မဵၵ်ႉထီႇလႃႇ၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇ (မၢၼ်ႈ: မိတ္ထီလာမြို့, ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Meiktila) ၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈမဵၵ်ႉထီႇလႃႇသေ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇသေ မီးဝႆႉႁိမ်းၽင်ႇ ၼွင်မဵၵ်ႉထီႇလႃႇယဝ်ႉ။ သဵၼ်ႈတၢင်းဝႆးလူင် တႃႈၵုင်ႈ-တႃႈလိူဝ်ႇၼၼ်ႉ ႁဵတ်းလတ်းၵႂႃႇ ႁိမ်းၶၢင်ႈဝဵင်း မဵၵ်ႉထီႇလႃႇယဝ်ႉ။ သဵၼ်ႈတၢင်းဝႆးလူင် တႃႈၵုင်ႈ-တႃႈလိူဝ်ႇ လႄႈ သဵၼ်ႈတၢင်း ပူးၵမ်ႇ-တူၼ်ႈတီး ၊ သဵၼ်ႈတၢင်း မဵၵ်ႉထီႇလႃႇ-မျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းႁူပ်ႉၵၼ်လႄႈ ပဵၼ်ဝဵင်းၵိုၼ်း တီႈပွတ်းၵၢင်မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ ဝဵင်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။

ဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇ
ဝဵင်းၼႂ်းၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ
ဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇ ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 20°53′03″N 95°53′00″E
မိူင်း	မျႅၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈတိူင်း	ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ
ၸႄႈတွၼ်ႈ	မဵၵ်ႉထီႇလႃႇ
ၸႄႈဝဵင်း	မဵၵ်ႉထီႇလႃႇ
ၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆႇ	958 ထတ်း (292 မီႇတႃႇ)
ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (2005)
• ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵူၼ်း	ၸၢဝ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႊ၊ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းယၢင်းၽိူၵ်ႇ၊ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	MST (UTC+6.30)

တီႈဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇၼႆႉ မီးဝႆႉ ႁူင်းယႃလူင်ၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ၼိုင်ႈလႄႈ ႁူင်းယႃသိုၵ်းတပ်ႉမတေႃႇ(မဵၵ်ႉထီႇလႃႇ) ဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ မီးပႃး တပ်ႉလူမ်းၽိုၵ်းသွၼ်ၼိူဝ်လိၼ်(လမသ)၊ ႁူင်းၵၢၼ်ၸၢၵ်ႈၽႃႈၽႅၼ်ႇ လႄႈ မႆၵုၺ် မဵၵ်ႉထီႇလႃႇ။ ဢၼ်ပဵၼ် ငဝ်ႈၸိုဝ်ႈတပ်ႉလူမ်း ၶွင် တပ်ႉမတေႃႇ (လူမ်း) ဢၼ်ပဵၼ် တပ်ႉလူမ်းသျၢၼ်းတႄး ၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးဝႆႉတီႈဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၶူးမေႃလိၵ်ႈလူင် ဝုၼ်ႇၸိၼ်းမိၼ်းယႃႇၸႃႇ (မၢၼ်ႈ: ဝန်ဇင်းမင်းရာဇာ) ဢၼ်ယၢမ်ႈမီးမႃးၼႂ်း ပိုၼ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢွၵ်ႇတီႈ ဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇၼႆႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၼႂ်းၵႃႈ ၸဝ်ႈပၢႆးမိူင်း လိုဝ်းလင် ၽူႈႁတ်းငၢၼ်ၵဝ်ႈၵေႃႉၼၼ်ႉဢၼ်ပဵၼ် သြႃႇလူင် ဢူးရႃႇၸၢတ်ႉ ၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်တီႈ ဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈပၢႆၵမ်ဝွၵ်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင် ထီႇလႃႇၸိတ်ႉတူႇ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်တီႈ ဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇယဝ်ႉ။

သၢႆပိုၼ်း

ဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇၼႆႉ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ဝဵင်းသျိသျႃး (မၢၼ်ႈ: သျှိသျှားမြို့) ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဢိင်ၼိူဝ်ၸိုဝ်ႈၼွင်လႄႈ ပၼ်ၸိုဝ်ႈဝဵင်းလႄႈ ပေႃးၸိုဝ်ႈၼွင်လႅၵ်ႈလၢႆႈၵႂႃႇၵေႃႈ ၸိုဝ်ႈဝဵင်းလႅၵ်ႈလၢႆႈၵႂႃႇၸွမ်းယဝ်ႉ။ ၸိုဝ်ႈဢၼ်ၵိုၵ်းဝႆႉယူႇယၢမ်းလဵဝ် ဢၼ်ပဵၼ် မဵၵ်ႉထီႇလႃႇၼႆႉ တႄႇမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈ ပၢၼ် ၶုၼ်ဢၼေႃႇယထႃႇမိၼ်းၸေႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉႁွင်ႉဝႃႈ မထိလႃႇ ၼႆသေ ယွၼ်ႉၶၢဝ်းယၢမ်း လႅၵ်ႈလၢႆႈမႃးလႄႈ ၸင်ႇလႅၵ်ႈလၢႆႈ ပဵၼ်မႃးၼင်ႇယၢမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ပိုၼ်းပိုၼ်ႉလင်ဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇၼႆႉ ၵပ်းၵၢႆႇၵၼ်တင်း မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းၵၢၼ် ဢၼ်ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈငဝ်ႈတိုၼ်း ၵူၼ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ ၶဝ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈထီႉၼိုင်ႈ တႄႇၸႃႉပေႃႇပွၵ်ႈပဵၼ်မႃး ႁူဝ်ပၢၵ်ႇပီ ၶရိတ်ႉ (11) တေႃႇမိူင်းမၢၼ်ႈပတ်ႉပိုၼ်ႉ ပေႃးႁွတ်ႈထိုင်တႂ်ႈမိုဝ်းဢင်းၵိတ်ႉ ၸိူဝ်းၶႂၢၵ်ႈမိူင်း မိူဝ်ႈပႆႇထိုင် ႁူဝ်ပၢၵ်ႇပီ ၶရိတ်ႉ (19) ၼၼ်ႉၼႆ ထုင်ႉမဵၵ်ႉထီႇလႃႇၼႆႉ မီးတႂ်ႈဢၢမ်းၼၢၵ်ႈၸၢၵ်ႈၶုၼ်မၢၼ်ႈၶဝ်မႃး ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်ယဝ်ႉ။ ပီ 1945 ၼၼ်ႉ တပ်ႉၽွမ်ႉႁူမ်ႈဢူၺ်းလီ ၽၢႆႇတႂ်ႈမိုဝ်း ဝီႇလီႇယႅၼ်ႇ ၸလိၼ်း ၼႆႉ တိုၵ်းဢွင်ႇပႄႉ ၵျပၢၼ်ႇၶဝ်ႈတီႈ ၼႃႈလိၼ်သိုၵ်း မဵၵ်ႉထီႇလႃႇယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး 1948 မိူင်းမၢၼ်ႈလႆႈ လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃယဝ်ႉ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း လႆႈတူၵ်းတႂ်ႈမိုဝ်း ယၢင်းၽိူၵ်ႇ ၸိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႈၵႂႃႇ ၸူဝ်ႈၵႅပ်ႉယဝ်ႉ။

ၼႃႈလိၼ် ပထဝီႇ

ဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇ ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုမ်း ၸႄႈတွၼ်ႈမဵၵ်ႉထီႇလႃႇ၊​ ၸႄႈဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇ ဢေႃႈ။ မီးတီႈၼိူဝ် သၼ်လွႆမိၼ်းဝုၼ်ႇသေ မီးတီႈတၢင်းသုင် ႘႐႐ ထတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးလုၵ်ႉတီႈဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ သေ ၸွမ်းတၢင်းလူတ်ႉၵႃးၼႆ ၵႆယၢၼ် 338 လၵ်းသေ တင်းဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇတႄႉ ၵႆယၢၼ် 95 လၵ်းယဝ်ႉ။ တင်း ဝဵင်းတႃႇၸီႇ ၸွမ်းတင်းလူတ်ႉလဵၼ်းၼႆ ၵႆယၢၼ် 14 လၵ်းယဝ်ႉ။ မဵၵ်ႉထီႇလႃႇၼႆႉ ပဵၼ်တီႈ တၢင်းလူတ်ႉၵႃး တႃႈၵုင်ႈ-တႃႈလိူဝ်ႇ ၊ တၢင်းလူတ်ႉၵႃး မိူင်းတႆး - ယေႇၼၢၼ်ႇၶျွင်း၊ တၢင်းလူတ်ႉၵႃး မျိၼ်းၶျၢၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ မႃးႁူပ်ႉၵၼ်သေ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ် တၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်း တႃႇၸီႇ - မျိၼ်းၶျၢၼ်ႇ မႃးၺႃးၵၼ်လႄႈ လႆႈဝႃႈပဵၼ် ဝဵင်းၵိုၼ်း ဢၼ်မီးတီႈပွတ်းၵၢၼ် မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇၼႆႉ မီးပွၵ်ႉ 14 ပွၵ်ႉသေ ႁူဝ်ႁိူၼ်း မီး 3,730 ႁိူၼ်းလႄႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မီး 25,891 (1963) ဝႃႈၼႆယဝ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇၼႆႉ မီး လုမ်းၽူႈဢုပ်ႉပိူင်ႇၸႄႈတွၼ်ႈ၊ လုမ်းၽၢႆႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈ၊ လုမ်းသဵၼ်ႈမၢႆလိၼ်၊ လုမ်းၶွၼ်ႇ၊ လုမ်းၽၢႆႇမႆႉထိူၼ်ႇ၊ ႁၢၼ်၊ ၵၢၼ်ၽၢႆႇတၢင်း၊ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈ လုမ်းၽူႈတတ်းသိၼ်၊ လုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ မီးဝႆႉၽၢႆႇတူၵ်းဝဵင်းယဝ်ႉ။ တီႈဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇၼႆႉ မီး ပၢင်ႇႁိူဝ်းမိၼ်တပ်ႉမတေႃႇ လႄႈ မီးဝႆႉ တပ်ႉမတေႃႇႁူမ်ႈၸု၊ လုမ်းငဝ်ႈငုၼ်းတပ်ႉမတေႃႇ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၼွင်မဵၵ်ႉထီႇလႃႇ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၽၢႆႇတူၵ်းဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇယဝ်ႉ။

ဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇၼႆႉ ယွၼ်ႉမီးတီႈတၢင်းၽႄ ၸိူဝ်းဢၼ်ၸႄႈတွၼ်ႈႁိမ်းႁွမ်း ၸၢင်ႈမႃးၽႅဝ်လႆႈငၢႆႈငၢႆႈၼၼ်ႉလႄႈ ၽၢႆႇပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၵေႃႈ ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈလႄႈ ၵူၼ်းႁူႉၸၵ်းၼမ်ယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈ ၼွင်လူင်ၼၼ်ႉသေလႄႈ ၾိင်ႈၾႃႉယႃႇသီႇၵေႃႈ ထုၵ်ႇမႅၼ်ႈလီယဝ်ႉ။ သၢႆငၢႆ ၼႃႈလိၼ်ၵေႃႈ ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈ။ ႁူမ်ႈဝႃႈ ႁႅင်ႈႁွင်သေတႃႉ လႆႈလူမ်းသႅၼ်ႈသႂ်လီလႄႈ ပၢႆးယူႇလီၵေႃႈ ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈယဝ်ႉ။ ပိူင်လူင်မၼ်း ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈတွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းပဵၼ်ပွတ်ႇၵႂ်ႈပွတ်ႇၸဵပ်း၊ ၵူၼ်းပဵၼ်ႁူဝ်ၸႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈ ၵူၼ်းပဵၼ် ၸိူဝ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵႆႉဢွၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇယူတ်းယႃတီႈ ဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇသေ လိုဝ်ႈသဝ်းတီႈၼၼ်ႈယဝ်ႉ။

ၾိင်ႈငႄႈလႄႈ ပၢႆးမွၼ်း

ၼွင်မဵၵ်ႉထီႇလႃႇ ၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ်တီႈဢဝ်ၼႃႈဢဝ်တႃ ဝဵင်းသေဢမ်ႇၵႃး တင်းပိုၼ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ ၵပ်းၵၢႆႇၵၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ၶုၼ်ဢၼေႃႇယထႃႇၵေႃႉတဵင်ၽၢႆမႃးသေ ၶုၼ်ဢလွင်းၸီႇတူႇ ၵေႃႉ မူၼ်ႉမႄးမႃးယဝ်ႉ။ ၽြႃးၵၢင်ၼမ်ႉဢၼ်တၵူႇ ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်းၼွင်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လိုဝ်းလင်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ၵွင်းမူးၽွင်ႇတေႃႇဢူး ဢၼ်မီးႁိမ်းၽင်ႇၼမ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ၵွင်းမူးလိုဝ်းလင်ဝႆႉ သူႇၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ပွႆးၽြႃးၵွင်းမူးၽွင်ႇတေႃႇဢူးၼႆႉ ဢွၼ်ႇၵၼ်ႁဵတ်း လိူၼ်သိပ်းယဝ်ႉ။ သႂ်ႇပႃးပၢင်ၶႄႉၶဵင်ႇၽၢႆးႁိူဝ်းသေၵွၼ်ႇ။ မီးတိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈ ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၶဝ် တင်းၼမ်လႄႈ ၽြႃးၵွင်းမူး ၸိုဝ်းလိုဝ်းလင်တင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ် ၶုၼ်ဢၼေႃႇယထႃႇမိၼ်းၸေႃး မိူင်းပူးၵမ်ႇ တႄႇတင်ႈမႃး ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵွင်းမူးသျိၼ်ႇပိၼ်ႇ၊ ၵွင်းမူးသူၺ်ႇၵူႇလ၊ ၵွင်းမူးသူၺ်ႇၵူႇၵျီး၊ ၵွင်းမူးသူၺ်ႇၸေႃးလူး၊ ၵွင်းမူးသျိၼ်ႇပိၼ်ႇၸယိတ်ႉ၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ဢၼ်ဢလွင်းၸီႇတူႇ တႄႇတင်ႈမႃး ၸိူဝ်းပဵၼ် သူၺ်ႇမျိၼ်ႇတိၼ်ႇ၊ ၵွင်းမူးယွၼ်းသူးတဵမ် ၼႂ်းဝဵင်း၊ ၽွင်ႇတေႃႇဢူး၊ ဢတုၼ်းသူၺ်ႇၵျွင်း၊ ဢပျိၼ်ႇသူၺ်ႇၵျွင်း၊ သူၺ်ႇမျိၼ်ႇမိ၊ လေႃးၵထဵၵ်ႉပၢၼ်ႇ၊ သူၺ်ႇလႅတ်ႉလႃႉ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵွင်းမူးသူၺ်ႇမျိၼ်ႇတိၼ်ႇ ဢၼ်မီးတီႈၼိူဝ်ၸိၵ်းလွႆသူၺ်ႇမိၼ်းဝုၼ်ႇၼၼ်ႉ လိုဝ်းလင်သေ ပေႃး လိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်းလႄႈ လိူၼ်သိပ်းသွင်မူၼ်းမႃး ႁဵတ်းပွႆးၽြႃးၵူႈပီယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ယွၼ်ႉႁိမ်းဝၢင်းၽြႃးၼၼ်ႉ တပ်ႉမတေႃႇၶဝ် မႃးႁဵတ်းၵေႃႇ တီႈယူႇတီႈသဝ်းသေ မႃးပၵ်းတပ်ႉဝႆႉလႄႈ ၵွင်းမူးသူၺ်ႇမျိၼ်ႇတိၼ်ႇၼႆႉ မၼ်းၼင်ႇတႄႇဝႆႉတီႈ လိၼ်ပဵင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပၢႆးပႆႇၺႃႇ

တီႈဝဵင်းမဵၵ်ႉထီႇလႃႇၼႆႉ မီး ၸၼ်ႉၸွမ်မဵၵ်ႉထီႇလႃႇ၊ ၸၼ်ႉၸွမ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး (မဵၵ်ႉထီႇလႃႇ)၊ ၸၼ်ႉၸွမ်ၶွမ်ႇပိဝ်ႇတႃႇ(မဵၵ်ႉထီႇလႃႇ)၊ ၸၼ်ႉၸွမ်ပၢႆးမေႃၾႃႉမိုၼ်မုင်ႈလႄႈသၢႆလူမ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ၊ ၸၼ်ႉၸွမ်ၽိုၵ်းသွၼ်ၶူး (မဵၵ်ႉထီႇလႃႇ)၊ ၶေႃးလဵၵ်ႉၽူႈလုမ်းလႃးၵူၼ်းပဵၼ်(မဵၵ်ႉထီႇလႃႇ)၊ ၸၼ်ႉၸွမ်ပၢႆးမေႃ(မဵၵ်ႉထီႇလႃႇ) လႄႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် မီး မၢႆ (႑) တေႃႇ မၢႆ (႖) ယဝ်ႉ။