မႅဝ်း
| မႅဝ်း | |
|---|---|
| |
| လွင်ႈၸႅၵ်ႇၽႄၸွမ်းပၢႆးသၢႆႈ | |
| ၶူင်း: | Animalia |
| ၸိူဝ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်: | Chordata |
| ၸိူဝ်ႉႁူမ်ႈ: | Mammalia |
| ၸိူဝ်ႉၸၢဝ်း: | Carnivora |
| ၸိူဝ်ႉငိူၼ်ႈ: | Felidae |
| ၸိူဝ်ႉၽၼ်း: | Felis |
| ၸိူဝ်ႉသႅၼ်း: | F. catus |
| ၸိုဝ်ႈသွင်တူဝ် | |
| Felis catus Linnaeus, 1758 A.D.[1][2] | |
မီးဝႆႉ တီႈပိုတ်ႇ တီႈပွင်ႇ ၶေႃႈသပ်းလႅင်းမၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ။
တႄႇၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်ၵွၼ်ႇမႃး တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် မႅဝ်းၼႆႉ လႆႈၶၢမ်ႇ ၵူၼ်းႁၵ်ႉၶဝ်၊ လႆႈၶၢမ်ႇ ၵူၼ်းပႃႇၸႃးပၼ်ၶဝ်၊ လႆႈၶၢမ်ႇ ၵူၼ်းမိပ်ႇငႅၼ်းႁႅမ်တၢႆၶဝ်မႃး ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ် မၢင်ပၢၼ်ၵေႃႈလီ မၢင်ပၢၼ်ၵေႃႈၶီလႄႈ လွင်ႈမႅဝ်းၼႆႉ လီၶဝ်ႈၸႂ်တႄႉတႄႉ။ ဢမ်ႇႁူႉလႆႈၸႂ်သတ်း ဢမ်ႇလတ်းလႆႈ ၸႂ်ၵူၼ်း ၼႆလႄႈ ၸႂ်မႅဝ်းၼႆႉၵေႃႈ တေႃႈလၢမ်းယၢပ်ႇဝႆႉလႄႈ ၵေႃႉလဵင်ႉမႅဝ်း လႆႈမီးတၢင်းၶမ်ၸႂ် ဝႆႉယူႇ။ မႃၼႆႉတႄႉ မေႃႁူႉၵၢင်ၸႂ် ၸဝ်ႈမၼ်းသေ မေႃဢွၼ်ႈဝွၼ်း ၶွၼ်းႁၢင် ႁဵတ်းၼႄပၼ် ၵူႈၸိူဝ်ႉ ၵူႈလွင်ႈ ၸႂ်ႉလႆႈ ၵူႈလွင်ႈသေတ မႅဝ်းၼႆႉတႄႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၸႂ်ႉလႆႈတႄႉတႄႉ။ မီဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်သတ်း ဢၼ်လဵင်ႉဝႆႉ ၼႂ်းႁိူၼ်းသေ ၶဝ်ၶႂ်ႈႁဵတ်းသင်ၵေႃႈ ၵမ်ႉၸႂ်ၶဝ်သေ ႁဵတ်းသၢင်ႈ ယူႇသဝ်းၵႂႃႇၵူၺ်း။ တမ်ႈတီႈ ၸဝ်ႈမၼ်းၵေႃႈ မၼ်းဢမ်ႇပေႃးယူႇသဝ်း ဢွတ်ႉဢႅတ်ႉၸွမ်းသေ ၵူၺ်းႁၢမ်ႉ ယူႇသဝ်း ႁင်းၵူၺ်းၶဝ်ၵူၺ်း။ ၸဝ်ႈမႃၼၼ်ႉတႄႉ မၼ်းၵွၼ်းလႆႈ မႃမၼ်းသေ ၸႂ်ႉလႆႈၼႃႈၵၢၼ်တင်းၼမ်သေတ ၸဝ်ႈမႅဝ်းၼႆႉတႄႉ မၼ်းဢမ်ႇၵွၼ်းလႆႈ မႅဝ်းမၼ်း၊ မၼ်းၵူၺ်း ၵုမ်ႇလႆႈ ၸွမ်းၸႂ်ပၼ် မႅဝ်းမၼ်းၼၼ်ႉၵူၺ်း။
ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ သႃႇဝူဝ်းလ်တႃးၸၵွတ်ႉ ယၢမ်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ "မႅဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်သတ်း ဢၼ်မီႈလွင်ႈထိမ်ႇ လွင်ႈသိူင်ႇသိမ်း တင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ၵၢင်ၸႂ်ၶဝ် ဢၼ်ၶႂ်ႈႁဵတ်း ၶႂ်ႈသၢင်ႈၼၼ်ႉ လႅပ်ႈမီးဝႆႉ တင်းၼမ်လႄႈ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ဢုမ်ႈႁွပ်ႇမႅဝ်းၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈဝႆႉ သတိယူႇ" ၼႆယဝ်ႉ။
မႅဝ်းၼႆႉ တႄႇမီးမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈလၢၼ်ႉပွင်း 30 လၢၼ်ႉပီၼၼ်ႉယူႇ။ ၸၢဝ်းမႅဝ်းလူင်ၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်သိူဝ် သၢင်ႇသီႈသေ ပဵၼ်ၸၢဝ်းတူဝ်ၵိၼ်ၼိူဝ်ႉ (Miacids) ယဝ်ႉ။ ၵၢပ်ႈပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ် လႆႈၸႅၵ်ႇၽႄဝႆႉ ၸၢဝ်းမႅဝ်းထိူၼ်ႇ 3 သႅၼ်း ဢၼ်ပဵၼ် ၸၢဝ်းမႅဝ်းထိူၼ်ႇယူးရူပ်ႉ၊ ၸၢဝ်းမႅဝ်းထိူၼ်ႇ ဢႃႇၾရိၵ လႄႈ ၸၢဝ်ႈမႅဝ်းထိူၼ်ႇ ႁၢတ်ႇသၢႆးဢေးသျႃးယဝ်ႉ။
ၵူၼ်းၶိူဝ်းဢီႇၵျိပ်ႉၶဝ်ၼႆႉ ၶဝ်လဵင်ႉမႅဝ်းမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈ ပူၼ်ႉမႃး 3000 ပီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ ဢီႇၵျိပ်ႉၶဝ် ဝႆႉပၼ်တီႈယူႇ တီႈၵိၼ်မႅဝ်း လီလီသေ လဵင်ႉလူလုမ်းလႃးမႃးယဝ်ႉ။ ၶဝ်ယင်းၵွႆၼပ်ႉယမ် ၽီ Bast ဢၼ်ပဵၼ်တူဝ်ၵူၼ်း ႁူဝ်မႅဝ်းၼၼ်ႉယူႇ။ မႅဝ်းၼႆႉ ၵႂၢမ်းဢီႇၵျိပ်ႉၶဝ် ႁွင်ႉဝႃႈ mau ၼႆသေ မီးတီႈပွင်ႇဝႃႈ ႁူႉႁၼ်ၼႆယဝ်ႉ။ ဢီႇၵျိပ်ႉၶဝ် ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ မၢၵ်ႇတႃမႅဝ်းၼႆႉ ၵၢင်ဝၼ်း ဢၼ်မေႃသိမ်းႁွမ်ဝႆႉ ငဝ်းလႅင်းလႅတ်ႇသေ ၵၢင်ၶမ်ႈမႃး သမ်ႉမေႃ ၼႄလႅင်းပၼ် ၵူၼ်းႁဝ်း ယႃႇပေႁႂ်ႈၺႃႈၽေးၶဵၼ်ၼႆယဝ်ႉ။
ပေႃးဝႃႈ မႅဝ်းတီႈႁိူၼ်း တၢႆၵႂႃႇပေႃးၼႆၸိုင် ၵူၼ်းတီႈႁိူၼ်း တင်းသဵင်ႈ လႆႈဢွၼ်ၵၼ် ထႃၶူၼ်တႃသေ ၼႄပၼ် လွင်ႈၶေႃးၶူမ်ၼႆယဝ်ႉ။ ပၢၼ်မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼၼ်ႉ ၽိင်ႈထုင်းဢီႇၵျိပ်ႉၶဝ်ၼႆႉ ပေႃးဝႃႈ ဢဝ်တၢႆမႅဝ်းၸိုင် ၵေႃႉဢဝ်တၢႆမႅဝ်းၼၼ်ႉ လႆႈၺႃးတၢမ်ႇတၢႆၼႆယဝ်ႉ။ လႆႈဝႃႈ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈဝႆႉမႅဝ်း မီးသုၼ်ႇလီ တႃႇလဵင်ႉလူၼႂ်းႁိူၼ်းယဝ်ႉ။
ၽိူဝ်ႇထိုင်မႃး ၵၢပ်ႈပၢၼ်ၶိုင်ႈၵၢင် Middle Age ၼၼ်ႉတႄႉ ၵၢမ်ႇၵျမ်ႇမႃႇ မႅဝ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လႅၵ်ႈလၢႆႈၵႂႃႇ တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ။ ၵၢပ်ႈပၢၼ်ၶိုင်ႈၵၢင်ၼၼ်ႉတႄႉ ပိူၼ်ႈသမ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ မႅဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်သတ်းဢၼ် ႁူမ်ႈၵၼ်ၸွမ်း ၽိူဝ်ႉ၊ ၽီ၊ ၽဵတ်ႇ၊ ပဵၼ်သတ်း ဢၼ်ၺႃး ၶေႃႈၵႂၢမ်းၵိၼ်ႇဝႆႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ပိူၼ်ႈယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ ၽိူဝ်ႉၽီၶဝ်ၼႆႉ ၽၢမ်းႁဵတ်းပဵၼ် မႅဝ်းသေ မႃးၽၢမ်း မႃးလႅၼ်ၵူၼ်းႁဝ်း ၼႆယဝ်ႉ။ ပိူင်လူင်မၼ်း မႅဝ်းလမ်ၼႆႉ ပဵၼ်တူဝ်ဢမ်ႇလီၼႆသေ ၵႆႉလေႇ ႁႅမ်တၢႆ ၶႃႈတၢႆပႅတ်ႈယဝ်ႉ။ တမ်ႈတီႈ ပၢင်ပွႆးသဵင်ႉၵျုၼ်ႇ (Saint John Festival) ၼၼ်ႉ မီးၽိင်ႈထုင်း ဢဝ်မႅဝ်းလမ် ၸုတ်ႇၽႆးပႅတ်ႈ တူဝ်လိပ်းမၼ်းယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် မိူဝ်ႈပၢၼ်ၼၼ်ႉမႃး တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ၵူၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ယုမ်ႇယမ်ဝႆႉဝႃႈ မႅဝ်းလမ်ၼႆႉ ပဵၼ်မႅဝ်းဢမ်ႇလီၼႆယဝ်ႉ။
ၵၢပ်ႈပၢၼ် ၽွင်းဢၼ် မိူင်းယူးရူပ်ႉယဝ် လီၸင်းမႅဝ်းသေ မိပ်ႇငႅၼ်းၶႃႈႁႅမ်တၢႆ မႅဝ်းယူႇၼၼ်ႉ တမ်ႈတီႈ ၵုၼ်ၵၢင်ဢေးသျႃးၼၼ်ႉတႄႉ ဢွၼ်ၵၼ်ဢဝ်မႅဝ်း ႁဵတ်းပဵၼ် သတ်းလီႁၵ်ႉသေ ဢဝ်လဵင်ႉလူတီႈႁိူၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး ပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 18 ၵၢမ်ႇၵျမ်ႇမႃႇ မႅဝ်း တမ်ႈတီႈ ယူးရူပ်ႉၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈမႃးၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ ပိူၼ်ႈၶိုၼ်းဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်မႅဝ်းလဵင်ႉလူ တီႈႁိူၼ်းသေသေ ဢွၼ်ၵၼ်ႁၵ်ႉႁွမ်မႅဝ်းယဝ်ႉ။
ပေႃးဢဝ် ပၢႆးသၢႆႊၶဝ် လဵပ်ႈႁဵၼ်းႁၼ်ထိုင်တႄႉ လွင်ႈလဵင်ႉမႅဝ်းတီႈႁိူၼ်းၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁ်ႈ ၸဝ်ႈႁိူၼ်း ဢမ်ႇမီးလွင်ႈႁိပ်ႇၸႂ် မီးလွင်ႈမဝ်ၸႂ်သေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ တၢင်းပဵၼ် လိူတ်ႈလိူဝ် ယွမ်းယူင်းၼႆယဝ်ႉ။ မႅဝ်းဢၼ်ၵူၼ်း လႆႈၸႂ်သေပိူၼ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်မႅဝ်းလၢင်ႇ ဢၼ်မီးသီၽိူၵ်ႇ လႄႈ သီလမ်လေႃးၵၼ် (Moqqie) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မႅဝ်းလမ် (Tabby Cat) ၼၼ်ႉ ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇဝႆႉ တီႈၼိူဝ်ၵမ်ႇၽႃႇယူႇ၊ မႅဝ်းထႆး ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ Siamese ၼၼ်ႉၵေႃႈ တႄႇဢဝ် ပီ 1980 မႃး ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ် ႁူႉၼမ်မႃးယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းငဝ်း The lady and the Tramp ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဢဝ်မႅဝ်းထႆး Siamese ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ တီႈလွင်ႈၵူတ်ႉငွၵ်းၼၼ်ႉလႄႈ ၵူၼ်းႁၵ်ႉမႅဝ်းၶဝ် ဢမ်ႇပေႃးႁၢၼ်ႉၸႂ်။ မႅဝ်းၼႆႉ မီးၺၢၼ်ႇသုင်သေ မေႃၸွပ်ႇႁႃသေပိူင်ပိူင်ၼႆယဝ်ႉ။ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ Collette လၢတ်ႈဝႃႈ "ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ မၼ်းႁၵ်ႉမႅဝ်းမၼ်းသေ လၢတ်ႈတေႃႇ မႅဝ်းမၼ်းသေတ မႅဝ်းမၼ်းတႄႉ ဢမ်ႇတၵ်းသဵင်တေႃႇမၼ်းၼၢင်း" ၼႆယဝ်ႉ။
ပိၵ်ႉသမ်ႉ ထုင်းၵႂၢမ်းဢဵင်းၵလဵတ်ႈၶဝ် မီးဝႆႉဝႃႈ မႅဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၼၢင်းယိင်းၶဝ်ႁၵ်ႉ မႃၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၸၢႆးႁၵ်ႉ ၼႆသေတ ၵူၼ်းၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ သႃႇဝိၼ်ႇၸတၢၼ်ႇၶျႃႇၶျီႇ၊ မၢၵ်ႉၶ်ထဝိင်း၊ သႃႇဢၢႆးသႅတ်ႉၼိဝ်ႇတၢၼ်ႇ၊ ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢေႇပရႃႇႁိၼ်ႇလိၼ်ႇၶုၼ်း ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းႁၵ်ႉမႅဝ်းယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢလႅၵ်ႉၸၼ်းတႃႈ တီႇၵရဵၵ်ႉ၊ ၵိဝ်းလႅတ်ႉသီႇၸႃႇ၊ ၵျိၼ်ႇၵျိတ်ႉၶၢၼ်ႇ၊ ၼပူဝ်ႇလီႇယွၼ်ႇလႄႈ ဢတွတ်ႉႁိတ်ႇလိူဝ်ႇၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ သမ်ႉပဵၼ် ၵူၼ်းၸင်းမႅဝ်းယဝ်ႉ။ ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်း ဢၼ်ၶႂ်ႈဢုပ်ႇပိူင်ႇ တင်းၵမ်ႇၽႃႇ၊ ပဵၼ်ၵူၼ်းႁူဝ်ၶႅင်သေ ဢမ်ႇမေႃပွင်ႇၸႂ်ပၼ် မႅဝ်း။
မႅဝ်းၵေႃႈ ၶိုၼ်းမေႃႁၵ်ႉ ၵူၼ်းဢၼ်ႁၵ်ႉၶဝ်ၼၼ်ႉၵူၺ်း၊ ၵေႃႉဢၼ်ဢမ်ႇႁၵ်ႉမႅဝ်းၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇလႆႈ တၢင်းႁၵ်ႉမႅဝ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ၊ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင် ဢဵင်းၵလဵတ်ႈ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၶျႃးလ်ၸ်တိၵ်ႉၶႅၼ်ႇၼၼ်ႉ လၢတ်ႈဝႃႈ "သူးလၢပ်ႈ ဢၼ်ႁၵ်ႉမႅဝ်းတူဝ်ၼိုင်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်သူးလၢပ်ႈ ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ" ၼႆလႄႈ တေလႆႈႁၼ် တၢင်းႁၵ်ႉ ၼႂ်းၵႄႈၵၢင် မႅဝ်းလႄႈ ၵူၼ်းယူႇ။ ၵေႃႉဢၼ်ႁၵ်ႉမႅဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵေႃႉဢၼ်မီး ၼမ်ႉၸႂ်ဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈသေ ပဵၼ်ၵူၼ်းဢၼ် သူင်ႁၵ်ႉ ပၢႆးမွၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
မႅဝ်းၵေႃႈ တေႃႈမိူၼ်မႃ ဢၼ်ၵူၼ်းႁဝ်း ဢဝ်လဵင်ႉလူဝႆႉ တီႈႁေႃ တီႈႁိူၼ်းၼင်ႇၵၼ်ၵူၺ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ လွင်ႈယူႇသဝ်း ၵိၼ်သၢင်ႈ မႃလႄႈ မႅဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်။ မႃၼႆႉ ၸုၼ်ႉသၢႆၸႂ်သေ မေႃပႂ်ႉပႃး ၵႅၼ်ႇၶႄပၼ် ၶူဝ်းၶွင်ၸဝ်ႈမၼ်း၊ ဢမ်ႇၽၢတ်ႇ ဢမ်ႇယၢၼ်ၸဝ်ႈမၼ်းသေ မေႃၸွမ်းၵႂႃႇပႆ။ မေႃၶွၼ်းႁၢင် တွပ်းႁူသေ ႁပ်ႉႁူမ်ၸူမ်းတွၼ်ႈ ၸဝ်ႈမၼ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၵူၼ်းႁဝ်းၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် ႁၵ်ႉမႃလိူဝ်တွၼ်းတႄႉတႄႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မႅဝ်းၼႆႉတႄႉ ဢမ်ႇမႃးယူႇၸမ် ၸဝ်ႈမၼ်း။ ဢမ်ႇမေႃႁပ်ႉတွၼ်ႈ ဢမ်ႇမေႃ ဢွၼ်ႈဢႅၼ်ႈၵူၼ်း။ မႅဝ်းယူႇၸွမ်းၵူၼ်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၶဝ်ၵူၺ်း ၶႂ်ႈပႂ်ႉႁပ်ႉဢဝ် ဢၼ်ၵူၼ်း လူႁၼ်လုမ်းလႃးၶဝ်ၼၼ်ႉၵူၺ်း။ တမ်ႈတီႈ ႁိူၼ်းၼၼ်ႉ မႅဝ်းၼႆႉ ၵႆႉၶူတ်းယူႇၸွမ်း တီႈဢုၼ်ႇ တီႈႁိမ်းၽီးၽႆးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပိၵ်ႉသမ်ႉ ၶဝ်မႃးၸမ်ၵူၼ်းၼႆသေတႃႉ ၺႃးမိူဝ်ႈ ၶဝ်ၶႂ်ႈယွၼ်းၵိၼ်၊ ၺႃးမိူဝ်ႈ ၶဝ်ၵတ်းသေ ၶႂ်ႈမႃး သေႃႉၼိူဝ်တၵ်း ၶႂ်ႈလႆႈထၢတ်ႈဢုၼ်ႇ တီႈၵူၼ်းၵူၺ်း။ မႅဝ်းၼႆႉ မေႃၺွပ်းၼူ ဢၼ်မႃးၵဝ်းၶူဝ်းႁိူၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၼူပဵၼ်တၢင်းၵိၼ်ၶဝ်လႄႈ ၶဝ်ၸင်ႇၺွပ်းၵိၼ်ၼူ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ပိူၼ်ႈၸင်ႇဝႃႈ "မႃၼႆႉ မိုတ်ႈၵူၼ်း၊ မႅဝ်းၼႆႉ မိုတ်ႈႁိူၼ်း" ၼႆယဝ်ႉ။ ငိူၼ်ႈၶိူဝ်းမႅဝ်းၼႆႉ တိုၼ်းပဵၼ်သတ်းႁၢႆႉလိူင်းလူင်ၼၼ်ႉသေ ပဵၼ်ၼႂ်းၶိူဝ်း သၢင်ႇသီႈ လႄႈ သိူဝ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် မႅဝ်းၼႆႉ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ဢိၼ်ႇတရေႇၶဝ် ယႂ်ႇ ဝႃႈၼႆသေတႃႉ ၸႃႇတိမၢၼ်ႇၶဝ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇယွမ်းဢမ်ႇႁၢႆ။ ပေႃးဝႃႈ မီးလွင်ႈတၢင်းမႃႈၸိုင် ၵိုင်ႇလီဝၵ်ႉၵေႃႈဝၵ်ႉ၊ ၵိုင်ႇလီယၢႆးၵေႃႈယၢႆး၊ ၵိုင်ႇလီၶူပ်းၵေႃႈ ၶူပ်း၊ ၵိုင်ႇလီ ထင်ႇၵေႃႈထင်ႇယဝ်ႉ။ သၢႆၶိူဝ်းမႅဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်သၢႆၶိူဝ်း ဢၼ်မေႃလမ်းၺွပ်း တူဝ်ထိူၼ်ႇလႄႈ ပေႃးတူၺ်း မႅဝ်းၸိုင် ႁၢင်ႈၽၢင်ၶဝ်ၼၼ်ႉ မဝ်တူဝ်ဝႆႉသေ လႅတ်းလႅင်ႈ တႃႇတေလမ်းၺွပ်း တူဝ်ထိူၼ်ႇတူဝ်သတ်းယူႇ၊ ဢၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်လူၺ်ႈ သၽႃႇဝၶဝ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးလဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း တူဝ်ၶၼ်ႇထႃႇမႅဝ်းၸိုင် မႅဝ်းၼႆႉ ၵွၵ်းႁူဝ်မူၼ်း၊ တူဝ်ယၢဝ်း၊ တိၼ်မိုဝ်းပွတ်းသေ ႁႅင်းယႂ်ႇ၊ ႁၢင်ၶဝ်ၵေႃႈ ယၢဝ်းသေ ပၢႆမၼ်း သဵမ်ႈလႅမ်ၵႂႃႇ။ ပိုၼ်ႉၽႃႇတိၼ်ၶဝ်ၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၼိူဝ်ႉၼင်ပူမ်ဢွၼ်ႇ ႁွင်းဝႆႉလႄႈ ပေႃးၶဝ် ပႆတၢင်းၸိုင် ဢမ်ႇလႆႈငိၼ်း သဵင်တိၼ်ၶဝ်။ ၼဵပ်ႉမႅဝ်းၼၼ်ႉ ၵႅၼ်ႇၶႅင် လႅမ်ၽၢႆဝႆႉသေ ပေႃးဢမ်ႇလူဝ်ႇၸႂ်ႉၼႆ ၶဝ်သိူင်ႇသိမ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်း ၶေႃႈၼိုင်ႈ ၸင်ႇဝႃႈဝႆႉ "ႁဵတ်းၼင်ႇ မႅဝ်းသူင်ႇၼဵပ်ႉ"ၼႆယဝ်ႉ။
မႅဝ်းၼႆႉ ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆးသေပိူၼ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်မၢၵ်ႇတႃၶဝ်ယဝ်ႉ။ မၢၵ်ႇတႃလမ်ၶဝ်ၼၼ်ႉ ပေႃးၵၢင်ဝၼ်းၸိုင် ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ငဝ်းလႅင်း ႁႅင်းယႂ်ႇၼႃႇလႄႈ မၢၵ်ႇတႃလမ်ၶဝ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမူၼ်းသေ ၵႅပ်ႈၵႂႃႇ မိူၼ်ၼင်ႇ သဵၼ်ႈၶႃးဢွၼ်ႇၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ၵၢင်ၶမ်ႈၵၢင်ၶိုၼ်းတႄႉ သမ်ႉၵႂၢင်ႈတႄႉၵႂၢင်ႈဝႃႈသေ မူၼ်းလူင်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၵၢင်ၶမ်ႈၵေႃႈ မႅဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ႁၼ်လႆႈလီလီယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးလပ်းသိင်ႇၽိတ်း တၼ်တိၵ်းၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇႁၼ်ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၼူတ်ႇမႅဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်တႃႇၶဝ်တေ ၸၢမ်းတူၺ်းသေပိူင်ပိူင်ယူႇ၊ မိူဝ်ႈမူၼ်ႉၶဝ်ႈႁူးၼၼ်ႉ ပေႃးပၢႆၼူတ်ႇၶဝ် လွတ်ႈၵေႃႈ တူဝ်ၶဝ်ၵေႃႈ လွတ်ႈၼႆယဝ်ႉ။ မႅဝ်းၼႆႉ ပေႃးပႆၼႆ ဢဝ်ပၢႆတိၼ်ၶဝ် တဝ်ႉသေ ပႆမိူၼ်ၼင်ႇမႃယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မႅဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇလႅၼ်ႈၽၢႆတၢၼ်ႇမႃ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးဝႃႈ ၶဵၼ်လိုပ်ႈလမ်းၶဝ်တႄႉ ၶဝ်ပၢႆႈၶိုၼ်ႈ ၼိူဝ်တူၼ်ႈမႆႉလႂ်၊ ပၢႆႈၶိုၼ်ႈၼိူဝ်ႁူဝ်ႉလႂ် ပၢႆႈႁႂ်ႈလွတ်ႈယဝ်ႉ။ ၽွင်းပၢႆႈၶဵၼ်ၼၼ်ႉတႄႉ မႃၽႂ်း ယင်းဢမ်ႇလမ်းၶိုတ်းလႆႈၶဝ်။
မႅဝ်းၼႆႉ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ဢမ်ႇသွၼ်ငၢႆႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇ မႃသေတႃႉ ၶဝ်လၵ်းလႅမ်ဝႆႉယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။ သင်ဝႃႈ သွၼ်ၶဝ်ဝႆႉ ၸဵမ်လဵၵ်ႉၸိုင် တေႃႇထိုင်ယႂ်ႇမႃးၵေႃႈ ၶဝ်တိုၵ်ႉတွင်းသေ ႁဵတ်းၸွမ်းယူႇ။ မႅဝ်းၼႆႉ တႃလႅတ်း၊ ႁူလႅတ်း၊ ၶူႈလင်လႅတ်းလႄႈ သဵင်တိၼ်ၼူ တီႈၵႆၵႆၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်ယင်းငိၼ်းလႆးယူႇ။
တီႈၼႂ်းငိူၼ်ႈၶိူဝ်းမႅဝ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃး သိူဝ်၊ သိူဝ်ၸုမ်ႈ၊ သၢင်ႇသီႈ၊ ႁဵၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မၢင်ၸိူဝ်း ႁၢင်ပွတ်း၊ မၢင်ၸိူဝ်း ၵွႆဢမ်ႇမီးႁၢင်ၵွၼ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ သတ်းၸိူဝ်းဢၼ်ၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းငိူၼ်ႈၶိူဝ်းမႅဝ်းၼၼ်ႉ တၢင်းယၢမ်ႈၶဝ် မိူၼ်ၵၼ်ယဝ်ႉ။ ဝဵၼ်ႉဝႆႉ သိူဝ်လႄႈ သၢင်ႇသီႈသေ ၵႃႈပဵၼ် ငိူၼ်ႈၶိူဝ်းမႅဝ်း တင်းသဵင်ႈၼၼ်ႉ ၶိုၼ်ႈတူၼ်ႈမႆႉ ၵႅင်ႇၵူႈတူဝ်ယဝ်ႉ။ ၵမ်ႉပႃႈၼမ် မိုတ်ႈသွၵ်ႈႁႃတိၺွပ်း တၢင်းၵိၼ်ၶဝ် ၶၢဝ်းၵၢင်ၶမ်ႈၵၢင်ၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ ၶဝ်မေႃ တဵတ်ႇမႅပ်းဝႆႉသေ ဝႅၼ်ၺွပ်းပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၵႂႃႇႁႃ တၢင်းၵိၼ်ၼၼ်ႉ ၵႆႉယၢမ်ႈၵႂႃႇ ႁင်းၶေႃၵူၺ်း။
မႅဝ်ႈထိူၼ်ႇ (ႁဵၼ်) ဢၼ်ပဵၼ်ငိူၼ်ႈၶိူဝ်း မႅဝ်းႁိူၼ်းၼၼ်ႉ လိူဝ်သေ ၵုၼ်ဢေႃးၸတြေးလျၼၼ်ႉ ၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇ လႆႈႁၼ် မီးဝႆႉ ၵူႈတီႈယဝ်ႉ။ ငိူၼ်ႈၶိူဝ်းမႅဝ်းၼႆႉ ပေႃးၵိူတ်ႇလုၵ်ႈ ၼိုင်ႈမုင်ႉၸိုင် ၸွမ်းလူၺ်ႈ ၶိူဝ်းမၼ်းသေ ၵိူတ်ႇလုၵ်ႈ 2 တူဝ် တေႃႇထိုင် 7 တူဝ်ယူႇ။ သၢင်ႇသီႈၼႆႉတႄႉ ၼိုင်ႈမုင်ႉ ဢမ်ႇၵိူတ်ႇလိူဝ် 2 တူဝ် တေႃႇထိုင် 3 တူဝ်။ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ငိူၼ်ႈၶိူဝ်းမႅဝ်း မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပေႃးၵိူတ်ႇၵေႃႈ မိုၼ်းတႃၵမ်းလဵဝ်ၵေႃႈမီး၊ မၢင်ၸိူဝ်းသမ်ႉ ၵိူတ်ႈလႆႈ 9 ဝၼ်းယဝ်ႉ ၸင်ႇမိုၼ်းတႃယဝ်ႉ။
ၸိူဝ်ႉငိူၼ်ႈငဝ်ႈ မႅဝ်းႁိူၼ်းဢၼ်ႁဝ်းလဵင်ႉဝႆႉၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈလႂ်မႃးၼႆၸိုင် တၢင်းႁၼ်ထိုင် ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ် မီးလွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ဝႆႉယူႇ။ လၵ်းထၢၼ်ဢၼ်လႆႈႁၼ်ဝႆႉ မၼ်ႈၵႅၼ်ႇၼၼ်ႉၸိုင် မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး ပီပွင်း 3,000 ပီလိူဝ်ၼၼ်ႉတႄႉ လႆႈႁၼ်တီႈမိူင်းဢီႇၵျိပ်ႉ ဢဝ်မႅဝ်းလဵင်ႉဝႆႉၸွမ်းႁိူၼ်းသေ မႅဝ်းမဵဝ်းၼၼ်ႉ တေႃႇထိုင်တီႈလဵဝ် လႆႈႁၼ် မီးဝႆႉယူႇတီႈ ၵုၼ်လူင်ဢႃႇၾရိၵယူႇ။
ၵူၼ်းဢီႇၵျိပ်ႉၶဝ် မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼၼ်ႉ ၶဝ်ၵူဝ်ယမ်မႅဝ်းတႄႉတႄႉ။ ၶဝ်ဝႆႉဝႃႈ မႅဝ်းၼႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇ ၵူၼ်းႁိူၼ်းၶဝ် ၼိုင်ႈၵေႃႉယဝ်ႉ။ တီႈဢွင်ႈတီႈႁိူၼ်းၵဝ်ႇ ဢီႇၵျိပ်ႉၶဝ် ဢၼ်ၶုတ်းႁၼ်ၼႂ်းလိၼ်ၼၼ်ႉ ၵႆႉၵႆႉၶုတ်းႁၼ်ၺႃး ဢၼ်ၶဝ်ဢဝ် မႅဝ်းၸေႈၼမ်ႉယႃႈယႃ ယႃႇပေႁႂ်ႈမႅဝ်းၼဝ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸၢဝ်းၶရိတ်ႉမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢဝ်မႅဝ်းလမ်ၼႆႉ တၢင်ဝႆႉ ႁၢင်ႈမႄႈၽိူဝ်ႉၵွၼ်ႇ။ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈမႅဝ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ် ယင်းတိုၵ်ႉမီး လွင်ႈယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ မႅဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၼၼ် ပဵၼ်ၼႆ ၼႆယူႇ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်း ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ မႅဝ်းလမ်လွတ်ႈၼႆႉ မီးၼမ်ႉၵတ်ႉ ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈတူဝ်ႁၢႆ၊ ၽၼ်းဢမ်ႇၶဝ်ႈ တႅင်းဢမ်ႇၶဝ်ႈၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၼႂ်းၵႃႈ မႅဝ်းတူဝ်ဢၼ်လဵင်ႉတီႈႁိူၼ်းၸိုင် မႅဝ်းထႆးၼႆႉ ၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ။ ၼႃႈၶဝ် တိၼ်လႄႈမိုဝ်းၶဝ် လႄႈ ႁၢင်ပွတ်းၶဝ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်သီၶွၼ်ႇ၊ တူဝ်ၶဝ် သမ်ႉပဵၼ်သီၽိူၵ်ႇ ၶၢဝ်သွတ်ႇလွတ်ႇ၊ မၢၵ်ႇတႃၶဝ် သမ်ႉမူၼ်ႇသွမ်ႇဝႆႉယဝ်ႉ။ မႅဝ်းဢႅၼ်ႇၵူဝ်းရႃး ဢမ်ႇၼၼ် မႅဝ်းပႃးသျိၼ်းၼၼ်ႉတႄႉ ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈဢၼ်မၼ်း တူဝ်ယႂ်ႇလူင်၊ ၶူၼ်ယၢဝ်းၸိူင်ႉၼင်ႇၸဵၼ်၊ သီႇသူပ်းမၼ်းလႄႈ ၽႃႇတိၼ်ၽႃႇမိုဝ်းမၼ်းၵေႃး မီးသီၶွၼ်ႇၶွင်ႇ (မိူၼ်သီၽိဝ်ၼိူဝ်ႉ)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မႅဝ်းမိူင်းၸပဵင်ႇၼၼ်ႉတႄႉ ၶူၼ်မၼ်း မိူၼ်လွၵ်းတဝ်ႇဝႆႉသေ သမ်ႉၺၢၼ်ႇလီလႄႈ ၵူၼ်းလႆႈၸႂ်ၼမ်တႄႉတႄႉ။ မႅဝ်းဢၼ်ႁၢင်ႈၸသေပိူၼ်ႈတႄႉ ပဵၼ်မႅဝ်းႁၢင်ပုတ်း (တိုၼ်းဢမ်ႇမီးႁၢင်သေဢိတ်း) ဢၼ်မီးတီႈၵုၼ်ဢၢႆးဢေႃႉမၢၼ်းၼၼ်.ယဝ်ႉ။
မႅဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ၵူဝ်ၼမ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ သတ်းတင်းသဵင်ႈၼႆႉ တေလႆႈဝႃး မႅဝ်းၼႆႉ သႅၼ်ႈသႂ်သေပိူၼ်ႈ။ ၶဝ်ၵႆႉဢဝ် လိၼ်ႉၶဝ် လေးႁွတ်ႈပၼ် ၶူၼ်ၶဝ် ႁႂ်ႈၸိုၼ်ႈသႂ်တႃႇသေႇ။ သင်ဝႃး မႅဝ်းတူဝ်ၼိုင်ႈ ၶူၼ်မၼ်း ဢမ်ႇလိူမ်ႈလႆႇသေ ယုင်ႈယၢင်ႈ ၶူတ်းငေႃးဝႆႉၸိုင် တေလႆႈပွင်ႇၸႂ်ဝႃး မႅဝ်းတူဝ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇယူႇလီၼႆယူႇ။ မႅဝ်းမႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ် လုၵ်ႈမၼ်းတေၸိုၼ်ႈသႂ်ၼႆ မၼ်းဢဝ်လိၼ်ႉမၼ်း လေးပၼ်လီလီငၢမ်းငၢမ်းၵူႈတူဝ်ယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ မႅဝ်းဢွၼ်ႇၼႆႉ ၸိုၼ်ႈသႂ်ၵေႃႈပိူင်ၼိုင်ႈ ႁၢင်ႈလီၵေႃႈပိူင်ၼိုင်ႈ လႅတ်ႈသႅဝ်းသိူဝ်းလူၼ်းတႃႇသေႇလႄႈပိူင်ၼိုင်ႈသေ ၵူၼ်းႁၵ်ႉၵေႃႈ ၼမ်ယဝ်ႉ။ မႅဝ်းဢွၼ်ႇၼႆႉ မေႃငွႆးဢဝ် တူဝ်သတ်းဢွၼ်ႇ ၸဵမ်မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉယွၼ်ႉမႄႈမၼ်း ဢဝ်ႁၢင်မၼ်း ၵၵ်းၵႆသေ သွၼ်ပၼ်ၽိုၵ်းပၼ်ၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
မႅဝ်းၼႆႉ တူဝ်ၶူၼ်ပွတ်း ၶူၼ်ယၢဝ်း၊ သီၽိူၵ်ႇ သီလမ် သီလၢႆး၊ ႁၢင်ပွတ်း ႁၢင်ယၢဝ်းၼႆသေ မီးမဵဝ်းမၼ်းၼမ်ၼႃႇ။ မႅဝ်းမၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶိူဝ်းမႅဝ်းသွင်သၢမ်မဵဝ်း ၸၢပ်ႈၵၼ်ဝႆႉၵေႃႈမီးယဝ်ႉ။ မႅဝ်းဢၼ်မီးၶူၼ်ပွတ်းၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်မႅဝ်းဢၼ်ၶၢမ်ႇၵျၢမ်းၶၢမ်ႇတုၵ်ႉသေ ၺွပ်းၼူၵတ်ႉၶႅၼ်ႇသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။
မႅဝ်းၼႆႉ ပီႈၼွင်ႉတႆးၼိူဝ် တႆးမၢဝ်းၶဝ် သမ်ႉႁွင်ႉဝႃႈ "မႅဝ်"ၼႆသေ တႆးၸိူဝ်းယူႇတၢင်းပၢင်လွင်း သမ်ႉႁွင်ႉဝႃး "ငႅဝ်း" ၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးႁွင်ႉႁႂ်ႈမႅဝ်း မႃးၸူးၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႆၸိုင် ႁဝ်းဢွၼ်ၵၼ် ႁွင်ႉဝႃႈ "မီး မီး" ၼႆသေ ပေႃးလိုပ်ႈမႅဝ်းတႄႉ ပဝ်ႇလူမ်းဢွၵ်ႇတင်းသူပ်းသေ ဝႃႈ "သျိတ်ႉ" ၼႆယဝ်ႉ။
ၸိုဝ်ႈမႅဝ်း
မႄးထတ်းၸိုဝ်ႈမႅဝ်းဢၼ်တႆးႁဝ်း ပၼ်ၼၼ်ႉတႄႉ ဢၢႆႈမူၼ်ႇ ဢၢႆးၽိူၵ်ႇ ဢၢႆႈၶွၼ်ႇ ဢၢႆႈပုတ်း ဢေးမီး ဢေးမီ ဢေးသႅပ်ႉ ဢေးၽိူၵ်ႇ ဢေးမူၼ်ႇ ဢေးၶွၼ်ႇ ၼႆသေ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ တူၺ်းၶူၼ်မၼ်းသေ ပၼ်ၸိုဝ်ႈ၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ တူၺ်းႁၢင်ႈၽၢင်မၼ်းသေ ပၼ်ၸိုဝ်ႈၵႂႃႇၵူၺ်း။
ႀီႇဢူဝ်ႇရီႇမႅဝ်း
မႄးထတ်းၽူႈႁေႃးတြႃးၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင် ၸဝ်ႈသြႃႇတႃသႅင်ႁေႃးလၢတ်ႈဝႃႈ လူဝ်ႇလႆႈယိူင်ႈမႅဝ်း ယႃႇပေယိူင်ႈမႅဝ်းၼႆယဝ်ႉ။ လုၵ်ႈတီႈငိူၼ်ႈတြႃး ၸဝ်ႈသြႃႇတႃသႅင်သေ ႁဝ်းၶူၼ်ႉႁႃတူၺ်း ပၢႆးဝူၼ်ႉ တွၼ်ႈသွၼ် ဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇမႅဝ်းၽွင်ႈၵွၼ်ႇ။
လူဝ်ႇယိူင်ႈမႅဝ်း
မႄးထတ်း- မႅဝ်းမေႃၵႂႃႇမေႃပႆ (ဢမ်ႇမီးသဵင်တိၼ်) - မေႃသိူင်ႇၼဵပ်ႉ (ပေႃးမီးတီႈၸႂ်ႉ ၸင်ႇဢဝ်ဢွၵ်ႇ) - ပႄႉတူဝ် (မေႃႁႃၵိၼ်ႁင်းၵူၺ်း) - မေႃသွပ်ႇ (မေႃငွႆးတူဝ်) - မေႃယူႇသဝ်း (ၶီႈယဝ်ႉၵေႃႈ မေႃၵူမ်မေႃထူမ်ၶိုၼ်း)
ဢမ်ႇလူဝ်ႇယိူင်ႈမႅဝ်း
မႄးထတ်း- ၽႂ်မႃးၵေႃႈ ၵၢၼ်းၶိုၼ်ႈတၵ်းပိူၼ်ႈ (ဢမ်ႇမေႃၸႅၵ်ႇ ၸဝ်ႈၶႅၵ်ႇ ၸဝ်ႈႁိူၼ်း) - ပေႃးငိၼ်းဢၢႆၶႅဝ်း ယွၼ်းၸႃးၼႃႇ (ပေႃးယွၼ်းၸႃးၼႃႇ ပိူၼ်ႈဢမ်ႇၶႂ်ႈဢွႆႇ ပိူၼ်ႈၶႂ်ႈတွႆႇႁူဝ်) - ဢမ်ႇႁူႉတီႈတႅမ်ႇတီႈသုင် (ၶိုၼ်ႈတဝ်ၵူႈတီႈ) ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၵပ်းၵၢႆႇမႅဝ်း မီးထႅင်ႈ တင်းၼမ်။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၶႂ်ႈဢဝ် ဢၼ်ယမ်မၼ်း လၢတ်ႈၼႄၽွင်ႈယူႇ။
မႅဝ်းၼႆႉ
- ပေႃးၸၼ်ၵွၵ်းႁူဝ်မၼ်း မႃးတၢင်းၼႃႈ
- မၼ်းသမ်ႉ ႁူၼ်လင်
- ပေႃးၸၼ် ႁၢင်မၼ်း ၵႂႃႇတၢင်းလင်
- မၼ်းသမ်ႉ ၵႂႃႇတၢင်းၼႃႈ
- ပေႃးၸၼ် ၼင်ပုမ်မၼ်းလူင်း
- မၼ်းသမ်ႉ ၵွင်ႇလင်မၼ်းၶိုၼ်ႈ
- ပေႃးၼဵၵ်းၵွင်းလင်မၼ်းလူင်း
- မၼ်းသမ်ႉ ၼဵင်ႇၶိုၼ်ႈ
- ပေႃးၸၼ်မိုဝ်းမၼ်း မႃးၽၢႆႇၼႃႈ
- မၼ်းသမ်ႉ ၸၼ်ၶိုၼ်းၽၢႆႇလင်
- ပေႃးၸၼ်တိၼ်မၼ်း မႃးၽၢႆႇလင်
- မၼ်းသမ်ႉ ၸၼ်ၶိုၼ်း ၽၢႆႇၼႃႈ
ၼႆႉပဵၼ် ၽိင်ႈမႅဝ်းယဝ်ႉ ၵူၼ်းမၢင်ၵေႃႉၵေႃႈ မိူၼ်မႅဝ်းဢိူဝ်ႈၼႃ။
ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးႁူႉ လွၵ်းလၢႆးမၼ်းၸိုင် တႃႇဢဝ်မႅဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇယၢပ်ႇ ပေႃးဢဝ်မိုဝ်း ႁွင်းသႂ်ႇ တႂ်ႈတွင်ႉတႂ်ႈဢူၵ်းမၼ်းသေ ႁွပ်ႇဢဝ်ၸိုင် ဢဝ်လႆႈငၢႆႈငၢႆႈၵူၺ်း။ ၵွပ်ႈၼႆ တႃႇတေဢဝ်သင်ဢမ်ႇဝႃႈ လူဝ်ႇလႆႈႁူႉ တီႈဢဝ်မၼ်းယဝ်ႉ။
ထႅင်ႈပိူင်ၼိုင်ႈ သြႃႇလူင် Dr ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း ယၢမ်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ "မႅဝ်း ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပေႃးတိူဝ်ႉလႆႈ လုပ်ႈလႆႈၵွၵ်းႁူဝ်မၼ်းၸိုင် လုပ်ႈလႆႈ တႄႇဢဝ်ၸိၵ်းႁူဝ် တေႃႇပၢႆႁၢင်မၼ်းယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်မၢင်လွင်ႈၼႆႉ ပေႃးလၢတ်ႈတီႈၸိၵ်း တီႈၼိူဝ်မၼ်းၼႆ မၼ်းၸဵဝ်းယဝ်ႉတူဝ်ႈဢိူဝ်ႈ။ ပေႃးၵႂႃႇ လၢတ်ႈၽၢႆႇတႂ်ႈမၼ်းၸိုင် မိူၼ်ၼင်ႇ ၵႂႃႇၸၼ် တိၼ်မိုဝ်းမႅဝ်းၵူၺ်းလႄႈ ဢမ်ႇသၢင်ႇတေႃႇ ၸၢင်ႈၺႃး မႅဝ်းဝၵ်ႉၵွၼ်ႇဢိူဝ်ႈ"[3]
ဢိင်
မႄးထတ်း- Erxleben၊ J. C. P. (1777)။ "Felis Catus domesticus"။ Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates cvm synonymia et historia animalivm. Classis I. Mammalia။ Lipsiae: Weygandt။ pp. 520–521။
- ↑ Linnaeus, Carolus [1758] (1766). Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, 12th 1 (in ထႅမ်းပလဵတ်ႉ:La icon), Holmiae (Laurentii Salvii), 62. Retrieved on 2008-04-02.
- ↑ Wozencraft, W. C. (2005). "Order Carnivora", Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference, 3rd, Johns Hopkins University Press, 534–535. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
- ↑ ပပ်ႉမၢႆတွင်း ၸဝ်ႈသုၶမ်း