ယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇ၊ ၸႄႈဝဵင်း
ၸႄႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇ (မၢၼ်ႈ: ယင်းမာပင်မြို့နယ် ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Yinmabin Township ; သဵင်ဢွၵ်ႇ [zé wéŋ yín mɑ̀ pìn]) ၼႆႉ ပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်းဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇ၊ ၸႄႈတိူင်းၸႄႈၵႅင်း၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇသေ မီးဝႆႉ ၽၢႆႇတူၵ်း ၼမ်ႉၶၢင်တွင်း မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈ 21° 59′ လႄႈ 22° 19′၊ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈ လွင်ႇၵျီႇၵျုဢွၵ်ႇ 93° 36′ လႄႈ 95° 15′ သေ မီးဝႆႉ ၽၢႆႇႁွင်ႇ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ဢၼ်မီးၽၢႆႇတူၵ်း ယၢၼ် (400) လၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ၸႄႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇၼႆႉ ၼႆႉ မီးဝႆႉ ၸႄႈဝဵင်းမူင်ႇယႂႃႇ လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းသႃးလိၼ်းၵျီး၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်း မီးဝႆႉ ၸႄႈဝဵင်းပလႄး လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းၵၼီႇ၊ ၽၢႆႇႁွင်ႇ မီးဝႆႉ ၸႄႈဝဵင်းၵၼီႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
ၸႄႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇ | |
|---|---|
  ၸႄႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇ ဢွင်ႈတီႈၸႄႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇ | |
| Coordinates: 22°5′N 94°54′E / 22.083°N 94.900°E | |
| မိူင်း |  မျၢၼ်ႇမႃႇ |
| ၸႄႈတိူင်း |  ၸႄႈၵႅင်း |
| ၸႄႈတွၼ်ႈ | ၸႄႈတွၼ်ႈယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇ |
| ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈဝဵင်း | ဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇ |
| Elevation | 100 မီႇတႃႇ (400 ထတ်း) |
| Population (2014)[1] | 141,480 |
| Time zone | UTC+6.30 (MST) |
တၢင်းၵႂၢင်ႈ
မႄးထတ်းၸႄႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ် ၼႃႈသုင် ပၢင်ႇလၢႆႇ (400) ထတ်း သေ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ ၼႃႈလိၼ်ပဵင်းလီယဝ်ႉ။ ၼႃႈလိၼ်ပဵင်းၼႆႉ မီးဝႆႉ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ (48.23%) သေ ပေႃးဢဝ်လွၵ်းလၵ်းဝႃႈ မီး (174.59) လွၵ်းလၵ်းသေ ၼႃႈလိၼ် ပၢၼ်းတၢပ်ႈၼႆ့ မီး (340.02%) ပေႃးဢဝ် ဢေႇရိယႃႇဝႃႈ မီး (112.29) လွၵ်းလၵ်းလႄႈ ၸႄႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇၼႆႉ ပေႃးဢဝ်တၢင်းၵႂၢင်းဝႃႈ မီးယူႇ (362.70) လွၵ်းလၵ်ႈယဝ်ႉ။
ပိုၼ်းၸႄႈဝဵင်း
မႄးထတ်းၸႄႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇၼႆ့ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် တႄႇမၵ်းမၼ်ႈမႃး မိူဝ်ႈပီ 1901 ၼၼ်ႉသေ ဢဝ် ဝုၼ်ႇထွၵ်ႉၵေႃႉၼိုင်ႈ ႁႂ်ႈၼင်ႈလုမ်းသေ ႁႂ်ႈပဵၼ်ဝဵင်းၸႄႈတွၼ်ႈၽႄ ဢၼ်လႆႈဢုပ်ႉပိူင်း ၸႄႈဝဵင်းပလႄး၊ ၸႄႈဝဵင်းသႃးလိၼ်းၵျီး ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်ၶုၼ်မၢၼ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉ ၸႄႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇ ဢိၵ်ႇပႃး ၸႄႈဝဵင်းပလႄး လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းသႃးလိၼ်းၵျီး ၸိူဝ်းပဵၼ်ၼႃႈလိၼ်ၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ထုင်ႉၽၢၼ်ႉၶျီႇ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ တီႈၽၢႆႇတူၵ်း (3) ၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ မီးဝႆႉ လွႆပိၼ်ႇ၊ လွႆငပျူင်း၊ လွႆၽၢၼ်ႉၶျီႇၼႆသေ ၼႂ်းၵႃႈၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် လွႆၽၢၼ်ႉၶျီႇၼႆႉမီးဝႆႉ တီႈၼႂ်းၵႄႈ ႁွင်ႈယမႃးၸၢၼ်း တင်း ႁွင်ႈယမႃးႁွင်ႇလႄႈ ၼႃႈလိၼ်ၸိူဝ်းမီးတီႈၼႂ်းၵႄႈၼၼ်ႉ ၸူးႁွင်ႉဝႃႈ ထုင်ႉၽၢၼ်ႉၶျီႇၼႆယဝ်ႉ။ ႁူမ်ႈဝႃး လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် မၵ်းပဵၼ်ပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်းမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈ ပီ 1901 ၼၼ်ႉသေတႃႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ် ပိူင်ၽွင်းငမ်းမႂ်ႇတွၼ်ႈတႃႇဝဵင်းၼႆႉ ထိုင်ပီ 1972 မႃး ၸင်ႇမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းတႄႉ ၸႄႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈ ပၵ်းလုမ်း ၶုၼ်ၽွင်းၼႃႈလိၼ်သေတႃႉ ဢမ်ႇလႆႈမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ် ဝဵင်း ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ႇမႃးသေ ၵူၺ်းမီးမႃးၼင်ႇ ဢိူင်ႇမျူဝ်ႉမ ၼၼ်ႉၵူၺ်း။
သၢႆငၢႆၼႃႈလိၼ်
မႄးထတ်းတီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ် ၼႃႈလိၼ် သၼ်လွႆ လႄႈ ပၢၼ်းတၢပ်းလွႆၼႆႉ မၼ်းတိူဝ်းၵႂၢင်ႈလိူဝ်သေ ဢေႇရိယႃႇပၢင်ႇပဵင်း ဝႃႈၼႆသေတႃႉ တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ်သၼ်လွႆဢၼ်သုင်သုင်တႄႉ ဢမ်ႇမီးဝႆႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ဢၼ်ပဵၼ် ႁွင်ႈယမႃး ဢၼ်လႆလတ်းၵႂႃႇတီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၼႆႉ လုၵ်ႉဢဝ် ၽၢႆႇတူၵ်းသေ လႆၸူးၽၢႆႇဢွၵ်ႇသေ လႆႈၶဝ်ႈတီႈၼႂ်း ၼမ်ႉၶၢင်တွင်း တီႈႁိမ်းဝၢၼ်ႈပဵင်းၼွႆႇၶျွင်ႇ၊ ဢိူင်ႇၸူင်းၵျိၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁွင်ႈတိၼ်ႇသူင်ႇၼႆႉ လုၵ်ႉဢဝ်ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းတူၵ်းသေ လႆလူင်း ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇယဝ်ႉ ၵႂႃႇႁူမ်ႈၵၼ်တီႈႁိမ်း ဝၢၼ်ႈၼတ်ႉထွင်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁွင်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၼမ်ႉၸႅဝ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်ဝၢၼ်ႈ သူၺ်ႇလၢၼ်ႇ၊ ပၢၼ်းမထူင်း၊ ယေႇဢွင်ႉ ၸိူဝ်းဢၼ် ႁွင်ႈလႆႈလတ်းလူင်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ် လႆႈထူပ်း ၼမ်ႉသေးၵိၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း
မႄးထတ်းဢၼ်ပဵၼ် တၢင်း မူင်ႇယႂႃႇ - ပလႄႈ - ၵၢၼ်ႉၵေႃး ၼႆႉ ပဵၼ်တၢင်းသိူဝ်ႇယၢၼ် မီးတၢင်းၵႂၢင်ႈ 12 ထတ်းၼၼ်ႉ လတ်းၵႂႃႇတီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇယဝ်ႉ။ ပဵၼ်မၢႆလၵ်း 9/0 လၵ်းတေႃႇ 23/4 ၼႆႉ ပဵၼ် တၢင်းတွၼ်ႈ ၸႄႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇသေ တၢင်းယၢဝ်းမီး (14) လၵ်း (4) ၽႃႇလူင်ႇယဝ်ႉ။ တၢင်း မူင်ႇယႂႃႇ-ပလႄး-ၵၢၼ်ႉၵေႃးၼႆႉ ၸၢင်ႈၵႂႃႇမႃးလႆႈ ၵူႈၶၢဝ်းသေ ပဵၼ်သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း ဢၼ်တေႃႉသူင်ႇပၼ် ၵုၼ်ႇ တေႃႉသူင်ႇပၼ် ၵူၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ပေႃးၶၢဝ်းႁႅင်ႈမႃး လုၵ်ႉတီႈ ဝၢၼ်ႈၵပၢႆႇ၊ သိၼ်ႇသွႆႇ၊ ယိၼ်ႇပွင်ႇတႅင်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ လတ်းၶၢမ်ႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇသေ ဢဝ် ၶူဝ်းၵုၼ်ႇ တင်း ၵူၼ်း သူင်ႇၸူး ဝဵင်းမူင်ႇယႂႃႇလႄႈသင်၊ ဢၼ်ပဵၼ် သၢႆတၢင်း ၵၼီႇ-ယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇ-မူင်ႇယႂႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်တင်း သၢႆတၢင်းရူတ်ႉၵႃးသေ ၸၢင်ႈၵႂႃႇမႃးလႄႈ သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း ၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇ လႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ငၢႆႈငႅမ်ႈၶႅမ်ႉလႅပ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉဢဝ် ဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇ ၵႂႃႇၸူး ဝဵင်းမူင်ႇယႂႃႇၼႆႉ ၸၢင်ႈဢဝ် ရူတ်ႉယႂ်ႇရူတ်ႇဢွၼ်ႇသေ ၵႂႃႇမႃးလႆႈၵူႈၶၢဝ်းသေဢမ်ႇၵႃး ဢၼ်ပဵၼ် သဵၼ်ႈတၢင်း ၵလေးဝ-ယႃႇၵျီး-မင်းတွင်ႉ-မူင်ႇယႂႃႇ ဢၼ်တိုၵ်ႉပိုတ်ႇဝၢႆးလင်ၼၼ်ႉ ၸႂ်ႉ ၶူဝ်ၶၢင်တွင်း(မူင်ႇယႂႃႇ)သေၵေႃႈ ၸၢင်ႈဢဝ်ၵူၼ်း ဢဝ်ၵုၼ်ႇသေ တေႃႉသူင်ႇပၼ်လႆႈယူႇ ၵူႈၶၢဝ်းယဝ်ႉ။
ၾိင်ႈၾႃႉ
မႄးထတ်းၸႄႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉတီႈၼႂ်း ပွတ်းတွၼ်ႈမႆႈႁွၼ်ႉႁႅင်ႈႁွင် တီႈ ပွတ်းၵၢင်မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼိုင်ႈပီၼႆႉ တၢင်ႉၼမ်ႉၽူၼ်ၽတ်ႉၽဵင်ႇ ၵႆႉမႃး ၼႂ်းၵႄႈ (30)ၼိဝ်ႉ လႄႈ (40) ၼိဝ်ႉၼၼ်ႉၵူၺ်း။ တၢင်ႉၼမ်ႉၽူၼ်ဢၼ်ဢေႇသေပိူၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၼႂ်းလိူၼ် ဢေႇပရႄႇ သေ ဢၼ်ၼမ်သေပိူၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၼႂ်းလိူၼ် ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပဵၼ် ၼႃႈလိၼ်မႆႈႁွၼ်ႉႁႅင်ႈႁွင်လႄႈ ပေႃးၶၢဝ်ၽူၼ်မႃး မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ် ၽူၼ်လူင်လူမ်းလူင် မေႃတူၵ်းယဝ်ႉ။ တၢင်ႉလူမ်းမႆႈၼႆႉ ဢၼ်တႅမ်ႇသုတ်း မီး (40) တီႇၵရီႇၾႃႇရိၼ်ႇႁၢႆႉသေ ဢသုင်သုတ်းၼႆႉ မီး (110) တီႇၵရီႇၾႃႇရိၼ်ႇႁၢႆႉယဝ်ႉ။ ၶၢဝ်းဢၼ်ၵတ်းသေပိူၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ် လိူၼ်ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇသေ ဢၼ်မႆႈသေပိူၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ် လိူၼ်ဢေႇပရႄႇယဝ်ႉ။
လွင်ႈၽုၵ်ႇသွမ်ႈ
မႄးထတ်းတီႈၸႄႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇၼႆႉ ဝႆႉၵၢၼ်တမ်းၽႅၼ်သေၵေႃႈ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈမၢၵ်ႇတဝ်ႈၶဝ်ႈၼမ်ႉသေ ပေႃးၶၢဝ်ၽူၼ်ၼႆႉ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ၶဝ်ႈႁပ်ႉၽူၼ်၊ ငႃးၽူၼ်၊ ၶဝ်ႈၵၢပ်ႇၽူၼ်၊ ထူဝ်ႇလိၼ်၊ ၵုၺ်ဢွၼ်ႇ၊ ထူဝ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ပေႃးၵၢင်ၶၢဝ်းၽူၼ်မႃး ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ၶဝ်ႈ၊ ထူဝ်ႇယၢဝ်း လႄႈ ၶဝ်ႈၵၢပ်ႇ၊ ပေႃးဝၢႆးၽူၼ်မႃး ထူဝ်ႇထေႃးပၢတ်ႈ၊ ၸုၼ်ႇတႃႇၼီႇ၊ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉ၊ ပေႃးၶၢဝ်းၵတ်း ငႃးလူင်၊ ထူဝ်ႇလိၼ်ၶၢဝ်းၵတ်း၊ ၽၵ်းမီႇၽိူၵ်ႇ၊ ဢႃႇလူး၊ ထူဝဝ်ႇလိူင်၊ ၵျုင်ႇ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၸၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၼႃႈလိၼ်ဢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈလႆႈ တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းယိၼ်းမႃႇပိၼ်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ (121764) ဢေႇၵသေ ၼႃႈလိၼ် ပႃႇထိူၼ်ႇၼႆႉ မီး (34298) ဢေႇၵယဝ်ႉ။ ၼႃႈလိၼ်ပဝ်ႇ မီးဝႆ့ (15736) ဢေႇၵသေ ၼႃႈလိၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈလႆႈၼႆႉ မီး (40982) ဢေႇၵယဝ်ႉ။
ၽိုၼ်ဢိင်
မႄးထတ်း- ↑ (မေႇ 2015) ၽိုၼ်လိၵ်ႈသဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း, ၽိုၼ်လိၵ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း လႄႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ပီ 2014 သွႆ့-2. ၼေႇပျီႇတေႃႇ: ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၵၢၼ်ႁႅင်းငၢၼ်း၊ ၵၢၼ်ၵူတ်ႇထတ်း ၵူၼ်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇမိူင်း လႄႈ ၵၢၼ်ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမိူင်း, 54.