ပူဝ်ႇတထွင်ႇ၊ ၸႄႈဝဵင်း
ၸႄႈဝဵင်းပူဝ်ႇတထွင်ႇ ၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်း ၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈ၊ ၸႄႈတွၼ်ႈပွတ်းဢွၵ်ႇတႃႈၵုင်ႈ ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မီးဝႆႉ ၽြႃးပူဝ်ႇတထွင်ႇလႄႈ ၸင်ႇလႆႈႁွင်ႉၸိုဝ်ႈၵိုၵ်းဝႃႈပဵၼ် ၸႄႈဝဵင်းပူဝ်ႇတထွင်ႇ ဝႃႈၼႆႉယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ လႄႈ ၽၢႆႇႁွင်ႇၸႄႈဝဵင်းပူဝ်ႇတထွင်ႇၼႆႉ မီး ၸႄႈဝဵင်းပၸုၼ်ႇတွင်ႇ၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်းမီး ၸႄႈဝဵင်းသဵၵ်ႉၵၢၼ်း လႄႈ မႄႈၼမ်ႉတႃႈၵုင်ႈ (ယၢၼ်ႇၵူင်ႇမျိတ်ႉ)၊ ၽၢႆႇတူၵ်းမီး ၸႄႈဝဵင်းၵျွၵ်ႉတတႃး လႄႈ ၽၢႆႇႁွင်ႇ မီး ၸႄႈဝဵင်းမိင်ႇၵလႃႇတွင်ႇၺုၼ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
| ၸႄႈဝဵင်းပူဝ်ႇတထွင်ႇ | |
|---|---|
| ၸႄႈဝဵင်း | |
  ၸႄႈဝဵင်းပူဝ်ႇတထွင်ႇ | |
| ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 16°46′3″N 96°9′5″E / 16.76750°N 96.15139°Eၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 16°46′3″N 96°9′5″E / 16.76750°N 96.15139°E | |
| မိူင်း |
 မျၢၼ်ႇမႃႇ |
| ၸႄႈတိူင်း |
 ၸႄႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈ |
| ဝဵင်း | ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ |
| ၸႄႈတွၼ်ႈ | ပွတ်းဢွၵ်ႇတႃႈၵုင်ႈ |
| ၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆႇ[1] | 36 ထတ်း (11 မီႇတႃႇ) |
| ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ် | MST (UTC+6.30) |
| မၢႆသူင်ႇလိၵ်ႈ | ၁၁၁၆၁၊ ၁၁၁၆၂၊ ၁၁၁၆၃ |
ပွၵ်ႉပူဝ်ႇတထွင်ႇၼႆႉ မီးမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈ တႄႇတင်ႈဝဵင်းတၵူင်ႇ ဢၼ်ပဵၼ် ဝဵင်းမွၼ်းၵဝ်ႇၵဝ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းဢွၼ်ၵၼ်ႁပ်ႉႁွင်း သဵၼ်ႈၶူၼ်ႁူဝ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢဝ် ၶုၼ်သိုၵ်း (ဗိုလ်) ႁဵင်ၵေႃႉ (တစ်ထောင်)သေ ႁပ်ႉတွၼ်ႈလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈၼၼ်မႃးယဝ်ႉ။ တီႈပူဝ်ႇတထွင်ႇၼႆႉ ယွၼ်ႉၵွင်းမူးပူဝ်ႇတထွင်ႇလႄႈၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ၸိုဝ်ႈၵွင်းမူးပူဝ်ႇတထွင်ႇၼႆႉ ပေႃးဢဝ် ၽႃႇသႃႇမွၼ်းဝႃႈ ႁွင်ႉဝႃႈ ၵျၢႆႉတေးဢၢတ်ႉ (ကျိုက်ဒေးအပ်) ဝႃႈၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ် ၶုၼ်ပၵျီႈတေႃႇၼၼ်ႉ ဝုၼ်ႇလူင်တႃႈၵုင်ႈ ဢူးၼႅင်ႇ လႆႈၵုမ်းၵွင်းမူးၼႆႉမႃးယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ၵွင်းသ ဢၼ်မီးၵွင်းမူးပူဝ်ႇတထွင်ႇၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၵူင်းပွင်ႇၼၼ်ႉ ယၢမ်ႈမီးမႃးပႃႇႁဵဝ်ႈသိုၵ်းဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်သေ ထိုင်ပၢၼ်ဝၢႆးလင်မႃး ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ် ၸင်ႇၶၢႆႉဢွင်ႈတီႈမၼ်းမႃးယဝ်ႉ။[2]
တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းပူဝ်ႇတထွင်ႇၼႆႉ မီးပွၵ်ႉ (႑႐)ပွၵ်ႉ၊ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ (႕) ႁူင်း၊ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉၵၢင် (႒) ႁူင်း၊ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် (႖) ႁူင်း လႄႈ ၸၼ်ႉၸွမ် (႑) ဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ႁူင်းယႃပိူင်လူင်ဢၼ်ၼိုင်ႈ တီႈဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ႁူင်းယႃၸႄႈတွၼ်ႈပွတ်းဢွၵ်ႇ ဢိၵ်ႇပႃး ႁူင်းယႃၵူၼ်းမိူင်း (႓) ဢၼ်လႄႈ ႁူင်းယႃသုၼ်ႇတူဝ် မီး (႓) ဢၼ်ယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ဢၼ်ပဵၼ်လိၵ်ႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇ ၼႂ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ လိၵ်ႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇၵျေးမူင်ႇ ၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ ၂၀၁၂ လိူၼ်ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ တႃႈၼမ်ႉမျၢၼ်ႇမႃႇ ၶႂၢင်းပၼ်လႄႈ ႁူင်းၵၢၼ်ပလႄးမျေႇ ၸင်ႇဢဝ် တႃႈၼမ်ႉပူဝ်ႇတထွင်ႇ ၼၼ်ႉ လႅၵ်ႈလၢႆႈၵေႃႇသၢင်ႈပဵၼ် ႁူင်းလႅမ်း သေ ႁဵတ်းပဵၼ်တီႈလိုဝ်ႈႁိူဝ်ႉမွႆႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။
ယူင်ႉသၢင်ႈၸိူဝ်းလိုဝ်းလင်
မႄးထတ်းၼႂ်းပိူင်ၵၢၼ်ၵေႃႇတင်ႈဝဵင်း ဢၼ်ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်ၸၼ်မႃးၼၼ်ႉ ပႃးၸႄႈဝဵင်းပူဝ်ႇတထွင်ႇ မႃးယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ ယူင်ႉသၢင်ႈၸိူဝ်းပဵၼ်ပၢၼ်ၶူဝ်းလၼီႇၼၼ်ႉ ၵိုတ်းဝႆႉတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈ ၵေႃႇမတီႇ ဝဵင်းမူၼ်းၵူၼ်းၵိုၼ်း ၸႄႈလူင်တႃႈၵုင်ႈ သေ မၵ်းမၼ်ႈယူင်ႉသၢင်ႈမၢင်ၸိူဝ်း ၸိူဝ်းဢၼ်မီးဝႆႉတီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းပူဝ်ႇတထွင်ႇ ႁႂ်ႈပဵၼ်ယူင်ႉသၢင်ႈဢၼ်မီးလၢႆးမိုဝ်းလိုဝ်းလင်ၼၼ်ႉ ၼႆႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် လုမ်းၽွင်းလူင် (မၢၼ်ႈ: အတွင်းဝန်ရုံး) ဢၼ်တႄႇတင်ႈမႃး မိူဝ်ႈပီ ၁၈၉၀ ၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းပူဝ်ႇတထွင်ႇၼႆႉယဝ်ႉ။
| ၸိုဝ်ႈ | မဵဝ်းမၼ်း | ႁဵၼ်းလိၵ်ႈ | မၢႆတွင်း |
|---|---|---|---|
| ၽြႃးပူဝ်ႇတထွင်ႇ | ၽြႃး | သဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်းၼႃး (ၵၢၼ်းၼႃးလၢၼ်း) | |
| ၵျွင်းၽြႃးၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ ၸီႇရိၼ်ႇပတ်ႉတိတ်ႉ | ၵျွင်းၽြႃးၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ | ၁၅၂၊ သဵၼ်ႈတၢင်းပူဝ်ႇမျၢတ်ႉထုၼ်း | |
| လုမ်းၽွင်းလူင် | လုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ | ၃၀ဝ၊ သဵၼ်ႈတၢင်းတဵင်ႇၽျူႇ | မိူဝ်ႈပီ ၁၉၄၇ ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉဢွင်ႇသၢၼ်း ၶဝ် ထုၵ်ႇယိုဝ်းတၢႆတီႈၼႆႈ။ |
| ဢ.မ.ၵ (၂) ပူဝ်ႇတထွင်ႇ | ႁူင်းႁဵၼ်း | ၁၅၂၊ သဵၼ်ႈတၢင်းပူဝ်ႇမျၢတ်ႉထုၼ်း | (ဢွၼ်တၢင်း) ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် ၸဵင်ႉပီႇတႃႇ |
| ဢ.မ.ၵ (၄) ပူဝ်ႇတထွင်ႇ | ႁူင်းႁဵၼ်း | ၃၀ဝ၊ သဵၼ်ႈတၢင်းတဵင်ႇၽျူႇ | (ဢွၼ်တၢင်း) ႁူင်းႁဵၼ်းၸဵင်ႉမေႇရီႇ |
| ဢ.မ.ၵ (၆) ပူဝ်ႇတထွင်ႇ | ႁူင်းႁဵၼ်း | သဵၼ်ႈတၢင်းဢၼေႃႇယထႃႇ | (ဢွၼ်တၢင်း) ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် ဢင်းၵိတ်ႉ ၸဵင်ႉၽေႃးလ် |
| ၵျွင်းၽြႃးၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ ၸဵင်ႉမေႇရီႇ | ၵျွင်းၽြႃးၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ | ၃၇၂၊ သဵၼ်ႈတၢင်းပူဝ်ႇဢွင်ႇၵျေႃႇ | ၵျွင်းၽြႃးၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ ဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ ၼႂ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ |