ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး

ၸိူဝ်ႉ

တႃႇတေပဵၼ်တူၼ်ႈမႃးၼၼ်ႉ တၵ်းတေလႆႈမီး ၸိူဝ်ႉယူႇ။ ပုၼ်ႈတႃႇ ပၢင်ပွႆး ပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ တေပဵၼ်မႃးၼႆႉၵေႃႈ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းမၼ်း လႆႈတႄႇမႃး တမ်ႈတီႈ ၸဝ်ႈမႁႃႇၼႃႇယၵ တူၼ်ႈၶူးလူင် ပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ (မိူင်းသူႈ) လႄႈ ၸဝ်ႈၾၶမ်းသိူၵ်ႈ (ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈမျၢၼ်ႇမႃႇ ၵေႃႉႁႅၵ်ႈ) ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၶဝ်ၸဝ်ႈ ထူပ်းၺႃးၵၼ် တမ်ႈတီႈ ဝတ်ႉဝၸီႇရႃႇရႃႇမ၊ ၵျႅၵ်ႉၵသၢၼ်ႇ၊ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၸဝ်ႈၾၶမ်းသိူၵ်ႈ တိုၵ်ႉပဵၼ် ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းလီ ဢၼ်ၼႆႉသေ တႃႇတေသိုပ်ႇဢွၵ်ႇတူၼ်ႈမႃးၼၼ်ႉ သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် ၸိူဝ်းဝႃႇသၼႃႇမိူၼ်ၵၼ် ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၸဝ်ႈသြႃႇဝိၸိတ်ႉတသႃႇရ (လၢင်းၶိူဝ်း) ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ် ဢုပ်ႇၵၼ် တမ်ႈတီႈ ၵျွင်းမူၺ်ႇတေႃႇ ပၢင်လူင် ၶဝ်ႈၵၢတ်ႇၼွႆႉၵၼ် ၼႂ်းဝူင်ႈၵၢင် ပီၶရိတ်ႉ 1953 တေႃႇ 1956 ၼၼ်ႉယူႇ။ ၵၢၼ်သင်သေဢမ်ႇဝႃႈ ႁူႉတၵႃႈ တေလႆႈမီး ၵၢၼ်လူင်ႈၼႃႈယူႇ။

ၽုၵ်ႇ

ၸိူဝ်ႉပိတၵၢတ်ႈ ဢၼ်ၸဝ်ႈသြႃႇပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ လႄႈ ၸဝ်ႈၾၶမ်းသိူၵ်ႈ လႆႈလၢတ်ႈၵၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉ ထိုင်မႃး ၵေႃးၸႃႇ 1319 လိူၼ်သိပ်းသွင်မႂ်ႇ 27/28/29 ဝၼ်း (18,19,20/11/1957) လႆးဝႃႈ မႃးပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၼႄၵၼ် တမ်ႈတီႈ ႁူင်းငဝ်းတူင်ႉဢွင်ႇသီႇရိ ဝဵင်းလွႆလႅမ်ယဝ်ႉ။ တမ်ႈတီႈ ပၢင်ဢုပ်ႇၵၼ် တႃႇဢဝ် ပိတၵၢတ်ႈ ပိၼ်ႇပဵၼ်ၽႃႇသႃႇ ၽၢႆႇတႆးၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ (ၵျွင်းယုမ်းပွင်ႇ မိူင်းသူႈ) ႁဵတ်းပဵၼ် ၽူႈၼင်ႈၸိုင်ႈ၊ ၸဝ်ႈသြႃႇၸဝၼ ၵျွင်းလွႆၵိူၼ်ႇ မိူင်းပွၼ် ႁဵတ်းပဵၼ် ၽူႈၶပ်ႉပၢင်သေ သင်ႇၶႃႇတႆး တင်းၼမ် ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၸုမ်းၸဝ်ႈၾ ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ဢွၼ်ၵၼ် ၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈ ၽွတ်ႈပဵၼ် ၸုမ်းပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇ ၽၢႆတႆး ၸွမ်းၼင်ႇ တီႈတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။

ၸုမ်း

မႁႃႇၼႃႇယၵ - ၸဝ်ႈသြႃႇပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ ၵျွင်းယုမ်းပွင်ႇ မိူင်းသူႈ
ႁူဝ်ပဝ်ႈ(1) - ၸဝ်ႈသြႃႇၵွင်းမူးပုတ်း ၵျွင်းၵွင်းမူးပုတ်း ဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇ လၢင်းၶိူဝ်း
ႁူဝ်ပဝ်ႈ (2) - ၸဝ်ႈသြႃႇပၼ်ႇတိတ ၵျွင်းဝဵင်း မိူင်းၼွင်
ၽူႈမၢႆ (1) - ၸဝ်ႈသြႃႇဝိၸိတ်ႉတသႃႇရ ၵျွင်းထၢတ်ႈတေႃႇ ဝဵင်းလွႆလႅမ်
ၽူႈမၢႆ (2) - ၸဝ်ႈသြႃႇၵိတ်ႉတိသႃႇရ ၵျွင်းလူင် ဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်း
တမ်ႈတီႈ ၸုမ်းပိၼ်ႇပိတၵၢတ်ႈ ၽၢႆႇတႆးၼႆႉ ၸဝ်ႈသြႃႇပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ ပဵၼ်ၸဝ်ႈ မႁႃႇၼႃႇယၵလူင်ယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ၸုမ်းသေ မီးဝႆႉ ၸိုဝ်ႈၸုမ်းလၢႆလၢႆ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈမႁႃႇၼႃႇယၵလူင် မိူင်းသူႈ တိုၼ်းဢမ်ႇပၼ်ပဵၼ်။ ယွၼ်ႉၼၼ် တူၼ်ၸဝ်ႈ ၸင်ႇဢွၼ်ဢဝ် ၸဝ်ႈသြႃႇပၼ်ႇတိတ (မိူင်းၼွင်)၊ ၸဝ်ႈသြႃႇဢွင်ႇၸေႇယ (ၵျေးသီး)၊ ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၸဝ်ႈရႁၢၼ်း ၸိူဝ်းမီးတၢင်းႁူႉ ပိတၵၢတ်ႈ 26 ၸဝ်ႈ ၸင်ႇယေႃးၶိင်း မိူဝ်းပိၼ်ႇပိတၵၢတ်ႈ တမ်ႈတီႈ ၵျွင်းယုမ်းပွင်ႇ ဝဵင်းမိူင်းသူႈယဝ်ႉ။ ထႃႇၼငဝ်ႈငုၼ်း မုၵ်ႉၸုမ်းပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ဝဵင်းပၢင်လူင်ၼႆႉ သၢင်ႇထုၵ်ႇလိူဝ်သေ တၢင်ႇတီႈၼႆလႄႈ ၸင်ႇလိူၵ်ႈ ဢွင်ႈတီႈ ၽၢႆႇႁွင်ႇ ၵျွင်းမူၺ်ႇတေႃႇ ဝဵင်းပၢင်လူင်သေ တိုၵ်ႉပဵၼ် ၽွင်းတင်ႈၵျွင်းမႂ်ႇယူႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တီႈယူႇတီႈသဝ်း ပႆႇတဵမ်ထူၼ်ႈလႄႈ ၶဝ်ၸဝ်ႈ ၸင်ႇမိူဝ်း ပိၼ်ႇပိတၵၢတ်ႈ တမ်ႈတီႈ မိူင်းသူႈ ဢွၼ်တၢင်းယဝ်ႉ။ ၸိုဝ်ႈသဵင် ႁၢင်ႈလီၶဝ်ၸဝ်ႈ ၵိုၵ်းပိုၼ်းဝႆႉၼင်ႇၼႆယူႇ။

သဵၼ်ႈမၢႆ ၸဝ်ႈပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇ တီႈၵျွင်းယုမ်းပွင်ႇ မိူင်းသူႈ

1. ၸဝ်ႈမႁႃႇၼႃႇယၵလူင် ပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ ၵျွင်းယုမ်းပွင်ႇ မိူင်းသူႈ
2. ၸဝ်ႈသြႃႇပၼ်ႇတိတ ၵျွင်းဝဵင်း မိူင်းၼွင်
3. ၸဝ်ႈသြႃႇဢေႃးဝႃႇတ ၵျွင်းပႃႇၵၢင်း မိူင်းၼွင်
4. ၸဝ်ႈသြႃႇသူႇရိယ ၵျွင်းၼမ်ႉမွတ်း မိူင်းသူႈ
5. ၸဝ်ႈသြႃႇသုၸႃႇရိၼ်ႇတ ၵျွင်းၼႃးၸၢမ် မိူင်းသူႈ
6. ၸဝ်ႈသြႃႇၸေႇယ ၵျွင်းၶမ်း ၵျေးသီး
7. ၸဝ်ႈၺႃႇၼသမ်ႇၽႃႇရ (ꩪမ်မႃၸရိယ) ၵျွင်းဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇ လၢင်းၶိူဝ်း
8. ၸဝ်ႈၸၢင်းပၼ်ႇတဝ ၵျွင်းယုမ်းပွင်ႇ မိူင်းသူႈ
9. ၸဝ်ႈၸၢင်းပၼ်ႇတိ ၵျွင်းၵဵင်းႁၢဝ်း မိူင်းၼွင်
10. ၸဝ်ႈၸၢင်းပၼ်ႇတိတ ၵျွင်းၵဵင်းလူမ် မိူင်းၼွင်
11. ၸဝ်ႈၸၢင်းတေဝိၼ်ႇတ ၵျွင်းၼႃးထွၼ်ႇ ဝၢၼ်ႈၸၢမ်
12. ၸဝ်ႈၸၢင်းလူင် မုၼိၼ်ႇတ ၵျွင်းယုမ်းပွင်ႇ မိူင်းသူႈ
13. ၸဝ်ႈၸၢင်းလူင် သေႃးၽၼ ၵျွင်းဝဵင်း မိူင်းၼွင်
14. ၸဝ်ႈၸၢင်းလူင် ၺႃႇၼိၼ်ႇတ ဝဵင်းၽိဝ်း
15. ၸဝ်ႈၸၢင်းပုၺ်ႇၺႃႇၸႃႇရ တႃႈၵုင်ႈ
16. ၸဝ်ႈၸၢင်းရႃႇၸိၼ်ႇတ ၵျွင်းၽူဝ်းတေႃႇ သီႇပေႃႉ
17. ၸဝ်ႈၸၢင်း ၼရိတ်ႇတ ၵျွင်းၼွင်ဢူၼ် သႅၼ်ဝီ
18. သၢင်ႇလိင်ႇ ၸၢႆးပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ ၵျွင်းဝဵင်း မိူင်းၼွင်
19. သၢင်ႇလိင်ႇ ၸၢႆးမႁေႃႇ ၵျွင်းဝဵင်း မိူင်းၼွင်

1919 လိူၼ်ၸဵင်မႂ်ႇ ၼိုင်ႈၶမ်ႈ (22.11.1957) ဝၼ်းဢၼ် ၸဝ်ႈမႁႃႇၼႃႇယၵၶဝ်ႈၸဝ်ႈ ႁွတ်ႈၽႅဝ်ၵႂႃႇ တီႈၵျွင်းယုမ်းပွင်ႇ မိူင်းသူႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဝၼ်း (ဝၼ်းပီမႂ်ႇတႆး) သေ တႄႉပိၼ်ႇ ပိတၵၢတ်ႈၵႂႃႇ ၸွမ်းၼင်ႇ ၶေႃႈၸီႉသင်ႇ ၸဝ်ႈမႁႃႇၼႃႇယၵလူင် ပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး 1320 လိူၼ် 12 မႂ်ႇ 8 ၶမ်ႈ (18.11.1958) ၸုမ်းပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇၶဝ်ၸဝ်ႈ ၸင်ႇလုၵ်ႉတီႈ မိူင်းသူႈ ဢွၵ်ႇမႃးသေ လိူၼ် 12 မႂ်ႇ 10 ၶမ်ႈ (20.11.1958) ၽႅဝ်ထိုင်မႃး တမ်ႈတီႈ ငဝ်ႈငုၼ်း ဝဵင်းပၢင်လူင်၊ ၶိုၼ်းမႃး သိုပ်ႇပိၼ်ႇ ပိတၵၢတ်ႈၵႂႃႇ ဢမ်ႇၵိုၼ်းဢမ်ႇလိုဝ်ႈယူႇ။

ဢွၵ်ႇ

ထိုင်မႃး ပီၵေႃးၸႃႇ 1320 ပီၶရိတ်ႉ 1950 ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တၢင်းၶတ်းၸႂ် ၸဝ်ႈမႁႃႇၼႃႇယၵလူင် ပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ ဢွၼ်ႁူဝ် သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ်လႄႈ ၵၢၼ်ပိၼ်ႇလိၵ်ႈ ပိတၵၢတ်ႈ ၽႃႇသႃႇၽၢႆႇတႆး ယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇၽႂ်းၽႂ်း ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း သၢမ်ပီၼႆႉလႄႈ ပဵၼ်ဢၼ်လီယွင်ႈဢၢမ်း တၢင်းၶတ်းၸႂ်ၶဝ်ၸဝ်ႈတႄႉတႄႉ။ ပပ်ႉလိၵ်ႈပိတၵၢတ်ႈ ဢၼ်ၶဝ်ၸဝ်ႈ ပိၼ်ႇၵႂႃႇၼၼ်ႉ တင်းသဵင်ႈ မီးၵႂႃႇ 35 ပပ်ႉၿေ ဢဝ်တူဝ်လိၵ်ႈၸိုၼ်း ၶပ်ႉႁဵတ်းဢွၵ်ႇ တင်းသဵင်ႈယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼႆႉ ၸိူဝ်ႉပိတၵၢတ်ႈ ဢွၵ်ႇတူၼ်ႈမႃးၼႆယူႇ။ ၸိုဝ်ႈသဵင်ၵိုၵ်းပိုၼ်း ၸဝ်ႈဢၼ်ပိၼ်ႇပိတၵၢတ်ႈ တမ်ႈတီႈ ၵျွင်းပိတၵၢတ်ႈ ဝဵင်းပၢင်လူင်ၼၼ်ႉ ၵိုၵ်းဝႆႉပိုၼ်းႁၢင်ႈလီ ၼင်ႇၼႆ

ၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈပိၼ်ႇပိတၵၢတ်ႈ တီႈဝဵင်းပၢင်လူင်

1. ၸဝ်ႈမႁႃႇၼႃႇယၵလူင် ပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ ၵျွင်းယုမ်းပွင်ႇ မိူင်းသူႈ
2. ၸဝ်ႈၸၢင်းပၼ်ႇတဝ ၵျွင်းယုမ်းပွင်ႇ မိူင်းသူႈ
3. ၸဝ်ႈသြႃႇပၼ်ႇတိတ ၵျွင်းဝဵင်း မိူင်းၼွင်
4. ၸဝ်ႈၸၢင်းလူင်သေႃးၽၼ ၵျွင်းဝဵင်း မိူင်းၼွင်
5. ၸဝ်ႈၸၢင်းပုၺ်ႇၺဝမ်သ မိူင်းၼွင်
6. ၸဝ်ႈၸၢင်းပၼ်ႇတိတ ၵျွင်းဝဵင်းႁၢဝ်း မိူင်းၼွင်
7. ၸဝ်ႈၸၢင်းပၼ်ႇတိတ ၵျွင်းၵဵင်းလူမ်း မိူင်းၼွင်
8. ၸဝ်ႈသြႃႇဝိလႃႇသ ၵျွင်းဝၢၼ်ႈႁႆး မိူင်းၼွင်
9. ၸဝ်ႈၸၢင်းၼရိၼ်ႇတ ၵျွင်းၼွင်ဢူၼ် သႅၼ်ဝီ
10. ၸဝ်ႈၸၢင်းသုၸေႇယ ၵျွင်းမိူင်းႁႅတ်ႈ
11. ၸဝ်ႈသြႃႇၸေႇယ ၵျွင်းဝၢၼ်ႈၸၢမ် ၵျေးသီး
12. ၸဝ်ႈသြႃႇပၺ်ႇၺႃႇသႃႇမိ ၵျွင်းဝၢၼ်ႈၸၢမ် ၵျေးသီး
13. ၸဝ်ႈၸၢင်းတေႇဝိၼ်ႇတ ၵျွင်းၼႃးထွၼ်ႇ ဝၢၼ်ႈၸၢမ် ၵျေးသီး
14. ၸဝ်ႈသြႃႇၸၼိၼ်ႇတ မိူင်းယႆ
15. ၸဝ်ႈသြႃႇဢိၼ်ႇတႃႇသႃႇမိ တၢင်ႉယၢၼ်း
16. ၸဝ်ႈၸၢင်းပုၺ်ႇၺႃႇၸႃႇၸ ယၢၼ်ႇၵုင်ႇ
17. ၸဝ်ႈသြႃႇဢိၼ်ႇတၵ ၵျွင်းႁူဝ်ၼမ်ႉ သီႇပေႃႉ
18. ၸဝ်ႈၸၢင်းပၼ်ႇတိတ်ႉၸ ၵျွင်းၵုင်းၵျီး
19. ၸဝ်ႈသြႃႇပၼ်ႇတဝမ်ႇသ လွႆၸၢင်ႉ
20. ၸဝ်ႈသြႃႇၸၼ်ႇတိမႃႇ ၵျွင်းငႃးပႅင်ႇ မေႇမဵဝ်ႉ
21. ၸဝ်ႈသြႃႇၺႃႇၼိၼ်ႇတ ဝဵင်းၽိဝ်း
22. ၸဝ်ႈသြႃႇမုၼိၼ်ႇတ လၢႆးၶႃႈ
23. ၸဝ်ႈၸၢင်းၸေႃးတိၵ မိူင်းမု
24. ၸဝ်ႈသြႃႇၼမ်ႉပၼ်ႇ ၺွင်ႉသူၺ်ႇ
25. ၸဝ်ႈသြႃႇၵေႇသရ မိူင်းၵိုင်
26. ၸဝ်ႈၸၢင်းဝိၸယ ပၢင်လွင်း။

ၸဝ်ႈၽူႈထတ်းလိၵ်ႈ

1. ၸဝ်ႈသြႃႇၺႃႇၼိၼ်ႇတ ဝဵင်းၽိဝ်း
2. ၸဝ်ႈၸၢင်းသေႃးၽၼ ၵျွင်းဝဵင်း မိူင်းၼွင်
3. ၸဝ်ႈၸၢင်းတေႇဝိၼ်ႇတ ၼႃးထွၼ်ႇ ၵျေးသီး
4. ၸဝ်ႈသြႃႇၺႃႇၼသမ်ႇၽႃႇရ ဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇ မွၵ်ႇမႆႇ
5. ၸဝ်ႈၸၢင်းပၼ်ႇတိတ ၵဵင်းလူမ်း မိူင်းၼွင်
6. ၸဝ်ႈၸၢင်းပုၺ်ႇၺႃႇၸႃႇရ ယၢၼ်ႇၵုင်ႇ
7. ၸဝ်ႈၸၢင်းပၼ်ႇတိတ ၵျွင်းၵုင်းၵျီး မေႇမဵဝ်ႉ
8. ၸဝ်ႈၸၢင်းၼရိၼ်ႇတ ၼွင်ဢူၼ် သႅၼ်ဝီ
9. ၸဝ်ႈၸၢင်းၸေႃးတိၵ မိူင်းမု ၼမ်ႉသၼ်ႇ
10. ၸဝ်ႈသြႃႇၸၼ်ႇတိမႃႇ ငႃးပႅင်ႇ မေႇမဵဝ်ႉ
11. ၸဝ်ႈၸၢင်းမုၼိၼ်ႇတ ၵျွင်းမိူင်းၼၢင်း မိူင်းၼွင်
12. ၸဝ်ႈၸၢင်းရႃႇꩡသ်သ ၵျွင်းႁိၼ်ႁႄႈ မိူင်းၼွင်
13. ၸဝ်ႈၸၢင်းမုၼိၼ်ႇတ ၵျွင်းၵၢင်မိူင်း လႃႈသဵဝ်ႈ
14. ၸဝ်ႈၸၢင်းသုၸေႇယ မိူင်းႁႅတ်ႈ
15. ၸဝ်ႈသြႃႇမုၼိၼ်ႇတ ၵျွင်းႁူဝ်လိုင်ႈ လၢႆးၶႃႈ
16. ၸဝ်ႈသြႃႇၸၼ်ႇတႃႇဝရ ၵျွင်းမိူင်းၶၢင် မိူင်းသူႈ
17. ၸဝ်ႈသြႃႇပုၺ်ႇၺ ၵျွင်းတႃႈပူၵ်ႇ သီႇပေႃႉ
18. ၸဝ်ႈသြႃႇသုၸိၼ်ႇတႃႇ ၵျွင်းဝၢၼ်ႈၽိူင် မိူင်းၼွင်
19. ၸဝ်ႈသြႃႇၼရိၼ်ႇၻ ၵျွင်းသူမ်ႈပလွင်ႈ မိူင်းၼွင်
20. ၸဝ်ႈၸၢင်းဢႃႇတိတ်ႉၸ ဝၢၼ်ႈၸိင်း မိူင်းၼွင်
21. ၸဝ်ႈၸၢင်းပုၺ်ႇၺဝမ်ႇသ ၵျွင်းဝဵင်း မိူင်းၼွင်
22. ၸဝ်ႈၸၢင်းရေႇဝတ ၵျွင်းပၢင်ႇၶမ်း မူႇၸေႈ
23. ၸဝ်ႈၸၢင်းၼၼ်ႇတႃႇသီႇရိ ၺွင်ႇပၢင်ႇသႃႇ မွၵ်ႇမႆႇ
24. ၸဝ်ႈၸၢင်းၵုမႃႇရ ၵျွင်းတေႃႇ လၢႆးၶႃႈ
25. ၸဝ်ႈသြႃႇရႃႇၸိၼ်ႇတ မိူင်းၼၢင်း မိူင်းၼွင်
26. ၸဝ်ႈၸၢင်းၵိတ်ႉတိသႃႇရ ပၢင်မွင် လၢင်းၶိူဝ်း
27. ၸဝ်ႈၸၢင်းပၼ်ႇတိတ ဝၢင်ႈမိူင်း မိူင်းၼွင်
28. ၸဝ်ႈၸၢင်းၵုသလ ၵျွင်းပိတၵၢတ်ႈ ပၢင်လူင်
29. ၸဝ်ႈၸၢင်းဝၼ်ႇၼ ၵျွင်းပိတၵၢတ်ႈ ပၢင်လူင်
30. ၸဝ်ႈၸၢင်းဝိပသ်သၼ မိူင်းၼၢင်း မိူင်းၼွင်

ၸုမ်းၽၼ်ႇတႃႇၵႃႇရိၵ

1. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ဢႃႇလေႃးၵ ၵျွင်းၵၢင် သႅၼ်ဝီ
2. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် တေႇဝိၼ်ႇတ ၵျွင်းပၢင်ႇ လၢႆးၶႃႈ
3. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် တေႇဝိၼ်ႇတ ၵျွင်းပၢင်ႇ လၢႆးၶႃႈ
4. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ၵေႇသရ ၵျွင်းလွႆလႅင် လၢႆးၶႃႈ
5. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၶေႇမိၼ်ႇတ ၵျွင်းလွႆၵိူၼ်ႇ မိူင်းပွၼ်

ၸဝ်ႈဢေႃးဝႃႇတႃႇၸရိယ

1. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ဢႃႇလေႃးၵ ၵျွင်းၵၢင် သႅၼ်ဝီ
2. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ပၺ်ႇၺႃႇသႃႇမိ ၵျွင်းႁွင်ႇ မူႇၸေႈ
3. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ၷၼ်ႇꩪမႃႇ ၼမ်ႉၶမ်း
4. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်မုလိၼ်ႇတ ၵျွင်းပၢင်ႇၺွင်ႇ တၢင်ႉယၢၼ်း
5. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၼမ်ႉလဝ်း မိူင်းၵၢဝ် တၢင်ႉယၢၼ်း
6. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ပဵင်းၼႄးၵူင်း ၵျွၵ်ႉမႄး
7. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်မုၼိၼ်ႇတ ၵျွၵ်ႉမႄး
8. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ၸေႇယ ဝၢၼ်ႈၸၢမ်
9. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၵျွင်းပွင်ဢုတ်ႇ ဝၢၼ်ႈၸၢမ်
10. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၵျွင်းလွႆၸွၵ်ႇ ဝၢၼ်ႈၸၢမ်
11. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ဝႃႇသူဝ်ႇ မိူင်းၵိုင်
12. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၵျွင်းၶမ်း မိူင်းၵိုင်
13. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် မိူင်းၵၢဝ် မိူင်းၼွင်
14. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ဝၢၼ်ႈႁူၵ်း မိူင်းၼွင်
15. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ပၢင်ႁူႈ သၼဵၼ်း ပၢင်လူင်
16. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၵုꧣ ၵျွင်းၼွင်ၵုတ်ႇ ပၢင်လူင်
17. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ပၼ်ႇတဝ လွႆၸၢင်ႉ မိူင်းၼၢႆး
18. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ၸဝၼ ၵျွင်းလူင် လၢင်းၶိူဝ်း
19. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၵျွင်းမူၺ်ႇတေႃႇ မိူင်းပၼ်ႇ
20. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၸွမ်မူၼ်း ၵဵင်းတုင်
21. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ၵေႇလႃႇသ ၵျွင်းၵမ်ႇပေႃးၸ ယၢၼ်ႇၵုင်ႇ။

ငဝ်ႈ

လိၵ်ႈထမ်း ဢၼ်ႁဵတ်းမႃးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈလႄႈဝႃႈ တႃႇတေမႃး တၢင်ႇဝႆႉ ၼိူဝ်ၶဵင်ႇၽြႃးသေ ဝႆႈၶမ်ႈဝႆႈၼႂ်။ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ တႃႇသႂ်ႇဝႆႉ ၼႂ်းတိူၵ်ႈၼႂ်းပီႇတူဝ်ႇၽႃမၢၼ်ႇသေ ဝႆႉတၢင်းႁၢင်ႈလီ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ပွင်ႉၸႂ်ၼင်ႇၼႆလႄႈ ၼႃႈၵၢၼ် ၸုမ်းပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇၼႆႉ မီးမႃးထႅင်ႈ ပုၼ်ႈတႃႇ ပူင်သွၼ်ပၼ်ၵၼ် ႁႂ်ႈပေႃး ႁူႉႁၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၼၼ် တႃႇတေ ႁႂ်ႈၸဝ်ႈသၢင်ႇ ၸဝ်ႈၸၢင်းၶဝ် တေမေႃၶူၼ်ႉၶႆႈၼၼ်ႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပီ 1315 ၸဝ်ႈသြႃႇဝိၸိတ်ႉတ မူၺ်ႇတေႃႇ ပၢင်လူင်ၶဝ်ၸဝ်ႈ ဢွၼ်ဢဝ် ၸဝ်ႈသၢင်ႇၸဝ်ႈၸၢင်း 45 ၸဝ်ႈ ႁဵတ်းပွႆးၶူၼ်ႉၶႆႈမႃးထႃႈသေဢမ်ႇၵႃး ၼင်ႇႁိုဝ် တေႁူႉႁၼ် မေႃတႅမ်ႈမေႃတွပ်ႇၼၼ်ႉ ပီ 1320 ၼီႈ လိူၼ်ႁူၵ်းမႂ်ႇ 12 ၶမ်ႈ (30.4.1958) ၸဝ်ႈသြႃႇၺႃႇၼသမ်ႇၽႃႇရ ၸင်ႇဢွၼ်ႁူဝ် ႁဵတ်းၶေႃႈထၢမ်သေ တႄႇႁဵတ်း ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈ ပွၵ်ႈၵမ်းၼိုင်ႈလႄႈ သင်ႇၶႃႇ ၶဝ်ႈတွပ်ႇ မီး 12 ပႃး ၸွမ်းၼင်ႇ သဵၼ်ႈမၢႆ တီႈတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။
1. ၸၢင်းသေႃးၽိတ သၢႆးၶၢဝ် ၵုၼ်ႁိင်း (မႃးပဵၼ် ၸဝ်ႈသြႃႇသေႃးၽိတ မူၺ်ႇတေႃႇ ပၢင်လူင်)
2. ၸၢင်းသုမၼ သၢႆးၶၢဝ် ၵုၼ်ႁိင်း
3. ၸၢင်းၵွၼ်းတိင်ႇၺ (သိူဝ်လူင်) တၢင်ႉယၢၼ်း
4. ၸၢင်းမုၼိၼ်ႇတ (တၢင်ႉယၢၼ်း)
5. ၸၢင်းဝိတ်ႉၸႃႇၼၼ်ႇတ ဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇ
6. ၸၢင်းၺႃႇၼိၼ်ႇတ ဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇ
7. ၸၢင်းဢိၼ်ႇတၵ ၼွင်ပၢင်ႇ လၢႆးၶႃႈ
8. ၸၢင်းၵေႇသရ တွင်ၼဝ်ႈ လွႆလႅမ်
9. ၸၢင်းၸၼ်ႇတိမႃႇ ဝၢၼ်ႈပုင်ႇ ၼမ်ႉၸၢင်
10. ၸၢင်းၺႃႇၼ(သိူဝ်ယွမ်) မိူင်းသူႈ
11. သၢင်ႇၼၼ်ႇတႃႇ လၢႆးၶႃႈ
12. သၢင်ႇဝႃႇရိၼ်ႇတ ဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇ

ၸိုဝ်ႈငဝ်ႈငုၼ်း

တႃႇတေပိၼ်ႇ ပိတၵၢတ်ႈတႆးၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈၸဝ်ႉ လႆႈသႂ်ႇၸိုဝ်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းဝႃႈ မုၵ်ႉၸုမ်းသင်ႇၶႃႇ ပိၼ်ႇပိတၵၢတ်ႈတႆး ၼႆၵူၺ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ထိုင်မႃး 1959 လိူၼ်ၽေႇၽေႃႇဝရီႇ 16 ဝၼ်း လုၵ်ႉတီႈ ပၢင်ၵုမ်သင်ႇၶႃႇ မိူင်းတႆးပတ်းပိုၼ်ႉ (ရှမ်းရိုးမဂဏသမူဟသံဃာအဖွဲ့) ဢၼ်ႁဵတ်း တီႈၵျွင်းၼွင်ၵုတ်ႇ ဝဵင်းပၢင်လူင်ၼၼ်ႉသေ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ မုၵ်ႉၸုမ်း သျၢၼ်းယူဝ်းမၵၼသမူႇႁ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႉယႃႉပႅတ်ႈ ၸုမ်းၶဝ် ႁႂ်ႈပဵၼ်ၸုမ်းတႆး ဢၼ်တိုၵ်ႉမီးဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇ သႂ်ႇၸႂ်သႂ်ႇၶေႃး ပိၼ်ႇပိတၵၢတ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈသြႃႇပၼ်ႇတိတ (မိူင်းၼွင်)ၵေႃႈ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ ၼႂ်းၸုမ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႈသေ ၸုမ်းပိၼ်ႇပိတၵၢတ်ႈၽၢႆႇတႆးၼႆႉ ၸင်ႇလႅၵ်ႈလၢႆႈသႂ်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင်သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး ၼႆယဝ်ႉ။

ပိုင်ႈယွင်ႁူၺ်ႈ ပဵၼ်ပၢင်လူင်

ထိုင်မႃး 1321 (1959) ၼင်ႇႁိုဝ် ပွႆးၶူၼ်ႉၶႆႈတႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈ တေမီးၸၼ်ႉ ႁူႉလွင်ႈၼႃႈၵၢၼ်မႃး ယိူင်းဢၢၼ်း ၼင်ႇၼႆသေ ၸဝ်ႈသြႃႇပၼ်ႇတိတ(မိူင်းၼွင်)၊ ၸဝ်ႈဝိပသ်သၼ (မိူင်းၼၢင်း) ဢွၼ်ဢဝ် ၸဝ်ႈသၢင်ႇၸဝ်ႈၸၢင်း 6 ပႃး မိူဝ်းၶဝ်ႈပွႆးၶူၼ်ႉၶႆႈတႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈ ဝိၼယႃၻိၼုၷ်ၷႁ ဝဵင်းယွင်ႁူၺ်ႈ သေ ဢွင်ႇပူၼ်ႉမႃး တင်းမူတ်းယဝ်ႉ။ ၸိုဝ်ႈသဵင်ၶဝ်ၸဝ်ႈ ႁူၵ်းပႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵိုၵ်းပိုၼ်းဝႆႉ ၼင်ႇၼႆယူႇ။
1. ၸၢင်းၸၼ်ႇတ ၵဵင်းတွင်း
2. ၸၢင်းဝၼ်ႇၼ ၼွင်လႅင်
3. သၢင်ႇၸၼ်ႇတေႃးၽႃႇသ ၵဵင်းလူမ်း
4. သၢင်ႇပၻုမ ၵဵင်းလူမ်း
5. သၢင်ႇဢႃႇၸိၼ်ႇၼ ၵဵင်းလူမ်း
6. သၢင်ႇပၺ်ႇၺႃႇၸေႃးတ မိူင်းၼၢႆး တီႈယွင်ႁူၺ်ႈၼႆႉ ၶူၼ်ႉၶႆႈတႅမ်ႈတွပ်ႇ ပဵၼ်ၽၢႆႇမၢၼ်ႈသေတႃႉ ၶဝ်ၸဝ်ႈၼႆႉတႄႉ လႆႈၵႂႃႇၶူၼ်ႉၶႆႈတႅမ်ႈတွပ်ႇ ၽၢႆႇတႆးသေ တူဝ်ၸဝ်ႈၾယွင်ႁူၺ်ႈ မႃးပၼ်ႁႅင်းတႄႉတႄႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၽႃႇသႃႇၶေႃႈၵႂၢမ်း ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်လႄႈ လႆႈမိူဝ်းၶဝ်ႈတွပ်ႇ ၽၢႆႇတႆး ပီလဵဝ်ၵူၺ်း။ ၼႂ်းပီ 1321-1322 (1959-1960)ၼႆႉတႄႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၵၢၼ်ၼမ် ပုၼ်ႈတႃႇ ၶိုၼ်းမႄးထတ်း လိၵ်ႈပိတၵၢတ်ႈ ဢၼ်တႅမ်ႈယဝ်ႉၼၼ်ႉလႄႈ ဢမ်ႇပဵၼ်ႁဵတ်း ပွႆးၶူၼ်ႉၶႆႈတႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈ။

ၸိုဝ်ႈ

ထိုင်မႃး 1323 လိူၼ် 12 လွင်ႈ 8 ၶမ်ႈ (30.11.1961) ၸွမ်းၼင်ႇ ၼႃႈၵၢၼ် ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင်သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး မီးဝႆႉဝႃႈ တေလႆႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ ႁူႉမေႃထမ်း ပိတၵၢတ်ႈၼႆလႄႈ ၸင်ႇတေႁဵတ်းပဵၼ် ပွႆးၶူၼ်ႉၶႆႈတႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈ ပွၵ်ႈၵမ်းသွင် တမ်ႈတီႈ ၵျွင်းမူၺ်ႇတေႃႇ ဝဵင်းပၢင်လူင်ယဝ်ႉ။ ပီၼႆႉ လႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ပီလၢၵ်ႇလၢႆး ပုၼ်ႈတႃႇပွႆးၶူၼ်ႉၶႆႈ တႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈ ပီၼိုင်ႈယူႇ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ပၢင်ပွႆးၶူၼ်ႉၶႆႈတႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈ မိူင်းမၢၼ်ႈ ၵူႈတီႈၵူႈလႅၼ် ပိူၼ်ႈမီးၸိုဝ်ႈသဵင် ပၢင်ပွႆးၶူၼ်ႉၶႆႈ လိၵ်ႈပိူၼ်ႈ ႁင်းၽႂ်မၼ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းၵေႃႈ ထုၵ်ႇလီမီးယူႇၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈသြႃႇၺႃႇၼသမ်ႇၽႃႇရ (ဢၸူဝ်းယထမ်မႃႇၸရိယ)၊ ၸဝ်ႈသြႃႇပၼ်ႇတိတ (မိူင်းၼွင်)၊ ၸဝ်ႈသြႃႇဝိပသ်သၼ (မိူင်းၼၢင်း) ၸင်ႇဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ် လိူၵ်ႈၸိုဝ်ႈ ပွႆးထၢမ်လိၵ်ႈဝႃႈ ပၢင်ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇ ၶူၼ်ႉၶႆႈ ပရိယတ်တိသၻ်ꩪမ်မပႃလ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈ ၸိုင်ႈတႆး ၼႆသေ ၸဝ်ႈမႁႃႇၼႃႇယၵလူင် ပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵလႄႈ သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် လႆႈၸႂ်သေ ၸင်ႇတေမၵ်းမၼ်ႈၵႂႃႇယဝ်ႉ။ လွင်ႈဢၼ် တႄႇတင်ႈ မၵ်းမၼ်ႈ ၸၼ်ႉလိၵ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တႄႇတင်ႈ မိူဝ်ႈပၢင်ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇၶူၼ်ႉၶႆႈ ပွၵ်ႈၵမ်းသွင်ၼႆႉယဝ်ႉ။

သိုပ်ႇ

မႆႉသိုပ်ႇမႆႉ ပဵၼ်လူင် ၵူၼ်းသိုပ်ႇၵူၼ်း ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈၼႆလႄႈ ပၢင်ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈ ပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၸိုင်ႈတႆးၵေႃႈ ဢမ်ႇၵိုတ်းဢမ်ႇလိုဝ်ႈသေ သိုပ်ႇႁဵတ်းမႃး ထႅင်ႈယူႇ။ ပီ 1962 ၼႆႉ ၵွင်ႇၸီႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ (တော်လှန်ရေးကောင်စီ) ၶိုၼ်ႈမႃးသေ သၢႆငၢႆဝၢၼ်ႈမိူင်း ဢမ်ႇၼိမ်ဢမ်ႇတဵင်ႈ မၢင်တီႈၵေႃႈၶဵင်ႈ မၢင်တီႈၵေႃႈယၢၼ်း တိုၵ်ႉပဵၼ်ၶၢၼ်းသုၵ်ႉယုင်ႈလႄႈ သၢႆငၢႆဝၢၼ်ႈမိူင်းၵေႃႈ ၵိူင်းႁိူင်ႈယွၼ်ႈထိုင် ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆးယူႇ။ ၼိုင်ႈၵေႃႉဝႃႈၼိုင်ႈဢၼ် ၶေႃႈၵႂၢမ်းလၼ်ဢွၵ်ႇမႃးဝႃႈ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ ပဵၼ်ၸုမ်းၸဝ်ႈၾ၊ ၸဝ်ႈၾဢမ်ႇမီးယဝ်ႉလႄႈ ၶဝ်ၵေႃႈ တေဢမ်ႇလႆႈမီးယဝ်ႉ ၼႆၵေႃႈဝႃႈမႃး။
ၵူၺ်းၵႃႈ ၼႃႈၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇသၢၼ်ၶတ်း ၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈမိူင်း။ ထိုင်တီႈ ႁူဝ်သိုၵ်း ပူဝ်ႇမူးဢူင်းမျိၼ်ႉ ၽႅဝ်မႃး တမ်ႈတီႈ ငဝ်ႈငုၼ်းပၢင်လူင်သေ မႃးတွင်ႈထၢမ် သြႃႇၸဝ်ႈလူင်ၶဝ် ၸိူဝ်းပွင်ၵၢၼ် ပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇၼၼ်ႉ သြႃႇၸဝ်ႈလူင်ၶဝ်ၵေႃႈတွပ်ႇဝႃႈ "ႁဝ်းႁဵတ်း ၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၼႆႉ ၽႂ်ၸွႆႈထႅမ်ႁဝ်းၵေႃႈ မၼ်းပဵၼ် တၵႃႇႁဝ်းယဝ်ႉ။ သင်ဝႃႈ တၵႃႇသိုၵ်းၶဝ် ၸွႆႈထႅမ်ႁဝ်းၵေႃႈ သူတေပဵၼ် တၵႃႇႁဝ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ၊ သႃႇသၼႃႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မၼ်းႁပ်ႉၶၢမ်ႇ ၸေႇတၼႃႇတၢင်းလူႇ ၵူၼ်းၵူႈၶိူဝ်း ၵူႈထၢၼ်ႈ ၵူၼ်းၵူႈၸုမ်းယဝ်ႉ" ၼႆလႄႈ ႁူဝ်သိုၵ်းဢူင်းမျိၼ်ႉၵေႃႈ ၸင်ႇဝႆႈလဝ်ႈဝႃႈ "ႁႂ်ႈႁဝ်းၶႃႈၵေႃႈ လႆႈယွၼ်းပဵၼ် တၵႃႇၸဝ်ႈႁဝ်းၶဝ် သေၵမ်း" ၼႆသေ လူႇတၢၼ်းၵမ်ႉထႅမ် ၸုမ်းငဝ်ႈငုၼ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။

တႅမ်ႈတွပ်ႇလႄႈ ၶူၼ်ႉၶႆႈ လႆႈႁဵတ်းၸွမ်းၵၼ် ပွၵ်ႈၵမ်း 3

ပီၵေႃးၸႃႇ 1324 တႄႇဢဝ် လိူၼ် 6 မႂ်ႇ 9 ၶမ်ႈ တေႃႇထိုင် လိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်း (9-18/5/1962) လႆႈတႄႇတင်ႈ ပၢင်ပွႆး တႅမ်တွပ်ႇၶူၼ်ႉၶႆႈ ပွၵ်ႈၵမ်း(3)ၵႂႃႇယူႇ။ ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆး ပွၵ်ႈၼႆႉၸမ်ႉ 9 ၶမ်ႈ သင်ႇၶႃႇၸုင်ႇ၊ 10-11 တႅမ်ႈတွပ်ႇ၊ 12-13 ၶမ်ႈ ၶူၼ်ႉၶႆႈ၊ 14 ၶမ်ႈ မၢႆဢွင်ႇဢွၵ်ႇ၊ 15 ၶမ်ႈ ပၼ်သူးမႂ်ဢွင်ႇ ယၢတ်ႇၼမ်ႉၵႂႃႇသေ ပဵၼ်ဢၼ်တႅမ်ႈတွပ်ႇလႄႈ ၶူၼ်ႉၶႆႈ ႁဵတ်းၵႂႃႇၸွမ်းၵၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပီႁႅၵ်ႈ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် ပၢင်တွပ်ႇလိၵ်ႈ ပွၵ်ႈၵမ်း(3)မႃး သိုပ်ႇႁဵတ်းၼၼ်ၵႂႃႇတိၵ်းတိၵ်းယဝ်ႉ။
ပၢင်ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇ ၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈၼႆႉ တႄႇဢဝ် ပွၵ်ႈၵမ်း(1) တေႃႇထိုင် ပွၵ်ႈၵမ်း (10)ၼၼ်ႉ ဢွင်ႈတီႈမၼ်း ႁဵတ်းမႃး တမ်ႈတီႈ ၵျွင်းမူၺ်ႇတေႃႇ ဝဵင်းပၢင်လူင် ၵူႈပီသေတႃႇ ထိုင်မႃး ပွၵ်ႈၵမ်း (11) ပီ 1332 (1970) ၼၼ်ႉတႄႉ ၶၢႆႉၵႂႃႇႁဵတ်း တမ်ႈတီႈ ၵျွင်းၽြႃးလူင်မူၺ်ႇတေႃႇယဝ်ႉ။ ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈၵေႃႈ သိုပ်ႇပဵၼ်မႃး ၵူႈပီပီသေ သင်ႇၶႃႇၸင်ႈ ဢၼ်မႃးၶဝ်ႈၵေႃႈ ၼမ်လိူဝ်မႃးယူႇ ၵူႈပီပီယဝ်ႉ။ ၼႂ်းပၢင်ပွႆး တႅမ်တွပ်ႇၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈ တႄႇဢဝ် ပွၵ်ႈၵမ်း (1) တေႃႇထိုင် ပွၵ်ႈၵမ်း (12)ၼႆႉ ၸဝ်ႈၽူႈ ဢၼ်ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁေႃးတြႃးၵၢင်ၶမ်ႈၵႂႃႇ ၵူႈပီပီတႄႉ ပဵၼ်ၼင်ႇ တီႈတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။

ထမ်ႇမၵထိၵ

ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ဢႃႇလေႃးၵ (ဢၷ်ၷမႁႃႇပၼ်ႇတိတ) ၵျွင်းၵၢင် သႅၼ်ဝီ
ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ပၼ်ႇတိတ ၵျွင်းမင်ႇၵလႃႇယၢၼ်ႇဢွင်ႇ မိူင်းၼွင်
ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၵေႇလႃႇသ ၵျွင်းၵမ်ႇပေႃးၸ တႃႈၵုင်ႈ
ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ဝိပသ်သၼ ၵျွင်းမိူင်းၼၢင်း မိူင်းၼွင်
ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၶေႇမိၼ်ႇတ ၵျွင်းလွႆၵိူၼ်ႇ မိူင်းပွၼ်
ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၵိတ်ႉတိသႃႇရ ၵျွင်းလူင် လၢင်းၶိူဝ်း

လပ်း

ထိုင်မႃး 1333 လိူၼ် 11 လပ်း (18/10/1971) ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းလိူၼ်လပ်းသေဢမ်ႇၵႃး ပုၼ်ႈတႃႇ ၸိုင်ႈတႆးႁဝ်းၵေႃႈ လႆႈဝႃႈ လပ်းသိုင်ႇၵႂႃႇၵႅပ်ႉၼိုင်ႈယူႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈသင် ပေႃးဝႃႈၼႆၸိုင် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် တႄႇတင်ႈ ပိုၼ်းပိတၵၢတ်ႈတႆးႁဝ်း ၸဝ်ႈမႁႃႇၼႃႇယၵလူင် တူၼ်ထဵၼ်လူင် ပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ ဢႃႇယု (79)၊ ဝႃႇၸဝ်ႈ (59) ၶဝ်ႈသူၼ်မၢၵ်ႇႁၢၵ်ႈၶမ်းၵႂႃႇ တမ်ႈတီႈ ႁူင်းယႃမျရတၼႃႇ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တၵႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႆး ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းတႆး ၸၼ်ႉၸွမ်တႃႈၵုင်ႈ၊ သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ် ပၢင်းဢဝ် ၶႂၼ်တူဝ်ၸဝ်ႈ လုၵ်ႉတီႈ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် မင်ႇၵလႃႇတူင်ႇ တႃႈၵုင်ႈ တၢင်ႇႁိူဝ်းမိၼ် မႃးလူင်းၼမ်ႉၸၢင်သေ သိုပ်ႇပၢင်းမႃး တေႃႇပေႃး ႁွတ်ႈပၢင်လူင်ယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး 1334 လိူၼ် 4 မႂ်ႇ 11 ၶမ်ႈ (14/3/1973) သၢင်းၵျူဝ်ႇ ၽဝ်ၽႆးယဝ်ႉ ဢဝ်ထၢတ်ႈလုပ်ႇၸဝ်ႈ သႂ်ႇဢုပ်းငိုၼ်း ႁဵတ်းၵွင်းမူး မႁႃႇၼႃႇယၵဝႆႉ တမ်ႈတီႈ ၵျွင်းပိတၵၢတ်ႈ ဝဵင်းပၢင်လူင်ယဝ်ႉ။ ၵွင်းမူး မႁႃႇယၼႃႇယၵ ဢၼ်မီးဝႆႉ ၼႂ်းၵႄႈၵၢင် ၵျွင်းပိတၵၢတ်ႈလႄႈ ၵျွင်းမူၺ်ႇတေႃႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၵေႃးဝိတ (ၽိဝ်း၊ ၽူႈမၢႆလူင် ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး) ဢွၼ်ႁူဝ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ၵႂႃႇသေ ဢဝ်ႁိၼ်ၼေႃႇ (ႁိၼ်ၶၢဝ်) ၶႅၵ်းႁဵတ်း ပပ်ႉပိတၵၢတ်ႈတႆးသေ ၶပ်ႉႁဵတ်းပဵၼ် ၵွင်းမူးဝႆႉလႄႈ လႆႈဝႃႈပဵၼ် ထမ်ႇမၸေႇတီႇၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇၽိတ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ မႁႃႇၼႃႇယၵလူင် ၶဝ်ႈသူၼ်မၢၵ်ႇႁၢၵ်ႈၶမ်းသေတႃႉ ပိတၵၢတ်ႈၸဝ်ႈ ဢၼ်ဢွၼ်ပိၼ်ႇဝႆႉၼၼ်ႉတႄႉ တိုၵ်ႉသိုပ်ႇ ပိူင်းလႅင်းပၼ် ပုၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းတင်းၼမ်ယူႇ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ 1334 (1973) ၸဝ်ႈသြႃႇပၼ်ႇတိတ မိူင်းၼွင် ၶိုၼ်ႈပဵၼ် မႁႃႇၼႃႇယၵ ပႃးထူၼ်ႈသွင်ယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈဢွင်ႇပူၼ်ႉၸၼ်ႉၶူး ပရိယတ်တိသၻ်ꩪမ်မပႃလ

မိူဝ်ႈ 1339 (1977) ပၢင်တႅမ်ႈတွပ်ႇ ၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈၵေႃႈ သိုပ်ႇႁဵတ်းမႃး ၵူႈပီသေ ႁွတ်ႈထိုင်မႃး ပွၵ်ႈၵမ်း (18)ယူႇ။ ၶၢဝ်းတၢင်း (18) ပီၼႆႉ သင်ႇၶႃႇ ၽူႈၶဝ်ႈတႅမ်ႈတွပ်ႇ ၼမ်လိူဝ်တိူဝ်းတွၼ်းမႃးသေ ဢမ်ႇၵႃး ၸဝ်ႈၸၢင်းမႁေႃသထႃႇ (မိူင်းၼၢင်း) မႃးၶဝ်ႈတွပ်ႇ ၸၼ်ႉထမ်ႇမႃႇၸရိယ ၸိုင်ႈတႆးသေ ဢွင်ႇပူၼ်ႉၵႂႃႇ ဢွၼ်တၢင်းပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ၸုမ်ႈၸၼ်ႉၶူးၵေႃႈ ႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ဢၽိပႃလ ၼႆသေ ၸဝ်ႈၸၢင်း မႁေႃသထႃႇၵေႃႈ ႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ မႁေႃသထႃၽိပႃလ ၼႆယဝ်ႉ။ လႆႈဝႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ် ၽူႈႁူဝ်ႁႅၵ်ႈ ဢႃၻိၵမ်မိၵသေ ပိုတ်ႇၼႃႈလိၵ်ႈ ပိုၼ်းမႂ်ႇ ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇၶူၼ်ႉၶႆႈၵႂႃႇယူႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶၢဝ်ႇငၢဝ်းလီဢၼ်ၼႆႉ ႁွမ်ႁူၺ်း ႁူင်ႁွတ်ႈထိုင် တမ်ႈတီႈ ၼႂ်းၵႄႈ သင်ႇၶႃႇတႆး တင်းသဵင်ႈလႄႈ ၸိူဝ်းဢၼ်တေမႃး ပႃႈလင်ၵေႃႈ မီးႁႅင်းယႂ်ႇ ၶႂ်ႈသိုပ်ႇၶတ်းၸႂ် ႁႂ်ႈပဵၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇမၼ်းၸဝ်ႈ ဢွင်ႇပူၼ်ႉၵႂႃႇၼၼ်ႉယူႇ။ ၼႆႉလႆႈဝႃႈပဵၼ် ဢဵၼ်ႁႅင်းလူင် ပုၼ်ႈတႃႇ ၸဝ်ႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈထမ်းၶဝ် တႄႉတႄႉ။
ထိုင်မႃး 1341 (1979) ပၢင်ပွႆး ပွၵ်ႈၵမ်း (20)တဵမ်ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၸၢင်းသုၸိၼ်ႇတႃႇၵေႃႈ ဢွင်ႇပူၼ်ႉ ၸၼ်ႉထမ်ႇမႃႇၸရိယ (ၸိုင်ႈတႆး) ၵႂႃႇထႅင်ႈသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း ပၢင်ပွႆးပရိယတ်ႉတိ သမ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈ ၸိုင်ႈတႆး ၵႂၢင်ႈၵူင်မႃးယူႇ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈဢၼ်ၶဝ်ႈတွပ်ႇၸၼ်ႉၶူး ထမ်ႇမႃႇၸရိယၵေႃႈ သိုပ်ႇမီးမႃး ၵူႈပီယူႇ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၵေႃၽႄ ပရိယတ်ႉတိ သတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလၵေႃႈ မီးမႃးထႅင်ႈ လၢႆလၢႆမိူင်းယူႇ။

လွင်ႈလႆႈၶၢႆႉ ဝၼ်းပွႆးတွပ်ႇလိၵ်ႈ

လွင်ႈလၢၵ်ႇလၢႆး ပီ 1342 (1980) ၼႆႉတႄႉ ပၢင်ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇ ၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈ ဢၼ်တေႁဵတ်း လိူၼ်ႁူၵ်းမႂ်ႇတေႃႇ လိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်းၼၼ်ႉ သမ်ႉၵႂႃႇတုမ်ႉၺႃး ပၢင်ၵုမ်လူင် သင်ႇၶႃႇၵူႈမူႇၵူႈၸုမ်း ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းမၢၼ်ႈ ဢွၼ်ႁဵတ်း တမ်ႈတီႈ ၵမ်ႇၽႃႇဢေး တႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉလႄႈ သြႃႇၸဝ်ႈ ၼႂ်းမိူင်းတႆး ၵူႈၸႄႈဝဵင်း သမ်ႉလႆႈၵႂႃႇ တီႈပၢင်ၵုမ် တႃႈၵုင်ႈသေ ၸင်ႇလႆႈၶၢႆႉပၢင်ပွႆးၵႂႃႇႁဵတ်း ၼႂ်းလိူၼ်ႁူၵ်းလွင်ႈ (1) ၶမ်ႈတေႃႇ (8) ၶမ်ႈယဝ်ႉ။ တမ်ႈတီႈ ပၢင်ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇ ၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈ ပွၵ်ႈၵမ်း (21) ၼႆႉတႄႉ ၼင်ႇႁိုဝ်တေမီး ငိုၼ်းၵွင်ၵၢင် တႃႇၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈ ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇႁဵတ်း တူၼ်ႈပတေႇသႃႇ ၽုၵ်ႇၽင်ဝႆႉ ၼႂ်းယေးငိုၼ်း(ပၢၼ်ႇ) လွႆလႅမ်ယဝ်ႉ။ ၼႂ်းပၢင်ၵုမ် ပီၼႆႉ လႆႈတႅပ်းတတ်းမၵ်းမၼ်ႈၵႂႃႇ ပုၼ်ႈတႃႇ ၵူႈပီပီဝႃႈ ပေႃးဝႃႇဢမ်ႇထၢပ်ႈ ပၢင်ပွႆးတေတႄႇ လိူၼ် 6 မႂ်ႇ 8 ၶမ်ႈ တေႃႇ လိူၼ် 6 မူၼ်း၊ ပေႃးဝႃႇထၢပ်ႈ ပၢင်ပွႆးတေတႄႇ လိူၼ် 6 လွင်ႈ 8 ၶမ်ႈ တေႃႇ လိူၼ် 6 လပ်းယဝ်ႉ။

လွင်ႈတီႈတွပ်ႇလိၵ်ႈ ဢမ်ႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈ

1343 (1981) ပၢင်ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇ ၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈ ပွၵ်ႈၵမ်း (22) ၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ သင်ႇၶႃႇ ၸိူဝ်းမႃးၶဝ်ႈ ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈ မီး 830 လႄႈ ဢွင်ႈတႃႇတေတွပ်ႇလိၵ်ႈ တဵမ်ၵႂႃႇၵူႈတီႈသေ လႆႈၵႂႃႇတွပ်ႇလိၵ်ႈ ၼႂ်းၵျွင်းလူင် ဢ.ထ.ၵ၊ ၼႂ်းၵျွင်း ဢ.မ.ၵ ၵိဝ်ႇယူမ်း ၵမ်ႈၽွင်ႈယဝ်ႉ။ လႆႈႁဵတ်းၼၼ် ၵႂႃႇတွပ်ႇ တမ်ႈတီႈ ၵျွင်းပိင်ႇၺႃႇ ထပ်းၵၼ်ယဝ်ႉ။ ၼႂ်းပီ 1343 ၼႆႉ လႆႈၽွတ်ႈႁဵတ်းၸုမ်း ထမ်ႇမၵထိၵ တႃႇတေဢွၵ်ႇႁေႃးတြႃး ၵူႈမိူင်းမိူင်းယူႇ။ ၸမ်တေႁွတ်ႈထိုင် ပီၵွၼ်းငိုၼ်းယဝ်ႉလႄႈ ပၢင်ပွႆးတွပ်ႇလိၵ်ႈၵေႃႈ သိုပ်ႇႁဵတ်းၵႂႃႇသေ ဢွၼ်ၵၼ် သိုပ်ႇၶိုင်ပွင် ႁၢင်ႈႁႅၼ်း ပုၼ်ႈတႃႇတေႁဵတ်း ပွႆးပီၵွၼ်းငိုၼ်းယူႇ။

ပီၵွၼ်းငိုၼ်း

ၶၢဝ်းတၢင်း ပၢင်ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇ ၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈ သိုပ်ႇယၢင်ႈမႃး လႆႈမႃး (25) ပီသေ ႁွတ်ႈထိုင်မႃး ပီၵွၼ်းငိုၼ်းယဝ်ႉ။ ၶၢဝ်းတၢင်း 25 ပီ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ဢမ်ႇငၢႆႈငၢႆႈၼင်ႇၵဝ်ႇ၊ လႆႈဝႃႈ သင်ႇၶႃႇလႄႈ တၵႃႇ ပွင်ႇၸႂ် တမ်ႈတီႈ ၼိူဝ်ၼႃႈၵၢၼ် ပရိယတ်ႉတိသႃႇသၼႃႇသေ မေႃၸွႆႈထႅမ်ၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇတေႁွတ်ႈထိုင်မႃး ၶၢဝ်းတၢင်း ၼင်ႇၼႆယူႇ။ တႃႇတေ ႁဵတ်းပဵၼ် ပွႆးပီၵွၼ်းငိုၼ်းၼႆႉ လႆႈၽွတ်ႈၸုမ်း၊ ၸုမ်းၽႄတင်းၼမ် ပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၵၼ်သေ ၶိုင်သၢင်ႈႁၢင်ႈပွင်ဝႆႉ တႄႉတႄႉလႄႈလႆႈႁဵတ်း ပၢင်ၵုမ် (7) ပွၵ်ႈယဝ်ႉ။
ပွႆးပီၵွၼ်းငိုၼ်း ၶွပ်ႈၶူပ်ႇ (25) ပီၼႆႉ လႆႈႁဵတ်း မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1345 လိူၼ် 3 လွင်ႈ 3 ၶမ်ႈ တေႃႇထိုင် 12 ၶမ်ႈ (19-28/1/1984) ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ပၢင်ပွႆးပီၵွၼ်းငိုၼ်းၼႆႉ ပိုတ်ႇၽုၺ်ႇၵႂႃႇမိူဝ်ႈ 1345 ၼီႈ လိူၼ် 3 လွင်ႈ 2 ၶမ်ႈ (18.1.1984) ၵၢင်ၼႂ် 7 မွင်းၶိုင်ႈၼၼ်ႉသေ ၸဝ်ႈသြႃႇပၼ်ႇတိတ (မိူင်းၼွင်) ၸဝ်ႈသြႃႇၺႃႇၼသမ်ႇၽႃႇရ (ၵျွင်းပိတၵၢတ်ႈ ပၢင်လူင်) ႁဵတ်းပဵၼ် ၽူႈၼင်ႈၸိုင်ႈ၊ ၸဝ်ႈဢူးၸဵင်ႇ ႁဵတ်းပဵၼ် ၽူႈၶပ်ႉပၢင်၊ ၸဝ်ႈသြႃႇဝိပသ်သၼ (ၵျွင်းပိတၵၢတ်ႈ တူၼ်ႈတီး) ၸၼ်ၸိူၵ်ႈ ပိုတ်ႇၽုၺ်ႇ ပၢႆႉလိၵ်ႈၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ႁူဝ်ပဝ်ႈ လုင်းလသူၺ်ႇ သိုပ်ႇပၢင်းဢဝ် ၸဝ်ႈသြႃႇၶဝ် ၵႂႃႇတီႈ ႁွင်ႈၼႄ ၵူႈပိူင်ပိူင်သေ လုင်းၶမ်းဢူ (မိူင်းၵိုင်) ဢဝ်ၵိမ်းႁႆး သႂ်ႇၼိူဝ်ပၢၼ်ႉငိုၼ်း ၸဵၼ်းလူႇပၼ် ၸဝ်ႈသြႃႇမိူင်းၼွင် ၵႅတ်းပိုတ်ႇၽုၺ်ႇပၼ် ႁွင်ႈၼႄပိုၼ်း ပုတ်ႉထၸဝ်ႈသေ ဢွၼ်ၵၼ် ၶဝ်ႈလႄႇ ယဵမ်ႈတူၺ်းယဝ်ႉ။
ဝၢႆးၼၼ်ႉ မေႃတႅမ်ႈႁၢင်ႈ လုင်းၺႃႇၼ (ႁူဝ်ပဝ်ႈ သႃႇသၼႃႇ ၸႄႈဝဵင်းပၢင်လူင်) ဢဝ်ၵိမ်းႁႆး သႂ်ႇၼိူဝ်ပၢၼ်ႉငိုၼ်း ၸဵၼ်းလူႇပၼ် ၸဝ်ႈသြႃႇၺႃႇၼသမ်ႇၽႃႇရ (ႁူဝ်ပဝ်ႈ ငဝ်ႈငုၼ်း မုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး) ၵႅတ်းပိုၼ်ႇၽုၺ်ႇပၼ် ႁွင်ႈၼႄပိုၼ်း ပိတၵၢတ်ႈတႆးသေ ဢွၼ်ၵၼ် ၶဝ်ႈလႄႇ ယဵမ်ႈတူၺ်းယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ လုင်းလ (ၽူႈမၢႆ) ဢဝ်ၵိမ်းႁႆး သႂ်ႇၼိူဝ်ပၢၼ်ႉငိုၼ်း ၸဵၼ်းလူႇပၼ် ၸဝ်ႈသြႃႇ သုၸႃႇရိၼ်ႇတ (ႁူဝ်ပဝ်ႈ သင်ႇၶၸႄႈဝဵင်း မိူင်းသူႈ)သေ ၵႅတ်းၸိူၵ်ႈ ပိုတ်ႇၽုၺ်ႇပၼ် ႁွင်ႈၼႄပိုၼ်း ၸဝ်ႈမႁႃႇၼႃႇယၵ တူၼ်ထီႉၼိုင်ႈ (ၸဝ်ႈပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ) ၵႂႃႇသေ ဢွၼ်ၵၼ် ၶဝ်ႈယဵမ်ႈတူၺ်း ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ လုင်းၼၼ်ႇတထီး ဢဝ်ၵိမ်းႁႆး သႂ်ႇၼိူဝ်ပၢၼ်ႉငိုၼ်း ၸဵၼ်းလူႇပၼ် ၸဝ်ႈသြႃႇဝိပသ်သၼ ပိုတ်ႇၽုၺ်ႇပၼ် ႁွင်ႈၼႄၸဝ်ႈၶူးမေႃတႆး၊ လုင်းလသူၺ်ႇ (ႁူဝ်ပဝ်ႈပွႆး) သမ်ႉဢဝ်ၵိမ်းႁႆး သႂ်ႇၼိူဝ်ပၢၼ်ႉငိုၼ်း ၸဵၼ်းလူႇပၼ် ၸဝ်ႈသြႃႇသေႃးၽိတ (ႁူဝ်ပဝ်ႈ ၸုမ်းပရိယတ်ႉတိ သတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ၊ ၵျွင်းမူၺ်ႇတေႃႇ ပၢင်လူင်) ၵႅတ်းၸိူၵ်ႈၵႅဝ်ႈ ပိုတ်ႇၽုၺ်ႇပၼ် ႁွင်ႈၼႄ ပၢင်ပွႆးပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ ၵႂႃႇသေ ဢွၼ်ၵၼ် ဢႅဝ်ႇလႄႇ တူၺ်းၼႂ်းမၼ်းယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ၸင်ႇပိုၼ်ၶၢဝ်ႇဝႃႈ ပိုတ်ႇၽုၺ်ႇပၢင်ၵႅဝ်ႈပွႆး ပီၵွၼ်းငိုၼ်းၼႆသေ ယိုဝ်းၵွင်ႈတင်ႈ ႁႃႈၵမ်း ႁမ်းၶိုၼ်ႈၵႂႃႇ ၼိူဝ်ၵၢင်ႁၢဝ် မိူဝ်းတႅၵ်ႇဢွၵ်ႇမႃး ၸွမ်ပိဝ်သႃႇသၼႃႇ ပိဝ်လူင်းၸွမ်းၸွင်ႈမႃး ပဵၼ်ဢၼ် လီၶဝ်ႈၸႂ်တႄႉတႄႉ။
တီႈၼႂ်းပွႆးပီၵွၼ်းငိုၼ်းၼႆႉ သင်ႇၶႃႇတင်းသဵင်ႈ ႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃး (800)ပၢႆသေ လႆႈၽိတ်ႈပၢင်းမႃး သြႃႇၸဝ်ႈလူင် ၸွမ်းၼင်ႇ သဵၼ်ႈမၢႆ တီႈတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။
(1) ၸဝ်ႈထဵၼ်လူင် ဢႃႇၼၼ်ႇတႃႇပၼ်ႇတိတ၊
ၵျွင်းမိူင်းပေႇ ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ သင်ႇၶမႁႃႇၼႃႇယၵ ၸိုင်ႈမိူင်း
(2) ၸဝ်ႈထဵၼ်လူင် ဝိမလႃႇၽိဝမ်ႇသ
ၵျွင်းၵၢၼ်ႇၵျီး ဝဵင်းယွင်ႁူၺ်ႈ ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်း သင်ႇၶမႁႃႇၼႃႇယၵ ၸိုင်ႈမိူင်း
(3) ၸဝ်ႈထဵၼ်လူင် ဝိလႃႇသႃႇၽိဝံသ
ၵျွင်းသူၺ်ႇၵူႇ၊ ဝဵင်းယွင်ႁူၺ်ႈ ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်း သင်ႇၶမႁႃႇၼႃႇယၵ ၸိုင်ႈမိူင်း
(4) ၸဝ်ႈထဵၼ်လူင် ဢႃႇၸႃႇရ
ၵျွင်းဝဵင်းသိူဝ်၊ ဝဵင်းသိူဝ် ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်း သင်ႇၶမႁႃႇၼႃႇယၵ ၸိုင်ႈမိူင်း
(5) ၸဝ်ႈထဵၼ်လူင် ၵဝိၼ်ႇတႃႇၸႃႇရ
ၵျွင်းမဵဝ်ႉလႄႇ၊ ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ။ ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်း သင်ႇၶမႁႃႇၼႃႇယၵ ၸိုင်ႈမိူင်း
(6) ၸဝ်ႈထဵၼ်လူင် ၸၼ်ႇတေႃးၽႃႇသႃႇၽိဝံသ ၵျွင်းမႁႃႇၵၼ်ႇထႃႇရူင်ႇ၊ ဝဵင်းဢမရပူႇရ
လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်း ပႁူဝ်ႇဝုၼ်ႇသွင်ႇၶဝ်ၸဝ်ႈ၊ ၸုမ်းသင်ႇၶၼႃႇယၵ မိူင်းတႆး၊ ၸုမ်းသင်ႇၶၼႃႇယၵ ဝဵင်းတူၼ်ႈတီး တင်းသဵင်ႈ ၶဝ်ၸဝ်ႈတီႈၵႆ (17) ၸဝ်ႈ ႁွတ်ႈၽႅဝ်ထိုင်မႃး တမ်ႈတီႈ ပၢင်ပွႆး ပီၵွၼ်းငိုၼ်းယဝ်ႉ။

ပူႇၸေႃႇ ၸဝ်ႈထဵၼ်လူင် မိူင်းတႆး 8 ၸဝ်ႈ

ထိုင်မႃး ဝၢႆးဝၼ်း (1) မွင်း ႁဵတ်းပဵၼ်ပွႆး ၵုၼပူႇၸႃႇ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် မိူင်းၼွင်ၶဝ်ၸဝ်ႈ 8 ၸဝ်ႈ၊ ဢဝ်ၶူဝ်းလူႇ ပီၵွၼ်းငိုၼ်း လူႇတၢၼ်းၵႂႃႇသေ ပရိသတ်ႈတင်းလၢႆ ဢွၼ်ၵၼ် ႁွင်ႉသႃႇထုၵႂႃႇ ႁူမ်ၸူမ်းၸွမ်း တႄႉတႄႉယူႇယဝ်ႉ။ လိူၼ် 3 လွင်ႈ (3,4,5)ၶမ်ႈ သိုပ်ႇႁဵတ်းသၢင်ႈ ႁၢင်ႈပွင် ပၢင်ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈၵႂႃႇသေ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ သင်ႇၶႃႇၼမ်လႄႈ တီႈၼႂ်းၵျွင်းၽြႃးလူင် မူၺ်ႇတေႃႇ ဢမ်ႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈလႄႈ လႆႈၵႂႃႇတွပ်ႇလိၵ်ႈ တမ်ႈတီႈ ၼႂ်းၵျွင်းပိင်ႇၺႃႇ ဢ.မ.ၵ (5) လႄႈ ၼႂ်းႁူင်းထမ်း ၵျွင်းပိတၵၢတ်ႈၽွင်ႈယဝ်ႉ။

လွင်ႈတႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈ

လွင်ႈတႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈၼႆႉ ထတ်းတူၺ်း ၺၢၼ်ႇတၢင်းမေႃလုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ် တေၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ တၢၼ်ႇလႂ် ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ထိုင်ၶၢဝ်းယၢမ်း တေလႆႈတွပ်ႇလိၵ်ႈၼႆ ၸဝ်ႈသၢင်ႇၸဝ်ႈၸၢင်းၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ် ယိပ်းၵမ် ၽိုၼ်မႂ်ၶႂၢင်းၽႂ်မၼ်း ႁူမ်ႈပႃး ၵမ်ၸိုမ်းမႆႉထတ်းဢွၼ်ႇသေ ဢွၼ်ၵၼ်ၽႅဝ်မႃး တီႈၽိူၼ်တႅမ်ႈ ၽႂ်မၼ်းယူႇ။ ဝၢႆးသေ ၸဝ်ႈႁူဝ်ပဝ်ႈ ပၼ်ၶေႃႈဢၼုၺၢတ်ႈ ပိုတ်ႇပၢင်တွပ်ႇလိၵ်ႈယဝ်ႉ ၸဝ်ႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ် ဢဝ်ၶေႃႈထၢမ် ယိုၼ်ႈပၼ် ၸဝ်ႈဢၼ်တေ တွပ်ႇလိၵ်ႈၼၼ်ႉသေ ၶဝ်ၸဝ်ႈၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် တႅမ်ႈတွပ်ႇၵႂႃႇ ႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်း ပဵၼ်တီႈလီၼပ်ႉယမ် တႄႉတႄႉ။ လွင်ႈဢၼ် သင်ႇၶႃႇတႆး တင်းၼမ် ႁူမ်ႈၵၼ် တႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈတႆးၼႆႉ တီႈပၢင်လူင်ၼႆႉ ၼမ်သေပိူၼ်ႈသေ မီးၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီ ပုၼ်ႈတႃႇလိၵ်ႈတႆးႁဝ်း တႄႉတႄႉ။ မိူဝ်ႈႁူဝ်ႁႅၵ်ႈ ပွႆးတွပ်ႇလိၵ်ႈ သီႇႁႃႈပီ ၼၼ်ႉတႄႉ တိုၵ်ႉဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်လိၵ်ႈတႆး ပၢၼ်ၵဝ်ႇ တႅမ်ႈတွပ်ႇသေတ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈသၢင်ႇဢွၼ်ႇၶဝ် ၸဝ်ႈၸၢင်းဢွၼ်ႇၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ဢဝ်လိၵ်ႈတႆး တူဝ်တႅတ်ႈ (ပၢၼ်မႂ်ႇ)သေ တႅမ်ႈတွပ်ႇမႃး သဵင်ႈသဵင်ႈယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ၶဝ်တွပ်ႇယဝ်ႉၼႆၵေႃႈ လႆႈမႃးဝႆႉ ၸေႈတွပ်ႇၶဝ် တမ်ႈတီႈ ၽူႈပႂ်ႉၽိူၼ်သေ ၽူႈပႂ်ႉၽိူၼ်ၵေႃႈ ထတ်းတူၺ်းလီလီ ၸွင်ႇမၢႆၽိူၼ်ၶဝ် မၢၼ်ႇမႅၼ်ႈၼႆယူႇ၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ် ၶိုၼ်းသိုပ်ႇထတ်း ပၼ်မၢႆၵႂႃႇယဝ်ႉ။

လွင်ႈၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈ

လိူၼ် 3 လွင်ႈ 6-7 ၶမ်ႈ သိုပ်ႇႁဵတ်း ပၢင်ၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈၵႂႃႇ တီႈၼႂ်းၵျွင်းၽြႃး မူၺ်ႇတေႃႇယဝ်ႉ။ လွင်ႈၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈၼႆႉတႄႉ ပဵၼ်ပိူင် တႃႇထတ်းတူၺ်း လွင်ႈမၢႆတွင်း သၺ်ႇၺႃႇ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ် တွင်းမၢႆလႆႈ ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇတၢၼ်ႇလႂ်ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပွႆးၶူၼ်ႉၶႆႈ ဢၼ်ႁဵတ်းတီႈ ပၢင်လူင်ၼႆႉ လီၶဝ်ႈၸႂ် တႄႉတႄႉ။ ဝၼ်းတႄႇမၼ်းၼၼ်ႉ ၵၢင်ၼႂ်ၸဝ်ႉ 7 မွင်း သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈ ဢၼ်တူၵ်းပုၼ်ႈၽွၼ်း ပႂ်ႉၽိူၼ်ၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် မႃးဢဝ်တီႈယူႇဝႆႉ တီႈၽိူၼ်ၽႂ်မၼ်းသေ ၼိုင်ႈၽိူၼ် လႆႈပႂ်ႉသၢမ်ပႃး။ တီႈၼိူဝ် ၽိူၼ်ၶဝ်ၸဝ်ႈၼၼ်ႉ တၵႃႇၶဝ် မႃးလူႇဝႆႉ ၼမ်ႉၵိၼ် ၼမ်ႉဝၢၼ် မၢၵ်ႇဢူမ် ယႃႈယႃလႄႈ မွၵ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူႈၼႂ်ယဝ်ႉ။
ၽွင်းမိူဝ်ႈ ပိုတ်ႇပၢင်ၵႅဝ်ႈ တႃႇတေၶူၼ်ႉၶႆႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၽူႈမီး ပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ် လႆႈလွတ်ႈႁေႃး လင်ႇၵႃႇ ဢေႃးၽႃႇမင်ႇၵလႃႇ ပိုတ်ႇၸွင်ႈဢွၼ်တၢင်း၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈႁူဝ်ပဝ်ႈ ၼဵၵ်းႁိင်ႇ ပၼ်ဢၼုၺၢတ်ႈ ပိုတ်ႇၸွင်ႈလႄႈ ဢွၼ်ႇၸၢႆးၶဝ် ဢၼ်ၼုင်ႈၶူဝ်းတႆး ဢၼ်ၼင်ႈပႂ်ႉဝႆႉ တီႈၽိူၼ်ၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် လုၵ်ႉပိုတ်ႇၸွင်ႈၵႂႃႇၵမ်းလဵဝ်၊ ၸုမ်းတူႇရိယႃႇၶဝ်ၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် ႁႆႇသဵင်တူႇရိယႃႇၵႂႃႇလႄႈ ပဵၼ်လွင်ႈလီၸႂ်တိူဝ်း လီသိူဝ်းတႄႉတႄႉ။ ၸဝ်ႈသၢင်ႇၸဝ်ႈၸၢင်း ဢၼ်တေၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈ ၼႆၵေႃႈ ဝဵၼ်းမႆ ၽႃႈလိူင်သၢင်ႇၵၢၼ်း ၽဵင်ႇၽဵင်ႇ ယိပ်းၵမ် ပပ်ႉဢွၼ်ႇၽႂ်မၼ်း ၼင်ႈပႂ်ႉဝႆႉ ၼိူဝ်တင်ႇ ဢၼ်ၶပ်ႉယႆၵၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉသေ ပေႃးဝႃႈ ငိၼ်းသဵင်ႁိင်ႇ သဵင်တူႇရိယႃႇၵေႃႈ ၼႅတ်ႈလုၵ်ႉၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းၵျွင်း။ ၵႂႃႇၸူးတီႈ ၽိူၼ်ၽႂ်ႇၽိူၼ်မၼ်းသေ ဢဝ်သူပ်းၶူၼ်ႉၶႆႈ လွတ်ႈႁေႃး လိၵ်ႈၶဝ် ၸွမ်းၼင်ႇ မၵ်းမၢႆဝႆႉၼၼ်ႉ သဵင်ဢွၼ်ႇၶဝ်ၸဝ်ႈ သမ်ႉပေႃးပၼ်းၵႂႃႇသဵင်ႈလႄႈ လီထွမ်ႇသေ ဢမ်ႇၵႃး မီးမင်ႇၵလႃႇတႄႉတႄႉ။

ၸဝ်ႈပႂ်ႉၽိူၼ်ၶဝ်ၵေႃႈ လႆႈဝႆႉသတိထွမ်ႇ ၸဝ်ႈဢၼ်မႃးၶူၼ်ႉၶႆႈၼၼ်ႉသေ ပႂ်ႉပၼ် မၢႆၶဝ်ၸဝ်ႈယူႇ။ တၵႃႇၶဝ်ၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်မႃးပႂ်ႉၼပ်ႉယမ် ထွမ်ႇတူၺ်း သဵင်ဢွၼ်ႇ ဢၼ်ၶဝ်ၸဝ်ႈၶူၼ်ႉၶႆႈၼၼ်ႉသေ ဢမ်ႇၵႃး မၢင်ၸုမ်း ဢဝ်မၢၵ်ႇဢူမ် မႃးလူႇ၊ မၢင်ၸိူဝ်း ႁဵတ်းၼမ်ႉဝၢၼ် မႃးတၢၼ်း မၢင်ၸုမ်း မႃးဝႆႈမႃးဝၢၼ်းလႄႈ ၶဝ်ႈပဵၼ် ၵၢၼ်လီၵုသူဝ်ႇ ပုၼ်ႈတႃႇ သႃႇသၼႃႇ ႁိူဝ်ႈႁိူင်းပိူင်းသႂ်ယဝ်ႉ။ ၶၢဝ်းယၢမ်း ၶူၼ်ႉၶႆႈၼႆႉတႄႇၵၢင်ၼႂ် 7 မွင်း တေႃႇထိုင် ၵၢင်ၼႂ် 10 မွင်း ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ၊ တႄႇဢဝ်ဝၢႆးဝၼ်း 12 မွင်း တေႃႇထိုင် တၢမ်းၶမ်ႈ 4 မွင်း ထႅင်ႈပွၵ်ႈၼိုင်ႈသေ လႆႈႁဵတ်းၵႂႃႇသွင်ဝၼ်းယဝ်ႉ။ ဝၼ်းယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းမီး ပွႆးတုပ်ႇၸွင်ႈသေ လႆႈႁေႃးလိၵ်ႈ ဢေႃးၽႃႇမင်ႇၵလႃႇ တုပ်ႇၸွင်ႈၵႂႃႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။
ႁဵတ်းၼၼ် ၸဝ်ႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ် ၸိူဝ်းလူဝ်ႇထတ်းလိၵ်ႈၵေႃႈထတ်း၊ ၸိူဝ်းလူဝ်ႇ လေႃးမၢႆၵေႃႈလေႃး ၸိူဝ်းလူဝ်ႇတႅမ်ႈမၢႆဢွင်ႇၵေႃႈ ၶတ်းၸႂ် ဢမ်ႇလိုဝ်ႈဢမ်ႇသဝ်းယူႇ၊ မိူဝ်ႈပီၵွၼ်းငိုၼ်းၼႆႉ ပႆႇမီးၶွမ်ႇပိဝ်ႇတိူဝ်ႇလႄႈ ၸဝ်ႈၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်ၶဝ် လႆႈဢဝ်လဵၵ်း ၵၼ်းၺိတ်ႈ တႅမ်ႈသႂ်ႇၼိူဝ်ၸေႈၶႆသေ ႁဵတ်းပဵၼ်ၶေႃႈထၢမ်၊ ဢဝ်ၸၢၵ်ႈၵိင်ႈမိုဝ်း ပၼ်ႇဢိတ်ႇဢွၵ်ႇ ၼိုင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈမၢင်သေ သိုပ်ႇပၢင်ပွႆးမႃး ၵူႈပီယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈလႂ်တူဝ်လိၵ်ႈႁၢင်ႈလီၵေႃႈ လႆႈဢဝ်ၸဝ်ႈပႃးၼၼ်ႉ တႅမ်ႈၸေႈၶႆယဝ်ႉ။ မၢင်ၸိူဝ်း သမ်ႉၵွႆယွၵ်ႇၵၼ်ဝႃႈ "ၸိူဝ်းတူဝ်လိၵ်ႈႁၢင်ႈလီၼႆႉ ၵွပ်ႈၶဝ်ၵႆႉတႅမ်ႈလိၵ်ႈၸူႉ" ၼႆလူးၵွၼ်ႇ။ ၼင်ႇႁိုဝ်သဵၼ်ႈမၢႆဢွင်ႇ တေဢွၵ်ႇ ၶိုၼ်းၶိင်ႇၶိုတ်းယၢမ်းၼၼ်ႉ ၸုမ်းၽူႈပွင်ၵၢၼ်ၶဝ်ၸဝ်ႈ သမ်ႉပေႃး ဢမ်ႇတၼ်းၵိၼ်ၶဝ်ႈ လႆႈၶတ်းၸႂ် တင်းၶမ်ႈတင်းၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တၢင်းၵႆႉ ဝီႇရိယၶဝ်ၸဝ်ႈလႄႈ ဝၢႆးၶူၼ်ႉၶႆႈယဝ်ႉ ဝၼ်းၼိုင်ႈ မၢႆဢွင်ႇဢွၵ်ႇယဝ်ႉ။ တမ်ႈတီႈ ၼႄမၢႆဢွင်ႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈသၢင်ႇ ၸဝ်ႈၸၢင်းဢွၼ်ႇၶဝ် ၵႂႃႇလွမ်တူၺ်း ပေႃးပဵၼ်ဢုမ်ႇပဵၼ်ထၢပ်ႈ၊ ဢွၼ်ၵၼ် ၸူမ်းသိူဝ်း လွင်ႈၶဝ်ၸဝ်ႈ ဢွင်ႇလိၵ်ႈၼၼ်ႉယူႇ။ ဝၼ်းလိုၼ်းသုတ်းၼႆႉတႄႉ ဝၢႆးသုင်းသွမ်းဝၼ်းယဝ်ႉ ပၼ်သူး ပၼ်မၢႆဢွင်ႇ ယၢတ်ႇၼမ်ႉသေ သိမ်းပၢင်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းယူႇၸမ်ၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် ပွၵ်ႈမိူဝ်းဝၼ်းၼၼ်ႉ ၵမ်းလဵဝ် ၸိူဝ်းယူႇၵႆတႄႉ ထႅင်ႈဝၼ်းၼိုင်ႈ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ် ပွၵ်ႈမိူဝ်းယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ဢွၼ်ၵၼ် ၶီႇၵႃး ၶီႇထေႃႈ လေႃႈလူင်မိူဝ်းသေတႃႉ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈတႄႉ ဝၢႆးပွႆးယဝ်ႉ ဝၼ်းၼိုင်ႈၼၼ်ႉ ၼၢႆးသွမ်းၶဝ် လႆႈၼိုင်ႈၶဝ်ႈၼဵဝ် လႆႈႁဵတ်း ႁေႃႇၶဝ်ႈ ၸွၵ်းၽၵ်းသေ လူႇတၢၼ်းပၼ် ၸဝ်ႈသၢင်ႇၶဝ် ဢၼ်တေပႆမိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ႁိုဝ်ပဵၼ် သင်ႇၶႃႇတႆးႁဝ်း လႆႈသိူဝ်းၸႂ်မႃး ယွၼ်ႉလူၺ်ႈ တၢင်းယိူင်းဢၢၼ်း မီးဝႆႉၼၼ်ႉယူႇ။
တမ်ႈတီႈ ပွႆးပီၵွၼ်းငိုၼ်း 1345 လိူၼ် 3 လွင်ႈ 8 ၶမ်ႈၼႆႉ ႁဵတ်းပႃးပွႆးၵၼ်ႇတေႃး ၸဝ်ႈသြႃႇသင်ႇၶမႁႃႇၼႃႇယၵ ၸိုင်ႈမိူင်း ၶဝ်ၸဝ်ႈသေ လူႇတၢၼ်း ပပ်ႉပိတၵၢတ်ႈတႆးပၼ် တမ်ႈတီႈ ၸုမ်းသင်ႇၶမႁႃႇၼႃႇယၵၸိုင်ႈမိူင်းလႄႈ ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ သင်ႇၶမႁႃႇၼႃႇယၵ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် မိူင်းပေႇ ႁပ်ႉဢဝ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် မိူင်းပေႇ လႆႈမႃးငိၼ်း သဵင်ၸုမ်းထမ်ႇမၸၵျႃႇၽၢႆႇတႆး ဝဵင်းပၢင်လူင် ႁေႃးလွတ်ႈ ပႃႇလိထမ်ႇမၸၵျႃႇၼႆႉ မၼ်းၸဝ်ႈ ယွင်ႈယေႃးၵႂႃႇဝႃႈ "သဵင်ဢၼ် ပီႈၼွင်ႉတႆး လွတ်ႈႁေႃး ပႃႇလိၼႆႉ မၢၼ်ႇမႅၼ်ႈတႄႉတႄႉ" ၼႆယဝ်ႉ။
ဝၼ်းယၢတ်ႇၼမ်ႉ ပွႆးပီၵွၼ်းငိုၼ်းတႄႉ ႁဵတ်းၵႂႃႇမိူဝ်ႈ လိူၼ် 3 လွင်ႈ 9 ၶမ်ႈ၊ ပၼ်သူး ပၼ်မႂ်ဢွင်ႇ တမ်ႈတီႈ သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈ ၸိူဝ်းဢၼ်ဢွင်ႇၼၼ်ႉ ၵႂႃႇယူႇ။ ပီၵွၼ်းငိုၼ်းၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ပဵၼ်ပီ ၶိုၵ်ႉၶၢႆးလူင်လႄႈ ပီႈၼွင်ႉတီႈၸမ်တီႈၵႆ ၵူႈတီႈၵူႈတၢင်း ဢွၼ်ၵၼ် ႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃး ဢွၼ်ၵၼ်မႃး ႁူမ်ႈလူႇတၢၼ်းလႄႈ ၼႂ်းၵျွင်းၽြႃးလူင် မူၺ်ႇတေႃႇ သမ်ႉပေႃးဢမ်ႇမီး တီႈၼင်ႈ၊ သမ်ႉပေႃးလူၼ်ႉဢွၵ်ႇၼွၵ်ႈမႃး ၵမ်ႈၽွင်ႈ လႆႈၼင်ႈတီႈၼွၵ်ႈသေ လူႇတၢၼ်းၵႂႃႇၸွမ်းပိူၼ်ႈၵူၺ်းယဝ်ႉ။
ပၢင်ပွႆး ပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၸိုင်ႈတႆး သိုပ်ႇပိူင်းၽႆး ႁိူဝ်ႈႁိူင်းပိူင်းသႂ် ၶၢဝ်ႇငၢဝ်းလင်ၵႆမႃးလႄႈ ၵေႃၽႄၵေႃႈ တူဝ်းတွၼ်ႈၼမ်မႃး ယူႇတိၵ်းတိၵ်းယဝ်ႉ။

ဢမ်ႇပၼ်လူႉ

တႃႇတေတင်ႈ မုၵ်ႉၸုမ်း ၼိုင်ႈဢၼ်ၼႆႉ ဢမ်ႇယၢပ်ႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ပုၼ်ႈတႃႇ မုၵ်ႉၸုမ်းၼိုင်ႈဢၼ် တေသိုပ်ႇယိုၼ်းယၢဝ်းၵႂႃႇ ၶၢဝ်းႁိုင်ၼၼ်ႉ ယၢပ်ႇတႄႉတႄႉ။ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆးၼႆႉတႄႉ ဢဝ်ပရိယတ်ႉတိ ႁဵတ်းပဵၼ်ငဝ်ႈသေ သိုပ်ႇပႆၶၢဝ်းတၢင်းယၢဝ်း သိုပ်ႇၶၢဝ်းၸွမ်း ယိူင်းမၢႆ သိုပ်ႇသၢႆၸႂ် ပရိယၢတ်ႈ သူပ်းဢမ်ႇလၢတ်ႈလၢႆလၢႆ သိုပ်ႇမၢႆသိုပ်ႇတႅမ်ႈႁဵၼ်း ဢဵၼ်းဢၢၼ်း ပီၼိုင်ႈယဝ်ႉပီၼိုင်ႈ ႁဵတ်းၼႆမႃးသေ ယဝ်ႉၵႂႃႇၸွမ်း ပီလႂ်ပီၼၼ်ႉယူႇ။ မိူဝ်ႈပီ 1988 ၼၼ်ႉ မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ မိူင်းမၢၼ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉ သုၵ်ႉယုင်ႈ ၵွပ်ႈဝႃႇတ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်လႄႈ ႁူင်းႁဵၼ်း လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵျွင်း လႆႈဢိုတ်း၊ ၸၼ်ႉၸွမ် လႆႈယိုတ်း။ တိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈ လႆႈတိုတ်း။ ပၢင်တွပ်ႇလိၵ်ႈ လႆႈၶီႈလိုတ်းၵႂႃႇ တင်းၼမ်ယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တမ်ႈတီႈ ပၢင်လူင်ၼႆႉတႄႉ ႁူဝ်ပဝ်ႈ ၸုမ်းပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ ၸဝ်ႈသြႃႇသေႃးၽိတ (ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်း သင်ႇၶမႁႃႇၼႃႇယၵ) တႅပ်းတတ်းၸႂ်ဝႃႈ ဢမ်ႇဢၢၼ်းပၼ် ပၢင်တွပ်ႇလိၵ်ႈလူႉၼႆသေ သိုပ်ႇၶတ်းၸႂ်ယဝ်ႉ။ လုၵ်ႈၼွင်ႉတပႄး တၵႃႇၵေႃႈ ၽွမ်ႉလႆႈၸႂ်ၵၼ်သေ ႁၢပ်ႇဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၵွၼ်းဢဝ်ၼႃႈၵၢၼ် သိုပ်ႇႁဵတ်းမႃး ၼႂ်းၵႄႈတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ ၵူႈပိူင်ပိူင် ဢမ်ႇပၼ်သၢႆၸႂ်လိၵ်ႈ ပရိယၢတ်ႈ လူႉလႅဝ်ၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ် ႁၢင်ႈၽၢင် သြႃႇတၵႃႇ ႁၵ်ႉသႃသႃႇသၼႃႇၸဝ်ႈၼႆ တႅမ်ႈမၢႆ သႂ်ႇဝႆႉၼႂ်းပိုၼ်းယူႇ။
မႆႉလီမီးၼိုင်ႈတူၼ်ႈ ၼူၵ်ႉမူၼ်ႈ မိုၼ်ႇသႅၼ်တူဝ် ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၵႂၢမ်းမီးဝႆႉၼၼ်ႉ သြႃႇၸဝ်ႈလူင်ႁဝ်းၶဝ်ၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ် တီႈပိုင်ႈဢိင် ၵိူဝ်းလီႁဝ်းႁႃး တင်းသဵင်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၵုင်ႇၵုၼ်း မုၼ်ငဝ်း သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် ၶတ်းၸႂ်မႃးၼင်ႇၼႆ ပိုတ်ႇပၢၵ်ႈငၢၵ်ႈတၢင်း ၼႄႁဝ်းၼင်ႇၼႆလႄႈ ၸိူဝ်းႁဝ်း ၸၢဝ်းတႆး လႆႈႁၼ် သၢႆလႅင်း ပိတၵၢတ်ႈမႃး တင်းၼမ်ယဝ်ႉ။
ၵူၺ်းၵႃႈ သင်ႇၶႃႇရတြႃး ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢၼ်ဢမ်ႇမုင်ႈမွင်းၵေႃႈ ၸၢင်ႈပဵၼ်မႃးယူႇ၊ ထိုင်မႃး (10/1/1990) တၢမ်းၶမ်ႈ (5:23)မွင်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈမႁႃႇၼႃႇယၵလူင် ပၼ်ႇတိတ (မိူင်းၼွင်) ၶဝ်ႈသူၼ် မၢၵ်ႇႁၢၵ်ႈၶမ်း တမ်ႈတီႈ ၵျွင်းပိတၵၢတ်ႈ ဝဵင်းတူၼ်ႈတီးၵႂႃႇလႄႈ လႆႈဝႃႈ ႁူမ်ႈၽူၺ်းလူင်ႁဝ်း ၵၢၼ်ႉတူၵ်းၵႂႃႇထႅင်ႈ ၵိင်ႇၼိုင်ႈၼႆယူႇ။ ၶၢပ်ႈတူဝ်ၸဝ်ႈၵေႃႈ လုၵ်ႉတူၼ်ႈတီး ပၢင်းဢဝ်မႃး တမ်ႈတီႈ ပၢင်လူင်သေ မႃးၽွင်းလွင်း သၢင်းၵျူဝ်ႇ တမ်ႈတီႈ ဝၢင်းၵျွင်း ပိတၵၢတ်ႈ လႄႈ မူၺ်ႇတေႃႇ မိူဝ်ႈ (1991) ၼၼ်ႉသေ ၸဝ်ႈသြႃႇဝိပသ်သၼ (ၽူႈမၢႆလူင် ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး) ဢဝ်ထၢတ်ႈလုပ်ႇၸဝ်ႈ ၵႂႃႇႁဵတ်းၵွင်းမူးမွင်ၸႂ် ဝႆႉတမ်ႈတီႈ ႁိမ်းၵျွင်းၵမ်ႇမထၢၼ်း ပၢင်လူင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တႅၼ်း

ၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်း မီးဝႆႉဝႃႈ သိူဝ်တၢႆသိူဝ်တႅၼ်း လႅၼ်းတၢႆလႅၼ်းပုတ်ႈ ၼႆၼၼ်ႉ ဝၢႆးသေ ၸဝ်ႈမႁႃႇၼႃႇယၵ ပၼ်ႇတိတ (မိူင်းၼွင်) ၶဝ်ႈသူၼ်မၢၵ်ႇႁၢၵ်ႈၶမ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ သင်ႇၶႃႇတင်းလၢႆ ၸင်ႇလႆႈၸႂ်ၵၼ်သေ ဢဝ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ၺႃႇၼသမ်ႇၽႃႇရ ပုတ်ႈႁၢင်ႈတႅၼ်းတၢင်ၶိုၼ်ႈပဵၼ် မႁႃႇၼႃႇယၵ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး တူၼ်ထူၼ်ႈသၢမ်ယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈ ႁူဝ်ပဝ်ႈ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ သမ်ႉဢဝ် ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ၵုၼပိယ (လွႆၵေႃႇ) ၶိုၼ်ႈပဵၼ် ႁူဝ်ပဝ်ႈသေ သိုပ်ႇဢွၼ်ႁူဝ် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆးၵႂႃႇယူႇ။

ၶႂၢၵ်ႈ

ၼႃႈၵၢၼ် ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပေႃးႁဵတ်းႁိုင်မႃးသေ မီးတၢင်း ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးၼႆ ၼႃႈၵၢၼ်မၼ်း ၵွႆႈယူႇၵွႆႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၵႂႃႇ တိၵ်းတိၵ်းယူႇ၊ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ ပဵၼ်ငဝ်ႈငုၼ်းလူင်သေ ၽၢႆႇတႂ်ႈငဝ်ႈငုၼ်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၸုမ်းပၢင်ပွႆး ပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမ ပႃႇလယူႇယဝ်ႉ။ ၸုမ်းပၢင်ပွႆး ပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလၼႆႉ သမ်ႉဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း တႃႇတေ ၶိုင်သၢင်ႈႁၢင်ႈပွင် ပၢင်ပွႆးၶူၼ်ႉၶႆႈတႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈ ၵူႈပီ၊ ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈ တႃႇတေၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇပၼ် ၸဝ်ႈၶူးသွၼ် တႃႇတေပူင်သွၼ်ပၼ် သင်ႇၶႃႇၼုမ်ႇၶဝ် ႁႂ်ႈပေႃးမေႃလိၵ်ႈမေႃထမ်းၼၼ်ႉယူႇ။ ၼူၵ်ႉၸွၵ်ႇၵေႃႈ ပႄႉလႅမ်ႈၶႃး ၸၢင်ႉငႃးၵေႃႈ ပႄႉလၢၵ်ႈတုမ်ၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်သေႃးၽိတ ၵျွင်းမူၺ်ႇတေႃႇၵေႃႈ သိုပ်ႇဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းမႃး၊ ႁူဝ်ပဝ်ႈပွႆး ပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလမႃး တေႃႇပေႃးထူၼ်ႈထိုင် ပီၵွၼ်းၶမ်းယူႇယဝ်ႉ။ သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် ၵူႈတီႈၵူႈတၢင်းၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် ၵွၼ်းၼႃႈၵၢၼ်ႇ တႃၵျွင်းၽႂ်မၼ်းသေ ဢမ်ႇၵႃး သိုပ်ႇပိုတ်ႇ တိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈ တီႈၵျွင်းၽႂ်မၼ်းသေ သွၼ်ပၼ် လုၵ်ႈၼွင်ႉတပႄး ႁႂ်ႈပေႃးမီး ပိုၼ်ႉထၢၼ် ပရိယတ်ႉတိယူႇ။

ပႃႇလိတႆး တူဝ်မူၼ်း

ယွၼ်ႉၼၼ် ၵိင်ႇၽႄ ပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၸိုင်ႈတႆးၵေႃႈ မီးမႃးတင်းၼမ်သေ ဢွင်ႈတီႈ ႁဵတ်းပွႆးတွပ်ႇလိၵ်ႈ ပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလၵေႃႈ မီးမႃး (20) ပၢႆယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ် လိၵ်ႈတႆးတူဝ်မူၼ်း ပေႃးတေၸၢင်ႈတႅမ်ႈမၢႆ ပႃႇလိၼၼ်ႉၼႆၵေႃႈ မိူဝ်ႈ 1363 ၼီႈ လိူၼ်ႁူၵ်းလွင်ႈ 14 ၶမ်ႈ (20/5/2001)ၼၼ်ႉၵေႃႈ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး ႁဵတ်းပဵၼ် ပၢင်ၵုမ်သေ တႅပ်းတတ်း ႁဵတ်းပဵၼ် ပႃႇလိတႆးၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပေႃးႁိုင် လႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇငၢဝ်း မွင်ၸႂ်ဢွၼ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈ လႆႈႁူႉဝႃႈ တီႈပိုင်ႈဢိင်ႁဝ်းႁႃး ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ၵုၼပိယ (လွႆၵေႃႇ ႁူဝ်ပဝ်ႈ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး) လပ်ႉလွႆငိုၼ်းလွႆၶမ်းပႅတ်ႈႁဝ်းၵႂႃႇ ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ "တႅၼ်း" ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁူႉတၵႃႈ တေလႆႈ သိုပ်ႇတႅၼ်းၵႂႃႇယူႇ။ ၵွပ်ႈၼႆ ဢွင်ႈတီႈ ႁူဝ်ပဝ်ႈငဝ်ႈငုၼ်း မုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ ၸင်ႇၶိုၼ်းလႆႈလိူၵ်ႈဢဝ် ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ပၺ်ႇၺႃႇၼၼ်ႇတ (မႁႃႇၵၼ်ႇထဝႃႇၸၵ ပၼ်ႇတိတ၊ သႃႇသၼထၸ ထမ်ႇမႃႇၸရိယ) ၵျွင်းထၢတ်ႈတေႃႇ ဝဵင်းလွႆလႅမ် ပုတ်ႈတႅၼ်းတၢင် သိုပ်ႇဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း သိုပ်ႇၵွၼ်းၼႃႈၵၢၼ်ၵႂႃႇယူႇ။

ၸုမ်းၽိင်ႈငႄႈပုတ်ႉထ

တႃႇတေႁႂ်ႈ ၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်း ႁူႉႁၼ်လိၵ်ႈထမ်းၼၼ်ႉ သွၼ်ႁဵၼ်းပၼ် ၸဝ်ႈသၢင်ႇၸဝ်ႈၸၢင်းၶဝ် လၢႆလၢႆၵူၺ်းၵေႃႈ ပႆႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈၵွၼ်ႇ။ ပုၼ်ႈတႃႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၵူၼ်းႁိူၼ်း ၸိူဝ်းတိုၵ်ႉၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးၵေႃႈ ႁႂ်ႈပေႃးႁူႉႁၼ် လွင်ႈယဵၼ်ႇငႄႈပုတ်ႉထလႄႈ မိူဝ်ႈပီ 1992 ၼၼ်ႉ ၸင်ႇႁဵတ်း ပၢင်ၵုမ်ၵၼ် တမ်ႈတီႈ ၵျွင်းၵွင်းမူးၶမ်း ဝဵင်းမူႇၸေႈသေ ၽွတ်ႈပဵၼ် ၸုမ်းၽိင်ႈငႄႈပုတ်ႈထယဝ်ႉ။ ၸွမ်းၼင်ႇ ၸုမ်းပရိယတ်ႉတိ သတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ မီးၵိင်ႇၽႄ သွၼ်ႁဵၼ်း လိၵ်ႈထမ်းပၼ် ၸဝ်ႈသၢင်ႇၸဝ်ႈၸၢင်းၶဝ်သေ ႁဵတ်းပွႆးတွပ်ႇလိၵ်ႈၵႂႃႇ ၵူႈပီၼၼ်ႉ ၸုမ်းၽိင်ႈငႄႈပုတ်ႉၵေႃႈ ပေႃးဝႃႈ ထိုင်မႃး ၶၢဝ်းမႆႈ ၶၢဝ်းလုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ် ဢိုတ်းႁဵၼ်းၸိုင် ၸဝ်ႈသၢင်ၸဝ်ႈၸၢင်း ႁူမ်ႈတင်း မေႃသွၼ် ၽိင်ႈငႄႈပုတ်ႉထ ၸုင်ၸၼ်သၢၼ်မိုဝ်းၵၼ် ပိုတ်ႇၽုၺ်ႇ ပၢင်သွၼ်လိၵ်ႈတႆးလႄႈ ၽိင်ႈငႄႈပုတ်ႉထ ၵူႈတီႈၵူႈတၢင်း ၵူႈပီယူႇ။ လုၵ်ႈႁဵၼ်း ၽိင်ႈငႄႈပုတ်ႉထ ၼႂ်ႈမိူင်းတႆး မိူင်းမၢၼ်ႈ ၼိုင်ႈပီ မီးမွၵ်ႈ ၼိုင်ႈမိုၼ်ႇ ၵူႈပီသေ ႁဵတ်းပွႆးလူင်းပၢင်ၵႂႃႇ သိုဝ်ႈၽႂ်တၼ်းမၼ်း ၸွမ်းၼင်ႇ သၢႆငၢႆပၼ်ၼၼ်ႉယူႇ။
ၸုမ်းၽိင်ႈငႄႈပုတ်ႉထၵေႃႈ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃး ပပ်ႉသွၼ်ႁဵၼ်း တႄႇဢဝ် ၸၼ်ႉငဝ်ႈတေႃႇထိုင် ၸၼ်ႉသိပ်းသေ ဢမ်ႇၵႃး ပပ်ႉၸဵင်ၶမ်းလႅင်းၵေႃႈ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃး ၵူႈပီ ထပ်းၵၼ်သေ ပၼ်တၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ် ပုၼ်ႈတႃႇသႃႇသၼႃႇၵႂႃႇယူႇ။

ပီၵွၼ်းၶမ်း

ၶၢဝ်းတၢင်း ဢၼ်ႁဝ်းႁႃး သြႃႇတၵႃႇ လႆႈလတ်းမႃးၼႆႉ မိူဝ်ႈတႄႇမၼ်း တႄႇပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇ၊ လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႈသေ သိုပ်ႇသွၼ်ႁဵၼ်းၵၼ်မႃးလႄႈ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇပၼ်မႃး ၵေႃႉႁၢၼ်သႃႇသၼႃႇ တင်းၼမ်။ ႁုပ်ႈၸၼ်ဢဝ် ၼမ်ႉၸႂ်ပီႈၼွင်ႉတႆး ၶွၼ်ႈၵၼ် သိုပ်ႇယၼ်ၶိုၼ်ႈၼႃႈ ဢမ်ႇၽႃႈမိုဝ်းၵၼ် ႁဵတ်းၼၼ်လႆႈႁၼ် ၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီ မီးမႃးတင်းၼမ် တႅပ်းတတ်း ၵႃႈၶၼ်ပေႃးဢမ်ႇလႆႈယဝ်ႉ။ ႁဵတ်းၼႆသေ ၶၢဝ်းတၢင်းႁဝ်း သိုပ်ႇယၢင်ႈယၢဝ်းသေ မိူဝ်ႈပီၶရိတ်ႉ 2008 ၼၼ်ႉ ႁွတ်ႈထိုင်မႃး (50) ပီတဵမ်ယဝ်ႉလႄႈ ပဵၼ်မႃး ပွႆးပီၵွၼ်းၶမ်းယူႇ။
မိူဝ်ႈၶွပ်ႈၶူပ်ႇ ပီၵွၼ်းငိုၼ်း (25)ပီၼၼ်ႉ တီႈၼႂ်းဝၢင်းၵျွင်း ပိတၵၢတ်ႈ လႆႈႁဵတ်းမၵ်းမၢႆဝႆႉ ၵျွင်းပီၵွၼ်းငိုၼ်း လင်ၼိုင်ႈသေ ထို်င်မႃး ပီၵွၼ်းၶမ်း (50) ပီတဵမ်ၼႆႉၵေႃႈ သြႃႇလႄႈ တၵႃႇ ၵူႈတီႈတီႈ ဝႆႉၸႂ်ပိုတ်ႇၵီႈၶၢဝ်သႂ် ၵုမ်ႉၵႅမ်ထႅမ်ၸွႆႈလူႇတၢၼ်းမႃးလႄႈ ၸင်ႇလႆႈႁဵတ်းဝႆႉ တီႈမၢႆတွင်း ႁူင်းထမ်းလူင် သုဝၼ်ႇၼၽူႇမိ သွင်ၸၼ်ႉလင်ၼိုင်ႈ ႁႂ်ႈလႆႈ သဝ်းထင် ၵိုၵ်းၵပ်းၸပ်းၵႂႃႇ ၼႂ်းသႃႇသၼႃႇ ပုတ်ႉထၸဝ်ႈယူႇ။ တၢင်းလူႇ ဢၼ်လူႇဝႆႉၼႆႉ ၽီႁိမ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈ၊ ၵူၼ်းႁိမ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈ၊ သတ်ႉတဝႃႇ ႁိမ်ၵေႃႈ တေႃႈဢမ်ႇလႆႈလႄႈ ပဵၼ်ၶူဝ်းၶွင် ဢၼုၷႃႇမိၵ ပုၼ်ႈတႃႇ ပႃးၵႂႃႇၸၢတ်ႈၼႃႈ တေႃႇပေႃးႁွတ်ႈ ထိုင်တႃႈမၢၵ်ႈတႃႈၽူဝ်ႇပုၼ်ႉယဝ်ႉ။

ႁူင်းႁဵၼ်းထမ်ႇမ

ၼင်ႇႁိုဝ် လုၵ်ႈလၢၼ် ၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်း ၸၢဝ်းပုတ်ႉ တေမီးတၢင်းႁူႉ လွင်ႈၽႃႇသႃႇ မၼ်ႈၵႅၼ်ႇၼႅၼ်ႈၼႃၼၼ်ႉ ထိုင်မႃး ပီၶရိတ်ႉ 2014 ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆး ၸင်ႇဢၼုၺၢတ်ႈ ႁႂ်ႈၽွတ်ႈပဵၼ် ၸုမ်း ႁူင်းႁဵၼ်းထမ်ႇမသေ ႁႂ်ႈသိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်ဢိင်

• ပပ်ႉမၢႆတွင်း ပီၵွၼ်းၶမ်း ပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈ ၸိုင်ႈတႆး (ပၢင်လူင်) ပီ 2008