလႄႈ ၵွင်ႈႁၢတ်ႇၼၼ်ႉသေ ပဵၼ်မႃး"ဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇၵႃ" ၼႆ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉယဝ်ႉ။

ၵႃၸႆးတူဝ်ၼၼ်ႉ သိုပ်ႇၶၢမ်ႈဝၢၼ်ႈၼၼ်ႉမႃးသေ ၽႅဝ်မႃးတီႈ"ၵၢတ်ႇယၢဝ်း" မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉသေ မိၼ်သႅဝ်ႈၵႂႃႇသႅဝ်ႈမႃး (သႅဝ်ႈၵႂႃႇတၢင်းတူၵ်း တၢင်းႁွင်ႇ တၢင်းၸၢၼ်း တၢင်းဢွၵ်ႇ)၊ ယဝ်ႉသမ်ႉ ၸင်ႇမိၼ်သႅဝ်ႈ ၶိုၼ်ႈၸွမ်းၼမ်ႉသဵဝ်ႈၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ "လၢႆႇသဵဝ်ႈ" ၼႆယဝ်ႉ။ ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်မႃးၵေႃႈ လႆႈလႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ်ၵႂႃႇ" လႃႈသဵဝ်ႈ"ၼႆယူႇယဝ်ႉ။

ၵႃၸႆးတူဝ်ၼၼ်ႉ ၽႅဝ်မႃးတီႈႁိမ်းလွႆတၢင်းဢွၵ်ႇၼၼ်ႉသေ ၶိုၼ်းငွၵ်းမႃးတၢင်းၸၢၼ်း၊ မႃးၽႅဝ်ႁိမ်းလွႆ ဢၼ်ပဵၼ်ၵၢတ်ႇမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉသေ မိၼ်ၽၢႆႈၵႂႃႇၽၢႆႈမႃးလႄႈ ၵူၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ၸင်ႇမုင်ႈႁၼ်သေ ဢွၼ်ၵၼ်ပၢဝ်ႇဝႃႈ "ယဵဝ်ႈလူင်ဢိူဝ်ႈ၊ ယဵဝ်ႈၸွၵ်ႇလူင်ဢိူဝ်ႈ" ၼႆလႄႈ ၸင်ႇၸပ်းၸိုဝ်ႈဝႆႉ"လွႆယဵဝ်ႈ"ၼႆ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႉသေ မၼ်းၸင်ႇလူင်းလေႃႈမႃး တီႈထၢင်သၢႆးၼၼ်ႉလႄႈ တီႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ "လေႃႈလူင်း" ၼႆယဝ်ႉ (ထၢင်သၢႆးၼၼ်ႉ မီးပႃႈတႂ်ႈၵျွင်း ဢထၵ'2' ယၢမ်းလဵဝ်)။ "လေႃႈလူင်း"ၼႆႉ ပဵၼ်ၵႂၢမ်းဢမင်ႇၵလႃႇ ဢမ်ႇပေႃးလီထွမ်ႇ၊ "လူင်းလေႃႈ" ၼႆၵေႃႈဢမ်ႇလီလႄႈ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ "လူင်လေႃႉ"ၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ႁူႉပိုၼ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇႁဵတ်းမၢၵ်ႇလေႃႉဝႆႉ ၸွမ်းႁူဝ်ႉႁိူၼ်းၶဝ် မၢင်တီႈယင်းလႆႈႁၼ်ယူႇ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်။ ၵႃတူဝ်ၼၼ်ႉ လူင်းလေႃႈပူၼ်ႉတီႈၼၼ်ႉသေ သိုပ်ႇမိၼ်လတ်းလူင်ထိူၼ်ႇၵႂႃႇ (လူင်ထိူၼ်ႇၼၼ်ႉ မီးၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ဝၢင်းႁိူဝ်းမိၼ်တေႃႈလဵဝ်ၼႆယဝ်ႉ)။ သိုပ်ႇသေၼၼ်ႉ မိၼ်လတ်းႁၢႆလၢႆၵႂႃႇပႅတ်ႈ တီႈၼႂ်းသူၼ် ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ တီႈၼၼ်ႈၵေႃႈ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၵႃၸႆးလူင်တူဝ်ၼၼ်ႉ ႁၢႆလၢႆၵႂႃႇပႅတ်ႈလႄႈ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ"ဝၢၼ်ႈသူၼ်ၵွႆ" တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉယဝ်ႉ။

လုၵ်ႉတီႈဝၢၼ်ႈသူၼ်ၵွႆၼၼ်ႉသေ ၵႃၸႆးတူဝ်ၼၼ်ႉ ႁွတ်ႈၽႅဝ်ၵႂႃႇဝၢၼ်ႈဢွၼ်ႇဝၢၼ်ႈၼိုင်ႈ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၶဝ်ၸင်ႇဝႃႈ "ၵႃလူင်ဢိူဝ်ႈ လွင်တႂ်ႈတွင်ႉ၊ တွင်ႉတႂ်ႈမၼ်းလွင်သေ"ၼႆလႄႈ ဝၢၼ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸင်ႇၸပ်းၸိုဝ်ႈဝႃႈ"တွင်ႉတလွင်ႇ"ၼႆယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉ သမ်ႉပူၼ်ႉၵႂႃႇတၢင်းဝၢၼ်ႈဢွၼ်ႇတီႈၼိုင်ႈ ၵႂႃႇပွႆႇၽႃႈပႅတ်ႈ ၼၢင်းဢွၼ်ႇၼၼ်ႉလႄႈ ဝၢၼ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁွင်ႉဝႃႈ "ဝၢၼ်ႈဢီႇၼၢင်းဢွၼ်ႇ"၊ တီႈဢၼ်ၵႂႃႇပွႆႇၽႃႈပႅတ်ႈ ၼၢင်းလူင်ၼၼ်ႉၵေႃႈႁွင်ႉဝႃႈ "ဝၢၼ်ႈဢီႇၼၢင်းလူင်" ၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ၸင်ႇၶိုၼ်းဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ "ဝၢၼ်ႈဢီႇၼၢႆးဢွၼ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈဢီႇၼၢႆးလူင်"ၼႆ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။(ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၼၢင်းသွင်ၼၢင်းၼၼ်ႉ ထဝ်ႈမႃးလႄႈဝႃႈႁိုဝ်) ။

(ၸိုဝ်ႈသဵင်ဝၢၼ်ႈတႆးႁဝ်းၼႆႉ ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇႁွင်ႉၸွမ်း ၸိုဝ်ႈသဵင်ပိုၼ်းၸိုင် ၸိုဝ်ႈတႆးႁဝ်းၸၢင်ႈမေႃႁၢႆ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉၼၼ်ႉ ပႃႈႁွင်ႇလူဝ်လူင်ၼမ်ႉယၢဝ် တၢင်းဢွၵ်ႇမိူဝ်းၸူးဝဵင်းသႅၼ်ဝီၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈႁွင်ႉဝႃႈ "ဝဵင်းၶဝ်ႈသၢၼ်" ၼႆသေတႃႉ မိူဝ်ႈလဵဝ် ပိူၼ်ႈသမ်ႉဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ "ဢေႇတီႇ"ၼႆယဝ်ႉ။ ၸိုဝ်ႈဝၢၼ်ႈ/ဝဵင်းၼႂ်းမိူင်းတႆးတင်းသဵင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ထုၵ်ႇလီၶူၼ်ႉၶႂႃႉသေ တႅမ်ႈၼႄတီႈပွင်ႇ/ပိုၼ်းမၼ်းပုၼ်ႈတႃႇလုၵ်ႈလၢၼ်ႁဝ်းမိူဝ်းၼႃႈယူႇ)။

မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ မိူင်းတဵမ်ၼႆႉၵေႃႈ ဢမ်ႇပႆႇႁွင်ႉဝႃႈ"မိူင်းတဵမ်"။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းဢသူဝ်းၵ ႁဵတ်းလူႇ ၵွင်းမူး၊ ၼမ်ႉမေႃႇ၊ ၸရွပ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ၼိုင်ႈမဵဝ်းပႅတ်ႇမိုၼ်ႇသီႇႁဵင်သေ ၵွင်းမူးသူႇလိုၼ်း သုတ်းၼၼ်ႉ မႃးတဵမ် တီႈမိူင်းတဵမ်ၼႆႉလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ "မိူင်းတဵမ်" ၼႆယဝ်ႉ။ "ဝဵင်းထၢၼ်ႈ" ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်တီႈဝႆႉၶွၵ်ႈမႃႉ ထၢၼ်ႈမႃႉၶုၼ်ၶဝ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇၸပ်းၸိုဝ်ႈဝႃႈ "ဝဵင်းထၢၼ်ႈ" ၼႆမႃး တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ႁူၺ်ႈဢၼ်ၵႃၸႆးမိၼ်ဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ ၸပ်းၸိုဝ်ႈဝႃး "ႁူၺ်ႈလူင်ၵႃ" ၼႆတေႃႇထိုင်ယၢမ်းၼႆႉၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇၶဝ်ႈပႃး ဝဵင်းဢၼ်ၵိုၵ်းပိုၼ်းမိူဝ်ႈမိုၼ်ႉသိုၼ်းၵွၼ်ႇ မိူၼ်ၼင်ႇသႅၼ်ဝီ၊ သီႇပေႃႉ၊ မိူင်းမိတ်ႈသေတႃႉၵေႃႈ တိုၼ်းတေယၢမ်ႈပဵၼ်မႃး ဝၢၼ်ႈယႂ်ႇဢိူင်ႇလူင် ၵူၼ်းၶွၼ်ႈၵိုၼ်း၊ လွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇၵၼ်ငၢႆႈၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ဢိူင်ႇယႂ်ႇဝၢၼ်ႈလူင်ၵိုၵ်းႁွမ်းၸွမ်းပႃးလႃႈသဵဝ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းယေႃ၊ ၼမ်ႉပွင်ႈ၊ ၼွင်မွၼ်၊ ဢီႇၼၢႆး၊ ႁူဝ်ပိုၵ်ႉ၊ ၸေႈဢႅၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ပၢၼ်ၸဝ်ႈၽႃ့ၽွင်းငမ်း

လၢႆးၽွင်းငမ်း မိူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈၽႃႉၵူႈပွၵ်ႈၼၼ်ႉၸိုင် မိူင်းယေႃလႄႈၼွင်မွၼ် ပဵၼ်မဵဝ်ႉၸႃးၽွင်းငမ်း၊ ၼမ်ႉပွင်ႈလႄႈ ၸေႈဢႅၼ်ႇ ပဵၼ်ပူႇႁဵင် ၽွင်းငမ်း၊ ႁူဝ်ပိုၵ်ႉ၊ လႃႈသဵဝ်ႈလူင်၊ ဢီႇၼၢႆး ပဵၼ်ၸဝ်ႈမူင်ၽွင်းငမ်း။ ႁူဝ်ပိုၵ်ႉ၊ လႃႈသဵဝ်ႈလူင်၊ လွႆယဵဝ်ႈၼႆႉ ယူႇတႂ်ႈႁူမ်ႈငဝ်း ၸဝ်ႈၽႃႉသႅၼ်ဝီ။ မိူင်းယေႃ၊ ၸေႈဢႅၼ်ႇတႄႉ ယူႇတႂ်ႈငဝ်း ၸဝ်ႈၽႃႉသီႇပေႃႉ၊ ၼမ်ႉပွင်ႈ ယူႇတႂ်ႈငဝ်းၸဝ်ႈၽႃႉသႅၼ်ဝီၸၢၼ်း(မိူင်းယႆ)ယဝ်ႉ။

ၵၢပ်ႈပၢၼ်သျိၼ်ႇၽျူႇသိၼ်ႇတင်းၶႄႇ တိုၵ်းၵၼ်

မိူဝ်ႈပီဢေႇတီႇ 1767 ၼီႈ ၵၢပ်ႈပၢၼ် သျိၼ်ႇၽျူႇသိၼ်ႇ တင်းၶႄႇ တိုၵ်းၵၼ် ပွၵ်ႈၵမ်းသၢမ်ၼၼ်ႉ ၶဝ်မႃးၵိုတ်းလိုဝ်ႈသဝ်း တီႈလႃႈသဵဝ်ႈသေ ႁဵတ်းပၢင်သဝ်းၵႂႃႇၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ 1886 ၼီႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼေႃႇမိူင်း (ၵေႃႉပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး ၸဝ်ႈၾႃႉသႅၼ်ဝီ" ၸဝ်ႈသိူဝ်ၸၢမ်ႇၾ" ဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈတီႈမၢၼ်းတလေးမႃးသေ ၶိုၼ်ႈမႃးတိုၵ်းဢဝ်လႃႈသဵဝ်ႈ ၶိုၼ်ႈမိူဝ်းတိုၵ်းထိုင်သႅၼ်ဝီၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉသႅၼ်ဝီၼႆႉ ၶုၼ်သၢင်ႇတူၼ်ႈႁုင်း လႆႈၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉဝႆႉလႄႈ ၶုၼ်သၢင်ႇတူၼ်ႈႁုင်းၼႆႉ ၸင်ႇႁွမ်ႁႅင်းတိုၵ်းၶိုၼ်းလႄႈ ၸဝ်ႈၼေႃႇမိူင်းၶဝ် သုမ်းၵၢၼ်ႉသေ ႁူၼ်ၶိုၼ်း။ ၶုၼ်သၢင်ႇတူၼ်ႈႁုင်းၵေႃႈ လႆႈၶီႇသိုၵ်း မႃးတိုၵ်းသိမ်းဢဝ်ပႃးဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈၼႆယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈၾႃႉသီႇပေႃႉ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႅင်သမ်ႉမႃးယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ်ဝႃႈ ၸဝ်ႈၼေႃႇမိူင်း မႃးသုၵ်ႉယုင်ႈၼႂ်းလိၼ်သီႇပေႃႉၼႆလႄႈ မိူဝ်ႈ 1887 ၼၼ်ႉ ၶုၼ်သၢင်ႇတူၼ်ႈႁုင်း ၸင်ႇသိုပ်ႇလမ်းတိုၵ်း ၸဝ်ႈၼေႃႇမိူင်းၶဝ် တေႃႇပေႃးႁွတ်ႈထိုင်မိူင်းယႆ၊ တၢင်ႉယၢၼ်းပုၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ 1888ၼၼ်ႉ ဢင်းၵိတ်းၶဝ် ႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃး မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇသေ ၸင်ႇမႃးၸႂ်ႉၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် ၵိုတ်းလွင်ႈတိုၵ်းၵၼ်၊ ယႃႇႁႂ်ႈၶုၼ်သၢင်ႇတူၼ်ႈႁုင်း သိုပ်ႇတိုၵ်းသိုၵ်းထႅင်ႈသေ ႁႂ်ႈသိုပ်ႇပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉသႅၼ်ဝီႁွင်ႇ၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၸၢမ်ႇၽသမ်ႉ သိုပ်ႇပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ သႅၼ်ဝီၸၢၼ်း(မိူင်းယႆ) ၵႂႃႇၼႆယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈ 1890 ၼၼ်ႉ ၼႃႈၽိူၵ်ႈၶဝ် ၶႂၢၵ်ႈၼႃႈလိၼ်ၸိမ်ၶိုၼ်ႈမႃးႁဵတ်းပၢင်သဝ်း တီႈလႃႈသဵဝ်ႈသေ ဢဝ်လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈၽွင်းငမ်းမႃးတိၵ်းတိၵ်း။ မိူဝ်ႈ 1898 ၼၼ်ႉ လႃႈသဵဝ်ႈလူင်ၼႆႉ မီးလင်ႁိူၼ်းမွၵ်ႈ(20)လင်၊ တႆးတေမီးမွၵ်ႈ(100)ၵေႃႉ၊ တီႈလွႆယဵဝ်ႈၼၼ်ႉ မီးလုမ်းၼႃႈၽိူၵ်ႇလင်ၼိုင်ႈ၊ လုမ်းဢယေးပႅင်ႇလင်ၼိုင်ႈ၊ ႁိူၼ်းၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်လုမ်း(ၶိူဝ်းၵူၼ်းၼႃႈၽိူၵ်ႇ)လင်ၼိုင်ႈ၊ မီးပၢင်သဝ်းပလိၵ်ႈ၊ မီးတပ်ႉသိုၵ်းၼႃႈၽိူၵ်ႇၼႆယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ မီးၵျွင်းမႆႉၵျွင်းၶႃးလင်ၼိုင်ႈ၊ ၵွင်းမူးသူႇၼိုင်ႈလႄႈ ႁိူၼ်းၵူၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၶိူဝ်းၵူၼ်းဢၼ်ယူႇသဝ်း တီႈလွႆယဵဝ်ႈၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ်ပဵၼ်ၵလႃးၵေႃႇလၶႃး၊ ၵလႃးၵိူဝ်းယမ်ဢိတ်ႉသလၢမ်ႇ၊ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး၊ မၢၼ်ႈ၊ ၶႄႇလႄႈ ၵူၼ်းတၢင်ႇၶိူဝ်းၸိူဝ်းၼႆ့ ယူႇသဝ်းဝႆႉ။ ဝၢႆးမႃး မီးလုမ်းၵျေးၼၢၼ်းလႄႈ ႁူင်းသူင်ႇလိၵ်ႈလင်ၼိုင်ႈ၊ ႁေႃႁိူၼ်းၸဝ်ႈၾႃႉၵေႃႈ မီႈႁႃႈလင်။ သဵၼ်ႈတၢင်း လႃႈသဵဝ်ႈ- တႃႈလိူဝ်ႇ တၢင်းယၢဝ်းမီး(178)လၵ်း၊ မိူဝ်ႈ 1889 ၼၼ်ႉ လႆႈဝႃႈပိူင်ၽၢင်ႁၢင်ႈဢွၼ်ႇ ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းၵူၼ်းတႄႇၵိုၼ်းၶွၼ်ႈမႃးၼႆယဝ်ႉ။

ၼႃႈၽိူၵ်ႇၶဝ်ၸင်ႇၶိုၼ်းမႃးၸႅၵ်ႇၽႄ လၢႆးၵႂၼ်းပွင်ၽွင်းငမ်း

မိူဝ်ႈ 1895 လိူၼ်ၵျူႇလၢႆႇၼၼ်ႉ ၼႃႈၽိူၵ်ႇၶဝ်ၸင်ႇၶိုၼ်းမႃးၸႅၵ်ႇၽႄ လၢႆးၵႂၼ်းပွင်ၽွင်းငမ်းၶဝ်သေ ႁဵတ်းပဵၼ် ပွတ်းႁွင်ႇ ပွတ်းၸၢၼ်း၊ ဝႆႉဢယေးပႅင်ႇၼိုင်ႈၵေႃႉသေ ၽွင်းငမ်းၵႂၼ်းပွင်ၼိူဝ်ႈ ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်ယဝ်ႉ။

တွၼ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉပွတ်းႁွင်ႇ
1. ၸဝ်ႈၾႃႉသႅၼ်ဝီ ပွတ်းႁွင်ႇ၊
2. ၸဝ်ႈၾႃႉသႅၼ်ဝီ ပွတ်းၸၢၼ်းမိူင်းယႆ၊
3. ၸဝ်ႈၾႃႉတွင်ႇပႅင်ႇ ၼမ်ႉသၼ်ႇ၊
4. ၸဝ်ႈၾႃႉသီႇပေႃႉ သုမ်ႇသၢႆႇ မိူင်းတူၼ်၊
5. ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းလိူၼ်း မေႃႇၽႃႉ(မူတ်ႉႁႆး) ႁၢတ်ႇလပ်ႈ၊ ပၢင်ယၢင်း၊ ဝၢၼ်ႈသၢင်း၊ ငႅၵ်ႈတင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ပႃႈတႂ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉသႅၼ်ဝီၽွင်းငမ်းၼႆႉ
1. ၼမ်ႉၶမ်း
2. ၵဝ်ႈၵၢင်ႉ
3. လႃႈသဵဝ်ႈလူင်
4. ၼွင်မွၼ် - ပဵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

လႃႈသဵဝ်ႈလူင်ၼႆႉ ပဵၼ်ဢိူင်ႇၸဝ်ႈၾႃႉသႅၼ်ဝီ ၽွင်းငမ်းလႄႈ ဢဝ်ၸဝ်ႈမူင်ၵႂၼ်းပွင် ၽွင်းငမ်းၵႂႃႇ။ ပႃႈတႂ်ႈၽွင်းငမ်းၸဝ်ႈမူင် မီးဝၢၼ်ႈတႆး (23) ဝၢၼ်ႈ၊ ဝၢၼ်ႈလွႆ (8) ဝၢၼ်ႈ၊ ႁူဝ်ၵူၼ်းတေမီးမွၵ်ႈ (2000)လိူဝ်လိူဝ်။ မိူဝ်ႈ 1903၊ လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ်(1)ဝၼ်း ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈသီႇပေႃႉ သိုပ်ႇႁဵတ်းတၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်း မႃးထိုင်လႃႈသဵဝ်ႈလႄႈ ၼႂ်းၵႄႈတႃႈရူတ်ႉရဵၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇၶၢႆးႁဵဝ်း၊ မဵဝ်ႉဝၢၼ်ႇ၊ ၼမ်ႉပႃၶီးၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၵူၼ်းၵိုၼ်းၶွၼ်ႈမႃးတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈလႃႈသဵဝ်ႈၼႆႉ ၵႂႃႇမႃးၵႃႉၶၢႆငၢႆႈသဵၼ်ႈတၢင်းတိတ်းတေႃႇ ၵပ်းသိုပ်ႇၸူး မိူင်းၶႄႇငၢႆႈလႄႈ ထိုင်မႃးပီ 1904 ၼီႈၼၼ်ႉ ၼႃႈၽိူၵ်ႇၶဝ် ၸင်ႇပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၶေႃႈပူင်မၢႆ(7) ႁုပ်ႈသိမ်းဢဝ်လႃႈသဵဝ်ႈ၊ လွႆယဵဝ်ႈၽႄဢွၵ်ႇ တႂ်ႈသႅၼ်ဝီသေ ဢဝ်ၶေႃႈပူင်မၢႆ(8) ပူၵ်းတင်ႈပဵၼ်ဝဵင်း ပၵ်းလုမ်းၵႂၼ်းပွင် ၸွမ်းပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ ၼႃႈၽိူၵ်ႇၶဝ်ယူႇယဝ်ႉ။

ၼႃႈသိုၵ်းလုမ်ႈၽႃႉ ပွၵ်ႈ(2)

မိူဝ်ႈၼႃႈသိုၵ်းလုမ်ႈၽႃႉ ပွၵ်ႈ(2)ၼၼ်ႉ ပဵၼ်သဵၼ်ႈသၢႆတၢင်း ၵႃႉၶၢႆမၢၵ်ႇၵွင်ႈၸိုၼ်းယၢမ်း ၶိူင်ႈသိုၵ်းလႄႈ ၼႃႈၽိူၵ်ႇၶဝ် ၶိုၼ်းႁဵတ်းသဵၼ်ႈတၢင်း ၵပ်းၸူးမိူင်းၶႄႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပႆႇထိုင် 1903 ၼၼ်ႉ မင်းသႃးမိၼ်ႇၵုၼ်းဢဝ်တၢင်းၸွႆႈထႅမ်ၽရင်ႇသဵတ်ႈသေ သူၼ်းတုမ်ၸဝ်ႈၽႃႉတႆး ႁႂ်ႈၶိုၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼႃႈၽိူၵ်ႇၼႆယဝ်ႉ။

လွႆၾႆးၵဝ်ႇ"လွႆႁၢၼ်ႁိၼ်"

ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈ1917 ၼီႈ ၽူႈမေႃပၢႆးထၢတ်ႈႁိၼ်(ၽူႇမိပေႇတ) ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ် မႃးလဵပ်ႈႁဵၼ်းလွႆၾႆးၵဝ်ႇ"လွႆႁၢၼ်ႁိၼ်" ဢၼ်မီးၽၢႆႇၸၢၼ်းလႃႈသဵဝ်ႈယၢၼ်ၵႆမွၵ်ႈ(40)လၵ်း၊ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇမိူင်းယႆ ယၢၼ်မွၵ်ႈ(10)လၵ်း။ တၢင်းႁိုင်လွႆၾႆးၵဝ်ႇၼၼ်ႉ ပီမၼ်းမီးႁဵင်လၢၼ်ႉၼႆ ၵူတ်ႇတူၺ်းၽွင်တဝ်ႈမၼ်းသေ လႆႈႁူႉၼင်ႇၼၼ်ယဝ်ႉ။

ၶေႇလႄႈၼႃႈၽိူၵ်ႇၶဝ် ႁူမ်ႈႁွမ်းႁဵတ်းသဵၼ်ႈတၢင်းလူင်

မိူဝ်ႈ 1937၊ ၼႂ်းလိူၼ်တီႇၸိမ်ႇပိူဝ်ႇၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇ (ၶျၢင်ႇၵႄႇသျႅၵ်ႉ) လႄႈၼႃႈၽိူၵ်ႇၶဝ် ႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ် ႁဵတ်းသဵၼ်ႈတၢင်းလူင် တၢင်းယၢဝ်း(716)လၵ်း ယဝ်ႉၵႂႃႇမိူဝ်ႈ 1939၊ လိူၼ်ၸၼ်ႇၼႃႇဝႃႇရီႇ(10)ဝၼ်း။

ပိုတ်ႇၽူၺ်ႇဝၢင်းႁိူဝ်းမိၼ်

မိူဝ်ႈပီ 1939၊ လိူၼ်ၽေႇၽေႃႇဝႃႇရီႇ (22)ဝၼ်းၼၼ်ႉ တႄႇပိုတ်ႇၽူၺ်ႇဝၢင်းႁိူဝ်းမိၼ် လုၵ်ႉတီႈတႃႈၵုင်ႈ၊ လႃႈသဵဝ်ႈ၊ ၶုၺ်ႇမျိၼ်ႉ ၵႂႃႇမႃးလေႃႈလႆၵၼ်။

တပ်ႉၵျႃႇပၢၼ်ႇမၢႆ(56) ႁုပ်ႈသိမ်းဢဝ် ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ

မိူဝ်ႈ 1942၊ လိူၼ်ဢေႇရ်ပိူဝ်ႇ (29)ဝၼ်းၼၼ်ႉ တပ်ႉၵျႃႇပၢၼ်ႇမၢႆ(56) ႁုပ်ႈသိမ်းဢဝ် ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈသေ သိုပ်ႇၶိုၼ်ႈပွတ်းႁွင်ႇ၊ သိုၵ်းၵျႃႇပၢၼ်ႇၶဝ် တမ်းဝၢင်းၶေႃႈပူင်မၢႆ(13)သေ တႄႇဢဝ်ပီ 1942၊ လိူၼ်တီႇၸိမ်ႇပိူဝ်ႇ(8) ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ၵႂၼ်းပွင်ၽွင်းငမ်း ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။

ၶိုၼ်းႁုပ်ႈသိမ်းဢဝ်လႃႈသဵဝ်ႈလႆႈ

ပီ 1945၊ လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ်(7)ဝၼ်းၼၼ်ႉ တပ့်သိုၵ်းၼႃႈၽိူၵ်ႇမၢႆ(36) သမ်ႉၶိုၼ်းႁုပ်ႈသိမ်းဢဝ်လႃႈသဵဝ်ႈ ၼႂ်းမိုဝ်းၵျႃႇပၢၼ်ႇ။ ၵွပ်ႈၼႃႈၽိူၵ်ႇၶဝ် ၵဵဝ်ႇၵပ်းလူၺ်ႈသိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်လႄႈ ပုၼ်ႈတႃႇတိုဝ်းၼႂ်း ၶၢဝ်းတၢင်းသၢႆသိုၵ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်သိုပ်ႇႁဵတ်းသဵၼ်ႈတၢင်းလူင်(ရီႇတူဝ်ႇ) လုၵ်ႉဢဝ်တီႈမိူင်းဢိၼ်းတီးယႃး(ဢႃႇသၢမ်ႇ)ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းႁွင်ႇ ၶၢမ်ႈလွႆပၢတ်ႇၵႆႇ လတ်းၶဝ်ႈမႃးမိူင်းၵွင်း(မိူင်းၵွင်)၊ မိတ်ႉၵျီးၼႃး တေႃႇထိုင်လႃႈသဵဝ်ႈ၊ တၢင်းယၢဝ်းမီး (1030)လၵ်း၊ ယဝ်ႉၵႂႃႇမိူဝ်ႈ 1948၊ လိူၼ်​ၽေႇၽေႃႇဝႃႇရီႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပၢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ

ဝၢႆးလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃယဝ်ႉ (1948) ပဵၼ်မႃးလူင်ပွင်ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇသေ မိူင်းတႆးၸင်ႇမီး လႄႈတွၼ်ႈဝဵင်းလႄႈၸႄႈဝဵင်း၊ ဢဝ်လႃႈသဵဝ်ႈ ႁဵတ်းငဝ်ႈၸိုင်ႈမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ၊ ငဝ်ႈၸိုင်ႈဝဵင်း၊ ဝႆ့ၶုၼ်ပွင်မိူင်း (တႅင်းမိၼ်းၵျီး)သေ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းယူႇယဝ်ႉ။

တီႈမၢႆတွင်းသႃႇသၼႃႇပုတ့်ထၸဝ်ႈ

ယိူင်းဢၢၼ်းႁႂ်ႈပဵၼ်တီႈမၢႆတွင်းသႃႇသၼႃႇပုတ်ႉထၸဝ်ႈၼႆသေ မိူဝ်ႈ 1957 (ပီသႃႇသၼႃႇ 2500)ၼီႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၸဝ်ႈႁူမ်ႇၽႃႉ ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၢမ်းၼႃႈ ၶႃႈဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းသေ ၵေႃႇသၢင်ႈႁဵတ်းၵွင်းမူးလူင် တီႈလွႆၵၢင်မိူင်း(ၵၢင်ဝဵင်း)သူႇၼိုင်ႈ။ မိူဝ်ႈပႆႇထိုင်ပီ 1962 ၼီႈၼၼ်ႉ ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ မီႈပွၵ်ႉယွမ်ႇ- (12)ပွၵ်ႉ 1. လႃႈသဵဝ်ႈလူင် 2. ၶၢႆးႁဵဝ်း 3. ၼမ်ႉပႃၶီး 4. မဵဝ်ႉဝၢၼ်ႇ 5. လူင်လေႃႉ 6. ပၢင်ဢုတ်ႇ 7. ၸရေးၵုင်း 8. ၸၢမ်ၵွမ်း 9. ပွၵ်ႉၵလႃး 10. ပွၵ်ႉၶႄႇ 11. ၼမ်ႉၸဵတ်းလိၼ်း(ပွၵ်ႉမၢၼ်ႈ) 12. ပွၵ်ႉပၢင်လူမ်းၼႆယဝ်ႉ။

ဝတ်ႉၵျွင်းဢၼ်မီးၼႂ်းဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ

1. ဝတ်ႉၵၢင်မိူင်း
2. ဝတ်ႉဝၢၼ်ႈသူႈ
3. ဝတ်ႉလူင်လေႃႉ
4. ဝတ်ႉဝၢၼ်ႈဢၢႆႇၼိူဝ်
5. ဝတ်ႉဝၢၼ်ႈဢၢႆႇတႂ်ႈ
6. ဝတ်ႉတေႃးယ
7. ဝတ်ႉၶၢႆးႁဵဝ်း(တႆး/မၢၼ်ႈ)
8. ဝတ်ႉၸၢမ်ၵွမ်း(မဵဝ်ႉမႃႉ)
9. ဝတ်ႉၼမ်ႉၸဵတ်းလိၼ်း
10. ဝတ်ႉၵွင်းမူးဝၢၼ်ႈသူႈ
11. ဝတ်ႉပၢင်ဢုတ်ႇ
12. ဝတ်ႉၸရေးၵုင်း(မဵဝ်ႉလႄႇ) ၸိူဝ်းၼႆႉၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ် ဢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႂ်ႇထႅင်ႈၵေႃႈ မီးဝႆႉတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈပီ 1962 ၼၼ်ႉ လွင်ႈၽွင်းငမ်းၼမ်ႉပွင်ႈ ဢဝ်ၶဝ်ႈပႃးၵႂႃႇ ၼႂ်းဢိူင်ႇမိူင်းယႆ၊ မိူင်းယေႃ၊ ၼွင်မွၼ် ဢဝ်ၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းဢိူင်ႇသႅၼ်ဝီ။ ဝၢႆးသေၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် ပူတ်းဝၢင်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈယဝ်ႉ မိူင်းယႆ၊ သႅၼ်ဝီ ပူၵ်းတင်ႈပဵၼ် ဝဵင်းမဵဝ်ႉပႅင်ႇၶေႃၶေႃသေ မိူဝ်ႈ 1963၊ လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ်ၼၼ်ႉ မိူင်းယေႃ၊ ၼမ်ႉပွင်ႈ၊ ၼွင်မွၼ် ၸင်ႇပဵၼ်မႃးၼႂ်း ဢိူင်ႇလႃႈသဵဝ်ႈ။ ဢိူင်ႇလႃႈသဵဝ်ႈၼႆႉ မီးမူႇဝၢၼ်ႈ(12)ဝၢၼ်ႈ၊ ဢိူင်ႇမိူင်းယေႃ (8)ဝၢၼ်ႈ၊ ၼမ်ႉပွင်ႈ(2)ဝၢၼ်ႈ၊ ၼွင်မွၼ်ၼိုင်ႈဝၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး 1972၊ လိူၼ်ၵျုၼ်ႇ(14)ဝၼ်း ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၽၢႆႇၼႂ်းမိူင်း (ပီႇထေးယေး) မၢႆ(339)လႄႈ မၢႆ(139)ၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇၽွတ်ႈၶိုၼ်းၸႄႈ တွၼ်ႈဝဵင်း မီးသိပ်းသွင်ပွၵ်ႉ။ မူႇဝၢၼ်ႈ(78)၊ ဝၢၼ်ႈ ႁူမ်ႈၵၼ်မီး(539)ဝၢၼ်ႈ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ၶူဝ်းဢွၼ်ဢွၵ်ႇၼႂ်းတူင်ႇဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈၼႆၸိုင် မႆႉသၵ်း၊ မႆႉပဝ်း၊ မႆႉမွၵ်ႇသွမ်ႇ၊ ထၢၼ်ႇႁိၼ်၊ ၽွႆႈ၊ မၢၵ်ႇႁိၼ်ၶီႈၵၢဝ်ႈၸိူဝ်းတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။

ၼႃႈလိၼ်တၢင်းၵႂၢင်ႈ

ပေႃးဢဝ်သၢႆၼၢင်- Equator လုမ်ႈၽႃႉဝႃႈၸိုင် မီးတီႈသၢႆၼၢင် ၼႃႈတၢင်းႁွင်ႇ Latitude (22) တီႇၵရီႇ (36) မဵတ်ႉ၊ (53) သႅၵ်ႉ (23) တီႇၵရီႇ၊ (31) မဵတ်ႉ (27) သႅၵ်ႉ။ ၼႃႈဝၼ်းဢွၵ်ႇ သၢႆၶႂၢင် Longitude (97) တီႇၵရီႇ (31) မဵတ်ႉ (10) သႅၵ်ႉလႄႈ (98) တီႇၵရီႇ (33) မဵတ်ႉ (48) သႅၵ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ သုင်သေၼမ်ႉပၢၵ်ႇလၢႆႇ(ပၢင်ႇလၢႆႇ) 2808 ထတ်း။ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇၸႄႈဝဵင်း မီးၼမ်ႉၶူင်းလႄႈ ၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်လူင် ၽၢႆႇႁွင်ႇမီး ၸႄႈဝဵင်းသႅၼ်ဝီ၊ ၽၢႆႇတူၵ်းမီးၸႄႈဝဵင်းသီႇပေႃႉလႄႈ ၸႄႈဝဵင်းၼမ်ႉတူႈ၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်းမီး ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းယႆလႄႈ တၢင်ႉယၢၼ်း၊ လွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။

ပိူင်ၽွတ်ႈတမ်းဝၢင်းဝဵင်း

ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ဝႆႉသၢမ်တွၼ်ႈ၊ ယၼ်ပဵၼ်သၢမ်ၶႃၵဵင်း၊ ပေႃးဢဝ်ပွၵ်ႉမၼ်းဝႃႈမီး(12)ပွၵ်ႉ။
တွၼ်ႈၼိုင်ႈ ပဵၼ်ထုင်ႉပၢင်ႇပဵင်း ပဵၼ်တီႈလႃႈသဵဝ်ႈလူင်၊
တွၼ်ႈၼိုင်ႈပဵၼ် ၶူင်ႈယၢၼ်း ပဵၼ်တၢင်းပဵမ်ႉဝၢၼ်ႈၶၢႆးႁဵဝ်း(ၶႃးႁဵဝ်း)၊
ထႅင်ႈတွၼ်ႈၼိုင်ႈ ပဵၼ်လွႆဢုၼ်ႈလွႆသုင် ပဵၼ်တီႈလွႆယဵဝ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵၢင်မၼ်း မီးလွႆၵၢင်မိူင်း(လွႆၵၢင်ဝဵင်း)။
လွႆယဵဝ်ႈ- လႃႈသဵဝ်ႈလူင်- ၶၢႆးႁဵဝ်း- လွႆယဵဝ်ႈၼႆ ပၼ်ႇတူင်ႇဝႆႉ ၼႂ်းသၢမ်ၸဵင်ႇၼႆႉယဝ်ႉ။

လႃႈသဵဝ်ႈလူင်

လႃႈသဵဝ်ႈလူင်ၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈတိုၼ်းပဵၼ်ဝၢၼ်ႈလူင်လႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ" လႃႈသဵဝ်ႈလူင်"ၼႆယဝ်ႉ။

ၶၢႆးႁဵဝ်း(ၶႃးႁဵဝ်း)

"ၶၢႆးႁဵဝ်း" ၼႆႉ ၵွပ်ႈပဵၼ်တီႈၶူင်ႈယၢၼ်း မီးၼွင် မီးၶၢႆး၊ မီးမွၵ်ႇႁဵဝ်းလိူင်လိူင်ႇၼမ်လႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉ "ၶၢႆးႁဵဝ်း"၊ ႁိုင်မႃးပဵၼ်ၵႂႃႇ "ၶႃးႁဵဝ်း" ၼႆယဝ်ႉ။

လွႆယဵဝ်ႈ

ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၵႃၸႆးလူင်ဢၼ်ၵၢပ်ႈဢဝ်ၼၢင်းသွင်ၼၢင်း မိၼ်မႃးလဵပ်ႈတီႈၵုင်းလွႆၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈ ဢဝ်ၸွမ်းၵူၼ်းႁွင့်ပၢဝ်ႇဝႃႈ "ယဵဝ်ႈလူင်ဢိူဝ်ႈ၊ ယဵဝ်ႈလူင်ဢိူဝ်ႈ" ၼႆၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇႁွင်ႉႁိၵ်ႈဝႃႈ "လွႆယဵဝ်ႈ" ၼႆယဝ်ႉ။ သမ်ႉမီးႁူင်းထၢတ်ႈသိင်ႇၸမ်ႉသၢမ်လင်ယဝ်ႉ၊ ႁူင်းထၢတ်ႈသိင်ႇဢွင်ႇသီႇရိ၊ ႁူင်းထၢတ်ႈသိင်ႇယထၢႆႉ၊ႁူင်းထၢတ်ႈသိင်ႇသီႇတႃႇဢေးၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၸၢဝ်းၶိူဝ်း

သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ၵူၼ်း မိူဝ်ႈ 1999 ၼီႈ ဢၼ်ၵူတ်ႇထတ်းၵဵပ်းဝႆႉ ၸၢႆးမီး(117,737) ယိင်းမီး(114,601)ၵေႃႉ၊ ႁူမ်ႈၵၼ်မီး(232,338)ၵေႃႉယဝ်ႉ။ ၸၢဝ်းတႆး ယူႇသဝ်းၼမ်သေပိူၼ်ႈ၊ တၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း မီးၼႂ်းထၢၼ်ႈသွင်၊ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ မီးထၢၼ်ႈသၢမ်၊ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶၢင် မီးထၢၼ်ႈသီႇ၊ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းလွႆ မီးထၢၼ်ႈႁႃႈယဝ်ႉ။

ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး

မီးဝႆႉ ၵၢတ်ႇလႃႈသဵဝ်ႈလူင်၊ ၵၢတ်ႇဝၢၼ်ႈသူႈ၊ ၵၢတ်ႇလွႆယဵဝ်ႈ၊ ၵၢတ်ႇပူႇတႃႇ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၸွမ်းပွၵ်ႉလႂ်ပွၵ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႈမီးဝႆႉၵၢတ်ႇဢွၼ်ႇႁင်းၽႂ်မၼ်းယဝ်ႉ။ ၵၢတ်ႇၵၢင်ၶမ်ႈၸမ်ႉ ၵၢတ်ႇဢၼ်ၶၢႆတီႈႁိမ်းႁူင်းထၢတ်ႈသိင်ႇဢွင်ႇသီႇရိၼၼ်ႉ ၵိုၼ်းလိူဝ်ပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ပိူင်ၼိုင်ႈ ၵွပ်ႈတေႃႇတၢင်းၵပ်းသိုပ်ႇမိူင်းၶႄႇလႄႈ ပဵၼ်တီႈၵႃႉၶၢႆၶိူင်ႈၶူဝ်းၵူႈပိူင် တႃႇသူင်ႇၶိုၼ်ႈမိူင်းၶႄႇ၊ ပိူင်ၼိုင်ႈသမ်ႉ ပဵၼ်တီႈၵႃႉၶၢႆၶိူင်ႈၶူဝ်းဢၼ်လုၵ်ႉမိူင်းၶႄႇမႃးယဝ်ႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ၶဝ်ႈ၊ ၶဝ်ႈၵၢပ်ႇ(ၶဝ်ႈၾႃႉ)၊ ၽၵ်းယိူဝ်ႈၼၢင်းၶဵဝ်ၵူႈပိူင်၊ ၸၢဝ်းတႆး ၵမ်ႉၼမ်ႁဵတ်းႁႆႈ၊ ႁဵတ်းၼႃး ၵႃႉၶၢႆလဵင်ႉတွင်ႉၽႂ်မၼ်းယဝ်ႉ။

ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ

မီးႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် (6)လင်။ တႃႇၸၢဝ်းၶႄႇလိၵ်ႈၶႄႇ ႁူမ်ႈၵၼ်သွၼ်ၸွမ်း လိၵ်ႈမၢၼ်ႈ၊ လိၵ်ႈၶႄႇတီႈႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈယူႇ၊ ႁူင်းႁဵၼ်းတီႈသွၼ်လိၵ်ႈၸၢဝ်းၶႄႇမီး(4)လင်ယဝ်ႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇၸၢဝ်းၵိူဝ်းယမ်ဢိတ်ႉသလၢမ်ႇၶဝ်တႄႉ ႁူမ်ႈသွၼ်ၸွမ်း လိၵ်ႈမၢၼ်ႈ လႄႈ ၵျၢမ်းၵူဝ်ႇရမ် ႁူင်းႁဵၼ်းလင်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇလိၵ်ႈတႆးတႄႉ ၵူၺ်းလႆႈပိုင်ႈဢိင်သွၼ်ဢဝ် တီႈဝတ်ႉသင်ႇၶၸဝ်ႈၵူၺ်း လိူဝ်ၼၼ်ႉ ပႆႇႁၼ်မီးႁူင်းႁဵၼ်းသေတီႈ။

ၸၢဝ်းၵိူဝ်းယမ်

ၸၢဝ်းပုတ်ႉၼမ်သေပိူၼ်ႈ၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ မီးဝႆႉၸၢဝ်းၶရိယၢၼ်ႇ၊ ႁိၼ်ႇတူႇ၊ မွတ်ႇသလိၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ယူႇသဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈၸွမ်းၵၼ်ဝႆႉ။

ၾိင်ႈငႄႈ

မီးၾိင်ႈငႄႈၸၢဝ်းတႆး၊ မၢၼ်ႈ၊ ၵလႃး၊ ၶႄႇ၊ တေႇၵႂႃႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢၼ်ယူႇသဝ်းတင်းသဵင်ႈ မီးသုၼ်ႇသိမ်းထိင်းၾိင်ႈငႄႈၽႂ်မၼ်းယူႇ၊ လိူဝ်ၼၼ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇၾိင်ႈငႄႈတႆး မီးဝႆႉႁူင်းႁေႃ ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈ ၾိင်ႈငႄႈတႆးလင်ၼိုင်ႈ။

လိၵ်ႈလၢႆး လႄႈ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ

လိၵ်ႈတႆး လႄႈ ၵႂၢမ်းတႆး၊ လိၵ်ႈမၢၼ်ႈ လႄႈ ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်းၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၵႂၢမ်းၶႄႇ လႄႈ လိၵ်ႈၶႄႇၵေႃႈ ၵူၼ်းၸႂ်ႉတိုဝ်းၼမ်လိူဝ်မႃးတႄႉတႄႉ။

လွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇ

ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈၼႆ ပုၼ်ႈတႃႇမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ လႆႈဝႃႈပဵၼ်သုၼ်ၵၢင် တီႈၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇၵူႈဝဵင်းၼႆယဝ်ႉ။ သဵၼ်ႈတၢင်းလူင် ဢၼ်လုၵ်ႉဝဵင်းလိူဝ်ႇ ၵပ်းသိုပ်ႇထိုင်မူႇၸႄႈ- မိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈလတ်းၶၢမ်ႈဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈၼႆႉလႄႈ ပဵၼ်ဝဵင်းလမ်ႇလွင်ႈ ၼႂ်းမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ လုၵ်ႉလႃႈသဵဝ်ႈ ၽႄၵႂႃႇၽၢႆႇဢွၵ်ႇၸိုင် သဵၼ်ႈတၢင်းၵႃး ႁွတ်ႈပွင်ႇထိုင်ၼမ်ႉပွင်ႈ၊ ႁူဝ်ယ၊ မိူင်းယႆ မိူင်းသူႈ၊ ၶိုၼ်းလုၵ်ႉႁူဝ်ယ ၵႂႃႇပွင်ႇႁွတ်ႈထိုင် တၢင်ႉယၢၼ်း၊ မိူင်းသူႈ၊ ပၢင်သၢင်းယဝ်ႉ။ သဵၼ်ႈတၢင်းၵႃး ဢၼ်ၵႂႃႇတၢင်းတူၵ်းၼၼ်ႉ ပွင်ႇႁွတ်ႈထိုင် ၼမ်ႉတူႈ ပၢင်ႁႆး၊ မၢၼ်ႈတူင်ႈ၊ မိူင်းယဵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ သီႇပေႃႉ၊ ၵွၵ်ႉမႄး၊ ၼွင်ၶဵဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးဝႆႉၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းလူင် ဢၼ်လူင်းၵႂႃႇၸူးဝဵင်းလိူဝ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၾိင်ႈၽႃႉ

လွင်ႈၽိင်ႈၽႃႉရႃႇသီႇၸမ်ႉ ၶၢဝ်းမႆႈ မီးထိုင် 37 .c ၶၢဝ်းၵတ်း တီႈတႅမ်ႇသုတ်း 09 .c ယဝ်ႉ။

ၽၢႆႇလဵၼ်ႈ

မီးဝၢင်းမၢၵ်ႇၼင်လူင် ဝၢင်းၼိုင်ႈ၊ ဝၢင်းပေႃႉၵွၵ်ႉ ဢၼ်ၼိုင်ႈ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၸွမ်းပွၵ်ႉလႂ်ပွၵ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးဝၢင်းတီႈလဵၼ်ႈႁင်းၽႂ်မၼ်းယူႇယဝ်ႉ။

မူၺ်ႇတေႃႇထၢတ်ႈၸႅတ်ႈ

(1) ၵွင်းမူးမူၺ်ႇတေႃႇမိူင်းတဵမ်၊ (2) မူၺ်ႇတေႃႇမိူင်းပၢႆ၊ (3) လွႆၸၢၵ်ႈမိူင်းယေႃ။

ဢွင်ႈတီႈၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင်

ၵွင်းမူးယၢၼ်ႇတႆးဢွင်ႇ၊
ၽြႃးလူင်မႁႃႇမျၢတ်ႈမုၼိ၊
ႁိူၼ်းႁေႃဝဵင်း၊
ၼမ်ႉပုင်ႇ(ၼမ်ႉဢုၼ်ႇ)၊
ၵွင်းမူး 2500၊
ၵွင်းမူးၽြႃးဝၢၼ်ႈသူႈ၊
ၽြႃးဢိၼ်းသၢၼ်ဝတ်ႉသီႇရိမင်ႇၵလႃႇဝၢၼ်ႈဝၢၼ်ႈသူႈ၊
ဝတ်ႉၵၢင်မိူင်း၊
ဝတ်ႉႁူမ်ႈယဵၼ် တီႈၽိုၵ်းၵၢၼ်တြႃးဝိပသ်ႉသၼႃႇ၊
ဝတ်ႉထမ်ႈၶမ်း၊
ထမ်ႈၼမ်ႉမေႃႇသူမ်ႈ၊
ၼမ်ႉသဵဝ်ႈ၊
လွႆၸၢင်ႉ၊
လွႆမႃၵဵဝ်ႇႁူးလႅင်း၊
ၵၢတ်ႇလူင်လႃႈသဵဝ်ႈ၊
ႁူင်းယႃလူင်လႃႈသဵဝ်ႈ၊
ၸၼ်ႉၸွမ်လႃႈသဵဝ်ႈ၊
ၸၼ်ႉၸွမ်ၶွမ်ႊၽိဝ်ထိူဝ်ႊ၊
ၸၼ်ႉၸွမ်ၶူးလၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ၊
ၼမ်ႉတူၵ်းတၢတ်ႇဝၢၼ်ႈသၢင်း
ၵျွင်းၶႄႇ(တရုတ်ဘုံကျောင်း)၊
ၼမ်ႉယၢဝ်၊ ၸိူဝ်းၼႆ့ၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး တီႈလီၶဝ်ႈၸႂ် ဢၼ်ဢမ်ႇလၢတ်ႈပႃးၵေႃႈတိုၵ်ႉၵိုတ်ႈတင်းၼမ်။