ပၢႆးမိူင်း မိူင်းမၢၼ်ႈ

ပၢႆးမိူင်း မိူင်းမၢၼ်ႈ

တႄႇဢဝ် ပီ 1988 တေႃႇ 2011 ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢၼ်သိုၵ်းၽွင်းငမ်း ဢၼ်လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၼႅင်ႇငၢၼ်ႇတေႃႇဢေးၶျၢၼ်းတႃႇယႃႇယေးၼိၼ်ႉ ၽုၼ်ႉၽျူဝ်းယေးၶွင်ႇၸီႇ (မၢၼ်ႈ: နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ) ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၵေႃႉဢုပ်ႉပိူင်ႇၽွင်းငမ်းၸိုင်ႈမိူင်းယႃးယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 1990 ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈလိူၵ်ႈတၢင်ႇ တႅၼ်းၽွင်း လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၵူၼ်းမိူင်းမႃးသေတႃႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်ဢဝ်တႅၼ်းၽွင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေၽွတ်ႈႁႅၼ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇဢွၵ်ႇပေႃႇပဵၼ်မႃး။ ထိုင်မႃး ပီ 2010 ၸင်ႇၶိုၼ်းၸတ်းႁဵတ်း ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၵူႈထၢၼ်ႈသေၵေႃႈ လုၵ်ႉတီႈ ပျီႇထွင်ႇၸုၵျၢၼ်ႉၶႅင်ႇယေးၼိၼ်ႉ ၽုၼ်ႉၽျူဝ်းယေးပႃႇတီႇ (မၢၼ်ႈ: ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ) ဢၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်း ၽွတ်ႈႁႅၼ်းပၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉ ဢွင်ႇပႄႉသေ ထိုင်မႃး ပီ 2011 တႄႇလိူၼ်ဢႄႇပရႄႇမႃး လႆႈတႄႇတင်ႈ ပဵၼ်မိူင်း တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ မိူင်းၸွမ်ၸိုင်ႈ မိူင်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ထိုင်ပီ 2012 တီႈပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈသွမ်ႈၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ပႃႇတီႇသၢၼ်ၶတ်း ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရေၸီႇ ဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉ (မၢၼ်ႈ: အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်) ၸိူဝ်းပဵၼ်တႅၼ်းၽွင်းၶဝ် လႆႈတႄႇၶဝ်ႈမႃးၼႂ်း လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းယူႇယဝ်ႉ။ ထိုင်ပီ 2015 တီႈပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၵူႈထၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉ လႆႈဢွင်ႇပႄႉတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။

သၢႆငၢႆပၢႆးမိူင်း

မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ မိူဝ်ႈပႆႇထိုင် ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 19 ၼၼ်ႉ လႆႈယိပ်းတိုဝ်းပိူင်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမႃးသေ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ် ဢုပ်ႉပိူင်ႇမႃးယဝ်ႉ။ ဝၢႆးလင် ႁူဝ်ပၢၵ်ပီ 19 မႃး ထုၵ်ႇဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် ၶႂၢၵ်ႈၼႃႈလိၼ်သေ သိမ်းဢဝ်မိူင်းမႃးတႄႉ တေႃႇပေႃးထိုင် ပီ 1937 ၼႆႉ လႆႈမီးတႂ်ႈမိုဝ်း ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်မႃးယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 1948 လိူၼ်ၸၼ်ႇဝႃႇရီ 4 ဝၼ်းမႃး မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ လႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ တီႈတႂ်ႈမိုဝ်းဢင်းၵိတ်ႉသေၵေႃႈ လႆႈပဵၼ်မိူင်းတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ဢၼ်ဢဝ် ပိူင်ပႃႇလီမၢၼ်ႇပဵၼ်ပိူၼ်ႉမၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ထိုင် ပီ 1962 ၼၼ်ႉ လႆႈပဵၼ်လွင်ႈသိမ်းဢၢမ်းၼၢၵ်ႈမႃးသေ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ လႆႈၶတ်းၸႂ်ဢၢင်ႈတႃႇပူၵ်းတင်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်ပိူင်သူဝ်ႇသျေႇလိတ်ႉ ၽၢႆႇတႂ်ႈမိုဝ်း မျၢၼ်ႇမႃႉသူဝ်ႇသျႄႇလိတ်ႉလၢၼ်းၸိၼ်ႇပႃႇတီႇ (မၢၼ်ႈ: မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီ) ဢၼ် ၸွမ်သိုၵ်းၼေႇဝိၼ်း ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆ့ တႄႇဢဝ် ပီ 1962 သေ လႆႈတူၵ်းၽၢႆႇတႂ်ႈ သိုၵ်းဢုပ်ႉပိူင်ႇမႃးယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ်ပီ 1992 တေႃႇ 2011 ၼႆႉ ၽူႈယႂ်ႇၸိုင်ႈမိူင်းၼႆႉပဵၼ် ၸွမ်သိုၵ်းလူင်တၢၼ်းသူၺ်ႇသေ မၼ်းလႆႈဢဝ်ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈ ၽူႈၼၢမ်း ၼႅင်ႇငၢၼ်ႇတေႃႇ ဢေးၶျၢၼ်းတႃႇယႃႇယေးၼိၼ်ႉ ၽုၼ်ႉၽျူဝ်းယေးၶွင်ႇၸီႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸွမ်ၽွင်းလူင်ၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈပီ 2003 တေႃႇ 2004 ၼႆႉ ပဵၼ် ၶိၼ်ႇၺုၼ်ႉသေ လႆႈဢဝ် ၸွမ်သိုၵ်းၸူဝ်းဝိၼ်း တႅၼ်းတၢင်တီႈမၼ်းမႃးယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်တီႈၸၼ်ႉထၢၼ်ႈၽွင်းလူင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၽၢႆႇတပ်ႉမတေႃႇၶဝ် ၵမ်ႉၼမ် ဢဝ်တီႈယူႇဝႆႉယဝ်ႉ။ ပီ 2007 တီႈၸၼ်ႉထၢၼ်ႈၸွမ်ၽွင်းလူင်ၼၼ်ႉ ဢူးတဵင်းၸဵင်ႇ လႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းမႃးယဝ်ႉ။

လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇလႄႈ ရူးရူပ်ႉၶဝ်ၼႆႉ လႆႈဢိုတ်းႁႄႉဢဝ်လိူင်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉလွင်ႈႁႅင်းတဵၵ်း ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈတူင်ႉၼိုင် ၽရီးပႃးမႃး တွၼ်ႈတႃႇမိူင်းမၢၼ်ႈလွတ်ႈဢွၵ်ႇလႆႈၼၼ်ႉသေ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈသိုဝ်ႉၶၢႆၶဝ်ၼႄၵၢင်ၸႂ်၊ ၸဝ်ႈသျႄႇယႃႇၶဝ်ၵေႃႈ ပၼ်ႁႅင်းတဵၵ်းလႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵၢၼ်ၵေႃႇပူဝ်ႇရေးသျိၼ်းမိူင်းဝၼ်းတူၵ်းၼၼ်ႉ လႆႈလုၵ်ႉတီႈ မိူင်းမၢၼ်ႈသေ ပွၵ်ႈၶိုၼ်းမိူင်းၽႂ်ႇမိူင်းမၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ယွၼ်ႉလွင်ႈယူပ်ႈယွမ်း တီႈၼႂ်းလွင်ႈဢဝ်လိူင်ႈဢိုတ်းႁႄႉၼၼ်ႉသေ ၸိူဝ်းပဵၼ်ႁူင်းၵၢၼ်ၶွမ်ႇပၼီႇ ၵၢၼ်ၼမ်ႉမဵၼ် မိူင်းဝၼ်းတူၵ်း ၵမ်ႈၽွင်ႈတႄႉ သိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်မႃးသေ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸဝ်ႈၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ပွတ်းဢေးသျႃးၸိူဝ်းၼႆႉ သိုပ်ႇၽင်တိုၼ်းလၢင်းသေ ႁဵတ်းၵၢၼ်မႃးယူႇယဝ်ႉ။ ပိူင်လူင်မၼ်းပဵၼ်တီႈ ၵၢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ဢၢႆၵႂၼ်းထၢတ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇ ႁူင်းၵၢၼ်ၶွမ်ႇပၼီႇၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ တူဝ်ႇတႄႇလ် ဢႅတ်ႉဢေႇ လႄႈ ႁူင်းၵၢၼ်ၶွမ်ႇပၼီႇၼမ်ႉမၼ်းမဵၼ်ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ၶျႅတ်ႇဝရုၼ်ႇ ၶဝ်ၼၼ်ႉ လႆႈသိုပ်ႇႁဵတ်း ၵၢၼ်ဢၢႆၵႂၼ်းထၢတ်ႈယတၼႃႇသေၵေႃႈ လႆႈဢဝ် ၶၢႆႇတေႃႇၸူး မိူင်းထႆးယူႇယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်တူဝ်ႇတႄႇလ် (ၵူႈပွၵ်ႈပဵၼ် တူဝ်ႇတႄႇလ်ၾီႇၼႃႇဢႅတ်ႉ) ၼၼ်ႉ လႆႈတေႃႇသူႈၵၢၼ် တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် မိူင်းပႄႇလ်ၵျီႇယႅၼ်ႇ လွင်ႈဝႃႈ ၽွင်းမိူဝ်ႈႁဵတ်း လူတ်ႇဢၢႆၵႂၼ်းထၢတ်ႈၼၼ်ႉ မီးလွင်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းမႃး ၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ၶွမ်ႇပၼီႇယူႇၼူဝ်ႇၶႄႇလ် မိူဝ်ႈၶျႅတ်ႇဝရုၼ်ႇ ပႆႇသိုဝ်ႉဢဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈတေႃႇသူႈၵၢၼ်တတ်းသိၼ်မႃးသေၵေႃႈ လႆႈသဵင်ႈငိုၼ်းမႃး တေႃႇလႃႇလၢၼ်ႉႁူဝ်ပၢၵ်ႇမၼ်းဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈပီ 2003 ၼၼ်ႉ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈ "ၾိင်ႈမိူင်းဢႅၵ်ႉ လွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်ၶေႃမိူင်းမၢၼ်ႈလႄႈ တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ" ယဝ်ႉသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼႆႉ လႆႈႁႄႉတတ်းလွင်ႈသင်ဢဝ်ၶူဝ်းၽႃႈၽႅၼ်ႇလႄႈ ၶႅပ်းတိၼ် တီႈမိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈႁႄႉတတ်းပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ဢၼ်ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ လႆႈထုၵ်ႇတၢင်ႇတၢင်းၽိတ်းဝႃႈ မၼ်းမီးလွင်ႈတိူဝ်ႉၶိူၵ်ႈၼိူဝ် ၵူၼ်းမိူင်းဝႃႈၼၼ်ယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇမိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ် တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇၼၼ်ႉတႄႉ လွင်ႈႁႄႉတတ်းၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်ႁႅင်းတဵၵ်းတွၼ်ႈတႃႇ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းလႄႈ မၼ်းၼၢင်း ႁၼ်ထိုင်မႃးယူႇတႃႇသေႇယဝ်ႉ။

လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းၼႆႉ လႆႈထုၵ်ႇတၢင်ႇတၢင်းၽိတ်း ယွၼ်ႉမီး လွင်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းသေ ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈၸိူဝ်းဢၼ်ပဵၼ်ယူႇတီႈၼႂ်းမိူင်းၼၼ်ႉသေၵေႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸုမ်းၵူႈမိူင်းမိူင်းလႆႈမႆႈၸႂ်ၸွမ်းယူႇယဝ်ႉ။ တီႈမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈတတ်းသိၼ်ဢၼ်လွတ်းလႅင်းသေ ဢၼ်ပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းၼႆႉ ပေႃးၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈသၢၼ်ၶတ်းၵၢၼ်ပၢႆးမိူင်းမႃး ဢမ်ႇမီးလွင်ႈယိူၼ်ႉၵၼ်သေဢိတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း ဢိၼ်ႇတႃႇၼႅတ်ႉၵေႃႈ ၵုမ်းၵမ်ဝႆ့။ ၸႂ်ႉတိုဝ်းပိူင်ထွင်ဢဝ် ဢၼ်ပဵၼ်ၶွင် ၽေႃးတိၼႅတ်ႉ ၶွမ်ႇပၼီႇဢိၼ်ႇတႃႇၼႅတ်ႉ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇသေၵေႃႈ ထွင်ႁႄႉဝႆႉ လွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းဢိၼ်ႇတႃႇၼႅတ်ႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈၸွႆႈသၢင်ႈ ဢီးမေးလ်၊ ၵၢၼ်ဝႅပ်ႉသၢႆႉဢမ်ႇလႆႈပၼ်ၵႃႈမၼ်းလႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၼႃႈလိၵ်ႈၶၢဝ်ႇငၢဝ်း ဢၼ်ၵမ်ႉထႅမ်ၽၢႆႇ တီႇမိူဝ်ႇၶရေႇၸီႇၸိူဝ်းၼႆႉ ထုၵ်ႇထွင်ႁႄႉဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈပီ 1988 ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈပဵၼ်လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ်မႃး ယွၼ်ႉလွင်ႈၸတ်းၵၢၼ် ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၽင်ႉၼႃႇလႄႈ လွင်ႈတဵၵ်းတဵင်ပၢႆးမိူင်းသေ လႆႈမီးလွင်ႈဢဝ်လိူင်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းမႃးယဝ်ႉ။ ပီၼၼ်ႈ လိူၼ်ဢေႃးၵၢတ်ႉ ဝၼ်းတီႈ 8 ၼၼ်ႉ တပ်ႉသိုၵ်းလႆႈယိုဝ်း ၵူၼ်းၼႄၵၢင်ၸႂ်လႄႈ ၸင်ႇပေႃးလႆႈၵိုၵ်းၸိုဝ်ႈမႃးဝႃႈ လွင်ႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ 8888 (ပႅတ်ႇသီႇတူဝ်) ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် 1988 ၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်သိူဝ်ႇတၢင်းပၼ် တွၼ်ႈတႃႇပဵၼ် ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ပီ 1990 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်း ဢၼ်လႆႈမၵ်းမၼ်ႈပၼ် ၽွၼ်းလႆႈပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၼၼ်ႉ။ တီႈပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ 1990 ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉ ဢၼ်တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉသေ လႆႈဢွင်ႇပႄႉ တီႈတႅၼ်းၽွင်း ႁူဝ်ပၢၵ် 83 လိူဝ်သေတႃႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်း လႆႈႁႄႉႁၢမ်ႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။

တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇမိူင်းမၢၼ်ႈတေၶို်ၼ်းလႆႈ တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇၼႆႉ မၼ်းလႆႈတေႃႇသူႈမႃးလႄႈ လႆႈလွင်ႈတၢင်းယုၵ်ႉယွင်ႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။ မၼ်းၼၢင်းၼႆႉ လႆႈ သူးၼူဝ်ႇဝႄႇလ်ၽၢႆႇလွင်ႈငမ်းယဵၼ် မိူဝ်ႈပီ 1991 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မၼ်းၼၢင်းၼႆႉ ၵမ်းၵမ်းၵႆႉလႆႈ ထုၵ်ႇၶင်ဝႆႉတီႈႁိူၼ်းယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပႆႇပေႃးႁိုင်ၼၢၼ်းၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းၼႆႉ ၶႂ်ႈဢုပ်ႇဢူဝ်းငူပ်ႉငိၵၼ်တင်း ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉ (ဢႅၼ်ႇဢႄႇလ်တီႇ) ဢၼ်ပဵၼ်ပႃႇတီႇမၼ်းၼၢင်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး ပီ 2003 လိူၼ်မေႇ 31 ဝၼ်းၼၼ်ႉ သၢႆလူတ်ႉမၼ်းၼၢင်း ထုၵ်ႇႁဵတ်းႁၢႆႉတီႈ တီႇပႄးယိၼ်း ပွတ်းႁွင်ႇမိူင်းမၢၼ်ႈသေ မၼ်းၼၢင်း ထုၵ်ႇၶင်ဝႆႉ တီႈႁိူၼ်းထႅင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 2005 လိူၼ်ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇသုတ်းၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းတိူဝ်းလိူဝ် လွင်ႈၶင်ယူႇတီႈႁိူၼ်းတႃႇထႅင်ႈပီၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ၸွမ်ၽူႈၼၢမ်းၼႂ်း ၸုမ်းၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ ၵူဝ်ႇၽီႇဢႃႇၼၢၼ်ႇ လႆႈမဵတ်ႉတႃႇတုၵ်းယွၼ်း တီႈ ၸွမ်ပွင်သိုၵ်းလူင် တၢၼ်းသူၺ်ႇသေၸိူဝ်းပဵၼ်မိူင်းဢႃႇသီႇယႅၼ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ပၼ်ႁႅင်းတဵၵ်းသေတႃႉ ပီ 2006 လိူၼ်မေႇၼၼ်ႉ လႆႈၶိုၼ်းတူဝ်းလွင်ႈၶင် တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇဝႆႉတီႈႁိူၼ်း ထႅင်ႈပီၼိုင်ႈယူႇယဝ်ႉ။

လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းၼႆႉ လႆႈတိူဝ်းထုၵ်ႇၵူႈမိူင်းမိူင်း ပွႆႇၽႃႈဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇဢုပ်ႇၵုမ်လွင်ႈမိူ်ငးမၢၼ်ႈ တီႈ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉၼႆ လႆႈလဝ်ႈတၢင်ႇၸူးတီႈ ၶွင်ႇၸီႇၽၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ မိူဝ်ႈပီ 2005 ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်းယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇမိူင်းဢႃႇသီႇယႅၼ်ႇ ၵေႃႈ လၢတ်ႈမႃးဝႃႈ လႆႈၸႂ်လူႉၼိူဝ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်း မိူင်းမၢၼ်ႈဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၶႄႇလႄႈ ရသျႃးတႄႉ တိုၵ်ႉၵမ်ႉထႅမ်ပၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းယူႇ။ ထိုင်ပီ 2010 မႃး ဢၼ်ပဵၼ် ပျီႇထွင်ႇၸုၵျၢၼ်ႉၶႅင်ႇယေးၼိၼ်ႉ ၽုၼ်ႉၽျူဝ်းယေးဢတိၼ်း ဢၼ်ၸွမ်ၽွင်းလူင်ၸိုင်ႈမိူင်း ဢူးတဵင်းၸဵင်ႇ လႆႈဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ လႅၵ်ႈလၢႆႈၽွတ်ႈႁႅၼ်းပဵၼ် ပျီႇထွင်ႇၸုၵျၢၼ်ႉၶႅင်ႇယေးၼိၼ်ႉ ၽုၼ်ႉၽျူဝ်းယေးပႃႇတီႇသေ ၸင်ႇလႆႈၸတ်းႁဵတ်း ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၵူႈထၢၼ်ႈ 2010 ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ပျီႇထွင်ႇၸုၵျၢၼ်ႉၶႅင်ႇယေးၼိၼ်ႉ ၽုၼ်ႉၽျူဝ်းယေးပႃႇတီႇ လႆႈဢွင်ႇပႄႇသေ ထိုင် ပီ 2011 လိူၼ်ဢေႇပရႄႇ (1) ဝၼ်းမႃး လႆႈလႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ၵူၼ်းမိူင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းတႄႉ ပဵၼ် ဢူးတဵင်းၸဵင်ႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉ ဢၼ်လႆႈၼႄၵၢင်ၸႂ် ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၵူႈထၢၼ်ႈ 2010 ၼၼ်ႉ ထိုင်မႃး ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈသွမ်ႈ 2012 မႃး လႆႈၶဝ်ႈၶႄႉၶဵင်ႇသေၵေႃႈ တႄႇၶဝ်ႈမႃးၼႂ်း လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းယူႇယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ် ဢူးတဵင်းၸဵင်ႇ ဢွၼ်ႁူဝ်ၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ လႆႈမီးလွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ ဢၼ်ပိၼ်ႇပဵၼ်လီလႄႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမေႇရိၵၢၼ် လႄႈ ဢိၵ်ႇတင်း မိူင်းရူးရူပ်ႉၶဝ် လႆႈပူတ်းပွႆႇပၼ် လွင်ႈႁႄႉတတ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ဢမ်ႇပႆႇပွႆႇပၼ်တင်းမူတ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။

ထိုင်ပီ 2015 တီႈပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ၵူႈထၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉဢၼ် တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ လႆႈဢွင်ႇပႄႉ တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈယူႇယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်လူင်ပွင်ႈၸိုင်ႈ ဢၼ်မႂ်ႇၼႆႉ တႄႇမႃး မိူဝ်ႈပီ 2016 လိူၼ်ဢေႇပရႄႇ (1) ဝၼ်းသေ ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းတႄႉ လႆႈပဵၼ် ဢူးထိၼ်ႇၵျေႃႇ မႃးယူႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ဢူးထိၼ်ႇၵျေႃႇ လႆႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၸမ်သွင်ပီတဵမ်သေ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈပၢႆးယူႇလီလႄႈ လႆႈလိုဝ်ႈၵၢၼ်ၵႂႃႇသေ ဢူးဝိၼ်းမျိၼ်ႉ ၵေႃႉဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈၼၢမ်း လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၵူၼ်းမိူင်း ၼၼ်ႉ လႆႈၶိုၼ်ႈပဵၼ် ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။ တီႈပၢင်ၸႅင်ႈၶၢဝ်ႇ မိူဝ်ႈပႆႇႁဵတ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၼၼ်ႉ တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ လႆႈမွၵ်ႇလၢတ်ႈထိုင် ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇၶဝ်ဝႃႈ မၼ်းၼၢင်းတေယူႇၽၢႆႇၼိူဝ် ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

တွၼ်ႈၽွင်းငမ်း

ၼႅင်ႇငၢၼ်ႇတေႃႇဢေးၶျၢၼ်းတႃႇယႃႇယေးၼိၼ်ႉ ၽုၼ်ႉၽျူဝ်းယေးၶွင်ႇၸီႇ

ၽူႈၸိူဝ်းမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းလုမ်းပိူင်လူင်

လုမ်း	ၸိုဝ်ႈ	ပႃႇတီႇ	ဝၼ်းတႄႇႁၢပ်ႇၵၢၼ်
ၽူႈၼၢမ်း၊ ၼႅင်ႇငၢၼ်ႇတေႃႇဢေးၶျၢၼ်းတႃႇယႃႇယေးၼိၼ်ႉ ၽုၼ်ႉၽျူဝ်းယေးၶွင်ႇၸီႇ	တၢၼ်းသူၺ်ႇ		၁၉၉၂ ဢႄႇပရႄႇ ၁၃
ၸွမ်ၽွင်းလူင်	တဵင်းၸဵင်ႇ		၂ဝဝ၄ ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ ၁၉

မိူဝ်ႈပၢၼ်သိုၵ်းၽွင်းငမ်းၼၼ်ႉ ၽူႈၼၢမ်း ၼႅင်ႇငၢၼ်ႇတေႃႇဢေးၶျၢၼ်းတႃႇယႃႇယေးၼိၼ်ႉ ၽုၼ်ႉၽျူဝ်းယေးၶွင်ႇၸီႇ ၼႆႉ ပဵၼ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၸိုင်ႈမိူင်းသေ ပဵၼ် ၽူႈယႂ်ႇတီႈ ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈယဝ်ႉ။ ၶွင်ႇၸီႇဢၼ်ၼႆႉၼႆႉ လႆႈၵုမ်းၵမ် ၸုမ်းၽွင်းလူင် ဢၼ်ၸွမ်ၽွင်းလူင် ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေ ထၢၼ်ၽွင်းလူင် (႓႒) ဢၼ်ၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ၸိူဝ်းပဵၼ် လုမ်းၸွမ်ၽွင်းလူင်၊ လုမ်းၸွမ်ထတ်းသဵၼ်ႈ၊ လုမ်းၸွမ်ၽူႈတၢင်ၼႃႈ၊ လုမ်းၸွမ်ထတ်းသိၼ် လႄႈ ၸုမ်းၽိုၵ်းလိူၵ်ႈၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လႆႈၽွတ်ႈႁႅၼ်းသေ ၽွင်းငမ်းၸိုင်ႈမိူင်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။

၂၀၁၁ - ၂၀၁၆

ဢိင်လူၺ်ႈ လၵ်းမိူင်း 2008 သေယဝ်ႉ ဢဝ် ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း၊ ၵႅမ်ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း၊ ၽွင်းလူင်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်၊ ၸွမ်ထတ်းသိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၽွတ်ႈႁႅၼ်းဝႆႉ ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လႆႈသႂ်ႇပႃး ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈဢၼ်ဝႃႈ ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ်ၸိုင်ႈမိူင်းသေၵေႃႈ ၽွတ်ႈႁႅၼ်းဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။

ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈ	ၸိုဝ်ႈ	ပႃႇတီႇ	ဝၼ်းတႄႇ ႁၢပ်ႇၵၢၼ်	ဝၼ်းပုၼ်ႈၽွၼ်းသုတ်း
ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း	ဢူးတဵင်းၸဵင်ႇ	ပျီႇထွင်ႇၸုၵျၢၼ်ႉၶႅင်ႇယေးၼိၼ့် ၽုၼ်ႉၽျူဝ်းယေးပႃႇတီႇ	၂၀၁၁ လိူၼ်မၢတ့်ၶျ် ၃၀	၂၀၁၆ လိူၼ်မၢတ့်ၶျ် ၃၀
ၵႅမ်ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း	တွၵ်ႇတႃႇၸၢႆးမွၵ်ႇၶမ်း	ပျီႇထွင်ႇၸုၵျၢၼ်ႉၶႅင်ႇယေးၼိၼ့် ၽုၼ်ႉၽျူဝ်းယေးပႃႇတီႇ	၂၀၁၁ လိူၼ်မၢတ့်ၶျ် ၃၀	၂၀၁၆ လိူၼ်မၢတ့်ၶျ် ၃၀
ၵႅမ်ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း	တီႇႁတူႇရ ဢူးတိၼ်ႇဢွင်ႇမျိၼ်ႉဢူး	ပျီႇထွင်ႇၸုၵျၢၼ်ႉၶႅင်ႇယေးၼိၼ့် ၽုၼ်ႉၽျူဝ်းယေးပႃႇတီႇ	၂၀၁၁ လိူၼ်မၢတ့်ၶျ် ၃၀	၂၀၁၂ လိူၼ်ၵျူႇလၢႆႇ ၁
ၵႅမ်ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း	ဢူးၺၢၼ်ႇထုၼ်း	ၵူၼ်းသိုၵ်းတပ်ႉမတေႃႇ	၂၀၁၂ ဢေႃးၵၢတ်ႉ ၁၅	၂၀၁၆ လိူၼ်မၢတ့်ၶျ် ၃၀

ဢဝ်ထၢၼ်ၽွင်းလူင် တင်းမူတ်း (႓႖) ဢၼ်သေ ၽွတ်ႈႁႅၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ။

၂၀၁၆ တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ

ဢိင်လူၺ်ႈ လၵ်းမိူင်း 2008 သေယဝ်ႉ ဢဝ် ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း၊ ၵႅမ်ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း၊ ၽွင်းလူင်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်၊ ၸွမ်ထတ်းသိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၽွတ်ႈႁႅၼ်းဝႆႉ ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လႆႈသႂ်ႇပႃး ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈဢၼ်ဝႃႈ ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ်ၸိုင်ႈမိူင်းသေၵေႃႈ ၽွတ်ႈႁႅၼ်းဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ တေႃႇထိုင် ဢူးဝိၼ်းမျိၼ်ႉၶိုၼ်ႈမႃး ထၢၼ်ၽွင်းလူင် မီးယူႇ (႒႔) ဢၼ်ယဝ်ႉ။

ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈ	ၸိုဝ်ႈ	ပႃႇတီႇ	ဝၼ်းတႄႇ ႁၢပ်ႇၵၢၼ်	ဝၼ်းပုၼ်ႈၽွၼ်းသုတ်း
ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း	ဦးဝင်းမြင့်	ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉ	၂၀၁၈ လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် ၃၀	တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈၼႆႉ
ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း	ဦးထင်ကျော်	ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၽၢႆႇၼွၵ်ႈ	၂၀၁၆ လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် ၃၀	၂၀၁၈ လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် ၂၁
ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ် ၸိုင်ႈမိူင်း	တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ	ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉ	၂၀၁၆ လိူၼ်ဢေႇပရႄႇ ၆ ရက်	တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈၼႆႉ
ၵႅမ်ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း	ဢူးမျိၼ်ႉသူၺ်ႇ	ပျီႇထွင်ႇၸုၵျၢၼ်ႇၶႅင်ႇယေးၼိၼ်ႉ ၽုၼ်ႉၽျူဝ်းယေးပႃႇတီႇ	၂၀၁၆ လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် ၃၀	တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈၼႆႉ
ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းၸူဝ်ႈၵႅပ်ႉ			၂၀၁၈ လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် ၂၁	၂၀၁၈ လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် ၃၀
ၵႅမ်ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း	ဢူးႁိၼ်ႇၼရီႇဝႅၼ်ႇထီးယူႇ	ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉ	၂၀၁၆ လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် ၃၀	တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈၼႆႉ

တွၼ်ႈသၢင်ႈၾိင်ႈမိူင်း

ၼႅင်ႇငၢၼ်းတေႃႇဢေးၶျၢၼ်းတႃႇယႃႇယေးၼိၼ်ႉ ၽုၼ်ႉၽျူဝ်းယေးၶွင်ႇၸီႇ

မိူဝ်ႈပၢၼ်သိုၵ်းၽွင်းငမ်းမႃးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးလုမ်းတႅၼ်းၽွင်းသၢင်ႈၾိင်ႈမိူင်း။ လုၵ်ႉတီႈ ၼႅင်ႇငၢၼ်ႇတေႃႇဢေးၶျၢၼ်းတႃႇယႃႇယေးၶွင်ႇၸီႇသေ လႆႈၸၼ်ၾိင်ႈမိူင်းသေၵေႃႈ မၵ်းမၼ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်မီးဢွင်ႈတီႈ တႅၼ်းၽွင်း တႃႇ ႔႘႑ တီႈၼၼ်ႉ သီႇပီ ႁွင်ႉဢဝ် ၼိုင်ႈပွၵ်ႈယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 1990 ၼၼ်ႉ လႆႈႁဵတ်းပၼ် ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၵူႈထၢၼ်ႈသေတႃႉ ဢမ်ႇလႆႈမၵ်းမၼ်ႈပၼ် ၽွၼ်းလႆႈပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈမႃး။

ၽွၼ်းလႆႈပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၵူၼ်းမိူင်း ပီ 1990

ပႃႇတီႇ	သဵင်ဢၼ်လႆႈ	ဢွင်ႈတီႈ	%
			ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း	ဢွင်ႈတီႈ %
အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်	၇,၉၄၃,၆၂၂	၃၉၂	၅၈.၇	၇၉.၇
ရှမ်းအမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်	၂၂၂,၈၂၁	၂၃	၁.၇	၄.၇
ပါတီငယ်များနှင့် တစ်သီးပုဂ္ဂလများ	၁,၆ဝ၆,၈၅၈	၈၂	၁၂.၁	၂.၄
ရခိုင်အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်	၁၆ဝ,၇၈၃	၁၁	၁.၂	၂.၂
တိုင်းရင်းသားစည်းလုံးညီညွတ်ရေးပါတီ	၂,၈ဝ၅,၅၅၉	၁၀	၂.၁	၂.ဝ
မွန်အမျိုးသားဒီမိုကရက်တစ်တပ်ဦး	၁၃၈,၅၇၂	၅	၁.ဝ	၁.ဝ
လူ့အခွင့်အရေးအတွက် အမျိုးသားဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ	၁၂၈,၁၂၉	၄	၁.ဝ
ချင်းအမျိုးသားဒီမိုကရေစီပါတီ	၅၁,၁၈၇	၃	ဝ.၄	ဝ.၈
ကချင်ပြည်နယ် ဒီမိုကရေစီကွန်ဂရက်	၁၃,၉၉၄	၃	ဝ.၁	ဝ.၁
အမျိုးသား ဒီမိုကရေစီပါတီ	၇၂,၆၇၂	၃	ဝ.၅	ဝ.၁
ပြည်ထောင်စုအမျိုးသားပအို့ဝ်အဖွဲ့ချုပ်	၃၅,၃၈၉	၃	ဝ.၃	ဝ.၁
ကယားအမျိုးသားညီညွတ်ရေးဒီမိုကရက်တစ်အဖွဲ့ချုပ်	၁၆,၅၅၃	၂	ဝ.၁	ဝ.၁
ကယား ပြည်နယ် တိုင်းရင်းသားများညီညွတ်ရေးအဖွဲ့ချုပ်	၁၁,၆၆၄	၂	ဝ.၁	-
နာဂတောင်တန်းဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးပါတီ	၁ဝ,၆၁၂	၂	ဝ.၁	-
တအောင်း (ပလောင်) အမျိုးသားညီညွတ်ရေးဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်	၁၆,၅၅၃	၂	ဝ.၁	-
ဇိုမီးအမျိုးသားကွန်ဂရက်	၁၈,၆၃၈	၂	ဝ.၁	-
သဵင်ႈ ႁူမ်ႈ (တၢင်းၼမ်သဵင်ႁူမ်ႈ ၈၇.၇ %)	၁၃,၂၅၃,၆ဝ၆	၄၉၂	၁၀၀
သဵင်ဢမ်ႇၶဝ်ႈၶႂၢင်ႇ	၁၅,၈၅၈,၉၁၈
သဵင်ၸွမ်ပိူင်	၁၅,၁၁၂,၅၂၄
ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းပၼ်သဵင်လႆႈ	၂ဝ,၈၁၈,၃၁၃

၂၀၁၁ - ၂၀၁၆

ဢိင်လူၺ်ႈ လၵ်းမိူင်း 2008 သေ လႆႈၸတ်းႁဵတ်းမႃး ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၵူႈထၢၼ်ႈ မိူဝ်ႈ ပီ 2010 လိူၼ်ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇ ဝၼ်းတီႈ 7 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၽွင်းလႆႈလိုၼ်းသုတ်းမၼ်းၼၼ်ႉ ၵေႃၵမ်ၵၢၼ် ၶဝ် လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇမႃးမိူဝ်ႈ ဝၼ်းတီႈ ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇ 17 ပီ 2010 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[1][2] Archived 2020-08-17 at the Wayback Machine.[3] Archived 2021-01-14 at the Wayback Machine.[4] Archived 2020-12-14 at the Wayback Machine.

လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ

ၼႂ်းၵႃႈဢွင်ႈတီႈ တႅၼ်ႈၽွင်းတီႈ လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ တႃႇ ႒႒႔ တီႈၼၼ်ႉ လႆႈလိူၵ်ႈတၢင်ႇမႃး ႑႖႘ တီႈယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ၼပ်ႉတႅၼ်းၽွင်း ပႃႇတီႇ-

မၢႆ	ပႃႇတီႇ	%	ႁူပ်ၼပ်ႉ
1	ပြည်ထောင်စု ကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ	76,79%	129
2	ရခိုင်တိုင်းရင်းသားများ တိုးတက်ရေးပါတီ	4,17%	7
3	တိုင်းရင်းသား စည်းလုံး ညီညွတ်ရေးပါတီ	2,98%	5
4	အမျိုးသား ဒီမိုကရေစီ အင်အားစု	2,38%	4
5	ချင်းတိုးတက်ရေးပါတီ	2,38%	4
6	ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများ ဒီမိုကရက်တစ် ပါတီ	1,78%	3
7	မွန်ဒေသလုံးဆိုင်ရာ ဒီမိုကေရစီ ပါတီ	1,78%	3
8	ဖလုံ - စဝေါ် ဒီမိုကရက်တစ် ပါတီ	1,78%	3
9	ချင်းအမျိုးသားပါတီ	1,19%	2
10	‘ဝ’ ဒီမိုကရက်တစ် ပါတီ	0,60%	1
	ပႃႇတီႇတၢင်ႇၸိူဝ်း	4,17%	7
ႁူမ်ႈ		100%	168

လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၵူၼ်းမိူင်း

ၼႂ်းၵႃႈဢွင်ႈတီႈတႅၼ်းၽွင်း လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၵူၼ်းမိူင်း ႔႔႐ တီႈၼၼ်ႉ လိူၵ်ႈတၢင်ႇမႃး တႃႇ ႓႓႐ တီႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တႅၼ်းၽွင်းၸိူဝ်းဢၼ်ထုၵ်ႇလိူၵ်ႈတၢင်ႇမႃး ၸွမ်းလူၺ်ႈ ပႃႇတီႇၼၼ်ႉ-

မၢႆ	ပႃႇတီႇ	%	ႁူပ်ၼပ်ႉ
1	ပြည်ထောင်စု ကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ	78,48%	259
2	ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများ ဒီမိုကရက်တစ် ပါတီ	5,45%	18
3	တိုင်းရင်းသား စည်းလုံး ညီညွတ်ရေးပါတီ	3,64%	12
4	အမျိုးသား ဒီမိုကရေစီ အင်အားစု	3,64%	12
5	ရခိုင်တိုင်းရင်းသားများ တိုးတက်ရေးပါတီ	2,72%	9
6	မွန်ဒေသလုံးဆိုင်ရာ ဒီမိုကေရစီ ပါတီ	0,91%	3
7	ပအိုဝ်း အမျိုးသား အဖွဲ့ချုပ်	0,91%	3
8	ချင်းအမျိုးသားပါတီ	0,61%	2
9	ချင်းတိုးတက်ရေးပါတီ	0,61%	2
10	ဖလုံ - စဝေါ် ဒီမိုကရက်တစ် ပါတီ	0,61%	2
11	‘ဝ’ ဒီမိုကရက်တစ် ပါတီ	0,61%	2
12	Unity and Democracy Party of Kachin State	0,30%	1
13	ကရင်ပြည်သူ့ပါတီ	0,30%	1
14	အင်းအမျိုးသား ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး ပါတီ	0,30%	1
15	တအောင်း (ပလောင်) အမျိုးသားပါတီ	0,30%	1
	ပႃႇတီႇတၢင်ႇၸိူဝ်း	0,61%	2
ႁူမ်ႈ		100%	330

ယွၼ်ႉလူၺ်ႈ ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ 2010 သေ ဢၼ်ပဵၼ်ပၢင်ၵုမ်လုမ်းတႅၼ်းၽွင်း ၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇမႃး မိူဝ်ႈပီ 2011 လိူၼ်ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ (1) ဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈၼၢမ်းလုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၵူၼ်းမိူင်းၼႆႉ ပဵၼ် ဢူးသူၺ်ႇမၢၼ်း လႄႈ ဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈၼၢမ်း လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ် ဢူးၶိၼ်ႇဢွင်ႇမျိၼ်ႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢႃႇယု လႆႈသုတ်းမိူဝ်ႈ ပီ 2016 လိူၼ်ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ (31) ဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

၂၀၁၆ - တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ

ၽွင်းတိုၵ်ႉပၼ်သဵင် တီႈဢွင်ႈပၼ်သဵင်ႈဢွင်ႈၼိုင်ႈ

ဝႂ်ပၼ်သဵင်လႄႈ ၵွၼ်ႈမိၵ်ႈမၢႆ

ၸွမ်းလူၺ်ႈၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၵေႃၵမ်ၵၢၼ် ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 13 လိူၼ်ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇ 2015 ၼၼ်ႉသေ ဢၼ်ပဵၼ် ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉၼႆႉ လႆႈဢွင်ႈတီႈတႅၼ်းၽွင်း တီႈလုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၵူၼ်းမိူင်း ႒႓႘ ဢွင်ႈ လႄႈ တီႈဢွင်ႈ လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ႓႔႘ ဢွင်ႈသေ လႆႈပူၼ်ႉလိူဝ်သေ တၢင်းလူဝ်ႇႁူဝ်ၼမ်တႅၼ်းၽွင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၽွၼ်းလႆႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရ​ေႇၸီႇ ဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉၼႆႉ ၶဝ်ၸၢင်ႈလိူၵ်ႈတၢင်ႇ ၸဝ်ႈၸွမ်ၸိုင်ႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈယူႇယဝ်ႉ။

လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ

လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၂၀၁၅
ပႃႇတီႇ		ဢွင်ႈတီႈတႅၼ်းၽွင်း	ပႄႉ/သုမ်း	ဢွင်ႈတီႈ %	သဵင် %	သဵင်	+/−
	NLD	၁၃၅	၁၃၂	၆၀.၂၇
	USDP	၁၁	၁၁၃	၄.၉၁
	ANP	၁၀	၄	၄.၄၆
	SNDP	၃	၂	၁.၃၄
	TNP	၂	၂	၀.၈၉
	ZCD	၂	၂	၀.၈၉
	MNP	၁	၁	၀.၄၅
	တစည	၁	၄	၀.၄၅
	PNO	၁	၁	၀.၄၅
	တူဝ်သုၼ်ႇလဵဝ်	၂	၂	၀.၈၉
	AMRDP	၀	၄	၀
	SNDP	၀	၃	၀
	တၢင်ႇၸိူဝ်း	၀	၁၈	၀
	တပ်ႉမတေႃႇ	၅၆		၂၅.၀၀	–	–	၀

ႁူမ်ႈ

၂၂၄

၁၀၀

လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၵူၼ်းမိူင်း

ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၵူၼ်းမိူင်း ၂၀၁၅
ပႃႇတီႇ		ဢွင်ႈတီႈတႅၼ်းၽွင်း	ပႄႉ/သုမ်း	ဢွင်ႈတီႈ %	သဵင် %	သဵင်	+/−
	NLD	၂၅၅	၂၁၈	၅၇.၉၅
	USDP	၃၀	၁၈၂	၆.၈၂
	ANP	၁၂	၄	၂.၇၃
	SNLD	၁၂	၁၂	၂.၇၃
	PNO	၃		၀.၆၈
	TNP	၃	၁	၀.၆၈
	LNDP	၂	၂	၀.၄၅
	ZCD	၂	၂	၀.၄၅
	KSDP	၁		၀.၂၃
	KDUP	၁		၀.၂၃
	WDP	၁	၁	၀.၂၃
	တူဝ်သုၼ်ႇလဵဝ်	၁	၁	၀.၂၃
	ဢွင်ႈတီႈၸိူဝ်းဢမ်ႇပဵၼ်ႁဵတ်း ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၼႃႈလိၼ် ဢမ်ႇၼိမ်ၵတ်းယဵၼ်	၇		၁.၅၉
	တပ်ႉမတေႃႇ	၁၁၀		၂၅.၀၀	–	–	၀

ႁူမ်ႈ

၄၄၀

၁၀၀

၁၀၀

လုၵ်ႉတီႈပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၵူႈထၢၼ်ႈ 2015 သေ ဢၼ်ပဵၼ် ပၢင်ၵုမ်လုမ်းတႅၼ်းၽွင်း ပွၵ်ႈၵမ်းသွင် ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃး တႅၼ်းၽွင်းလုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇႁွင်ႉဢဝ် မိူဝ် ပီ 2016 လိူၼ်ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ (1) ဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽူႈၼၢမ်း လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၵူၼ်းမိူင်းၼႆႉ ပဵၼ် ဢူးဝိၼ်းမျိၼ်ႉ လႄႈ ၽူႈၼၢမ်းလုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၼႆႉ ပဵၼ် မၢၼ်းဝိၼ်းတၢၼ်းၶႅင်ႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တွၼ်ႈတတ်းသိၼ်

တွၼ်ႈတတ်းသိၼ် မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ မီးလွင်ႈမၵ်းၶၢၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ၾိင်ႈမိူင်းလႄႈ ပိူင်တတ်းသိၼ် ၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်ဢင်းၵိတ်ႉၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉၵိုတ်းဝႆႉယူႇသေတႃႉ တွၼ်ႈတႃႇ တတ်းသိၼ်လႆႈ ပၢၵ်ႇၼႃႈၵူၼ်းတင်းၼမ်တႄႉ ဢမ်ႇပႆႇမီး လွင်ႈမၼ်ႈၸႂ်။ တွၼ်ႈတတ်းသိၼ်ၼႆႉ ဢမ်ႇပႆႇၸုၵ်းမၼ်ႈလႆႈႁင်းၶေႃ ၵႃႈတီႈ ၵၼ်ၽွင်းငမ်း။ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇတဵမ် လွင်ႈႁုမ်ႇငမ်း လုမ်းတတ်းသိၼ် ၵူႈမိူင်းမိူင်း။ ပီ 2011 ဝၢႆးသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵူၼ်းမိူင်းၶိုၼ်ႈမႃးယဝ်ႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၽၢႆႇတတ်းသိၼ်ၵေႃႈ လႆႈမီး လွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။

ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်း

မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆ့ ၸႅၵ်ႇဝႆႉ ၸႄႈမိူင်း ႗ ၸႄႈမိူင်း လႄႈ ၸႄႈတိူင်း ႗ ၸႄႈတွၼ်ႈသေ ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်း ၸႅၵ်ႇဝႆႉမီးယူႇ ႑႔ ဢၼ်ယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸႄႈမိူင်းၸႄႈတိူင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၸႅၵ်ႇဝႆႉ ၸွမ်းၼင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵူၼ်းယဝ်ႉ။ ၸႄႈမိူင်း ႗ ၸႄႈမိူင်းၼႆႉပဵၼ် ၸႄႈမိူင်းၶျၢင်း၊ ၸႄႈမိူင်းၶၢင်၊ ၸႄႈမိူင်းယၢင်းၽိူၵ်ႇ၊ ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင်၊ ၸႄႈမိူင်းမွၼ်း၊ ၸႄႈမိူင်းရၶႅင်ႇ လႄႈ ၸႄႈမိူင်းတႆး ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸႄႈတိူင်း 7 ၸႄႈတိူင်းၼၼ်ႉ ပဵၼ် ၸႄႈတိူင်းဢေႇယႃႇဝတီႇ၊ ၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ်ႇ၊ ၸႄႈတိူင်းမၵူၺ်း၊ ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ၊ ၸႄႈတိူင်းၸႄႈၵႅင်း၊ ၸႄႈတိူင်းတၼိၼ်းတႃႇယီႇ လႄႈ ၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

လၵ်းမိူင်း ၂၀၀၈

ၸႄႈတိူင်း မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈၼႆႉ မၢၼ်ႈၶဝ်ႁွင်ႉဝႃႈ (မၢၼ်ႈ: တိုင်း) ၼႆသေ ဢိင်ၼိူဝ် လၵ်းမိူင်း ၂၀၀၈ သေ ၸင်ႇလႆႈလႅင်ႈလၢႆႈႁွင်ႉဝႃႈ (မၢၼ်ႈ: တိုင်းဒေသကြီး) ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸႄႈမိူင်း (႗) ၸႄႈမိူင်းၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈသင်။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ၵႃး မီးဝႆႉ ၼႃႈလိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် (႑) ဢၼ် လႄႈ တိူင်း/ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ ႁူမ်ႈ (႖) ဢၼ်ယဝ်ႉ။

ၸႄႈမိူင်း

1. ၸႄႈမိူင်းၶျၢင်း
2. ၸႄႈမိူင်းၶၢင်
3. ၸႄႈမိူင်းယၢင်းၽိူၵ်ႇ
4. ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင်
5. ၸႄႈမိူင်းမွၼ်း
6. ၸႄႈမိူင်းရꧠႅင်ႇ
7. ၸႄႈမိူင်းတႆး

ၸႄႈတိူင်း

1. ၸႄႈတိူင်းဢေႇယႃႇဝတီႇ
2. ၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ်
3. ၸႄႈတိူင်းမၵူၺ်း
4. ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ
5. ၸႄႈတိူင်းၸႄႈၵႅင်း
6. ၸႄႈတိူင်းတၼိၼ်းတႃႇယီႇ
7. ၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈ

ၼႃႈလိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်

1. ၼေႇပျီႇတေႃႇ

ၸႄႈတိူင်း ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ လႄႈ ၼႃႈလိၼ် ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ

တီႈၼႂ်း ၸႄႈမိူင်းတႆး

1. ၼႃႈလိၼ်ပလွင်ႈၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ
2. ၼႃႈလိၼ်ၵူဝ်းၵၢင်ႉၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ
3. ၼႃႈလိၼ်ပဢူဝ်းၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ
4. ၼႃႈလိၼ်ထၼုၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ
5. တိူင်းဝႃႉၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ

တီႈၼႂ်းၸႄႈတိူင်းၸႄႈၵႅင်း

1. ၼႃႈလိၼ်ၼႃႇၵၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ

ၸုမ်းၵူႈမိူင်းမိူင်း ဢၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ

1. Asian Development Bank (ADB)
2. Association of Southeast Asian Nations (ASEAN)
3. CCC
4. CP
5. United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (ESCAP)
6. Food and Agriculture Organization (FAO)
7. G-77
8. International Atomic Energy Agency (IAEA)
9. International Bank for Reconstruction and Development (IBRD)
10. International Civil Aviation Organization (ICAO)
11. International Committee for Radionuclide Metrology (ICRM )
12. International Development Association (IDA)
13. International Fund for Agricultural Development (IFAD)
14. International Finance Corporation (IFC )
15. International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies (IFRCS)
16. International Monetary Fund (IMF)
17. International Maritime Organization (IMO)
18. Intelsta
19. Interpol
20. International Olympic Committee (IOC)
21. ITU
22. NAM
23. OPCW
24. UN
25. UNCTAD
26. UNESCO
27. UNIDO
28. UPU
29. WHO
30. WMO
31. WTO
32. BIMSTEC
33. GMS(Greater Mekong Subregion)