တူင်းသႄႇ၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းတူင်းသႄႇ (မၢၼ်ႈ: သုံးဆယ်မြို့ ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Thonse) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းၵိုၼ်းဝဵင်းၼိုင်ႈ ဢၼ်မီးဝႆႉ တီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီႇ၊ ၸႄႈတွၼ်ႈသႃႇယႃႇဝတီႇ၊ ၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ်၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီႇၼႆႉ တင်း ဝဵင်းတူင်းသႄႇ ၵူၺ်းယၢၼ်ၵၼ် မွၵ်ႈသွင်လၵ်းသေ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈတွၼ်ႈ ၸႄႈဝဵင်းၼႆသေတႃႉ ဢမ်ႇပေႃးၵိုၼ်းထၢၼ်ႇ ဝဵင်းတူင်းသႄႇ။ မိူၼ်ၼင်ႇ တိၼ်ၶွပ်ႇလႅၼ်လိၼ် မျူႇၼီႇၸီႇပႄႇတူင်းသႄႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ၸုမ်းမျူႇၼီႇၸီႇပႄႇ တွၼ်ႈတႃႇ ၵၢၼ်မူတ်းသႂ်ဝၢၼ်ႈဝဵင်း တူင်းသႄႇၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇၽွတ်ႈႁႅၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်မႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈ ပီ 1897 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း ပီ 1965 ၼၼ်ႉသေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း တီႈ ဝဵင်းတူင်းသႄႇၼႆႉ မီးမႃး 14443 ၵေႃႉယဝ်ႉ။ ႁူမ်ႈဝႃး ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝဵင်းပၵ်းလုမ်းသေတႃႉ ၵူၼ်းႁၢပ်ႇၵၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတင်းၼမ်ၼႆႉ ယူႇသဝ်းတီႈ ဝဵင်းတူင်းသႄႇသေ ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈလုမ်း ႁဵတ်းၵၢၼ်လုမ်း တီႈဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီႇ ဢၼ်ယၢၼ်မွၵ်ႈသွင်လၵ်းၼၼ်ႉ ၵူႈဝၼ်းယဝ်ႉ။

ဝဵင်းတူင်းသႄႇ
ဝဵင်း
ၶဵင်ႇယၢမ်းမူင်း ဝဵင်းတူင်းသႄႇ
ဝဵင်းတူင်းသႄႇ ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ် ၼႄဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 17°37′17″N 95°45′53″E
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈတိူင်း	ပႃႇၵိူဝ်
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈသႃႇယႃႇဝတီႇ
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းသႃႇယႃႇဝတီႇ
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	MST (UTC+6.30)

မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ် တၢင်းၵႃး တၢင်းရူတ်ႉလဵၼ်း တႃႈၵုင်ႈ-ပျီၼၼ်ႉသေ ဝဵင်းတူင်းသႄႇၼႆႉ ပေႃးလုၵ်ႉတီႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈသေ ၸွမ်းတၢင်းရူတ်ႉလဵၼ်းမႃးၼႆ ၵႆယၢၼ် 66 လၵ်းသေ ပေႃးလုၵ်ႉတီႈ ပျီႇၸမ်ႉ ၵႆယၢၼ် 93 လၵ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးၸွမ်းတၢင်းၵႃးသေ ပေႃးလုၵ်ႉတီႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈမႃး ၵႆယၢၼ် 75 လၵ်းယဝ်ႉ။ သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈသေ ယွၼ်ႉၸၢင်ႈဢဝ်ၶူဝ်းၶွင်ၵုၼ်ႇသိၼ် တၢင်ႇၸွမ်း ရူတ်ႉလဵၼ်း၊ တၢင်ႇၸွမ်းၵႃးမႃးလႄႈ ၵၢၼ်ၵႃႉၵၢၼ်ၶၢႆ ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈလီယဝ်ႉ။ တီႈႁိမ်းႁွမ်းၵေႃႈ ၶဝ်ႈသၢၼ်ဢွၵ်ႇတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈ ႁွင်ႈတူင်းသႄႇမျူဝ်ႉမသေ ဢဝ် မႆႉသၵ်းလွင်ႈသေၵေႃႈ ႁဵတ်းၵၢၼ်မႆႉယဝ်ႉ။

တီႈၼႂ်းဝဵင်းၼႆႉ မီႈဝႆႉ ၽြႃးၵူဝ်းထၢတ်ႉၵျီး၊ ၵွင်းမူးမႁႃႇၸေႇတီႇလႃႉ၊ ၵွင်းမူးယႂႃႇပူင်ႇၸီးၶူင်ႇ၊ ၵျွင်းထူႇပႃႇရူင်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉသေဢမ်ႇၵႃး ဢၼ်ပဵၼ် ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်း 800 တေႃႇ မွၵ်ႈ 1000 ၸၢင်ႈႁဵၼ်းဢဝ် ပႆႇၺႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၵေႃႇတင်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈမႃး မိူဝ်ႈပီ 1953-54 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ၸိူဝ်းပဵၼ် တပ်ႉၸုမ်းပလိၵ်ႈ၊ တိူၵ်ႈသူင်ႇလိၵ်ႈ၊ ႁွင်ႈပၼ်ယႃႈယႃ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈမီးဝႆႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ၼွင်ၼမ်ႉသူၺ်ႇႁိၼ်းတႃႇ ဢၼ်မီးတီႈၵၢင်ဝဵင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်တူၺ်းဢမ်ႇဢိမ်ႇယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈဝဵင်းတူင်းသႄႇ ဢၼ်မီးယူႇယၢမ်းလဵဝ်ၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ ဢမ်ႇပႆႇမီးဝႃႈ ပဵၼ် ဝဵင်းတူင်းသႄႇသေ ၵူၺ်းမီးမႃး ယႂႃႇမ၊ ၸၢၼ်ႇယူၺ်း၊ သိၼ်ႇၸု ၸိူဝ်းပဵၼ်ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉၵူၺ်း။ ဝၢၼ်ႈယႂႃႇမ ၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈ တူင်းသႄႇယႂႃႇမ ယမ်းလဵဝ်သေ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၵူၺ်းမီး သူမ်ႉၼႃးဢွၼ်ႇ မွၵ်ႈ 10 သုမ်ႉၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၵၢၼ်မႆႉသၵ်းလႄႈ ဝၢၼ်ႈယႂႃႇမၼႆႉ ၵိုၼ်းမႃးလွႆးလွႆသေ ပဵၼ်မႃး ဝၢၼ်ႈလူင်ဝၢၼ်ႈၼိုင်ႈယူႇယဝ်ႉ။

ၽိူဝ်ႇၵူၼ်းမႃးပၵ်းသဝ်းတီႈ ယႂႃႇမယဝ်ႉ ၵူၼ်းတီႈ ၸၢၼ်ႇယူၺ်း ဢၼ်ပဵၼ်ဝဵင်းဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်မႆႉၼႆသေ ဢွၼ်ၵၼ် ၶၢႆႉမႃးတီႈယႂႃႇမၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉ ယူႇတီႈယႂႃႇမသေ ၵမ်ႈၽွင်ႈၸမ်ႉ ယူႇတီႈ သိၼ်ႇၸု ဢၼ်ပဵၼ်ၽင်ႇႁွင်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်တီႈ ဝဵင်းတူင်းသႄႇယၢမ်းလဵဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်မႆႉၵႂၢင်ႈၶႂၢင်မႃးသေ ဝၢၼ်ႈသိၼ်ႇၸုၼႆႉ မီးမႃးလင်ႁိူၼ်း မွၵ်ႈ 20 လင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉႁဵတ်းပေးမႆႉလႄႈသင်၊ ၸၼ်မႆႉလၢၵ်ႈမႆႉၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈၸႂ်ႉၸၢင်ႉလႄႈ တီႈၼၼ်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၸၢင်ႉၶဝ် ယူႇသဝ်းၵမ်ႉၼမ်ယဝ်ႉ။ ဢဝ်ၸၢင်ႉလၢႆတူဝ် တင်းၼမ်သေ ၵႆႉဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်မတ်ႉဝႆႉတီႈတႂ်ႈ တူၼ်ႈမႆႉႁုင်းၼၼ်ႉလႄႈ တီႈၼၼ်ႈၼႆႉ ၸူးလႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ သိၼ်ႇၸု ၼႆႉယဝ်ႉ။ ယႂႃႇမ လႄႈ သိၼ်ႇၸု ၼႆႉ ၵႆယၢၼ်ၵၼ် မွၵ်ႈၼိုင်ႈပၢဝ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၵၢၼ်မႆႉသေ ဢွင်ႈတီႈၼၼ်ႉ ၵိုၼ်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။

ၽွင်းဝၢၼ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ သႃႇယႃႇၼႆႉ ပဵၼ်ပၢၼ် ပၵျီးတေႃႇၽယႃး ၽွင်း ပဵၼ်သိုၵ်း ဢင်းၵိတ်ႉ-မၢၼ်ႈ ပွၵ်ႈၵမ်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈ ၶေႃႈပူင် ႁူဝ်သိုၵ်းလူင် မႁႃႇပၼ်ႇထုလသေ လႆႈႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း တီႈ ၼႃႈလိၼ် ပွတ်းတႂ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈ ယႂႃႇမ လႄႈ သိၼ်ႇၸုသေ လႆႈႁွမ်ႁႅင်းၵူၼ်းသိုၵ်း ဢၼ်တေၸၢင်ႈၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်းၼႆသေ လႆႈဢဵၼ်ႁႅင်းၵူၼ်းၸၢႆးႁတ်းႁၢၼ် သၢမ်သိပ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉ ဢဝ် ၵူၼ်းၸၢႆးႁတ်းႁၢၼ်သၢမ်သိပ်း သၢၵ်ႈသူင်ႇပၼ်သေ ဝၢႆးပၢင်သိုၵ်းယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇ ၸူးႁွင်ႉ ယႂႃႇမ လႄႈ သိၼ်ႇၸု ဝႃႈ တူင်းသႄႇ ၼႆယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် ပၢၼ် ပၵျီးတေႃႇၽယႃးမႃးသေ ဝဵင်းတူင်းသႄႇၼႆႉ ႁိူၼ်း၊ ၵၢတ်ႇ၊ တႃႈမႆႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ တိူဝ်းတွၼ်းသေ ၵိုၼ်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။