ၸႄႈၼႃး၊ ၸႄႈတွၼ်ႈ
ၸႄႈတွၼ်ႈၸႄႈၼႃး ဢၼ်ပဵၼ် ထုင်ႉ ဢွၵ်ႇ သႅင်ၶဵဝ် လႄႈ သႅင်ပတ်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်သေ ပဵၼ်ၸႄႈတွၼ်ႈ ဢၼ်မီး ၽၢႆႇႁွင်ႇသုတ်း တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇယဝ်ႉ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉတီႈၼႂ်း ၸႄႈမိူင်းၶၢင်သေ တၢင်းၵႂၢင်ႈ မီးဝႆႉ ၁၉,၇၆၂ လွၵ်းလၵ်းယဝ်ႉ။ လႅၼ်လိၼ်ၸႄႈတွၼ်ႈၼႆႉ ၽၢႆႇႁွင်ႇ လႄႈ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ တိူဝ်ႉၸပ်းၵၼ်ဝႆႉတင်း မိူင်းၶႄႇ၊ ၽၢႆႇတူၵ်း မိူင်းဢိၼ်းတီးယႃး လႄႈ ၸႄႈတွၼ်ႈသၼ်လွႆၼႃႇၵ တင်း ၽၢႆႇၸၢၼ်းၸမ်ႉ ၸႄႈတွၼ်ႈမၢၼ်ႈမေႃႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ လွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ တီႈၽၢႆႇႁွင်ႇသုတ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်တီႈႁူဝ်ႈၼမ်ႉ ၼမ်ႉၵဵဝ် လႄႈ ၼမ်ႉၶၢင်တွင်းယဝ်ႉ။ တီႈပွတ်းဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ မႄႈၼမ်ႉမေႇၶ လႄႈ မႄႈၼမ်ႉမလိၶ ဢၼ်ပဵၼ်မႃး မႄႈၼမ်ႉၵဵဝ်ၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ၽၢႆႇတၢင်းတူၵ်းၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၵိင်ႇမႄႈၼမ်ႉၶၢင်တွင်း ဢၼ်ပဵၼ်ႁွင်ႈဢူးရူႉၼၼ်ႉလႄႈသင် လုၵ်ႉဢွဝ် ၽၢႆႇႁွင်ႇသေ လႆလူင်းၽၢႆႇၸၢၼ်းယဝ်ႉ။ ႁွင်ႈၼမ်ႉတပၢတ်ႉ ၼႆႉ တႄႇမႃးတီႈ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇလႄႈသင် ႁွင်ႈမိူင်းၵွင်း လႄႈ ႁွင်ႈၵွၵ်ႉၵူၺ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ တႄႇမႃးတီႈ ၽၢႆႇတူၵ်းလႄႈသင် လႆၶဝ်ႈၸူး တီႈၼႂ်းမႄႈၼမ်ႉၵဵဝ်ယဝ်ႉ။ ၸႄႈတွၼ်ႈၸႄႈၼႃးၼႆႉ လိူဝ်သေၸိူဝ်းပဵၼ်တီႈဢၼ် ၼမ်ႉလႆလူင်းမႃးၼၼ်ႉ ဢၼ်ၵိုတ်းလိူဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပဵၼ်လွႆ ပဵၼ်ၽင်ႇႁိုၵ်း၊ ပဵၼ်ႁူၺ်ႈ ပေႃးတဵမ်လူင်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၼွင်ဢိၼ်းတေႃႇၵျီး ဢၼ်ပဵၼ်ၼွင်လူင် ဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ ၼႂ်းမိူင်း ၼၼ်ႉ မီးဝႆႉတီႈၸမ် ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းတူၵ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၸႄႈၼႃးသေ ဢၼ်ပဵၼ် ၸိၵ်းလွႆ ၶႃႇၵႃႇပူဝ်ႇရႃႇၸီႇ ဢၼ်ပဵၼ်လွႆသုင်သုတ်း တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ဢၼ်မီးတၢင်းသုင် မွၵ်ႈ ၁၉,၃၁၅ ထတ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးဝႆႉ တီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၸႄႈၼႃးယဝ်ႉ။
| ၸႄႈတွၼ်ႈၸႄႈၼႃး | |
|---|---|
  ၸႄႈတွၼ်ႈၸႄႈၼႃး | |
| ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 26°15′N 97°30′E / 26.250°N 97.500°Eၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 26°15′N 97°30′E / 26.250°N 97.500°E | |
| မိူင်း |
 မျၢၼ်ႇမႃႇ |
| ၸႄႈမိူင်း |
 ၶၢင် |
| ၸႄႈဝဵင်း | ၆ |
| ၸႄႈလူင် | ဝဵင်းၸႄႈၼႃး |
| ဢေႇရိယႃႇ | |
| • ႁုပ်ႈ | 19,762.000 လွၵ်းလၵ်း (51,183.345 လွၵ်းၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ) |
| ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (2014) | ၅၃၁,၈၇၃ |
| ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ် | လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ (UTC+6:30) |
ၾိင်ႈၾႃႉ
မႄးထတ်းတီႈၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈၼႆႉ တႄႇဢဝ် လိူၼ်ၵျုၼ်ႇ တေႃႇထိုင် လိူၼ်ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇၼၼ်ႉ ၽူၼ်တူၵ်းၼမ်ယဝ်ႉ။ တၢင်ႉၼမ်ႉၽူၼ်ႉၽတ်ႉၽဵင်ႇၼႆႉ ၼိုင်ႈပီ မီး ၈၀ ၼိဝ်ႉသေ ပွတ်းၽၢႆႇႁွင်ႇ မၢင်တီႈၼႆႉၼႆႉ ၼိုင်ႈပီ ၽူၼ်မႃးထိုင် ၁၆၀ ၼိဝ်ႉယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် လိူၼ်ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇ တေႃႇထိုင် လိူၼ်ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇၼႆႉ တၢင်ႉမႆႈၽတ်ႉၽဵင်ႇၼႆႉ မီး ၅၆ တီႇၵရီႇယဝ်ႉ။ လိူၼ်ၸိူဝ်းၵိုတ်းဝႆႉၼၼ်ႉ တၢင်ႉလူမ်းမႆႈၽတ်ႉၽဵင်ႇ ဢၼ်မႆႈသုတ်း လႄႈ ဢၼ်ဢေႇသုတ်းၼႆႉ ပဵၼ် ၈၈ တီႇၵရီႇ လႄႈ ၇၁ တီႇၵရီႇယဝ်ႉ။
လွင်ႈယူႇသဝ်းၵူၼ်း လႄႈ ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး
မႄးထတ်းႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း တီႈၸႄႈတွၼ်ႈၸႄႈၼႃး မိူဝ်ႈပီ 2014 ၼၼ်ႉ မီး ၅၃၁,၈၇၃ ၵေႃႉယဝ်ႉ။[1] ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းၶၢင်သေ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၶိူဝ်း တႆး၊ မၢၼ်ႈ၊ ဢၸီႇ၊ လသျီႇ၊ လိသေႃး၊ မရူ၊ တႆးသႃ၊ ၽုၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ယူႇသဝ်းယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ထင်ယူႇသဝ်းတီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၼၼ်ႉ ၵမ်ႉၼမ် ဢွၼ်ၵၼ် ႁဵတ်းၵၢၼ်ႁႆႈၼႃးသေၵေႃႈ ႁႃလဵင်ႉတွင်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈၼႃႈလိၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၼႆႉ မီး ၁၇၅,၉၅၄ ဢေႇၵယဝ်ႉ။ တီႈထုင်ႉလိၼ်ပဵင်းၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ၶဝ်ႈ၊ ထူဝ်ႇလိၼ်၊ ဢွႆႈၸိူဝ်းၼႆႉသေ တီႈထုင်ႉလိၼ်ၵွင်းလွႆတႄႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၽဵဝ်ႈႁႆႈသေ ၽုၵ်ႇၶဝ်ႈႁႆႈ၊ ငႃး၊ ထူဝ်ႇ၊ ၶဝ်ႈၵၢပ်ႇ၊ မွၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် လိၼ်ၼႃး ဢၼ်မီးတီႈ ထုင်ႉလိၼ်ပဵင်းၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၶႂၢၵ်ႈၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸိူဝ်ႉၽၼ်းလီသေ ဢွၼ်ၵၼ်ၸႂ်ႉ ၽုၼ်ႇမၼ်းလိၼ်၊ ၶႃႈမူင်ႈမႅင်းၸိူဝ်းၼႆႉသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၶဝ်ႈတိူဝ်းဢွၵ်ႇၼမ်ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်တီႈ ထုင်ႉၵွင်းလွႆၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢၼ်ပဵၼ် မွၵ်ႇမၢၵ်ႇ ဢၼ်ငမ်ႇမႅၼ်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ၵႃႇၽီႇ၊ ၼဵင်ႈ၊ မၢၵ်ႇၸွၵ်း၊ မၢၵ်ႇၵႅမ်ႈၶွင်ႇ၊ မၢၵ်ႇၵေႃႈ ၸိူဝ်းၼႆႉသေဢမ်ႇၵႃး တူၼ်ႈယႃႈယႃ၊ ၵၼ်ႇတမႃႇ၊ ၸမူင်ႇၸပႃး၊ ၸိူဝ်းပဵၼ် တူၼ်ႈယႃႈယႃမီးၵႃႈၶၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ပၼ်ႁႅင်းႁႂ်ႈၽုၵ်ႇသွမ်ႈယူႇယဝ်ႉ။ တီႈၸႄႈတွၼ်ႈၸႄႈၼႃးၼၼ်ႉ ၶၢဝ်းၽူၼ် မိူဝ် 1961-62 ၼၼ်ႉၽုၵ်ႇသွမ်ႈထူဝ်ႇလိၼ်ၶၢဝ်းၽူၼ်မႃး ၃၅, ၉၃၇ ဢေႇၵသေ 1962-63 ၸၼၼ်ႉသမ်ႈ လႆႈတိူဝ်းၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ထူဝ်ႇလိၼ်ၶၢဝ်းၵတ်း ၃,၅ဝဝ ဢေႇၵယဝ်ႉ။ ၼႃႈလိၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈဢွႆႈ တီႈၸႄႈတွၼ်ႈၸႄႈၼႃးၼႆႉ မီး ၁၁, ၃၆၂ ဢေႇၵယဝ်ႉ။ တူၼ်ႈဢွႆႈ ၸိူဝ်းဢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈတီႈ ၸႄႈမိူင်းၶၢင်ၼႆႉ ပိူင်လူင်မၼ်း ပဵၼ်တွၼ်ႈတႃႇ ႁူင်းငၢၼ်းၸၢၵ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ႈ တီႈ ၼမ်ႉတီး လႄႈ သႃးမေႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပီ 1961 - 62 ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ ၸၢၵ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ် ၼမ်ႉတီးသေ ၵိူဝ်ဝၢၼ်ႈ ဢွၵ်ႇ ၁, ဝ၄၁, ၉၄ဝ တၢၼ်ႇယဝ်ႉ။
တီႈၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈၸႄႈၼႃး ၼႆႉဢၼ်ပဵၼ် သႅင်ပတ်းၼႆႉ လႆႈႁၼ်တီႈ ထုင်ႉပဵင်းႁူးၵွင်း လႄႈ မိူင်းၵွမ်း ယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် မေႃႇသႅင်ၶဵဝ်ၼႆႉ လႆႈႁၼ်တီႈ ၽႃၵၢၼ်ႉ၊ လူင်ၶင်း၊ ဝူၺ်ၶႃ လႄႈ တႃႈမၢၵ်ႇၶၢမ် ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵွင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
သဵၼ်ႈသၢႆတၢင်း ၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇ
မႄးထတ်းဝဵင်းၸႄႈၼႃးၼႆႉ ပေႃးလုၵ်ႉဢဝ်တီႈ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်သေ ၸွမ်းတၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်ႈၼႆႉ ယၢၼ်ၵႆ ၃၃၇ လၵ်းသေ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ် ႁိူဝ်းသၢင်းၽေႃးၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၵႂႃႇမႃးယူႇ တႃႇသေႇယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉဢဝ် ၸႄႈၼႃးသေ ၸၢင်ႈဢဝ်ႁိူဝ်းသေၵႂႃႇၸူးလႆႈ သၢင်ႇၽူဝ်ႇယူႇယဝ်ႉ။ တီႈ ဝဵင်းပူႇတႂ်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉတႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ႇယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေ သဵၼ်ႈတၢင်း ၼမ်ႉ သဵၼ်ႈတၢင်းလူမ်း ဢၼ်ပဵၼ် သဵၼ်ႈတၢင်းၵႄႈလွႆ ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးဝႆႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉဢဝ် ၸႄႈၼႃး လတ်း မိူင်းၵွင်း၊ မိူင်းၵွမ်းသေ ၵႂႃႇၸူးဝဵင်းလီႇတူဝ်ႇ ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း မိူင်းဢိၼ်းတီးယႃးၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ လုၵ်ႉဢဝ် ၸႄႈၼႃး လတ်းသုမ်ႇပရႃႇပုမ်ႇသေ မီးသဵၼ်ႈတၢင်းၵႄႈလွႆ ဢၼ်ၵႂႃႇၸူး ပူႇတႂ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ၸိူဝ်းပဵၼ် သဵၼ်ႈတၢင်းလိၼ် ၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ်ႁႂ်ႈၶႅမ်ႉလႅပ်ႈမႃးၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၵေႃႇၵုမ်းယူႇယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈၸႄႈၼႃးပတ်ႉပိုၼ်ႉၼႆႉ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် မီး ၁၀ ႁူင်းႁဵင်း၊ ၸၼ်ႉၵၢင် ၁၆ ႁူင်းႁဵၼ်း လႄႈ ၸၼ်ႉငဝ်ႈ မီးထိုင် ၂၁၁ ႁူင်းႁဵၼ်းယဝ်ႉ။[2]
ၸႄႈဝဵင်း လႄႈ ဝဵင်း
မႄးထတ်းၸႄႈဝဵင်း လႄႈ ဝဵင်း ၸိူဝ်းဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉတီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၸႄႈၼႃးၼႆႉ မီးၼင်ႇၽၢႆႇတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။[3]
ၽိုၼ်ဢိင်
မႄးထတ်း- ↑ Provisional Results Census 26 August 2014 FINAL, ႁွင်ႈၵၢၼ်ႁႅင်းၵူၼ်းမိူင်း, 26 August 2014, p. ၂၁, archived from the original on 12 September 2014, retrieved February 26, 2015
- ↑ ပပ်ႉသႅၼ်သမ်ႇမၢၼ်ႈ၊ သွႆႉ (၉)
- ↑ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇၸတ်းၵၢၼ် လွၼ်ႉၶၢဝ်ႇမျၢၼ်ႇမႃႇ. Archived from the original on 2014-07-01။ Retrieved on 2019-02-24။