မတူႇပီႇ၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းမတူႇပီႇ (မၢၼ်ႈ: မတူပီမြို့, ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Matupi) ၼႆႉ မီးဝႆႉ တီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းမတူႇပီႇ၊ ၸႄႈတွၼ်ႈမိၼ်းတတ်ႉ ဢၼ်မီး ပွတ်းၸၢၼ်း ၸႄႈမိူင်းၶျၢင်း၊ တီႈၽၢႆႇတူၵ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉသေ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးလၢႆပီၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ် ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈမၢႆသွင် ႁင်ႈ ၸႄႈမိူင်းၶျၢင်းယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈဝဵင်းမတူႇပီႇယဝ်ႉ။ တီႈပွင်ႇမၼ်းဝႃႈ မတူႇ=ၵူၼ်းၶိူဝ်းၶျၢင်းမတူႇ၊ ပီႇ = ဢၼ်ယႂ်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းႁိမ်းႁွမ်းမတူႇပီႇၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ မတူႇတႄးၼႆယဝ်ႉ။ တႄး=ဢၼ်လဵၵ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။

ဝဵင်းမတူႇပီႇ
ဝဵင်း
ဝဵင်းမတူႇပီႇ ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ် ၼႄဢွင်ႈတီႈဝဵင်း
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 21°35′N 93°26′E
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈမိူင်း	ၶျၢင်း
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈမိၼ်းတတ်ႉ
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းမိၼ်းတတ်ႉ
ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (2014)	၈,၆၂၂
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ (UTC+6:30)

ဝၢႆးသေ မိူင်းမၢၼ်ႈလႆႈလွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃႈယဝ်ႉ ထိုင် ပီ 1949 မႃး ၸင်ႇပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၶုၼ်ၽွင်းၼႃႈလိၼ်မႃးယဝ်ႉ။ ဝဵင်းမတူႇပီႇၼႆႉ မီးၽၢႆႇတူၵ်း ဝဵင်းမိၼ်းတတ်ႉသေ ယၢၼ် ႗႐ လၵ်းသေ မီးၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ဝဵင်းပလႅတ်ႉဝ ယၢၼ်ၵႆ ႗႕ လၵ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးတင်း သၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ် မိူင်းပႃႇၵိတ်ႉသတၢၼ်ႇဢွၵ်ႇၼႆႉ ယၢၼ်ၵႆ ႑႐႐ လၵ်းယဝ်ႉ။ တီႈထုင်ႉမတူႇပီႇၼႆႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မီး ႒႕႐႐႐ ပၢႆယဝ်ႉ။ ဝဵင်းမတူႇပီႇၼႆႉ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင် မီး ႒ လၵ်းပၼ်မူၼ်းယဝ်ႉ။

ၼႃႈလိၼ်

ဝဵင်းမတူႇပီႇၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ်ၵွင်းလွႆ ဢၼ်ၵႂၢင်ႈသေ ဢၼ်မီး တၢင်းသုင် ႔႐႐႐ ထတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိူၼ်လူင်လွႆလူင်ၸိူဝ်းၼႆႉ လွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ဢၼ်ပဵၼ် ႁွင်ႈလေးမျူဝ်ႉ လႄႈ ႁွင်ႈၵွင်ဝႃ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းပႃႇထိူၼ်ႇၼႆႉ တူဝ်သဝ်းလိူင်ႇၼမ်သေ ၵူၼ်းၶိူဝ်းမတူႇၶဝ်ၼႆႉ လႆႈၸႂ်လႄႇထိူၼ်ႇယဝ်ႉ။ ပေႃးထၢင်ၶၢဝ်းမႆႈမႃး ဢဝ် ၽိူဝ်ႇမႆႉၸိူဝ်းႁူင်ႈတူၵ်းၼၼ်ႉ ၵွင်သေ ၸုတ်ႇၽႆးသေ ၵူၼ်းဢွၼ်ၵၼ် ဢွၵ်ႇလိုပ်ႈထိူၼ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ၽိင်ႈထုင်းၶဝ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပႃႇထိူၼ်ႇၼႆႉ လိူၵ်ႉၵႂၢင်ႈၼႃႇလႄႈ မိူဝ်ႈပႆႇပဵၼ်သိုၵ်းၼၼ်ႉ မီးၸူင်၊ မီးၸၢင်ႉထိူၼ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ ၽွင်းၶၢဝ်းတူဝ်ႈတၼ်း ဢွၼ်ၵၼ် ဢွၵ်ႇလိုဝ်ႈႁိူဝ်ႉလိုဝ်ႈၸႂ် ၸွမ်းၽင်ႇႁွင်ႈသေ ဢွၼ်ၵၼ် မဵတ်းပႃယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် လွၵ်းႁႆႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ် ၽၢင်မုင်ႈယဵမ်ႈ ဢၼ်ႁၢင်ႈလီဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ပြုလုပ်လေ့ရှိကြသည်။ ဤသို့တောတောင်ရေမြေ တင့်တယ်သည်တွင် တောင်ယာလယ်ကွက်များမှာလည်း ရှုမျှော်ခင်းတစ်ရပ် ဖြစ်၏။

သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း

ဝဵင်းမတူႇပီႇ ၼႆႉ ယွၼ်ႉပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်တူၵ်းၸွၵ်ႉသေပိူၼ်ႈလႄႈ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်းၼႆႉ ဢမ်ႇပႆႇၶႅမ်ႉလႅပ်းမႃးလီလီ။ မီးသဵၼ်ႈတၢင်းရူတ်ႉၵႃးပဵၼ်ပွတ်းပဵၼ်တွၼ်ႈ ဢၼ်လုၵ်ႉဢဝ် မိၼ်းတတ်ႉ ၵၢႆႇဝႆႉၸူးပလႅတ်ႉဝၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ပေႃးဝႃႈ ႁဵတ်းတၢင်းရူတ်ႉၵႃးယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇတႄႉ သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်းၵေႃႈ ဢၢပ်ႈတေၶႅမ်ႉလႅပ်ႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇ လုၵ်ႉတီႈၼိုင်ႈၵႂႃႇတီႈၼိုင်ႈၼႆႉ ၵူၺ်းမီး သဵၼ်ႈတၢင်းႁူၵ်းထတ်း ဢၼ်ပဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းၵူၼ်းပႆၼၼ်ႉၵူၺ်း။

သၢႆတၢင်းလူမ်း၊ သၢႆတၢင်းၼမ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးလႃးလႃးလႄႈ လွင်ႈၵုၼ်ႇသိၼ်ဢဝ်ၶဝ်ႈၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ဢမ်ႇမီးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၵူၼ်းမၢၵ်ႈၵမ်ႈၽွင်ႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းမိူင်းထုင်ႉၼၼ်ႉတႄႉ ၵူၺ်းဢွၼ်ၵၼ် ၼုင်ႈမႆ ၶူဝ်းၶွင်ၸိူဝ်းပဵၼ်ၼႂ်းတိၼ်ၼႂ်းမိုဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းထုင်ႉၼၼ်ႉ ၵမ်ႉပႃႈၼမ် ဢွၼ်ၵၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၶဝ်ႈႁႆႈယဝ်ႉ။ မၢင်ၸိဝ်းၵေႃႈ ၵႂႃႇတီႈ ထုင်ႉမိၼ်းတတ်ႉ လႄႈ ထုင်ႉႁႃးၶႃးသေ ၵႂႃႇႁဵတ်းၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းသေၵေႃႈ ႁႃလဵင်ႉတွင်ႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈၵူၼ်းယူႇသဝ်း

ထုင်ႉမတူႇပီႇ ၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈတူၵ်းၸွၵ်ႉၼႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈလၢႆး ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈလႄႈ တေလႆႈဝႃႈ လွင်ႈယူႇသဝ်းၵုမ်ႇထူၼ်ႈယူႇၼႆယဝ်ႉ။ တီႈထုင်ႉမတူႇပီၼႆႉ ၵူၼ်းၶိူဝ်းၶျၢင်း ႓ မဵဝ်းယူႇသဝ်းသေ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ပဵꧣ် ၵူၼ်းၶိူဝ်းမတူႇ၊ ၵူၼ်းၶိူဝ်းၸူဝ်း လႄႈ ၵူၼ်းၶိူဝ်းမေႇရၢၼ်ႇယဝ်ႉ။ ၵမ်ႉၼမ်ပဵၼ် ၵူၼ်းၶိူဝ်းၸူဝ်းသေ တီႈဝဵင်းမတူႇပီႇၼႆႉ ၵူၼ်းၶိူဝ်းၶျၢင်းၶဝ်ယူႇသဝ်းသေ ၵမ်ႉၼမ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၵိူဝ်းယမ်ၽီ ၸွမ်းၼင်ႇၽိင်ႈထုင်ႈမီးမႃးၼၼ်ႉလႄႈ ၵူၼ်းၵိူဝ်းယမ် ၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇမီးဝႆႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈယဝ်ႉ။

ၸၢဝ်းပုတ်ႉထတႄႉ တေလႆႈဝႃႈပႆႇမီးတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ တီႈဝဵင်းမတူႇပီႇၼႆႉ မီးၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈပူၵ်းပွင်သႃႇသၼႃႇ လႄႈ မီး မုၼ်ၸဝ်ႈပူၵ်းပွင်သႃႇသၼႃႇ ပႃးၼိုင်ႈ ယူႇယဝ်ႉ။ ၵူႈပီၵူႈပီ တႄႇဢဝ် လိူၼ်တီႇသႅမ်ႇပႃႇတေႃႇ လိူၼ်ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်း ပွႆးယူႇသူၵ်ႉ လႄႈပွႆဢူၺ်ပီ ႁွင်ႉ ပွႆးပၢတ်ႇၶဝ်ႈၼမ်ႉမႂ်ႇၼၼ်ႉလႄႈသင် ပွႆးၽီလူင် ၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈသင် ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်း ၼိူဝ်ဝဵင်းၼွၵ်ႈဝဵင်းပေႃးၸွတ်ႇယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် ၵၢင်ဝၼ်းတူၵ်းတေႃႇပေႃးထိုင်မိူင်းလႅင်း ဢွၼ်ၵၼ် တူမ်ႈႁုင်ႈၵိၼ် ၼိူဝ်ႉဝူဝ်း၊ ၼိူဝ်ႉမူသေ ဢွၼ်ၵၼ်ၵိၼ် ၼမ်ႉၶဝ်ႈမွင်ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ပႃးလႅမ်ႈၽႆးသေ ၵႂႃႇႁိူၼ်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ ႁိူၼ်းၼိုင်ႈ။ တင်းၶမ်ႈတင်းၶိုၼ်း ဢမ်ႇဢွၼ်ၵၼ်ၼွၼ်းသေ ႁဵတ်းၵွင်ၽႆးလူင်ယဝ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် မၢဝ်ႇမၢဝ်ႇသၢဝ်သၢဝ်ၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ် ႁွင်ႉၵႂၢမ်း ဢၼ်ႁွင်ႉမၢၵ်ႇတႃႇ လွင်ႈပၢတ်ႇၶဝ်ႈၼမ်ႉမႂ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈပၢၼ်ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် ၽွင်းငမ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပႆႇမီး ႁူင်းႁဵၼ်းသွၼ်လိၵ်ႈ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ႁူင်းႁဵၼ်းၼ်ႉသုင် မီး ၼိုင်ႈႁူင်း၊ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉၵၢင် မီး ႒ ႁူင်း လႄႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈ မီး ႓႓ ႁူင်းယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ယွၼ်ႉ ၵၢၼ်တမ်းၽႅၼ်ပျီႇတေႃႇသႃႇလႄႈ ၶူဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ႁဵတ်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။

တီႈဝဵင်းမတူႇပီႇ ၼႆႉ မိူဝ်းၵွၼ်ႇၵွၼ်ႇ ႁူဝ်ႁိူၼ်းၵူၼ်း မီးမႃး ႑႐႐႐ ပၢႆဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ မတူႇ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပွင်ႇဝႃႈ ၵူၼ်းၶိူဝ်းမတူႇသေ ပီႇ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မီးတီႈပွင်ႇဝႃႈ ဢၼ်ယႂ်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢၼ်ႈဢွၼ်ၸိူဝ်းဢိူမ်ႈၸပ်းမတူႇပီႇၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ မတူႇတႄးၼႆယဝ်ႉ။ တီႈပွင်ႇ တႄးဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ဢၼ်လဵၵ်ႉ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ မတူႇပီႇ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်တီႈ ၽူႈယႂ်ႇ ၵူၼ်းၶိူဝ်းမတူႇ ၶဝ်ယူႇၼႆႁိုဝ်၊ ဢမ်ႇၼၼ် ပဵၼ် ဝၢၼ်ႈဝဵင်းယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ တီႈၼႂ်းထုင်ႉမတူႇပီႇႁိုဝ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇလႆႈႁူႉတႅတ်ႈတႅတ်ႈၼႅတ်ႈၼႅတ်ႈၼင်ႇၵဝ်ႇ။<ref>ပပ်ႉသႅၼ်သမ်ႇမၢၼ်ႈ၊ သွႆႉ (႘)