ဝီႇၶီႇၽီးတီးယႃး

တၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019

တၢင်းပဵၼ်ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019 (COVID-19) ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် တၢင်းပဵၼ်မေႃၸပ်း ဢၼ်ပဵၼ်ယွၼ်ႉ တၢင်းပဵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းသၢႆတၢင်းထူၺ်ႈၸႂ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2[7] ၼၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[8][9][10] ပဵၼ်ဝၢႆးရႅတ်ႉ ဢၼ်ၶႂ်ႈငၢႆးၵၼ်တင်း ဝၢႆးရႅတ်ႉ SARS ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ လႆႈပဵၼ်လွင်ႈတၢင်း လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019-20 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[11][12] ဢၼ်ၼၼ်ႉၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ လွင်ႈဢႆႇ ဢမ်ႇၼၼ် ၶီႈၸၢမ်သေ ၸွမ်းသၢႆလူမ်းသေ လုၵ်ႉတီႈ လွတ်ႇၵူင်ထူၺ်ႈၸႂ်သေၵေႃႈ မေႃၸပ်းၸူး ၵေႃႉၼိုင်ႈ တေႃႇ ၵေႃႉၼိုင်ႈယဝ်ႉ။[13][14] တႄႇဢဝ် လွင်ႈတိူဝ်ႉၸမ်ႈ တေႃႇပေႃးၼႄ ၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ တႄႇဢဝ် 2 ဝၼ်း တေႃႇ ၼႂ်းၵႄႈ 14 ဝၼ်းယဝ်ႉ။[15][16] လွင်ႈသုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်း၊ လွင်ႈယူႇၵႆၵႆတင်း ၵူၼ်းဢႆ၊ လွင်ႈငိူင်ႉဝႄႈ လွင်ႈတိူဝ်ႈၸမ်ႉၼႃႈတင်းၵူၼ်းတၢင်ႇၵေႃႉၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းတေၸၢင်ႈ ၵႅတ်ႇၶႄလႆႈ လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ၼႆ လႆမီးတၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉၼင်ႇၼၼ်ယဝ်ႉ။[17] ယဝ်ႉၵေႃႈ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉ ပေႃးဝႃႈ ဢႆၼႆ ဢဝ်ငွၵ်းသွၵ်ႈ တူပ်ႉသေ ႁႄႉပၼ် ၶူႈလင်လႄႈ သူပ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။[17] တီႈၵူၼ်းၼႆႉ တေၸၢင်ႈၼႄ ၽၢင်ႈႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် ဢိတ်းဢွတ်းဢမ်ႇၼၼ် လူမ်းၼၢဝ်ၶိုၼ်ႈ၊ ဢႆ လႄႈ တေၸၢင်ႈထူၺ်ႈၸႂ်ယၢပ်ႇယဵၼ်းယဝ်ႉ။ လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ မၼ်းၸၢင်ႈႁႂ်ႈ ပွတ်ႇၵႂ်ႈ လႄႈ ႁႂ်ႈသႆႈၶူတ်းတၢင်းၼႂ်း လူႉလႅဝ်ယဝ်ႉ။[11][12] ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈမူင်ႈမႅင်းဢၼ်ၼၼ်ႉသေ လွင်ႈယူတ်းယႃဝၢႆးရႅတ်ႉ၊ ၶပ်ႉမၢႆတွၼ်ႈတႃႇ ယူတ်းယႃၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်၊ လွင်ႈတူၺ်းထိုင်ၸွႆႈသၢင်ႈ လႄႈ ယႃႈၵႄႈ ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးလွင်ႈၵူတ်ႇထတ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ပႆႇမီးၵွၼ်ႇ။[18] ႁူဝ်ပၢၵ်ႇၵူၼ်းတၢႆယွၼ်ႉတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ မီးယူႇတီႈၼႂ်းၵႄႈ 1% တေႃႇ 3% ယဝ်ႉ။[19][20]

Coronavirus disease 2019
(COVID-19)
Synonyms
  • 2019-nCoV တၢင်းပဵၼ်သၢႆတၢင်းထူၺ်ႈၸႂ်
  • Novel coronavirus pneumonia[1]
  • တၢင်းပဵၼ်ပွတ်ႇၵႂ်ႈ ဝူႇႁၢၼ်ႇ[2][3][4][5]
လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်
သဵင်ဢွၵ်ႇ
Specialty တၢင်းပဵၼ်ၽႄႈၸပ်း သၢႆတၢင်းထူၺ်ႈၸႂ် [6]
လၵ်ႉၶၼႃႇ ၼၢဝ်၊ ဢႆ၊ ထူၺ်ႈၸႂ်ယၢပ်ႇ၊ ဢမ်ႇလႆႈဢၢႆသႅဝ်၊ ဢမ်ႇလႆႈဢရသႃႇၼမ်ႉဝၢၼ်၊
လွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈ ပွတ်ႇၵႂ်ႈ ARDS၊ မၢၵ်ႇလမ်းလုလႅဝ်
လွင်ႈတၢင်း SARS-CoV-2
လၢႆးၵူတ်ႇထတ်း PCR testing, medical imaging
လွင်ႈယူတ်းယႃ ဢိင်ၼိူဝ်လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်သေ ယူတ်းယႃ

ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ (WHO) လႄႈ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇၵႅတ်ႇႁႄႉ လႄႈ ၽၢႆႇၵုမ်းထိင်ႈတၢင်းပဵၼ် ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ (CDC) ဝႃႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ထုၵ်ႇ ထၢင်ႇထိူမ်ဝႃႈ ပဵၼ်ၵေႃႉဢၼ်တူင်ႉမူင်ႈမႅင်းၽႄႈၼႆ ႁႂ်ႈၸႂ်ႉ ၵၢပ်ႇတူမ်းၼႃႈ သေ ၽိူဝ်တႃႉၵႂႃႇႁူင်းယႃ ႁွင်ႈယႃၵမ်းသိုဝ်ႈ တႃႉႁႂ်ႈႁွင်ႉမေႃယႃမႃးတီႈႁိူၼ်းသေ ယူတ်းယႃၼႆ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉဝႃႈၼၼ်ယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇ ၽူႈလုမ်းလႃး ၸိူဝ်းတေတူၺ်းထိုင်လုမ်းလႃး ၵူၼ်းပဵၼ်ထၢင်ထိူမ်ၼၼ်ႉ ၵေႃႈ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ် ႁႂ်းၸႂ်ႉၵၢပ်ႇတူမ်းၼႃႈၼႆယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႄႉ တႃႇႁႂ်ႈၸႂ်ႉ ၵၢပ်ႇတူမ်းၼႃႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပႆႇလႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်သင်ဝႆႉ။[21][22] ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ WHO ၶဝ်လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019-20 ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် သၢႆငၢႆၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉတွၼ်ႈတႃႇပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းမိူင်း (PHEIC) ၼႆယဝ်ႉ။[23][24] ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 25 ၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်တီး မိူင်းၶႄႇ၊ ႁွင်းၵွင်း၊ ဢီႇတႃႇလီႇ၊ ၵျႃႇပၢၼ်ႇ ၊ သိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇ လႄႈ ၵၢဝ်းလီၸၢၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်တီႈဢၼ် တၢင်းၽႄႈသိုပ်ႇပဵၼ်ယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[25]

လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်

မႄးထတ်း

ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်ထုၵ်ႇဝၢႆးရႅတ်ႉတိတ်းၸပ်းဝႆႉၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၼႄၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ၼၢဝ်မူၺ်ႈ၊ ၼၢဝ်၊ ဢႆ ၊ တီႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်ၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉၼၼ်ႉ ပဵၼ်လွင်ႈထူၺ်ႈၸႂ်ယၢပ်ႇ၊ ၼႃႈဢူၵ်းၸဵပ်းဝႆႉတႃႇသေ၊ ၸႂ်ႉသုၵ်ႉ၊ ၸႂ်ယုင်ႈယၢင်ႈ၊ ၼွၼ်းဢမ်ႇလပ်း၊ တႃၽိူဝ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ မီးၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇၸိူင်ႉၼႆၸိုင် လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ် ႁႂ်ႈၶၢမ်ႇဢဝ် လွင်ႈယူတ်းယႃၵမ်းလဵဝ်ၼႆယဝ်ႉ။ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ ၵႆႉပဵၼ် လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွတ်ႇၵူင်ထူၺ်ၸႂ် မိူၼ်ၼင်ႇ ၶီႈၸၢမ်၊ ၶီႈမုၵ်ႈယွႆႉ၊ ၶေႃးၸဵပ်း ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ဢေႃႉႁၢၵ်ႈ လႄႈ တွင်ႉႁေႈ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လႆႈႁၼ်ပဵၼ်ယူႇၼင်ႇ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇၵမ်ႈၽွင်ႈ။ လွင်ႈဢၼ်ပဵၼ်တီႈ မိူင်းၶႄႇၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉတႄႉ မိူဝ်ႈတႄႇမၼ်း ၼႃႈဢူၵ်းၶဵင်ႈ သေ သၼ်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။ Anosmia (လွင်ႈဢမ်ႇလႆႈဢၢႆသႅဝ်) လႄႈ dysgeusia (လွင်ႈဢမ်ႇႁူႉၼမ်ႉဝၢၼ်ဢရသႃႇ) ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်လၢၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇမီး လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းပဵၼ်မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈပဵၼ် တၢင်ႈပဵၼ်ပွတ်ႇၵႂ်ႈ၊ လႄႈ ၶူၵ်းၼႂ်းၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈလူႉသုမ်းသေ ထိုင်ပေႃးတၢႆယဝ်ႉ။ ၸွမ်းၼင်ႇၵႆႉပဵၼ်တီႈ လွင်ႈတၢင်းပဵၼ်မေႃၸပ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႉၼႆႉ တႄႇဢဝ်ၶၢဝ်းယၢမ်းၸပ်းဝၢႆးရႅတ်ႉသေ တေႃႉထိုင်ပေႃးၼႄၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇၼႆႉ မၼ်းတေၸၢင်ႈတူၵ်းလႆႈလႆႈယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇ COVID-19 တေဢွၵ်ႇၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇၼႆ ၵမ်ႉၼမ် လႆႈဝႃႈ မီး ႁႃႈဝၼ်းတေႃႇ ႁူၵ်းဝၼ်းၼႆသေတႃႉ ၸၢင်ႈမီးလႆႈ တႄႇဢဝ် 2 ဝၼ်းတေႃႇ 14 ဝၼ်းယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် 97.5% ၼႆႉ ပဵၼ်ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 11.5 ဝၼ်းယဝ်ႉ။

လွင်ႈတၢင်း

မႄးထတ်း

ဝၢႆးရႅတ်ႉတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် ယွၼ်ႉ တၢင်းပဵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းလွတ်ႇထူၺ်ႈၸႂ် coronavirus 2 (SARS-CoV-2) ယဝ်ႉ။ လႆႈဢိင်ဢၢင်ႈ ဝၢႆးရႅတ်ႇၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ ၼူဝ်ႇဝႄႇလ်(2019-nCoV) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼၼ်ႉၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ မဵတ်ႉၼမ်ႉတီႈၵူင်လွတ်ႇထူၺ်ႈၸႂ် ဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃး ၽွင်းဢႆ ၊ ၽွင်းၶီႈၸၢမ်ၼၼ်ႉသေ ၸၢင်ႈၽႄႈၸပ်း ၼႂ်းၵႄႈၵူၼ်းၵူၼ်းယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းၶေႃႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းၵူတ်ႇထတ်း လွင်ႈလူႉလႅဝ်ဝၢႆးရႅတ်ႉၼၼ်ႉ တီႈၼိူဝ်တွင်းလႅင် 4 ၸူဝ်ႈမူင်း၊ တီႈၼိူဝ်ၸႄႈၼႃ 24 ၸူ်ဝႈမူင်း၊ တီႈၼိူဝ်လဵ့်ႈ 72 ၸူဝ်ႈမူင်း သေ ယူႇသဝ်းတီႈၼိူဝ် ပလၢတ်ႉသတိတ်ႉလႆႈ 72 ၸူဝ်ႈမူင်းသေ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁၼ်လႆႈဝၢႆးရႅတ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ႁႅင်းသွၵ်ႈႁႃၼႆႉတႄႉ ဢမ်ႇၽႅဝ်လႆႈ 100% ။ ယွၼ်ႉမဵဝ်းၽိဝ်ၼႃႈဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် (တၢင်းၼမ်ဢၼ်ၵူတ်ႇႁႃႁၼ်ၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇ aerosols ၼႆႉ တၢင်ႉလူမ်းၼိုင်ႈလီတႃႇၼႆႉ 3.33 x 100.5 TCID50 ၊ တွၼ်ႈတႃႇ ပလၢတ်ႉသတိၵ်ႉ၊ လဵၵ်း၊ ၶႅပ်းၸေႈၼႃ ၼႆႉ မီႇလီႇတႃႇပၢၼ်ၵၢၼ် 100.5 TCID50 ၊ ၼိုင်ႈမီႇလီႇတႃႇၼႆႉ 101.5 TCID50) တွၼ်ႈတႃႇ တွင်းလႅင်)။ လွင်ႈလၢမ်းတူၺ်း ဢၼ်ဢဝ် Bayesian regression model သေ ၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်းၼႆႉ တီႈၼိူဝ် တွင်းလႅင် 18 ၸူဝ်ႈမူင်း၊ တီႈၼိူဝ် ၸေႈၶႅပ်းၼႃ 55 ၸူဝ်ႈမူင်း၊ တီႈၼိူဝ် လဵၵ်း 90 ၸူဝ်ႈမူင်း သေ တီႈၼိူဝ်ပလၢတ်ႉသတိၵ်ႉၼႆႉ ယူႇလႆႈတေႃႇထိုင် 100 ၸူဝ်ႈမူင်းၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ ၶၢဝ်းယၢမ်းၵူတ်ႇထတ်း (3) ၸူဝ်ႈမူင်းၼၼ်ႉ တီႈ Aerosols ၼၼ်ႉ မူင်းမႅင်းသိုပ်ႇယူႇသဝ်းလႆႈယဝ်ႉ။ တီႈၽၢႆႈလူင်ၵေႃႈ လႆႈႁၼ်မီးဝၢႆးရႅတ်ႉလႄႈ တိုၵ်ႉၶူၼ်ႉၶႂႃႉတူၺ်း လွင်ႈလုၵ်ႉတီႈၽၢႆႈလူင်သေ ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ယူႇ။ ပွတ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ၶိူင်ႈဢင်ႇၵႃႇတူဝ်ၶိင်း ဢၼ် COVID-19 ပၼ်ၽေးသေပိူၼ်ႈလႄႈ ဝၢႆးရႅတ်ႉၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ ဢိၼ်ႇသၢႆး ACE2 သေၵေႃႈ ၶဝ်ႈၸူးလႆႈတီႈၼႂ်း သႄးလ်ၸဝ်ႈႁိူၼ်းယဝ်ႉ။ မဵဝ်းပွတ်ႇ II ၼႆႉ လႆႈႁၼ်တီႈ တီႈၼႂ်းသႄးလ် alveolar လိူင်ႇလိူင်ႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးရႅတ်ႉၼၼ်ႉ မၼ်းၵပ်းသိုပ်ႇတင်း ACE2 သေ တွၼ်ႈတႃႇၶဝ်ႈလႆႈတီႈၼႂ်း သႄးလ်ၸဝ်ႈႁိူၼ်းၼၼ်ႉ မၼ်းၸႂ်ႉ “ spike” (peplomer) ဢၼ်ပဵၼ် ၽိဝ်ၼႃႈၶိုၵ်ႉတွၼ်း ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ glycoprotein ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈသတ်ႉ ACE2 တီႈတိတ်ႉသျူးၼိုင်ဢၼ်ၼႆႉ မၼ်းမီးလွင်ႈၵွင်ႉၵၢႆႇၵၼ်တင်း လွင်ႈႁၢင်ႈႁႅင်းႁင်း တၢင်းပဵၼ်တိတ်ႉသျူးၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇလႆႈဝႃႈ ပေႃးလူင်ႈတူင်ႉၼိုင် ACE2 ယွမ်းလူင်းၼႆ ၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈ လွင်ႈႁႄႉၵင်ႈၼႆယဝ်ႉ။ ၸဵင်ႇမုင်ႈႁၼ်ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်တႄႉ ၸႂ်ႉယႃႈယႃ angiotensin II receptor blocker သေၵေႃႈ ယုၵ်ႉႁႅင်း ACE2သေ ၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈ လွင်ႈႁႄႉၵင်ႈၼႆသေတႃႉ လွင်ႈတၢင်းဝူၼ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈၵူတ်ႇထတ်းၵွၼ်ႇ။ ပေႃး တၢင်းပဵၼ် alveolar တိူဝ်းလိူဝ်မႃးၵေႃႈ လွင်ႈလွတ်ႇထူၺ်ႈၸႂ်ၼႆ လႆႈယွမ်းလူင်းၵႂႃႇသေ တေႃႇထိုင်ပေႃးပဵၼ် လွင်ႈတၢင်ႈတၢႆယူႇယဝ်ႉ။ ACE2 ၼႆႉ လႆႈႁၼ်မီးတီႈၼႂ်းသႄးလ် glandular ႁင်းႁူင်းၶဝ်ၼၼ်ႉ တင်းၼမ်လႄႈ ဝၢႆးရႅတ်ႉၼႆႉ ၸၢင်ႈမီးၽေးထိုင် ႁူင်းၶဝ်ႈ လႄႈ တီႈသႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ACE2 ၼႆႉ မၼ်းၸၢင်ႈမီးလႆႈ တီႈ ႁူင်းၶဝ်ႈ၊ ၼိူဝ်ၽိဝ်ၼႃႈ သၢႆတၢင်းသႆႈလူင်သႆဢွၼ်ႇ ၊ တီႈၼႂ်းၽိဝ်ၼႃႈ ဢၼ်တူၵ်းၽၢႆႇၼႂ်း ၼၼ်ႉၼႆလႄႈ ဝၢႆးရႅတ်ႉၼႆႉ မၼ်းၸၢင်ႈတိူဝ်ႉၶိူၵ်ႈပႃး enterocytes တၢင်းသႆႈ လႄႈ ႁူင်းၶဝ်ႈ ယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈၵူၼ်းၸပ်းဝၢႆးရႅတ်ႉ ဢၼ်ထုၵ်ႇတၢင်ႇႁူင်းယႃဝႆႉ 53% ၼႆႉ လႆႈႁၼ် ပိတ်းပွတ်းမၼ်းသေ ၸၼ်ႉဝၢႆးသေၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ယဝ်ႉၼၼ်ႉ မၼ်းတိူဝ်းႁၼ်ၸပ်ႈၽေႈၼမ်သေ လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ၸပ်းၸွမ်းသူပ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ 1 ဝၼ်းတေႃႇ 12 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်တီႈ ၽၢႆႈလူင်သေ ၼႂ်းၵႃႈ ၵူၼ်းပဵၼ် 17% ၼႆႉ ဝၢႆးသေ ဢမ်ႇႁၼ်လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်ယဝ်ႉၵေႃႈ တိုၵ်ႉသိုပ်ႇႁၼ်ဝႃႈ မီးမူင်ႈမႅင်းယူႇၼႆယဝ်ႉ။ တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ၼႆႉ လႆႈႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ လုၵ်ႉတီႈ တူဝ်သတ်းတူဝ်ထိူၼ်ႇသေ ၸပ်းမႃးၸွမ်းလူၺ်ႈသၽႃႇဝ ၼႆယဝ်ႉ။ ႁူမ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇပႆႇႁူႉလႆႈငိုၼ်ႈတႄႇမၼ်းၼႆသေတႃႉ ၼႂ်း တီႇသႅမ်ႇပႃႇ 2019 ၼၼ်ႉတႄႉ ၵူၼ်းတေႃႇၵူၼ်း လႆႈၽႄႈၸပ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ တၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႉသုတ်းၼႆႉ ပဵၼ် ပီ 2019၊ ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇ 17ဝၼ်း ၊ တီး ဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇ၊ မိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈယူတ်းယႃတၢင်းပဵၼ်

မႄးထတ်း
 
ၸၼ်ႉ(4)ၸၼ်ႉ တႃႇ လွင်ႈသုပ်းတိုဝ်း ၶူဝ်းၵႅတ်ႇၵင်ႈသုၼ်ႇတူဝ်။[26]

တွၼ်ႈတႃႇယူတ်းယႃ ၵူၼ်းပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ဢဝ်တင်း ၼမ်ႉ လႄႈ ထႅမ်သႂ်ႇလူမ်းထူၺ်ႈၸႂ် ဢွၵ်ႇသီႇၵျိၼ်ႇ လႄႈ ႁဵတ်းလွင်ႈၵမ်ႉထႅမ်ပၼ် ၶိူင်ႈၼႂ်းတူဝ် ၸိူဝ်းထုၵ်ႇပဵၼ်ၽေးၼၼ်ႉသေၵေႃႈ ယူတ်းယႃလႆႈယူႇ။[27][28][29] CDC တႄႉ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉဝႃႈ ႁႂ်ႈသူပ်းၵၢပ်ႈၼႃႈပၼ် ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈထၢင်ႇထိူမ်ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ဢဝ်ဢွၵ်ႇသီႇၵျိၼ်ႇၼွၵ်ႈတူဝ်ပၼ် (ECMO) ၼႆႉ ၸႂ်ႉပၼ် ၽွင်းပဵၼ်သၢႆငၢႆ ဢၼ်ဢမ်ႇထူၺ်ႈၸႂ်လႆႈၼၼ်ႉၼႆသေတႃႉ ၽွၼ်းလီမၼ်းတႄႉ ဢမ်ႇမီးတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈၼင်ႇၵဝ်ႇ။[30][31] ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ လႄႈ ၵေႃႇမသျိၼ်ႇပၢႆးယူႇလီၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ မိူင်းၶႄႇၶဝ် လႆႈပၼ်ၽႄပၼ် တၢင်းၶႆႈၸႂ် တွၼ်ႈတႃႇ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ ၽွင်းတူၺ်းထိုင်ယူတ်းယႃႇပၼ် ၵူၼ်းပဵၼ် ၸိူဝ်းၸပ်း တၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[32][33] ဢဝ်လွင်ႈၵမ်ႉႁၼ်ၽၢႆႇယူတ်းယႃ တီႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်မေႃယႃ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈတၢင်းပဵၼ်လွတ်ႇထူၺ်ႈၸႂ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ လႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် မေႃယႃၽၢႆႇယူတ်းယႃလွင်ႈၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉၶဝ် သေၵေႃႈ လႆႈတႅမ်ၼႄဝႆႉတီႈ ပပ်ႉ IBCC ၼၼ်ႉဝႆႉယူႇ။[34][35]

လၢႆးယူတ်းယႃ

မႄးထတ်း

ၸဝ်ႈပၢႆးယႃႈယႃမၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢဝ် ပႃႇရႃႇၸီႇတမေႃး (acetaminophen) လႄႈ ဢၢႆႇပိဝ်ႇပရူဝ်ႇၽၼ်ႇ ဝႆႉပဵၼ်ပႃႇၸႃးထိၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ [36][37][38] ဢၢႆႇပိဝ်ႇပရူဝ်ႇၽၼ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်ယႃႈယႃ ၵႂ်ႈယွမ်း ဢၼ်ဢမ်ႇၶဝ်ႈပႃး ၸတီးရၢႆႉၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈႁႄႉႁၢမ်ႈသၢၼ်ၶတ်းသေဢမ်ႇၵႃး[39] ဢၼ်ပဵၼ်ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇလူလွမ်ယႃႈယႃလႄႈ တၢင်းၵိၼ် ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၵေႃႈဝႃႈ ပႆႈလႆႈႁၼ်မီးလၵ်းထၢၼ်ဝႃႈ ယွၼ်ႉယႃႈယႃၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019 ၼႆႉ တိူဝ်းႁၢႆႉၸႃႉမႃးဢၼ်ဝႃႈၼႆ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉယူႇ။[40]

ပေႃးလုၵ်ႉတီႈၸဵင်ႈမုၼ်ႈႁၼ်တီႇဢူဝ်ႇရီႇဝႃႈ လွင်ႈၸႂ်ႉယႃႈယႃ ဢိတ်းဢိၼ်ႇသၢႆး ACE လႄႈ လွင်ႈၸႂ်ႉယႃႈယႃ ဢိုတ်း ၶိူင်ႈႁပ်ႉ Angiotension ၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈမီးလွင်ႈလီမႆႈၸႂ်သေတႃႉ တေႃႇထိုင် ပီ 2020၊ မၢတ်ႉၶျ် 19 ၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇပႆႇမီးလၵ်းထၢၼ်ဢၼ်မၼ်ႈၵႅၼ်ႈ တွၼ်ႈတႃႇ ထဵင် လွၵ်းလၢႆးယူတ်းယႃဢၼ်ၼၼ်ႉ။[41][42][43] ယႃႈယႃ သတီးရၢႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇ Methylprednisolone ၼၼ်ႉတႄႉ လိူဝ်သေၸႂ်ႉတွၼ်ႈတႃႇ သၢႆငၢႆ ၽွင်းပဵၼ်လၵ်ႉၶၼႃႇတီႈလွတ်ႈထူၺ်ႈၸႂ်ၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီၸႂ်ႉၼႆ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉၼင်ႇၼၼ်ယဝ်ႉ။ [44][45] လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉပႃး တႃႇ ဢဝ်လွၵ်းလၢႆး ဢၼ်ၵႅတ်ႇႁႄႈ လွင်ႈလိူတ်ႈတင်သေၵေႃႈ ၸၢင်ႈယူတ်းယႃၼႆယဝ်ႉ။ [46] လွင်ႈဢဝ် ႁႅၵ်ႇပရိၼ်ႇ ဢၼ်မီးၼမ်ႉၼၵ်းမေႃႇလီႇၵျူးမဝ်ၼၼ်ႉ ၸႂ်ႉသေ လၢႆးယူတ်းယႃၵႅတ်ႇၵင်ႈ လွင်ႈလိူတ်ႈတင်ၼၼ်ႉ ဢဝ်ယူတ်းယႃ တၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019 ၼၼ်ႉ လႆႈမီးတိုဝ်ႉတၢင်း ဢၼ်လႆႈၽွၼ်းလီယူႇယဝ်ႉ။[47]

ၶူဝ်းၶွင်ၵႅတ်ႇၵင်ႈ ဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းသုၼ်ႇတူဝ်လဵဝ်

မႄးထတ်း

လွင်ႈသႂ်ႇလွတ်ႇလႄႈ လွင်ႈဢၼ်ၸႂ်ႉမိုဝ်းသေ တဵၵ်းႁႂ်ႈထူၺ်ႈၸႂ်ၼၼ်ႉၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ သူပ်းလႄႈ ၶူႈလင်သေ ၽွင်ႈၼမ်ႉဢၼ်ပႃးဝၢႆးရႅတ်ႉၸၢင်ႈဢွၵ်ႇမႃးလႄႈ တီႈၽၢႆႇယူတ်းယႃၼၼ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇယႃႇႁႂ်ႈဝၢႆးရႅတ်ႉၽႄႈၸပ်းၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈလူင်ႈၼႃႈႁႄႉၵင်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။[48] CDC ၽွင်းပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၵႃႇလလုမ်ႈၾႃႉၼၼ်ႉ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း ၶူဝ်းၶွင် ၵႅတ်ႇၵင်ႈ ဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းသုၼ်ႇတူဝ်လဵဝ်သေ လႆႈမီး ၶေႃႈၸီႉသင်ႇဝႆႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ ၶူဝ်းၶွင်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ

  • ၼႃႈၵၢပ်ႇထွင်လူမ်းသႅၼ်ႈသႂ် ဢမ်ႇၼၼ် ၼႃႈၵၢပ်ႇသုပ်းဢၼ်ၸႂ်ႉတီႈၼႂ်း ၶွင်ႉၽႃႇတတ်း[49][50]
  • ၶူဝ်းၼုင်ႈ
  • မူင်မိုဝ်း ဢၼ်ၸႂ်ႉၽၢႆႇပၢႆးယႃႈယႃ[51][52]လႄႈ
  • ၶိူင်ႈဢၼ်ၵႅတ်ႇၵင်ႈတႃ[53] ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ပေႃးဝႃႈ မီးၶူဝ်းၶွင်ၵုမ်ႇထူၼ်ႈလီယူႇတႄႉ လီၸႂ်ႉ ၼႃႈၵၢပ်ႇထွင်းလူမ်းသႅၼ်ၸႂ် တၢင် ၼႃႈၵၢပ်ႇသုပ်းဢၼ်ၸႂ်ႉတီႈၼႂ်း ၶွင်ႉၽႃႇတတ်း ၼႆယဝ်ႉ။[54] ဢၼ်ပဵၼ်ၵၢပ်ႇတူမ်းၼႃး N95 ၼႆႉ ၵႆႉလေႇၸႂ်ႉတီႈ ၵၢၼ်ပၢႆးၸၢၵ်ႈၵူၺ်းၼႆသေတႃႉ လုၵ်ႉတီႈ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇလူလွမ်ယႃႈယႃလႄႈ တၢင်းၵိၼ် ဢမေႇရိၵၢၼ် သေ လႆႈၸီႉသင်ႇ တွၼ်ႈတႃႇဢဝ်ၸႂ်ႉ ၽွင်းပဵၼ်သၢႆႉငၢႆႉၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပၢႆးယူႇလီၼႆႉၼႆယဝ်ႉ။ ၵၢပ်ႇၼႃႈဢၼ်ၼၼ်ႉၼႆႉ လႆႈႁဵတ်းဝႆႉ တွၼ်ႈတႃႇၵႅတ်ႇၵင်ႈ ၽုၼ်ႇမုၵ်ႉ၊ ၽွင်ႈမုၼ်ႈ ဢၼ်မီးၼႂ်းလူမ်းၼၼ်ႉ ၼႆသေတႃႉ တွၼ်ႈတႃႇဝႃႈ တေၵႅတ်ႇၵင်ႈလႆႈပႃးတၢင်ႇၸိူဝ်းတၢင်ႇလွင်ႈ ၼင်ႇ မူင်ႈမႅၼ်ႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈမၼ်ႈၸႂ်ၼင်ႇၵဝ်ႇ။[55] သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ဢမ်ႇမီးၵၢပ်ႇၼႃႈဢၼ်ၼၼ်ႉၼႆၸိုင် တွၼ်ႈတႃႇၵႅတ်ႇၵင်ႈသူပ်းၶူႈလင်ၼၼ်ႉ သၢႆငၢႆလိုၼ်းသုတ်းမႃး ၸၢင်ႈၸႂ်ႉလႆႈ ၵၢပ်ႇၼႃႈဢၼ်ႁဵတ်းတီႈႁိူၼ်းၵေႃႈလႆႈယူႇၼႆ လုၵ်ႉတီႈ CDC လႆႈၸီႉသင်ႇဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။[56]

လွင်ႈၸႂ်ႉၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈထူၺ်ႈၸႂ်

မႄးထတ်း

ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ၵမ်ႉပႃႈၼမ်ၼႆႉ တၢင်းပဵၼ် ႁႂ်ႈပေႃးပဵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်း ႁႂ်ႈပေႃးလူဝ်ႇၸႂ်ႉ ၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈထူၺ်ႈၸႂ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇပေႃႇမီးသေတႃႉ ၵူၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉတႄႉ လူဝ်ႇလႆႈၸႂ်ႉ ၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈထူၺ်ႈၸႂ်ယူႇ။ [57][58] မေႃယႃၶၼေႇတႃႇၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈတႄႉ တွၼ်ႈတႃႇႁႄႉၵင်ႈ လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ၵႃႈတီႈၽွင်ၼမ်ႉ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈသူပ်းဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ ၶဝ်ႁၼ်ထိုင်ၸွမ်း လွၵ်းလၢႆးဢၼ်ဢဝ်လွတ်ႇၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈထူၺ်ႈၸႂ်သႂ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[57] ၵူၼ်းတၢင်းပဵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢႃႇယုယႂ်ႇ (ဢႃယု 60 လႄႈ ၶိုၼ်ႈၼိူဝ် [57]၊ ပိူင်လူင်မၼ်း ဢႃႇယု 80 လႄႈ ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်) ယဝ်ႉ။[59] မိူဝ်းၸိူဝ်းပႆႇပေႃးၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉဢမ်ႇမီးၵူႈတီႈၼွၼ်းတဵမ်ထူၼ်ႈလႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းပဵၼ် ၸိူဝ်းဢၼ်လူဝ်ႇၶိုၼ်ႈႁူင်းယႃသေ ႁပ်ႉဢဝ် လွင်ႈယူတ်းယႃၼၼ်ႉ မၼ်းမီးလွင်ႈၶွင်ႉၶမ်ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။[60] ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈမီးလွင်ႈၶွင်ႉၶမ်ၽၢႆႇယူတ်းယႃလႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းပဵၼ်မႂ်ႇ လႄႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းပဵၼ် ပေႃးတေဢမ်ႇတိူဝ်းလိူဝ်ႁႅင်းၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈယဝ်ႉ။[60] တီႈလွင်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်း မိူင်းၶႄႇ ဢၼ်ၼိုင်ႈၼႆႉ ၼႂ်းၵႃႈၵူၼ်းပဵၼ်ၼႆႉ တႃႇ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 5 ၼႆႉ လႆႈႁပ်ႉဢဝ်တၢင်းယူတ်းယႃ တီႈၶွင်ႉၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉသေ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 2.3 ၼႆႉ လူဝ်ႇလႆႈပၼ် ၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈထူၺ်ႈၸႂ်သေ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 1.4 လႆႈ လႆႈတၢႆၵႂႃႇၼႆယဝ်ႉ။[30] ၼႂ်းၵႃႈ ၵူၼ်းပဵၼ်ပွတ်ႇၵႂ်ႈ ၸိူဝ်းလႆႈၶိုၼ်ႈႁူင်းယႃ ယွၼ်ႉ တၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019 ၼႆႉ တႃႇ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 20 တေႃႇ 30 ၼႆႉ လူဝ်ႇလႆႈပၼ်လွင်ႈၵမ်ႉထႅမ် ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွတ်ႇထူၺ်ႈၸႂ် တီႈ ႁွင်ႈယူတ်းယႃၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉၼၼ်ႉယူႇ။[61] ၸုမ်းမၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇႁဵတ်းဢွၵ်ႇၶိူင်ႈၸႂ်ႉ ဢၼ်လူဝ်ႇမၼ်းၼၼ်ႉ ၸႂ်ႉ လွင်ႈဢိတ်ႇဢွၵ်ႇသၢမ်ၸဵင်ႇ(3D Printing)ယူႇယဝ်ႉ။[62]

လွၵ်းလၢႆးယူတ်းယႃ ဢၼ်ၸၢမ်းယႃ

မႄးထတ်း

ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ၼႆႉသေ ႁူမ်ႈဝႃႈပႆႇမီး လွၵ်းလၢႆးယူတ်းယႃ ဢၼ် ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ ပၼ်ၶေႃႈၵမ်ႉယၼ်သေတႃႉ လုၵ်ႉတီႈ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီဢႃႇၼႃႇပၢၼ်ႇ မိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈသေလႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ် လွၵ်းလၢႆးယူတ်းယႃဝႆႉယူႇ။[63] တႄႇဢဝ် ပီ 2020 ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇသေ လႆႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉ လွၵ်းလၢႆးယူတ်းယႃ ဢၼ်မီးတိုဝ်ႉတၢင်းသေ[64] လႆႈၸၢမ်းၸႂ်ႉတူၺ်း ယႃႈယႃတႃႇတိုၵ်းပႅတ်ႈဝၢႆးရႅတ်ႉယူႇယဝ်ႉ။[65][66] လွၵ်းလၢႆးယူတ်းယႃဢၼ်မႂ်ႇ ၼႆႉ ပေႃးထိုင် ပီ 2021 မႃး ၸင်ႇၵွႆႈတေၸၢင်ႈ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇၼႆသေတႃႉ [67] ၸိူဝ်းပဵၼ်လွၵ်းလၢႆးယူတ်းယႃ ဢၼ်တိုၵ်ႉၸၢမ်းယူႇၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉၵေႃႈ လႆႈဢဝ်ၸႂ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇတၢင်ႇပဵၼ်တၢင်ႇၸိူဝ်းသေ မၢင်ၸိူဝ်းၸမ်ႉ လႆႈယုၵ်ႉသုင်သေ ႁဵတ်းလွင်ႈၵူတ်ႇၸၢမ်းယူႇယဝ်ႉ။[63] ဢၼ်ပဵၼ်ယႃႈယႃတိုၵ်းဝၢႆးရႅတ်ႉၼၼ်ႉ လႅပ်ႈတေဢဝ်ၸၢမ်းယဝ်ႉ ၵႃႈတီႈၵူၼ်းပဵၼ် ဢၼ်မီးတၢင်းပဵၼ်တင်းၼမ်ၼၼ်ႉ။[27] လုၵ်ႉတီႈ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ လႆႈတိုၵ်းသွၼ်း ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၸေႇတၼႃႇၶဝ်ဝႃႈတႄႉ ႁႂ်ႈဢွၼ်ၵၼ်ၶဝ်ႈပႃး တီႈ လွင်ႈၵူတ်ႇၸၢမ်း လၢႆးယူတ်းယႃ ဢၼ်မီးတိုဝ်းတၢင်း လႄႈ လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။[68]

လွင်ႈၵမ်ႉထႅမ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပၢႆးၸႂ်

မႄးထတ်း

ၵူၼ်းပဵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ထုၵ်ႇႁႄႉတတ်းလွင်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း၊ ထုၵ်ႇၶင်တိၼ်၊ ယွၼ်ႉလွင်ႈၵူဝ်ႁေတၢင်းပဵၼ် လႄႈ ၽွၼ်းႁၢႆႉလွင်ႈယူတ်းယႃၸိူဝ်းၼႆႉသေ တေၸၢင်ႈယိၼ်းဢိုပ်ႇဢၢပ်ႇၸႂ်ဝႆယူႇယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇၵႄႈလိတ်ႈဢၼ်ၼၼ်ႉၼႆ လုၵ်ႉတီႈၵေႃႇမသျိၼ်ႇပၢႆးယူႇလီၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶႄႇ ​ေး မိူဝ်ႈ ပီ 2020 ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 27 ၼၼ်ႉ လႆႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇ လွင်ႈၸီႉသင် တွၼ်ႈတႃႇၵႄႈလိတ်ႈ လွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပၢႆးၸႂ်ၼၼ်ႉယူႇ။[69][70]

ပိုၼ်းတၢင်းပဵၼ်

မႄးထတ်း

တၢင်းဢၼ်ပဵၼ်ဢၼ်ၼၼ်ႉၼႆႉ လႆႈပဵၼ်ၸွမ်းလူၺ်ႈ သၽႃႇဝမၼ်းသေ ငဝ်ႈငႃႇမၼ်းၼႆႉ လႆႈႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ မႃးတီႈ တူဝ်သတ်းၼႆယဝ်ႉ။[71][72] ႁူမ်ႈဝႃႈပႆႇလႆႈႁူႉ ငဝ်ႈငႃႇမၼ်းလီလီသေတႃႉ ပီ 2019 တီႇသႅမ်ႇပႃႇ ၼၼ်ႉတႄႉ လွင်ႈၽႄႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်မႃး ၵူၼ်းတေႃႇၵူၼ်းၽႄႈၸပ်းၵၼ် သဵင်ႈသဵင်ႈယူႇယဝ်ႉ။[73][74] လွင်ႈၽႄႈၸပ်း ဢၼ်လႆႈႁူႉၸဝ်ႉသေပိူၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်မိူဝ်ႈ ပီ 2019၊ ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇ 17 ၊ တီႈဝဵင်းဝူႇႁၢၼ်ႇ၊ မိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[75]

သိုင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉလွင်ႈၵူၼ်း လႄႈ ၾိင်ႈငႄႈ

မႄးထတ်း

ၶေႃႈၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈ

မႄးထတ်း

ပီ 2020 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ သေ လႆႈပၼ်ၸိုဝ်ႈပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ဝႃႈ တၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019 (COVID-19) ၼႆယဝ်ႉ။

Tedros Adhanom Ghebreyesusu ၽူႈယႂ်ႇ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ ဝႃႈ CO ၼႆႉ တၢင်တူဝ် corona သေ VI ၼႆႉ တၢင်တူဝ် virus သေ D ၼႆႉ တၢင်တူဝ် disease သေ 19 ၼႆႉ ပဵၼ်ပီ 2019 ဢၼ်တႄႇၼႄႉၼွၼ်းတၢင်းပဵၼ်ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼႆ လႆႈသၢင်းလၢင်းၼႄမႃးယဝ်ႉ။[76] ၽွင်းပၼ်ၸိုဝ်ႈၼၼ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇယႃႇႁႂ်ႈၵူၼ်းတၢင်ႇၸိူဝ်း လႆႈသလေႇလုၸွမ်းၼႆသေ လႆႈဝႄႈ လွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း ဢွင်ႈတီႈ (ပိူင်ယၢင်ႇ-မိူင်းၶႄႇ)၊ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းတူဝ်သတ်း လႄႈ ၶိူဝ်းၵူၼ်း ၸွမ်းၼင်ႇ ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ၼၼ်ႉသေ လႆႈလိူၵ်ႈမႃးယဝ်ႉ။[77][78]

ဝၢႆးသေ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈၸိုဝ်ႈ တၢင်းပဵၼ် ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2019ယဝ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၸိုဝ်ႈဝၢႆးရႅတ်ႉ ဢၼ်ႁႂ်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈဝႃႇ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ 2 တၢင်းပဵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းလွတ်ႇထူၺ်ႈၸႂ် (SARS-CoV-2) ၼႆယဝ်ႉ။[79] မိူဝ်ႈပွတ်းၸဝ်ႉၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉဝၢႆးရႅတ်ႉၼၼ်ႉဝႃႈ ၼူဝ်ႇဝႄႇ ၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇဝၢႆးရႅတ်ႉ 2019 (2019-nCoV) ၼႆယဝ်ႉ။[80] ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ သိုပ်ႇႁွင်ႉဝႃႈ "COVID-19 virus" လႄႈ "ဝၢႆးရႅတ်ႉဢၼ်ႁႂ်ႈပဵၼ် တၢင်းပဵၼ် COVID-19" ၼႆယဝ်ႉ။[81] ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇၼႆႉ လႆႈပၼ်ၸိုဝ်ႈ ၸွမ်းၼင်ႇ လႆႈႁၼ် တီႈၼႂ်းၵႅဝ်ႈတူၺ်းၽွင်မုၼ်ႈ ဢီႇလႅတ်ႇထရုၼ်ႇ မိူဝ်ႈပီ 1968 ၼၼ်ႉသေ တီႈၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလႅတ်ႇတိၼ်ႇၼၼ်ႉ ၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇၼႆႉ မီးတီႈပွင်ႇဝႃႈ ဝႅၼ်ႁူဝ် ၼႆယဝ်ႉ။[82][83][84]

ပီ 2020၊ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉသေ လႆႈတိုၵ်းသုၼ်းၵူၼ်းမိူင်း တွၼ်ႈတႃႈ ယႃႇပေႁႂ်ႈႁွင်ႉဝႃႈ "ဝၢႆးရႅတ်ႉၶႄႇ" ဢမ်ႇၼၼ် "ဝၢႆးရႅတ်ႉဝူႇႁၢၼ်ႇ" ။[85][86][87][88] ၽွင်းၶၢဝ်းၼၼ်ႉ ၶေႃႈၵႂၢမ်းၸႂ်ႉ ဢၼ်တိူဝ်းလီထဵင်ၵၼ် မိူၼ်ၼင်ႇ "ၼၢဝ်ၼူၵ်ဝူႇ" လႄႈ "ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉၵုင်ႇ" ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လႆႈဢွၵ်ႇမႃးတီႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇယဝ်ႉ။ ၶေႃႈၵႂၢမ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၶႂ်းမၢႆထိုင် ဝဵင်းဝူႇဢၼ်တႄႇႁၼ်ဝၢႆးရႅတ်ႉ သေ၊ ဢဝ်ၶေႃႈၵႂၢမ်း လေႃးၵၼ်တင်း လၢႆးၶႄႇ မိူၼ်ၼင်ႇ ဝူႇသျူး၊ ၵုင်ႇၽူး ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၶႂ်ႈမၢႆထိုင် မိူင်းၶႄႇယဝ်ႉ။ လွင်ႈဢဝ်ၶေႃႈၵႂၢမ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸႂ်ႉတီႈၼိူဝ် ၵွင်ႉသၢၼ်ၼႅတ်ႇၵူၼ်းၼၼ်ႉၼႆ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ လွင်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းတၢင်းပဵၼ် ယွၼ်ႇယွမ်းၵႂႃႇသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမၢႆထိုင်ၽိတ်း တၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉၼၼ်ႉ ပဵၼ် တၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉမဵဝ်းၼိုင်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။[89][90]

လွၼ်ႉၶၢဝ်ႇၽိတ်းပိူင်ႈ

မႄးထတ်း

လုၵ်ႈတီႈ ၵုၼ်ႇဢၼ်မီး မိၵ်ႈမၢႆၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇၼၼ်ႉသေ ဢမ်ႇၸပ်းလႆႈတၢင်းပဵၼ်သေဢမ်ႇၵႃး လုၵ်ႉတီႈ ၶူဝ်းၵုၼ်ႇ ဢၼ်လုၵ်ႉမိူင်းၶႄႇမႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၸပ်းတၢင်းပဵၼ်လႆႈ။[91][92]

လွင်ႈၵႅတ်ႇၵင်ႈ

မႄးထတ်း
 
ႁၢင်ႈၵရၢပ်ႉ ဢၼ်ၼႄ ၽွၼ်းသၢင်ႈယွၼ်ႉၵုမ်းထိင်းလႆႈ တၢင်းပဵၼ် ၶၢဝ်းႁိုဝ်။ (ႁွင်ႉဝႃႈ ႁႂ်ႈသၢႆၵူင်ႇ မႅပ်ႇၽႅပ်ႉ) ပေႃးမၢႆၸိၵ်းသၢႆၵူင်ႇ တဵမ်လႆႈၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈ ပၼ်လႆႈလွင်ႈတူၺ်းထိုင်ပၢႆးယူႇလီၵႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[93][94][95]
 
ပဵၼ်လွၵ်းလၢႆးတၢင်ႇလၢႆး ႁႂ်ႈသၢႆၵူင်ႇ မႅပ်ႉၽႅပ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။[96][97]

လွၵ်းလၢႆးတွၼ်ႈတႃႇ ယွၼ်ႇယွမ်း လွင်ႈၽႄႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ယူႇသဝ်းတီႈႁိူၼ်း၊ ဝႄႈဢွင်ႈတီႈမီးၵူၼ်းၼမ်၊ ဢဝ်ၵွၼ်ႈသီသေ သုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်း တီႇဢေႇသုတ်း ႁႂ်ႈႁိုဝ် 20 သိၵ်ႈ၊ ယူႇသဝ်းတီႈဢၼ်လူမ်းၶဝ်ႈလူမ်းဢွၵ်ႇလီ၊ ယႃႇဢဝ်မိုဝ်းဢၼ်ပႆႇလႆႈသုၵ်ႈလၢင်ႈသေ ယိပ်း၊ တိူဝ်ႉ မၢၵ်ႇတႃ၊ ၶူႈလင်၊ သပ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ။[98][99][100] CDC လႆႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႃႈ ၽွင်းမိူဝ်ႈဢႆ၊ ၶီႈၸၢမ်ၼၼ်ႉ ဢဝ်တင်းၸေႈၸဵတ်ႉသေ တူမ်းပၼ် သူပ်း လႄႈ ၶူႈလင်၊ ပေႃးဢမ်ႇမီးၸေႈ ဢဝ်ငွၵ်းသွၵ်ႇတူပ်ႉသေ ႁႄႉယဝ်ႉၸင်ႇဢႆ၊ ၶီႈၸၢမ်ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။[98] ပေႃးဝႃႈ ဢႆ၊ ၶီႈၸၢမ်ယဝ်ႉမိူဝ်ႈလႂ်ၵေႃႈ ႁႂ်ႈသုၵ်ႈလၢင်ႉပၼ်မိုဝ်းၼႆယဝ်ႉ။[98] လွၵ်းလၢႆး လွင်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈ လႄႈၵေႃႉၼိုင်ႈ ယူႇႁၢင်ႇၵၼ် ၊ လွင်ႈဢိုတ်း ႁူင်းႁဵၼ်း၊ ႁူင်းၷၢၼ်၊ လွင်ႈႁၢမ်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း လႄႈ လွင်ႈႁၢမ်ႈၸူႉတုမ်ၵူၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ယိူင်းဢၢၼ်း တွၼ်ႈတႃႇယွၼ်ႇယွမ်း ယႃႇႁႂ်ႈ ၵူၼ်းတင်းၼမ် တိူဝ်ႉၸမ်ႈၺႃး ၵူၼ်းမီးတၢင်းပဵၼ်ၼႆယဝ်ႉ။[101] ၵူၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႉ လႄႈ ၼိုင်ႈၵေႃႉ တီႈဢေႇသုတ်းမၼ်း လူဝ်ႇယူႇႁၢင်ႇၵၼ် 6 ထတ်း ( 1.80 မီႇတႃႇ) ယဝ်ႉ။[102]

ၽိုၼ်ဢိင်

မႄးထတ်း
  1. ↑ 国家卫生健康委关于新型冠状病毒肺炎暂命名事宜的通知 (7 February 2020). Archived from the original on 16 February 2020။ Retrieved on 1 November 2020။
  2. ↑ Belluz, Julia (20 January 2020). Wuhan pneumonia outbreak: What we know and don't know.
  3. ↑ Cheung, Elizabeth (17 January 2020). Wuhan pneumonia: Hong Kong widens net for suspected cases but medical workers fear already overstretched hospitals will suffer.
  4. ↑ Chan, Jasper Fuk-Woo (2020-02-15). "A familial cluster of pneumonia associated with the 2019 novel coronavirus indicating person-to-person transmission: a study of a family cluster" (in English). The Lancet 395 (10223): 514–523. doi:10.1016/S0140-6736(20)30154-9. ISSN 0140-6736. PMID 31986261. 
  5. ↑ Wuhan designates hospitals for viral pneumonia treatment as cases rise (21 January 2020).
  6. ↑ တွၼ်ႈတႃႇတီႈၵႂၢင်ႈမၼ်းၼၼ်ႉ တူၺ်း SARS-CoV-2လႄႈ
  7. ↑ Naming the coronavirus disease (COVID-19) and the virus that causes it (in en). World Health Organization.
  8. ↑ Novel Coronavirus (2019-nCoV): situation report, 22. World Health Organization. February 11, 2020.  Unknown parameter |vauthors= ignored (help)
  9. ↑ Gorbalenya, Alexander E. (2020-02-11). "Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus – The species and its viruses, a statement of the Coronavirus Study Group" (in en). bioRxiv: 2020.02.07.937862. doi:10.1101/2020.02.07.937862. 
  10. ↑ "Coronavirus disease named Covid-19" (in en-GB)၊ BBC News၊ 2020-02-11။ 
  11. ↑ 11.0 11.1 Hui DS, I Azhar E, Madani TA, Ntoumi F, Kock R, Dar O, Ippolito G, Mchugh TD, Memish ZA, Drosten C, Zumla A, Petersen E. The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health – The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China. Int J Infect Dis. 2020 Jan 14;91:264–266. doi:10.1016/j.ijid.2020.01.009. PMID 31953166. 
  12. ↑ 12.0 12.1 Q&A on coronaviruses.
  13. ↑ Q&A on coronaviruses (11 February 2020).
  14. ↑ Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) (in en-us) (11 February 2020).
  15. ↑ Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV) | CDC (in en-us) (2020-02-10).
  16. ↑ "Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and coronavirus disease-2019 (COVID-19): The epidemic and the challenges" (February 2020). International Journal of Antimicrobial Agents: 105924. doi:10.1016/j.ijantimicag.2020.105924. PMID 32081636. 
  17. ↑ 17.0 17.1 Advice for public (in en).
  18. ↑ Coronavirus Disease 2019 (COVID-19). Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (15 February 2020).
  19. ↑ Wuhan Coronavirus Death Rate - Worldometer (in en).
  20. ↑ Report 4: Severity of 2019-novel coronavirus (nCoV). Archived from the original on 10 February 2020။ Retrieved on 5 November 2020။
  21. ↑ CDC (2020-02-11). 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV) (in en-us).
  22. ↑ Advice for public (in en).
  23. ↑ Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV) (in en).
  24. ↑ Hundreds of evacuees to be held on bases in California; Hong Kong and Taiwan restrict travel from mainland China. The Washington Post (6 February 2020).
  25. ↑ Areas with presumed ongoing community transmission of 2019-nCoV.
  26. ↑ Sequence for Putting On Personal Protective Equipment (PPE).
  27. ↑ 27.0 27.1 "Q&A: The novel coronavirus outbreak causing COVID-19" (February 2020). BMC Medicine 18 (1). doi:10.1186/s12916-020-01533-w. PMID 32106852. 
  28. ↑ "Clinical characteristics of novel coronavirus cases in tertiary hospitals in Hubei Province" (February 2020). Chinese Medical Journal. doi:10.1097/CM9.0000000000000744. PMID 32044814. 
  29. ↑ "Comorbidities and multi-organ injuries in the treatment of COVID-19" (March 2020). Lancet 395 (10228): e52. Elsevier BV. doi:10.1016/s0140-6736(20)30558-4. PMID 32171074. 
  30. ↑ 30.0 30.1 "Clinical Characteristics of Coronavirus Disease 2019 in China" (February 2020). The New England Journal of Medicine. Massachusetts Medical Society. doi:10.1056/nejmoa2002032. PMID 32109013. 
  31. ↑ Henry, Brandon Michael (2020). "COVID-19, ECMO, and lymphopenia: a word of caution". The Lancet Respiratory Medicine. Elsevier BV. doi:10.1016/s2213-2600(20)30119-3. ISSN 2213-2600. PMID 32178774. 
  32. ↑ "2019 Novel coronavirus: where we are and what we know" (February 2020). Infection 48 (2): 155–163. doi:10.1007/s15010-020-01401-y. PMID 32072569. 
  33. ↑ Clinical management of severe acute respiratory infection when novel coronavirus (nCoV) infection is suspected.
  34. ↑ Farkas, Josh (March 2020). COVID-19—The Internet Book of Critical Care (digital) (in English), USA: EMCrit. 
  35. ↑ COVID19—Resources for Health Care Professionals. Penn Libraries (11 March 2020).
  36. ↑ Day, Michael (17 March 2020). "Covid-19: ibuprofen should not be used for managing symptoms, say doctors and scientists". BMJ 368: m1086. doi:10.1136/bmj.m1086. PMID 32184201. 
  37. ↑ Self-isolation advice—Coronavirus (COVID-19) (in en) (2020-02-28).
  38. ↑ Day, Michael (17 March 2020). "Covid-19: ibuprofen should not be used for managing symptoms, say doctors and scientists" (in en). BMJ 368: m1086. doi:10.1136/bmj.m1086. ISSN 1756-1833. PMID 32184201. 
  39. ↑ AFP (19 March 2020). Updated: WHO Now Doesn't Recommend Avoiding Ibuprofen For COVID-19 Symptoms.
  40. ↑ Research, Center for Drug Evaluation and (2020-03-19). "FDA advises patients on use of non-steroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs) for COVID-19" (in en). Drug Safety and Availability. 
  41. ↑ Patients taking ACE-i and ARBs who contract COVID-19 should continue treatment, unless otherwise advised by their physician. Archived from the original on 21 March 2020။ Retrieved on 5 November 2020။
  42. ↑ "Patients taking ACE-i and ARBs who contract COVID-19 should continue treatment, unless otherwise advised by their physician". American Heart Association (Press release). 17 March 2020. Retrieved 25 March 2020. 
  43. ↑ de Simone, Giovanni. Position Statement of the ESC Council on Hypertension on ACE-Inhibitors and Angiotensin Receptor Blockers.
  44. ↑ "Covid-19: a puzzle with many missing pieces" (February 2020). BMJ 368: m627. doi:10.1136/bmj.m627. PMID 32075791. 
  45. ↑ Novel Coronavirus—COVID-19: What Emergency Clinicians Need to Know.
  46. ↑ Klok, F.A.; Kruip, M.J.H.A.; van der Meer, N.J.M.; Arbous, M.S.; Gommers, D.A.M.P.J.; Kant, K.M.; Kaptein, F.H.J.; van Paassen, J.; Stals, M.A.M.; Huisman, M.V.; Endeman, H. (April 2020). "Incidence of thrombotic complications in critically ill ICU patients with COVID-19". Thrombosis Research. doi:10.1016/j.thromres.2020.04.013. ISSN 0049-3848. PMC 7146714.
  47. ↑ Tang, Ning; Bai, Huan; Chen, Xing; Gong, Jiale; Li, Dengju; Sun, Ziyong. "Anticoagulant treatment is associated with decreased mortality in severe coronavirus disease 2019 patients with coagulopathy". Journal of Thrombosis and Haemostasis. n/a (n/a). doi:10.1111/jth.14817. ISSN 1538-7836.
  48. ↑ "Staff safety during emergency airway management for COVID-19 in Hong Kong" (February 2020). Lancet Respiratory Medicine. doi:10.1016/s2213-2600(20)30084-9. PMID 32105633. 
  49. ↑ Filtering out Confusion: Frequently Asked Questions about Respiratory Protection, User Seal Check. The National Institute for Occupational Safety and Health (April 2018). Retrieved 16 March 2020.
  50. ↑ Proper N95 Respirator Use for Respiratory Protection Preparedness. NIOSH Science Blog (16 March 2020). Retrieved 16 March 2020.
  51. ↑ Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) (11 February 2020).
  52. ↑ Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) (11 February 2020).
  53. ↑ Strategies for Optimizing the Supply of Eye Protection. CDC (11 February 2020).
  54. ↑ CDC (11 February 2020). Interim Infection Prevention and Control Recommendations for Patients with Suspected or Confirmed Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) in Healthcare Settings (in en-us).
  55. ↑ Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Frequently Asked Questions. Archived from the original on 2020-10-30။ Retrieved on 2020-11-05။
  56. ↑ Strategies for Optimizing the Supply of Facemasks. CDC (11 February 2020).
  57. ↑ 57.0 57.1 57.2 "Care for Critically Ill Patients With COVID-19" (11 March 2020). JAMA. doi:10.1001/jama.2020.3633. PMID 32159735. 
  58. ↑ World Health Organization (28 January 2020). Clinical management of severe acute respiratory infection when novel coronavirus (2019-nCoV) infection is suspected.
  59. ↑ "Report 9: Impact of non-pharmaceutical interventions (NPIs) to reduce COVID19 mortality and healthcare demand" (16 March 2020). Imperial College London. doi:10.25561/77482. 
  60. ↑ 60.0 60.1 Scott၊ Dylan။ "Coronavirus is exposing all of the weaknesses in the US health system High health care costs and low medical capacity made the US uniquely vulnerable to the coronavirus."၊ Vox၊ 16 March 2020။ 
  61. ↑ CDC (2020-02-11). Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) (in en-us).
  62. ↑ "[Updating Italian hospital saves Covid-19 patients lives by 3D printing valves for reanimation devices]"၊ 3D Printing Media Network၊ 14 March 2020။ 
  63. ↑ 63.0 63.1 "Therapeutic options for the 2019 novel coronavirus (2019-nCoV)" (March 2020). Nature Reviews. Drug Discovery 19 (3): 149–150. doi:10.1038/d41573-020-00016-0. PMID 32127666. 
  64. ↑ "Chinese doctors using plasma therapy on coronavirus, WHO says 'very valid' approach"၊ 17 February 2020။ 
  65. ↑ Steenhuysen J, Kelland K (24 January 2020). "With Wuhan virus genetic code in hand, scientists begin work on a vaccine". Reuters. Archived from the original on 25 January 2020. Retrieved 25 January 2020.
  66. ↑ Duddu, Praveen (19 February 2020). Coronavirus outbreak: Vaccines/drugs in the pipeline for Covid-19. clinicaltrialsarena.com. Archived from the original on 19 February 2020။ Retrieved on 5 November 2020။
  67. ↑ "Drug treatment options for the 2019-new coronavirus (2019-nCoV)." (28 January 2020). Biosci Trends 14 (1): 69–71. doi:10.5582/bst.2020.01020. PMID 31996494. 
  68. ↑ "WHO: 'no known effective' treatments for new coronavirus"၊ 5 February 2020။ 
  69. ↑ "Timely mental health care for the 2019 novel coronavirus outbreak is urgently needed" (March 2020). The Lancet. Psychiatry 7 (3): 228–29. doi:10.1016/S2215-0366(20)30046-8. PMID 32032543. 
  70. ↑ "The mental health of medical workers in Wuhan, China dealing with the 2019 novel coronavirus" (March 2020). The Lancet. Psychiatry 7 (3): e14. doi:10.1016/S2215-0366(20)30047-X. PMID 32035030. 
  71. ↑ "Discovery of a novel coronavirus associated with the recent pneumonia outbreak in humans and its potential bat origin" (23 January 2020). bioRxiv. doi:10.1101/2020.01.22.914952. 
  72. ↑ "The proximal origin of SARS-CoV-2" (17 March 2020). Nature Medicine: 1–3. doi:10.1038/s41591-020-0820-9. 
  73. ↑ "The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19)—China, 2020" (17 February 2020). China CDC Weekly 2 (8): 113–122. Chinese Center for Disease Control and Prevention. 
  74. ↑ "COVID-19: what is next for public health?" (February 2020). Lancet 395 (10224): 542–45. doi:10.1016/S0140-6736(20)30374-3. PMID 32061313. 
  75. ↑ Davidson, Helen။ "First Covid-19 case happened in November, China government records show—report"၊ The Guardian၊ 13 March 2020။ 
  76. ↑ "Novel coronavirus disease 2019 (COVID-19) pandemic: increased transmission in the EU/EEA and the UK – sixth update" (PDF). ecdc. Archived (PDF) from the original on 14 March 2020. Retrieved 26 March 2020
  77. ↑ "Novel coronavirus named 'Covid-19': WHO". TODAYonline. Archived from the original on 21 March 2020. Retrieved 11 February 2020.
  78. ↑ "The coronavirus spreads racism against – and among – ethnic Chinese". The Economist. 17 February 2020. Archived from the original on 17 February 2020. Retrieved 17 February 2020.
  79. ↑ "Naming the coronavirus disease (COVID-19) and the virus that causes it". World Health Organization (WHO). Archived from the original on 28 February 2020. Retrieved 13 March 2020.
  80. ↑ "Novel Coronavirus(2019-nCoV) Situation Report – 10" (PDF). World Health Organization (WHO). 30 January 2020. Archived (PDF) from the original on 31 January 2020. Retrieved 15 March 2020.
  81. ↑ "Naming the coronavirus disease (COVID-19) and the virus that causes it". World Health Organization (WHO). Archived from the original on 28 February 2020. Retrieved 13 March 2020.
  82. ↑ "Virology: Coronaviruses". Nature. 220 (5168): 650. 1968. Bibcode:1968Natur.220..650.. doi:10.1038/220650b0. ISSN 0028-0836.
  83. ↑ Definition of Coronavirus by Merriam-Webster, Merriam-Webster, archived from the original on 23 March 2020, retrieved 24 March 2020
  84. ↑ Definition of Corona by Merriam-Webster, Merriam-Webster, archived from the original on 24 March 2020, retrieved 24 March 2020
  85. ↑ Wu, Nicholas. "GOP senator says China 'to blame' for coronavirus spread because of 'culture where people eat bats and snakes and dogs'". USA TODAY. Archived from the original on 29 March 2020. Retrieved 28 March 2020.
  86. ↑ Forgey, Quint. "Trump on 'Chinese virus' label: 'It's not racist at all'". POLITICO. Archived from the original on 18 March 2020. Retrieved 28 March 2020.
  87. ↑ Fischer, Sara. "The WHO said to stop calling it "Chinese" coronavirus, but Republicans didn't listen". Axios. Archived from the original on 29 March 2020. Retrieved 28 March 2020.
  88. ↑ Filipovic, Jill. "Trump's malicious use of 'Chinese virus'". CNN. Archived from the original on 29 March 2020. Retrieved 29 March 2020.
  89. ↑ "Trump doubles down on 'China virus', demands to know who in White House used phrase 'Kung Flu'". Fox News. 18 March 2020. Archived from the original on 29 March 2020. Retrieved 18 March 2020.
  90. ↑ "A last, desperate pivot: Trump and his allies go full racist on coronavirus". Salon. 19 March 2020. Archived from the original on 29 March 2020. Retrieved 19 March 2020.
  91. ↑ Lee, Bruce Y. "Coronavirus Is Not The 'Corona Beer Virus', What People Are Googling". Forbes. Archived from the original on 16 March 2020. Retrieved 31 March 2020.
  92. ↑ "Can I get coronavirus from a package delivered from China?". Daily Breeze. 26 February 2020. Retrieved 31 March 2020.
  93. ↑ Wiles, Siouxsie (9 March 2020). The three phases of Covid-19—and how we can make it manageable.
  94. ↑ "How will country-based mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic?" (March 2020). Lancet 395 (10228): 931–934. doi:10.1016/S0140-6736(20)30567-5. PMID 32164834. “A key issue for epidemiologists is helping policy makers decide the main objectives of mitigation—e.g. minimising morbidity and associated mortality, avoiding an epidemic peak that overwhelms health-care services, keeping the effects on the economy within manageable levels, and flattening the epidemic curve to wait for vaccine development and manufacture on scale and antiviral drug therapies.” 
  95. ↑ Barclay, Eliza (10 March 2020). How canceled events and self-quarantines save lives, in one chart.
  96. ↑ Wiles, Siouxsie (14 March 2020). After 'Flatten the Curve', we must now 'Stop the Spread'. Here's what that means.
  97. ↑ "How will country-based mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic?" (March 2020). Lancet 395 (10228): 931–934. doi:10.1016/S0140-6736(20)30567-5. PMID 32164834. 
  98. ↑ 98.0 98.1 98.2 Centers for Disease Control (3 February 2020). Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): Prevention & Treatment (in en-us).
  99. ↑ Advice for Public.
  100. ↑ My Hand-Washing Song: Readers Offer Lyrics For A 20-Second Scrub (in en).
  101. ↑ Maragakis, Lisa Lockerd. Coronavirus, Social Distancing and Self Quarantine. Johns Hopkins University.
  102. ↑ Parker-Pope၊ Tara။ "Deciding How Much Distance You Should Keep" (in en-US)၊ The New York Times၊ 19 March 2020။ 
ဢဝ်ၶိုၼ်းမႃးတီႈ "https://shn.wikipedia.org/w/index.php?title=တၢင်းပဵၼ်_ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ_2019&oldid=62481"