ဢမရပူႇရ၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းဢမရပူႇရ (ဝဵင်းၸၢၼ်း)-(တွင်ႇမျူဝ်ႉ) (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Amarapura), (မၢၼ်ႈ: အမရပူရမြို့) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ၊ ၸႄႈတွၼ်ႈတႃႈလိူဝ်ႇ၊ ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇသေ​ ယၢၼ်ၵႆႇၵၼ်တင်း ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ 11 ၶီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႈယဝ်ႉ။ ၸႄႈဝဵင်းဢမရပူႇရၼႆႉ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်း ပဵၼ်ၽၢႆႇၸၢၼ်း ဢမရပူႇရ ၼၼ်ႉသေ ၽၢႆႇႁွင်ႇမၼ်းမီးဝႆႉ ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းပတဵင်ႇၵျီးယဝ်ႉ။ ဝဵင်းဢမရပူႇရၼႆႉ မီးတၢင်းၵႂၢင်ႈ 91 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်းသေ ဢိင်ၼိူဝ်သဵၼ်ႈသၢႆမၢႆ ႁူဝ်ၼပ်ႉႁိူၼ်း ဢၼ်ၵဵပ်းမိူဝ်ႈ 2014 ၼၼ်ႉသေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မီးၵႂႃႇ 237,618 ၵေႃႉ ဝႃႈၼႆႉယဝ်ႉ။

ဝဵင်းဢမရပူႇရ
ၸႄႈဝဵင်းၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈတႃႈလိူဝ်ႇ
ဝဵင်းဢမရပူႇရ ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 21°54′N 96°03′E
မိူင်း	မျႅၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈတိူင်း	ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈတႃႈလိူဝ်ႇ
ၸႄႈဝဵင်း	ၸႄႈဝဵင်းဢမရပူႇရ
တႄႇတင်ႈ	လိူၼ်မေႇ 13၊ ပီ 1783
ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (၂၀၁၄)
• ႁုပ်ႈ	၂၃၇,၆၁၈
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	MST (UTC+6.30)

ၸိုဝ်ႈ လႄႈ တီႈပွင်ႇ

ဝဵင်းဢမရပူႇရၼႆႉ မိူဝ်ႈ ပၢၼ်ၵူင်းပွင်ႇ ၼၼ်ႉ ယၢမ်ႈပဵၼ် ဝဵင်းႁေႃၶမ်း မႃးသွင်ပွၵ်ႈယဝ်ႉ။ ယၢမ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်တႄႉ ပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်း ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်း ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ ဢၼ်ၼိုင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ တီႈပွင်ႇ ဝဵင်းဢမရပူႇရ ၼႆႉ မရ = လွင်ႈတၢႆ၊ ဢမရ = လွင်ႈဢမ်ႇတၢႆ၊ ပူႇရ = ဝဵင်း ဝႃႈၼႆလႄႈ တေလႆႈဝႃႈ ဝဵင်းဢမ်ႇတၢႆ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၼၼ်လႄႈ ပူႇ ၼၢႆး ၵူၼ်းထဝ်ႈၸိူဝ်းဢႃႇယုယၢဝ်းၼႆႉ မီးၼမ်တႄႉတႄႉ။

ပိုၼ်းဝဵင်းဢမရပူႇရ

မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး တၢင်းႁိုင် 180 ပီပၢႆၼၼ်ႉၼႆ ၽွင်းမိူဝ်ႈၵၢပ်ႈပၢၼ်လီၼၼ်ႉ ဝဵင်းဢမရပူႇရၼႆႉ ယၢမ်ႈပဵၼ်မႃး ဝဵင်းႁေႃၶမ်း ဢၼ်ၵူၼ်းၵိုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးယဝ်ႉ။ ၶုၼ်ၵေႃႉဢၼ်တႄႇတင်ႈဝဵင်း ဢၼ်ပေႃးလႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ "ဝဵင်းဢမ်ႇတၢႆ" ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ် ၶုၼ်ပတူင်ႇမိၼ်း (ႁွင်ႉ) ပူဝ်းတေႃႇၽယႃး ၵေႃႉပဵၼ် ၶုၼ် ၵေႃႉထီႉႁူၵ်း ၶုၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်ၵူင်းပွင်ႇ ဢၼ်ပဵၼ် လုၵ်ႉၸၢႆးၵေႃႉထူၼ်ႈသီႇ ဢလွင်းမိၼ်းတယႃးၵျီးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶုၼ်ပတူင်ႇၼႆႉ လႆႈသိမ်းပိူင်ႇဢဝ် ႁေႃၶမ်းဢႃႇဝ မိူဝ်ႈသၢၵ်ႈၵရဵတ်ႈ ၁၁၄၃ ၼၼ်ႉသေ ပေႃးဝႃႈ ၶိင်ႇၶၢဝ်းၼမ်ႉၶိုၼ်ႈတီႈ ၼွင်တွင်ႇတမၢၼ်ႇၼၼ်ႉၸိုင် သၢင်းၽေႃးဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်ႈၼႆႉ ၸၢင်ႈၶဝ်ႈမႃးၸူးႁၢင်ႈႁေႃလႆႈငၢႆႈငၢႆႈလႄႈ ၸင်ႇမီးတၢင်းဝူၼ်ႉ တႃႇတင်ႈႁေႃၶမ်းမႂ်ႇထႅင်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ လိူၵ်ႈဢဝ် ဝၢၼ်ႈလႅတ်ႉသႄႇၵၢၼ်ႇ တႃႇတေတင်ႈႁၢင်ႈႁေႃ ဝဵင်းဢမရပူႇရလႄႈ ထိုင်မႃး 1781 လိူၼ်ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ 10 ဝၼ်း (သၢၵ်ႈၵရဵတ်ႈ 1145 ၶု) ၼၼ်ႉ ပူင်ၶေႃႈပူင်သေ တင်ႈႁၢင်ႈႁေႃဢၼ်မႂ်ႇယဝ်ႉ။ 1783 လိူၼ်မေႇ 12 ဝႆႉ ႁဵတ်းပွႆးသိမ်းႁၢင်ႈႁေႃသေ တႄႇၸၢမ်ႇႁၢင်ႈႁေႃၵႂႃႇယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ 1810 လိူၼ်မၢၶျ်ႉ 13 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၾႆးမႆႈဝဵင်းဢမရပူႇရ တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈသေ ႁၢင်ႈႁေႃၵေႃႈ လႆႈလူႉလႅဝ်ပႃးၵႂႃႇၸွမ်းလႄႈ ၶိုၼ်းလႆႈတႄႇတင်ႈႁၢင်ႈႁေႃထႅင်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉတႄႇၶိုၼ်းႁၢင်ႈႁေႃ ယဝ်ႉတူဝ်ႈဝႆးလႄႈ ထိုင်မႃး 1810 လိူၼ်တီႇသႅမ်ႇပႃႇၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းၸၢမ်ႇႁၢင်ႈႁေႃယူႇယဝ်ႉ။ ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆးမၼ်းတႄႉ ႁၢင်ႈႁေႃဢမရပူႇရၼႆႉ တႄႇတင်ႈဝႆႉၼိူဝ် တႅဝ်းဢုတ်ႇဝႆႉလႄႈ ပေႃးၶိုၼ်းမႃးတူၺ်းပိုၼ်းလင်ၼႆ ႁၢင်ႈႁေႃ ဢၼ်တႄႇတင်ႈဝႆႉၼိူဝ် တႅဝ်းဢုတ်ႇၼႆ ၼႆႉပဵၼ်ပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်းယဝ်ႉ။

ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ထိုင်မႃးပၢၼ် ပၵျီးတေႃႇမိၼ်းမႃး ၶိုၼ်းၶၢႆႉႁၢင်ႈႁေႃၵႂႃႇၸူး ဢႃႇဝသေ ၽိူဝ်ႇထိုင်ပၢၼ် သႃႇယႃႇဝတီႇမိၼ်းမႃး ၶိုၼ်းမၵ်းမၼ်ႈ ဢမရပူႇရ ပဵၼ်ဝဵင်းႁၢင်ႈႁေႃသေၵႃႈ ၶိုၼ်းမႃးပၵ်းႁၢင်ႈႁေႃၶိုၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ထိုင်မႃးပၢၼ်ၶုၼ်မင်းတုင်း ၸင်ႇၶိုၼ်းမႃးတင်ႈ ႁေႃၶမ်းမျႃႉၼၢၼ်းၸၢမ်ႇၵျေႃႇ ၵႃႈတီႈ မၢၼ်းတလေးသေ ၶၢႆႉမႃးၸၢမ်ႇတီႈ ႁေႃၶမ်းမႂ်ႇလႄႈ ဢမရပူႇရၵေႃႈ လုၵ်ႉဢဝ်ပဵၼ်ဝဵင်းႁၢင်ႈႁေႃသေ ယွၼ်ႇလူင်းၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈတႄႇမၼ်းပဵၼ်ဝဵင်းၽႂ်ႇ ဝဵင်းမၼ်းသေတႃႉ ထိုင်မႃး ပီ 2011 ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉၼႃႈလိၼ်ၸႄႈဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ ယႂ်ႇမႃးသေ ႁုမ်ႇငမ်းပႃးဝဵင်းဢမရပူႇရလႄႈ ၸင်ႇလႆႈဢဝ် ဝဵင်းဢမရပူႇရ ၼႆႉ ၶဝ်ႈပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်း ၼႂ်း ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇမႃးယူႇယဝ်ႉ။

လွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇ

မၼ်းမီးၼိူဝ် သဵၼ်ႈတၢင်း ဢၼ်လုၵ်ႉ တႃႈလိူဝ်ႇ ၵႂႃႇၸူး ၸႄႈၵႅင်း ဢၼ်မီးၽၢႆႇတူၵ်းမၼ်းၼၼ်ႉသေဢမ်ႇၵႃး ၵွင်ႉပႃးဝႆႉ သဵၼ်ႈလူင်လူင်မၢႆသွင် တႃႈၵုင်ႈ-တႃႈလိူဝ်ႇလႄႈ လႆႈဝႃႈ လွင်ႈၵႂႃႇလွင်ႈမႃးၵေႃႈ ငၢႆႈလူမ်ၸႂ်ယူႇ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး မီးတီႈဢၼ်သၢႆတၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်း ၸႄႈၼႃး-တႃႈလိူဝ်ႇ လတ်းၵႂႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပၢႆးပႆၺႃႇ

ဢၼ်ပဵၼ် ၸၼ်ႉၸွမ်ယတၼႃႇပူင်ႇ ၼႆႉ မီးဝႆႉႁိမ်း တွင်ႇတမၢၼ်ႇဢိၼ်း ၵႃႈတီႈ ၸႄႈဝဵင်းဢမရပူႇရ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းဝဵင်းၵေႃႈ မီႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် ၵျွင်း ဢ.ထ.ၵ ဝႆႉယူႇ။

ၼႃႈၵၢၼ်လႄႈ ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး

ၼႃႈၵၢၼ်ပိူင်လူင်တီႈ ဝဵင်းဢမရပူႇရၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈတေႃးၶူဝ်းသေ သမ်ႉပေႃးတေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ဝဵင်းတေႃးၶူဝ်း တွၼ်ႈတႃႇမိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းတင်းဝဵင်းၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်မေႃ လွင်ႈတေႃးၶူဝ်းယဝ်ႉ။ ဢိင်ၼိူဝ် ၵၢၼ်ငၢၼ်းတေႃးၶူဝ်းသေလႄႈ မိူဝ်ႈပီ 1912 ၼၼ်ႉ လႆႈပိုတ်ႇ ႁူင်းႁဵၼ်းတေႃးၶူဝ်း သွင်းတႃး မီးဝႆႉယူႇၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းလူင် တႃႈလိူဝ်ႇ ၸႄႈၵႅင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်ၶူဝ်းယႆးမူင်ႈ၊ ၶူဝ်းမႆၸိူဝ်းၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်း ပဵၼ်ၵၢၼ်ပိူင်လူင်ယူႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉမီးဝႆႉ ၼွင်တွင်ႇတမၢၼ်ႇ၊ ၼွၵ်တႅၵ်ႉတႄး ၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈ ၵၢၼ်ဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၼွင်ၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းယူႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉမီးၸၢၵ်ႈဢုပ်ႉမႂ်ယႃႈလူင်လႄႈ ၵၢၼ်ဢုပ်ႉမႂ်ယႃႈလူင်ၵေႃႈ မီးဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင်

တီႈႁိမ်းဝဵင်းၼၼ်ႉ မီးၼွင်တွင်ႇတမၢၼ်ႇ (တွင်ႇတမၢၼ်ႇဢိၼ်း) ယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ် ပၵၢၼ်ႇမိၼ်းၼၼ်ႉ ၵေႃႉပဵၼ်ၸရေးဝဵင်း မွင်ႇပဵင်ႇ ႁဵတ်းလူႇတၢၼ်းၶူဝ်မႆႉလူဝ်ဢၼ်ၼိုင်ႈသေ လတ်းၶၢမ်ႈၼွင်ၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉမီးယူႇတေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၼၼ်လႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉၸိုဝ်ႈၶူဝ်မႆႉလူင်ၼၼ်ႉဝႃႈ ၶူဝ်ဢူးပဵင်ႇ (ဢူးပဵင်ႇတတႃး) ၼႆယဝ်ႉ။ တီႈၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းတူၵ်း ဝဵင်းဢမရပူႇရၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၵွင်းမူးလူင် ဢၼ်လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ "မႁႃႇဝိၸယယၢၼ်ႇသီႇ" ဢၼ်ၶုၼ်ၸႄႈၵႅင်း ဢၼ်လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ မၢၼ်ႇၼၢၼ်းသျိၼ်ႇ ပၵျီးတေႃႇ တႄႇတင်ႈမႃးၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ၵွင်းမူးလူင်ၼၼ်ႉ ၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင်တႄႉ။ ၽၢႆႇပုၼ်ႉၼွင်တွင်ႇတမၢၼ်ႇၼၼ်ႉ မီးၽြႃးၵျွၵ်ႉတေႃႇၵျီး ဢၼ်ပၵၢၼ်ႇမိၼ်း တင်ႈမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၽၢင်မုင်ႈယဵမ်ႈ ၶူဝ်ဢူးပဵင်ႇ

ၼွင်တွင်ႇတမၢၼ်ႇ

1. ႁွင်းႁဵၼ်းတေႃးၽႅၼ်ႇ သွင်းတႃး
2. ၶူဝ်ဢူးပဵင်ႇ
3. ၼွင်တွင်တမၢၼ်ႇ (တွင်ႇတမၢၼ်ႇဢိၼ်း) (မၢၼ်ႈ: တောင်သမန်အင်း)
4. ၼွင်တႅၵ်ႉတေး (မၢၼ်ႈ: တက်သေးအင်း)
5. ၵျွင်းမႁႃႇၵၢၼ်ႉထႃႇယူင်ႇ
6. ၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈ ပႃးၵယႃႇ
7. ပွႆးၽီ ယတၼႃႉၵူႇ
8. ပထူဝ်းတေႃႇၵျီး (ဢမရပူႇရ) (မၢၼ်ႈ: ပုထိုးတော်ကြီး(အမရပူရ))
9. ၽြႃးၵျွၵ်ႉတေႃႇၵျီး (ဢမရပူႇရ) (မၢၼ်ႈ: ကျောက်တော်ကြီးဘုရား(အမရပူရ))
10. တပ်ႉႁႄႉ တပျေႇတၢၼ်း (မၢၼ်ႈ: သပြေတန်း ခံတပ်)
11. ၵွင်းမူးသူၺ်ႇၵျႅတ်ႉယႅတ်ႉ (မၢၼ်ႈ: ရွှေကြက်ယက်စေတီ)
12. ၵွင်းမူးသူၺ်ႇၵျႅတ်ႉၵျႃႉ (မၢၼ်ႈ: ရွှေကြက်ကျစေတီ)
13. ၵွင်းမူး မင်ႇၵလႃႇ တႃႇတု ထမ်ႇမ ၸဝ်ႈသြႃႇမိူင်းၵုတ်ႈ ဢူးဝိမလ
14. ၽြႃးတၢၼ်ႇတေႇၵၢတ်ႉၵျေႃႇ (မၢၼ်ႈ: သံသေကပ်ကျော်ဘုရား)
15. ၵျွင်းတွင်ႇလေးလူင်း ဢၼ်မီးႁိမ်းၽင်ႇ ၼွင်တွင်ႇတမၢၼ်ႇ

ႁွင်ႈၼႄ

• ဝဵင်းဢမရပူႇရ - Amarapura
• 
  Lake Taungthaman
• 
  Lake Taungthaman
• 
  U Bein bridge
• 
  U Bein bridge
• 
  Mahagandhayon
• 
  Mahagandhayon
• 
  Silk spinning
• 
  Silk spinning
• 
  Silk weaving
• 
  Silk weaving