012 ၼိ​ၵြေႃးထ၊ ၸၢတ်ႈ

12- ၸၢတ်ႈၼိၷြေႃးꩪမိၷ

(ၼိၷြေႃꩪမိၵ = တိုင်ၼိၷြေႃꩪ) သင်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်လီ ယႆႈယၢၼ်ၶီသိူဝ်းသႃႇ

ဝတ်ႉထုပၸ်ႉၸုပၼ်ႇ

ၵေႃႉပဵၼ်မႄႈ ၸဝ်ႈၵုမႃႇရၵသ်ႉသပၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈယိင်းသထေး ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ ၼႂ်းမိူင်းသႃႇ ဝတ်ႉထိယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇမီးၸႂ် မိုတ်ႈမၵ်ႉႁၵ်ႉလူၺ်ႈ လေႃးၵီႇၵႃႇမ ၸိူင်ႉၼင်ႇပိူၼ်ႈ၊ ဢမ်ႇၶႂ်ႈတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းဢဝ်ၽူဝ်သေ တုၵ်းယွၼ်း တမ်ႈတီႈပေႃႈမႄႈမၼ်း တႃႇတေႁဵတ်းꧤိၵ်ႉၶုၼီႇ(ရႁၢၼ်းၼၢင်းယိင်း)ယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃႈမႄႈ ဢမ်ႇၽွမ်ႉလႄႈ ၸင်ႇမၢႆၸႂ်ဝႆႉဝႃႈ ပေႃးတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းယဝ်ႉ ၸင်ႇၵွႆႈယွၼ်းၶႂၢင်း တီႈၸဝ်ႈၽူဝ် ၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းၼၢင်း ယႂ်ႇမႃႈၵႃႈသုင်မႃးယဝ်ႉ ၸင်ႇၸွမ်း ၵၢင်ၸႂ်ပေႃႈမႄႈမၼ်းသေ တႄႇၼႃႈႁိူၼ်းလႄႈ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း မၼ်းၼၢင်းၸပ်းသၼ်ႇꩪေႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မၼ်းၼၢင်း ၸပ်းသၼ်ႇထေႇယူႇသေတႃႉ မၼ်းၼၢင်းဢမ်ႇႁူႉထိုင်။

ထိုင်မႃးဝၼ်းၼိုင်ႈ ဝဵင်းသႃႇဝတ်ႉထိတင်းမိူင်း ပဵၼ်ပွႆးၼၵ်ႈၶတ်ႈလႄႈ ၵေႃႉပဵၼ်ၽူဝ်မၼ်း လႆႈႁၼ်မၼ်းၼၢင်း ဢမ်ႇႁၢင်ႈၶိူင်ႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၼၢင်းယိင်းတၢင်ႇၵေႃႉလႄႈ ၸင်ႇထၢမ် လွင်ႈဢမ်ႇႁၢင်ႈၶိူင်ႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇပိူၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉ မၼ်းၼၢင်းၸင်ႇဝႃႈ “တူဝ်ၶၼ်ႇꩪႃႇၼႆႉ ႁၢင်ႈၶိူင်ႈပၼ်ၼွၵ်ႈမၼ်း တၢၼ်ႇႁိုဝ်ၵေႃႈယဝ်ႉ တၢင်းၼႂ်းမၼ်းတႄႉ တူႇၼဝ်ႈသေ ‘တေမိူၼ်ၼင်ႇ ယွမ်ႉၼမ်ႉယႃႈပၼ် ဢုမ်ၶီႈၵူၺ်း”ၼႆသေ လၢတ်ႈလွင်ႈ တူဝ်ၶၼ်ႇꩪႃႇပဵၼ် ဢသုꧤၼၼ်ႉလႄႈ ၵေႃႉပဵၼ်ၽူဝ်ၸင်ႇဝႃႈ “ပေႃးႁူႉ တြႃး ၼင်ႇၼႆၵေႃႈ ၵႂႃႇႁဵတ်း ရႁၢၼ်းႁေယဝ်ႉၼႃႇ”ၼႆယဝ်ႉ။ ၼၢင်းယိင်းဢွၼ်ႇၵေႃႉၼႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇ ၵူၼ်းႁႃၵိူဝ်ဝၢၼ် သမ်ႉၵႂႃႇၺႃးၼမ်ႉၽိုင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇယွၼ်းၶႂၢင်း တီႈၸဝ်ႈၽူဝ်မၼ်းၼၢင်းသေ ၵႂႃႇၼုင်ႈရႁၢၼ်းယဝ်ႉ။ တီႈဢၼ်မၼ်းၼၢင်း ၵႂႃႇၼုင်ႈရႁၢၼ်းၼၼ်ႉ သမ်ႉပဵၼ်ၸုမ်းꧤိၵ်ႉၶုၼီႇ ဢၼ်လႆႈၵႂႃႇထွမ်ႇဢဝ် ၵႂၢမ်းသင်ႇသွၼ်တမ်ႈတီႈ ၸဝ်ႈၻေႇဝၻတ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဝၢႆးသေ ပဵၼ်ရႁၢၼ်းယဝ်ႉ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း သၼ်ႇꩪေႇမၼ်းၼၢင်း ၵႄႇမႃးယႂ်ႇမႃးလႄႈ ၸဝ်ႈၻေႇဝၻတ်ႈ သမ်ႉၵူဝ်လႆႈတၢင်းဢၢႆၼႆသေ ၸင်ႇၸႂ်ႉႁႂ်ႈမၼ်းၼၢင်း သိၵ်း(ထၢၵ်ႈ)ယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ရႁၢၼ်းၼၢင်းယိင်းဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ သမ်ႉဢမ်ႇၶႂ်ႈသိၵ်းလႄႈ ၸင်ႇၽႅဝ်မႃး တမ်ႈတီႈမုၼ်ၶမ်းၽြႃႈယဝ်ႉ။ တူၼ်တူဝ်မုၼ်ၶမ်းၽြႃး ႁူႉထိုင် လွင်ႈပိုၼ်း ရႁၢၼ်းၼၢင်းယိင်းဢွၼ်ႇၼႆႉယူႇသေတႃႉ ၼင်ႇႁိုဝ် ၵူၼ်းတင်းၼမ် တေဢမ်ႇမီးၸႂ်ယူဝ်းယဵင်း သမ်ႇသယၼႆ လွင်ႈပၼ်ႁႃ သၼ်ႇꩪေႇ ရႁၢၼ်းၼၢင်းယိင်းဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ ၸင်ႇႁႂ်ႈၸဝ်ႈဢုပႃႇလိ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈဢုပႃႇလိၵေႃႈ ၸင်ႇၸွပ်ႇၸႅတ်ႈတူၺ်း လွင်ႈသၼ်ႇꩪေႇမၼ်းၼၢင်း ၽၢႆႇၼႃႈၼၢင်းဝိသႃႇၶႃႇ၊ သထေးလူင် ဢၼႃႇထပိၼ်ႇ ၸိူဝ်းပဵၼ်ပရိသတ်ႈ သီႇပိူင်သေ လႆႈႁူႉဝႃႈ သၼ်ႇꩪေႇမၼ်းၼၢင်း ပဵၼ်မႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်ၵူၼ်းႁိူၼ်း ၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇတႅပ်းတတ်းပၼ် ႁႂ်ႈမၼ်းၼၢင်း သိုပ်ႇယူႇၼႂ်းꧤဝရႁၢၼ်းယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း ၸင်ႇၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမႃး လုၵ်ႈၸၢႆးဢွၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈ၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ရႁၢၼ်းတင်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢမ်ႇၵိုင်ႇငၢမ်ႇၵၼ်လႄႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၵေႃးသလ ၸင်ႇၵဵပ်းမိူဝ်းလဵင်ႉ တီႈႁေႃယဝ်ႉ။ ဝၢႆးမႃး လုၵ်ႈၸၢႆးဢွၼ်ႇၵေႃႉၼၼ်ႉ မႃးပဵၼ် ၸဝ်ႈၵုမႃႇရၵသ်ႉသပသေ ၽၢႆႇႁေႃးတြႃး ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇလႅၼ်ႇၽၢႆၼၼ်ႉ လႆႈ“ဢေတၻၵ်ႈ”ယဝ်ႉ။ ၵေႃႉပဵၼ်ၸဝ်ႈမႄႈ ၵေႃႈ ပဵၼ် ၸဝ်ႈဢရႁၼ်ႇၵႂႃႇယဝ်ႉ။

ရႁၢၼ်းၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ယွင်ႈယေႃးလၢတ်ႈဝႃႈ “သွင်ၶႃမႄႈလုၵ်ႈ ဢၼ်ဢၢင်ႈတေလႆႈလူႉလႅဝ် ၼႂ်းမိုဝ်းၸဝ်ႈၻေႇဝၻတ်ႈၼၼ်ႉ ၽိူဝ်ႇထိုင်မႃး ၼႂ်းမိုဝ်းမုၼ်ၶမ်းၽြႃး သမ်ႉလႆႈၶႅမ်ႉလႅပ်ႈၵႂႃႇ”ၼႆသေ ယွင်ႈယေႃးမုၼ်ၶမ်းၽြႃးယူႇၼင်ႇၼၼ် မုၼ်ၶမ်းၽြႃးၸင်ႇဝႃႈ သွင်ၵေႃႉမႄႈလုၵ်ႈၼႆႉ ၵဝ်ၽြႃးယၢမ်ႈၸွႆႈ ထႅမ်ဢဝ်ၶႃမႃး ၸၢတ်ႈၼႆႉၵူၺ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၸၢတ်ႈၵွၼ်ႇၵေႃႈ ယၢမ်ႈၸွႆႈထႅမ် ဢဝ်ၶႃမႃးယဝ်ႉ”ၼႆသေ ၸင်ႇၶႆႈၼႄလွင်ႈၸၢတ်ႈၵွၼ်ႇယဝ်ႉ-

ဝတ်ႉထုဢတိတ်ႉ

မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ ႁိုင်လွၼ်ႇပူၼ်ႉမႃး တမ်ႈတီႈမိူင်းၿႃႇရႃႇၼသီႇ၊ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၶုၼ်ၿြႁ်မၻတ်ႈ ပဵၼ်ၶုၼ်ယူႇၼၼ်ႉ ၼေႃႇၶမ်းၽြႃး ပဵၼ် တိုင်ၶမ်းယဝ်ႉ။ တူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈ ယႂ်ႇမၢၵ်ႈသေ မီႈမွၵ်ႈမႃႉဢွၼ်ႇဝႆႉ။ သမ်ႉမီးတိုင်လုမ်းလၢင်း ႁွမ်းၶၢင်းႁႃႈပၢၵ်ႇ။ ၸိုဝ်ႈတိုင်ၼၼ်ႉ ႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ “ၼိၷြေႃးထ”။ တီႈႁိမ်းၸုမ်း တိုင်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၼင်ႇၵဝ်ႇ သမ်ႉမီးတိုင်ၶမ်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ “သႃႇၶ”သေ မီးတိုင်လုမ်းလၢင်း ႁွမ်းၶၢင်း ႁႃႈပၢၵ်ႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း သမ်ႉပႃး ဝႃႇသၼႃႇ လိုပ်ႈထိူၼ်ႇ။ ပေႃးဢမ်ႇမီးၼိူဝ်ႉ ဢမ်ႇမေႃၵိၼ်ၶဝ်ႈ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၵုမ်ႇၵႂႃႇလိုပ်ႈထိူၼ်ႇ ၵူႈဝၼ်းဝၼ်းလႄႈ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းသူၼ်ၶဝ်ၵေႃႈ ၵၢၼ်လူႉၵၢၼ်ႁၢမ်း။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၸင်ႇၵႅတ်ႇလိုပ်ႈ တိုင်တင်းႁဵင် ဢၼ်တိုင်ၶမ်းသွင်တူဝ် ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉသေ ၶင်ဝႆႉ ၼႂ်းသူၼ် သိူဝ်းၶုၼ်ယူႇယဝ်ႉ။

တိုင်ၶမ်းသွင်တူဝ်ၼၼ်ႉတႄႉ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ပၼ်လွတ်ႈၽေးဝႆႉယဝ်ႉ။ တိုင်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ လႆႈၶၢမ်ႇတၢင်းဢဝ်ၵၢင်ႇ ပိုတ်းယိုဝ်းလႄႈ ၵူဝ်ၵူဝ်ႁႄႁႄ ဢႅၼ်ႇဢႅၼ်ႇပၢႆႈပၢႆႈ ၽႃႇၺႃးၵၼ် လူမ်ႉလူမ်ႉ လုၵ်ႉလုၵ်ႉ လႆႈလူႉ လႆႈတၢႆယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် တိုင်ၶမ်းသွင်တူဝ် ၸင်ႇဢုပ်ႇၵၼ်သေ လႆႈၸႂ်ၵၼ်ဝႃႈ ၼႂ်းၶဝ်သွင်ၸုမ်းၼၼ်ႉ ၼိုင်ႈဝၼ်းၼိုင်ႈတူဝ် တေလႆႈၵႂႃႇလိူၼ်းၶေႃးပၼ် တီႈၶဵင်ယႃႉၼိူဝ်ႉၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။

ဝၼ်းၼိုင်ႈ တိုင်မႄႈႁွမ်းလုၵ်ႈ ဢၼ်ၸမ်တေလဵင်ႉလုၵ်ႈတူဝ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်မီးၼႂ်းၸုမ်း “တိုင်သႃႇၶ”ၼၼ်ႉ သမ်ႉလႆႈၺႃး တႃႇတေၵႂႃႇၶၢမ်ႇတၢႆယဝ်ႉ။ တိုင်မႄႈတူဝ်ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ မီးၸႂ်သမ်ႇယေႃးၸၼ်ႇ တီႈၼိူဝ်လုၵ်ႈမၼ်းလႄႈ ၸင်ႇၵႂႃႇယွၼ်းၶႂၢင်း တီႈတိုင်သႃႇၶ ႁႂ်ႈဢဝ်တၢင်ႇတူဝ်ၵႂႃႇတၢင်မၼ်း၊ ႁႂ်ႈမၼ်းလႆႈလဵင်ႉလုၵ်ႈယဝ်ႉ ၸင်ႇၵွႆႈၵႂႃႇၶၢမ်ႇတၢႆၼႆယဝ်ႉ။ တိုင်သႃႇၶ ဢၼ်မီးမဵတ်ႉတႃႇ ၵရုၼႃႇလဵၵ်ႉ ၵေႇဢေႇမၢင်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁပ်ႉၶၢမ်ႇ။ တိုင်မႄႈဢွၼ်ႇတူဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇယွၼ်ႇၸႂ် ၸင်ႇတေၵႂႃႇယွၼ်း ၶႂၢင်ႉတမ်ႈတီႈ တိုင်ၶမ်းၼိၷြေႃးꩪယဝ်ႉ။ တိုင်ၶမ်းၼိၷြေႃးꩪ ဢၼ်မီးမဵတ်ႉတႃႇ ၵရုၼႃႇယႂ်ႇၼၼ်ႉ ၸင်ႇႁပ်ႉၶၢမ်ႇယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃးၼႂ်ၼိုင်ႈ တိုင်ၶမ်းၼိၷြေႃးꩪ ၸင်ႇတၢင်တူဝ် တိုင်မႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉသေ ၵႂႃႇၶၢမ်ႇတၢႆတၢင်ပၼ်ယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ပၼ်တိုင်ၶမ်းလွတ်ႈၽေးဝႆႉလႄႈ ၸဝ်ႈမိုင်ႉဢၼ် ႁဵတ်းၽၵ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁတ်းၽၼ်းတၢႆသေ ၸင်ႇၵႂႃႇလဝ်ႈလၢတ်ႈထိုင် ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယဝ်ႉ။ တူဝ်ၶုၼ် ႁေႃၶမ်းၽႅဝ်မႃးသေ ၸင်ႇမႃးထၢမ်တိုင်ၶမ်း ၼိၷြေႃးꩪယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉ တိုင်ၶမ်းၼိၷြေႃးꩪ ၸင်ႇႁေႃး တြႃးပၼ် ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းလႄႈ တိုင်တင်းသဵင်ႈလႄႈ သတ်းတင်းသဵင်ႈလႆႈလွတ်ႈၶဵၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။

တိုင်တင်းသဵင်ႈၵေႃႈ ၶိုၼ်းဢွၼ်ၵၼ်ၶဝ်ႈ ၵႂႃႇယူႇသဝ်းၼႂ်းထိူၼ်ႇယဝ်ႉ။ တိုင်မႄႈ ဢၼ်ႁွမ်းလုၵ်ႈ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸင်ႇၵိူတ်ႇမႃး တိုင်ပေႃႈဢွၼ်ႇတူဝ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ဝၼ်းၼိုင်ႈ တိုင်ဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ ဢႅၼ်ႇဢႅၼ်ႇလႅၼ်ႈလႅၼ်ႈသေ ၵႂႃႇၽႅဝ်ထိုင်တမ်ႈတီႈ တိုင်ၶမ်းသႃႇၶယူႇ။ မႄႈမၼ်းလႆႈႁၼ်ၼင်ႇၼၼ်သေ ၸင်ႇတေသင်ႇသွၼ် လုၵ်ႈမၼ်းၼင်ႇတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ-

ပႃႇꩮိ

• 12- ၼိၷြေႃꩪမေဝ သေဝေယျ၊ ၼ သႃၶမုပသံဝသေ။

• ၼိၷြေႃးꩪသမိံ မတံ သေယျေႃ၊ ယၺ်ၸေ သႃၶသမိ ꩡီဝိတံ။

ပိၼ်ႇတႆး

(လုၵ်ႈႁၵ်ႉ...) ထုၵ်ႇလီ ယူႇဢိူမ်ႈသဝ်းၸမ် တမ်ႈတီႈ တိုင်ၼိၷြေႃးꩪ ဢၼ်ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၸဝ်ႈၸဝ်ႇ မီးၽွၼ်းလီၼၼ်ႉၵူၺ်းဢိူဝ်ႈ၊ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီ ယူႇဢိူမ်ႈသဝ်းၸမ် တမ်ႈတီႈ တိုင်သႃႇၶ။ လွင်ႈဢၼ် လႆႈ တၢႆတီႈတႂ်ႈႁိမ်းတိၼ် ၶုၼ်တိုင်ၶမ်းၼိၷြေႃးꩪၼၼ်ႉ မႅတ်ႈဢိူဝ်ႈ။ လွင်ႈဢၼ်ဢႃႇယုယၢဝ်းယူႇ တမ်ႈတီႈ တိုင်သႃႇၶၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမႅတ်ႈ။

• ႁူမ်ႈꩡၢတ်ႈ ။ ။ တိုင်ၼိၷြေႃးꩪ မႃးပဵၼ် ၽြႃး။

• တိုင်သႃႇၶ မႃးပဵၼ် ၻေႇဝၻတ်ႈ။

• ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း မႃးပဵၼ် ၸဝ်ႈဢႃႇၼၼ်ႇၻႃႇ။

• တိုင်မႄႈႁွမ်းလုၵ်ႈၼၼ်ႉ မႃးပဵၼ် မႄႈၸဝ်ႈၵုမႃႇရၵသ်ႉသပ။

• တိုင်ဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ မႃးပဵၼ် ၸဝ်ႈၵုမႃႇရၵသ်ႉသပ။

• ၵၼ်သွၼ် ။ ။ (1) ပေႃးၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်လီ၊ လႆႈယၢၼ်ၶီသိူဝ်းသႃႇ။

(2)ပေႃးၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၶုၺ်ႈ၊ တုၵ်ႉယၢၵ်ႈၽုၺ်ႈၶၢၼ်ၸႂ်။ (3) ၵူႈတၢင်းဢိၵ်ႇၵူႈတီႈ၊ လူဝ်ႇမီးပီႈဢွၼ်ႁူဝ်။

• ပႃႇရမီႇ ။ ။ မဵတ်ႉတႃႇပႃႇရမီႇ။
• မင်ႇၷလႃႇ ။ ။ “ၺႃတၵႃၼၺ်ၸ သင်ၷႁေႃ”။