မွၼ်း၊ ၸႄႈမိူင်း
ၸႄႈမိူင်းမွၼ်း (မွၼ်း: တွဵုရးဍုၚ်မန်), (မၢၼ်ႈ: မွန်ပြည်နယ်), (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Mon State), (သဵင်ဢွၵ်ႇ [Zemoeng Maun]) ၼႆႉ ပဵၼ်ၸႄႈမိူင်းဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်မီးဝႆႉတီႈၼႂ်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် မိူင်းမၢၼ်ႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ မီး ၸႄႈမိူင်းယၢင်းၽိူၵ်ႇ၊ ၽၢႆႇတူၵ်း မီး ဢၢဝ်ႇၵူတ်ႉၼမ်ႉမုၵ်ႉတမ၊ ၽၢႆႇႁွင်ႇမီး ၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ် လႄႈ ၽၢႆႇၸၢၼ်းမီး ၸႄႈတိူင်းတၼိၼ်းတႃႇယီႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ ပွတ်းၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ ၸႄႈမိူင်းၼၼ်ႉ မီး မိူင်းထႆး သေ လႅၼ်လိၼ် ပဵၼ်ဢၼ် ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ၸႄႈလူင် ၸႄႈမိူင်းၼႆႉ ပဵၼ် ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇ ယဝ်ႉ။
| ၸႄႈမိူင်းမွၼ်း တွဵုရးဍုၚ်မန် | ||
|---|---|---|
| ၸႄႈမိူင်း | ||
| ||
 ဢွင်ႈတီႈ ၸႄႈမိူင်းမွၼ်း | ||
| မိူင်း |
 မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် မိူင်းမၢၼ်ႈ | |
| ၸႄႈမိူင်း |
 မွၼ်း | |
| ၸႄႈလူင် | ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇ | |
| လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ | ||
| • ၸွမ်ၽွင်းလူင် | တွၵ်ႇတႃႇဢေးၸၢၼ်ႇ (NLD) | |
| • ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ | ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸႄႈမိူင်းမွၼ်း | |
| • လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းသၢင်ႈၾိင်ႈမိူင်း | လုမ်းတႅၼ်းၽွင်း ၸႄႈမိူင်းမွၼ်း | |
| • လုမ်းတတ်းသိၼ် | လုမ်းတတ်းသိၼ် ၸႄႈမိူင်းမွၼ်း | |
| ဢေႇရိယႃႇ | ||
| • ႁုပ်ႈ | 12,296.6 လွၵ်းၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ (4,747.7 လွၵ်းလၵ်း) | |
| ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈ ဢေႇရိယႃႇ | ၁၂ | |
| ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (၂၀၁၄)[1] | ||
| • ႁုပ်ႈ | ၂,၀၅၄,၃၉၃ | |
| • ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈ | တီႈၵဝ်ႈ | |
| လွင်ႈယူႇသဝ်းၵူၼ်း | ||
| • ၵူၼ်းၶိူဝ်း | မွၼ်း၊ မၢၼ်ႈ၊ ၶျၢင်း၊ ၶၢင်၊ ယၢင်းၽိူၵ်ႇ၊ယၢင်းလႅင် ရၶႅင်ႇ၊ တႆး | |
| • ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် | ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ၊ ၽႃႇသႃႇၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ | |
| ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ် | MST (UTC+06:30) | |
| ဝႅပ်ႉသၢႆႉ |
www | |
.svg)
ဢွင်ႈတီႈလႄႈ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်
မႄးထတ်းၸႄႈမိူင်းမွၼ်း မီးဝႆႉ ပွတ်းၸၢၼ်း မိူင်းမၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်ဝႆႉတင်း သမ်ႇမုၵ်ႉတရႃႇဢိၼ်ႇတိယၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တင်း ၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ်၊ ၸႄႈမိူင်းယၢင်းၽိူၵ်ႇ၊ ၸႄႈတိူင်းတၼိၼ်းတႃႇယီႇၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လႅၼ်လိၼ်ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ တင်းဢၢဝ်ႇၵူတ်ႉၼမ်ႉမုၵ်ႉတမၵေႃႉ ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ၸႄႈမိူင်းမွၼ်း ၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈ လတ်ႉတီႇတုတ်ႉႁွင်ႇ ႑႔ တီႇၵရီႇ ႕႒ မိတ်ႉၼိတ်ႉ လႄႈ ႑႗ တီႇၵရီႇ ႓႒ မိတ်ႉၼိတ်ႉ၊ ၼႂ်းၵႄႈ လွင်ႇၵျီႇတုတ်ႉဢွၵ်ႇ ႙႖ တီႇၵရီႇ ႕႑ မိတ်ႉၼိတ်ႉ လႄႈ ႙႘ တီႇၵရီႇ ႑႓ မိတ်ႉၼိတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ဢေႇရိယႃႇတင်းသဵင်ႈမီး 4747.8 လွၵ်းလၵ်းယဝ်ႉ။[2]
ၸႄႈမိူင်းမွၼ်း ဢၼ်ပဵၼ်ၸႄႈမိူင်းဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်မီးၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ သၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ်ၽၢႆႇတၢင်းတူၵ်းၼႆႉ မီး ပၢင်ႇလၢႆၵပ်ႉပလီႇ၊ ၽၢႆႇႁွင်ႇမီး ပႃႇၵိူဝ်၊ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇမီး ယၢင်းၽိူၵ်ႇလႄႈ ၽၢႆႇၸၢၼ်း မီး တၼိၼ်းတႃႇယီႇၸိူဝ်းၼႆႉ လွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ ၸႄႈမိူင်းမွၼ်းၼႆ့ တၢင်းၵၢင်ႈၶႂၢင်မီး 1229 လွၵ်းၶီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇသေ ၸႄႈဝဵင်း ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ 10 ၸႄႈဝဵင်းယဝ်ႉ ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ၸႄႈလူင်ယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းၼႆႉ မီး 2.12 လၢၼ်ႉ (ဢိင်ၼိူဝ်ၶေႃႈမုၼ်း HMIS ၂ဝ၁၁) ၼၼ်ႉသေ၊ လွင်ႈသတ်ႉႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ႑ ၶီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇၼႆႉ မီး ႑႗႒ ၵေႃႉယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း 23% ၼႆႉ ယူႇတီႈၼိူဝ်ဝဵင်းသေ ဢၼ်ၵိုတ်းလိူဝ် 77% ၼႆႉ ပဵၼ်ၸိူဝ်းဢၼ်ယူႇတီႈ ဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၼႃးပၢင်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ [3]
ၸႄႈလူင်
မႄးထတ်းၸႄႈလူင် ၸႄႈမိူင်းမွၼ်းၼႆႉ ပဵၼ် ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇ ယဝ်ႉ။
ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး
မႄးထတ်းၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး တီႈၼႂ်းမိူင်းမွၼ်းတႄႉ လွင်ႈတိၺွပ်းပႃ တီႈၼႂ်းပၢင်ႇလၢႆႇ၊ ႁဵတ်းၵိူဝ်တၢၵ်ႇလႅတ်ႇ၊ ၵၢၼ်ပႃႁႅင်ႈပႃၼဝ်ႈ လႄႈ ၶူဝ်းၶွင်ဢွၵ်ႇၼႂ်းပႃႇထိူၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ဢၼ်ပဵၼ် ႁူင်းၵၢၼ်ၸၢၵ်ႈၸႄႈ ၸိတ်ႉတွင်း ဢၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းပိူင်ႇ၊ ၸၢၵ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ပီးလိၼ်း၊ ႁူင်းၵၢၼ်ၸၢၵ်ႈ ယၢင်တၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉ၊ ႁူင်းၵၢၼ်ၸၢၵ်ႈတႃႇယႃႇ သထူင်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးဝႆႉယဝ်ႉ။
ပၢႆးပႆႇၺႃႇ
မႄးထတ်းသၢႆတၢင်းၵပ်းသိုပ်ႇ
မႄးထတ်းလုၵ်ႉတီႈ ၶူဝ်ၸိတ်ႉတွင်း ၼၼ်ႉသေ ၵႂႃႇမႃးလႆႈတင်း လူတ်ႉတၢင်းၵႃးလႄႈသင်၊ လုၵ်ႉတီႈ [[ၶူဝ်တၢၼ်ႇလႂိၼ်ႇ (မေႃႇလမႅင်ႇ)] ၼၼ်ႉသေ တင်းသၢႆတၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်း လူတ်းၾႆးလႄႈသင် ၸၢင်ႈၵႂႃႇမႃးလႆႈ မိူင်းမၢၼ်ႈပတ်ႉပိုၼ်ႉ ငၢႆႈငၢႆႈလူမ်လူမ်ယူႇ။
ၶူဝ်းဢွၵ်ႇၼႂ်းလိၼ်
မႄးထတ်းတီႈၸႄႈဝဵင်းပွင်ႇၼႆႉ မီးမေႃႇၶူဝ်းႁေႈ ၵႃႇတႅၵ်ႉလႄႈ တီႈမုတူင်ႇၼႆႉ မီး မေႃႇၼၢတ်ႉတႂိၼ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ ဢဝ်လႆႈ ၶႄးမၽျူႇ (မၢၼ်ႈ: ခဲမဖြူ) လႄႈ တီႈ မူၵ်ႉပလိၼ်ႇ တင်း ၸိၼ်းၵျႅၵ်ႉၼၼ်ႉ ၶုတ်းႁၼ်လႆႈ ၵရႅတ်ႉၼၢႆႉ (မၢၼ်ႈ: ဂရက်နိုက်) ၸိူဝ်းၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းဢၼ်ၼႄဝႆႉ ၽၢႆႇတႂ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉ ဢၼ်ပဵၼ် သဵၼ်ႈသၢႆမၢႆ လွင်ႈႁုၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ၸႄႈမိူင်းမွၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
| မၢႆ | လွင်ႈတၢင်း | လၢႆးၼပ်ႉဢၢၼ်ႇ | ႁူဝ်ၼမ် |
|---|---|---|---|
| ၁ | ဢေႇရိယႃႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈ | ဢေႇၵ | ၁၅၅၀၉၀၆ |
| ၂ | ၽၢႆ | ဢၼ် | ၁၅ |
| ၃ | ၵၢၼ်တၢင်ႇၼမ်ႉတီႈမႄႈၼမ်ႉ | ဢၼ် | ၇ |
| ၄ | ပႃႇမႆ့ဢၼ်ၵႅတ်ႇၶႄဝႆႉ | လွၵ်းလၵ်း | ၆၁.၆၆ |
| ၅ | သၢႆတၢင်းလူတ်ႉလဵၼ်း | လၵ်း | ၂၉၃ |
| ၆ | တၢင်းလူတ်ႉၵႃး | လၵ်း | ၉၂၄ |
| ၇ | ၶူင်ႇႁိူဝ်းမိၼ်း | ဢၼ် | ၂ |
| ၈ | ၶူဝ် ဢၼ်ယၢဝ်းလိူဝ် ႑႘႐ ထတ်း | လင် | ၂၉ |
| ၉ | ဢွင်ႈတီႈသူင်ႇလိၵ်ႈ | ဢၼ် | ၆၄ |
| ၁၀ | လုမ်းလိၵ်ႈသၢႆလူမ်း | လုမ်း | ၁၉ |
| ၁၁ | တယ်လီဖုန်းလုမ်း | လုမ်း | ၃၄ |
| ၁၂ | ႁူင်းမၢႆႉၶရူဝ်ႇဝဵပ်ႉ | ဢၼ် | ၉ |
| ၁၃ | ႁူင်းၸၢၵ်ႈၼမ်ႉၾႆးၾႃႉ | လင် | ၁ |
| ၁၄ | ႁူင်းၸၢၵ်ႈၸႄႈၸိုင်ႈမိူင်း | လင် | ၁၇ |
| ၁၅ | ႁူင်းၸၢၵ်ႈတူဝ်သုၼ်ႇလဵဝ် | လင် | ၂၂၄၄ |
| ၁၆ | ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈ | ႁူင်း | ၁၃၆၃ |
| ၁၇ | ၶေႃးလဵၵ်ႉပၢႆးပႆႇၺႃႇ | ဢၼ် | ၁ |
| ၁၈ | ၸၼ်ႉၸွမ်ပၢႆးၸၢင်ႈ | ဢၼ် | ၁ |
| ၁၉ | ၸၼ်ႉၸွမ်ၶွမ်ႇပိဝ်ႇတႃႇ | ဢၼ် | ၁ |
| ၂၀ | ႁူင်းယႃ | ႁူင်း | ၃၁ |
ၸႄႈဝဵင်းၸိူဝ်းၶဝ်ႈပႃး
မႄးထတ်းဢွင်ႈတီႈလိုဝ်းလင်
မႄးထတ်း- ၽြႃးၵျဵၵ်ႉထီးယူဝ်း (မၢၼ်ႈ: ကျိုက်ထီးရိုးဘုရား)
- ၵျႅၵ်ႉၶမီႇယေႇလႄႇၽယႃး (မၢၼ်ႈ: ကျိုက်ခမီရေလယ်ဘုရား)
- ၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆၸႅတ်ႉၸႄး ဢွင်ႈတီႈလိုဝ်ႈယဵၼ် (မၢၼ်ႈ: စက်စဲကမ်းခြေ အပန်းဖြေစခန်း)
- ပႃႇႁဵဝ်ႈသိုၵ်း တၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉ (မၢၼ်ႈ: သံဖြူဇရပ် စစ်သင်္ချိုင်း)
ၽိုၼ်ဢိင်
မႄးထတ်း- ↑ (မေ ၂၀၁၅) သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ, ၂၀၁၄ ခုနှစ် လူဦးရေနှင့် အိမ်ထောင်စု သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ အတွဲ-၂. နေပြည်တော်: လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန, ၁၇.
- ↑ Archive copy. Archived from the original on 2014-06-01။ Retrieved on 2015-02-04။ Archived 2014-06-01 at the Wayback Machine.
- ↑ Myanmar Information Management Unit (MIMU)
- ↑ Archive copy. Archived from the original on 2011-03-03။ Retrieved on 2015-02-04။