သိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်း၊ ဝဵင်း
ဝဵင်းသိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်း (မၢၼ်ႈ: ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့) ၼႆ့ မီးဝႆႉ တီႈႁိမ်းတႃႈၼမ်ႉ ဢၼ် ၼမ်ႉၵဵဝ် လႄႈ ၼမ်ႉၸလိၼ်း ႁူပ်ႉၵၼ် ဢၼ်မီး ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇ ဝဵင်းၸလိၼ်း ယၢၼ် မွၵ်ႈ 6 လၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းၸလိၼ်းၼႆႉ ပဵၼ် ၸႄႈဝဵင်းၽႄဝဵင်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ် ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈ လႄႈ ပိူင်လူင်မၼ်း မိူဝ်ႈပၢၼ် ပၵျီးတေႃႇ (ပီမၢၼ်ႈ 1181-1199) ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၼႃႈလိၼ် ဢၼ်လႆႈ ၸၢင်ႉၽိူၵ်ႇ လႄႈ ၸူးၵိုၵ်းၸိုဝ်ႈဝႃႈ သိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်း (ၵုၼ်ၸၢင်ႉၽိူၵ်ႉ) ၼႆသေ ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင် တေႃႇထိုင် ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။[1]
ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ သိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်းၼႆႉ မီး ၼမ်ႉၵဵဝ်၊ ၽၢႆႇတူၵ်းၼႆႉ မီး ၼမ်ႉၸလိၼ်းယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇၸၢၼ်း သိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်း ယၢၼ် (2) လၵ်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၵွင်းၽူဝ်ႇယၢမ်း (ယၢၼ်းၽူဝ်ႇၵူင်း) ဢၼ်ၵိုၵ်းပိုၼ်း မိူဝ်ႈပၢၼ် ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႈသေ ပေႃးလတ်းသဵၼ်ႈတၢင်းၵႄႈလွႆဢၼ်းၼႆ ၸၢင်ႈႁွတ်ႈၽႅဝ်ထိုင် ၸႄႈမိူင်းရၶႅင်ႇယဝ်ႉ။
ဢွင်ႈတီႈၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်
မႄးထတ်းတီႈဝဵင်းသိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်းၼၼ်ႉ တေၸၢင်ႈလႆႈဝႆႈသႃ ၽြႃးၵိုၵ်းပိုၼ်း မႁႃႇၸေႇတီႇလႃႉ၊ ၽြႃးၵျွၵ်ႉသိၼ်ႇ၊ ၽြႃးသူးတွင်းပျေႉ လႄႈ ၽြႃးမႁႃႇရမ်ႇသီႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈ ၸိူဝ်းၸိုဝ်ႈလင် ဢၼ်ပဵၼ် တိူၵ်ႈပိတုၵႃႇရႃႇမ လႄႈ တိူၵ်ႈမႁႃႇဝိၸယႃႇရႃႇမ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵေႃႈတေလႆႈႁၼ်ယူႇယဝ်ႉ။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်ဢင်းၵိတ်ႉၼၼ်ႉ တီႈ သိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်းၼႆႉ မီးႁူင်းႁဵၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဢၼ်သွၼ်ပၼ် ဢင်းၵိတ်ႉ-မၢၼ်ႈ သွင်ၽႃႇသႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁူင်းႁဵၼ်း၊ ႁူင်းယႃဢိူင်ႇ၊ ၶူၵ်ႉၶဝ်ႈ၊ ၶူၵ်ႉၼမ်ႉမၼ်း လႄႈ ၶူၵ်ႉၸၢၵ်ႈမႆႉၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးမႃးယဝ်ႉ။ သဝ်ႁိၼ်ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉ ဢၼ်ပၵ်းမႃး မိူဝ်ႈ ပီ 1952 ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဢဝ်ႁၢင်ႈမူဝ်ၶၢမ်ႇတႂ်ႈမၼ်းသေ ႁဵတ်းမႃးလႄႈ ပဵၼ်ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆးဝႆႉယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်း လိၵ်ႈလၢႆး၊ ၸၢတ်ႈသႅင်း၊ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးမႃးတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။
ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး
မႄးထတ်းပၢႆးမၢၵ်ႈမီးပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈပဵၼ် လိၼ်ၼႃးၵိၼ်ၼမ်ႉၽၢႆလႄႈ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ၶဝ်ႈ လႄႈ ထူဝ်ႇၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းယဝ်ႉ။ တီႈၵုၼ်ယိူဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ထူဝ်ႇလိၼ်၊ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉ၊ ထူဝ်ႇၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းယဝ်ႉ။ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉ၊ ၽၵ်းမီႇ တီႈသိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်းၼႆႉ ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ယဝ်ႉ။ မၢၵ်ႇတႅင် ၸိူဝ်းတွၼ်ႈတႃႇ ဝဵင်းယေႇၼၢၼ်ႇၶျွင်း လႄႈ ဝဵင်းၶျွၵ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လုၵ်ႉတီႈ သိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်းသေ တၢင်ႇၶၢႆပၼ်လႆႈယူႇယဝ်ႉ။
သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း
မႄးထတ်းတႃႇၵႂႃႇၸူး ဝဵင်းသိၼ်ႇၽျူႇၵျုၼ်းၼႆႉ ဢဝ်ႁိူၼ်းသေ ၵႂႃႇၸွမ်းလႆႈသၢႆတၢင်းၼမ်ႉ တီႈ ၼမ်ႉၵဵဝ် လႄႈ ၼမ်ႉၸလိၼ်း၊ လုၵ်ႉဢဝ် တီႈ ၸလိၼ်း၊ တၺွင်ႇ၊ သဵၵ်ႉၽျူႇၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၸၢင်ႈဢဝ် တင်းလူတ်ႉၵႃးသေၵေႃႈ ၵပ်းသိုပ်ႇၵႂႃႇမႃးလႄႈ ပဵၼ်ဝဵင်းဢွၼ်ႇ ဢၼ်သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်းၶႅမ်ႉဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၽိုၼ်ဢိင်
မႄးထတ်း- ↑ ပပ်ႉသႅၼ်သမ်ႇမၢၼ်ႈ၊ သွႆႉ (4)
  | ဢၼ်ပဵၼ် ပွင်ႈလိၵ်ႈ ၸႄႈတိူင်းမၵူၺ်း ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈဢွင်ႈတီႈလႅင်လိၼ် ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ် လိၵ်ႈႁွမ်တွမ်ပွတ်း ႁူဝ်ၼိုင်ႈဢေႃႈ။ သိုပ်ႇၽိူမ်ႉထႅမ်သႂ်ႇထႅင်ႈသေ ၶႅၼ်းတေႃႈၸွႆႈထႅမ်ပၼ် ဝီႇၶီႇၽီးတီးယႃးတႆးၽွင်ႈၶႃႈ။ |