ႁေႃးၼႄတြႃး ထမ်ႇမၸၵ်ႉၵ

ရသေးႁႃႈၸဝ်ႈ ဢၼ်ၵျၢင်ႉၶႅင်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပေႃးလႆႈႁူႉဝႃႈ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ယေႃးၶိင်းမႃးတီႈၶဝ်ၼႆၵေႃႈ ၸဝ်ႈပုတ်ႉထၼႆႉ ပဵၼ်ၵေႃႉဝႄႈယၢၼ် သဵၼ်ႈတၢင်းတုၵ်ႉၵရၸရိယႃႇလႄႈ ၸင်ႇဢွၼ်တိူင်ႇပၢင်ႇၵၼ်ဝႃႈ ၽႂ်တေဢမ်ႇလႆႈတူင်ႉတၵ်ႉႁပ်ႉႁွင်းၼႆ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ၽႅဝ်မႃးၸမ်ၶဝ်ၵေႃႈ လႆႈႁၼ်ႁၢင်ႈၾၢင်ၸဝ်ႈၼႆႉ ပၢႆလၢၵ်ႇလၢႆးလိူဝ်ၵဝ်ႇသေ ငဝ်းလႅင်းတူဝ်ၸဝ်ႈၵေႃႈ ပေႃးမၢပ်ႈႁိူဝ်ႈဝႆႉလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်လိုမ်းၵႂၢမ်းမၼ်ႈၶဝ် ဢၼ်ဝႆႉတီႈၵၼ်ၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ႁိပ်ႈၼႅတ်ႈ ႁပ်ႉႁွင်းလူလွမ်လုမ်းလႃးယူႇယဝ်ႉ။

ၵိုင်ႉၵၢင်ႈသေ ၶဝ်ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၽြႃးသမ်ႇမႃႇသမ်ႇပုတ်ႉထယဝ်ႉ ဝႃႈၼႆသေ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ႁႂ်ႈလႆႈယွၼ်းထွမ်ႇတြႃးၸဝ်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ၸွမ်းၼင်ႇ ၶဝ်ဢွၼ်ၵၼ် ယိုၼ်ႈယွၼ်းၼွမ်းၵႂၢမ်းသေလႄႈ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၵေႃႈ ၸင်ႇႁေႃးၼႄတြႃးတႄႇသၼႃႇ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း မိူဝ်ႈၶမ်ႈလိူၼ်ပႅတ်ႇမူၼ်းၼၼ်ႉ ယူႇယဝ်ႉ။ တေႇသၼႃႇဢၼ်ၼႆႉ ပဵꧣ်တေႇသၼႃႇ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ႁူဝ်တီးမၼ်းလႄႈ မၢၵ်ႇလေႃႉၸၵ်ႉၵျႃႇ ဢၼ်ပဵꧣ်ထမ်ႇမၼၼ်ႉ တႄႇပၼ်ႇသေ ပၼ်ႇတေႃႇပေႃးၽႅဝ် ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢဝ်ပရိၼိပ်ႉပၢၼ်ႇယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ တေႇသၼႃႇၸဝ်ႈၼႆႉ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ ထမ်ႇမၸၵ်ႉၵျႃႇတြႃးမျၢတ်ႈၼႆသေ ပဵၼ်ဢၼ်လိုဝ်းလင်ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈႁႄႃးၼႄတြႃးထမ်ႇမၸၵ်ႉၵျႃႇၼၼ်ႉ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၸင်ႇဝႃႈ ဢၼ်သၢၼ်ၶတ်းတြႃးထမ်ႇမၸဝ်ႈ ဢၼ်သၢၼ်ၶတ်းလွင်ႈဢွၵ်ႇမူၼ်ႉပူၼ်ႉလွတ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ဝႆႉပႅၼ်ပႄႈသွင်ဢၼ်ယူႇ။ ယၢမ်းလဵဝ် တႃႇတေဢွၵ်ႇလွတ်ႈလႆႈ ၼႆသေ ၵူၼ်းၸိူဝ်းၵျၢင်ႉၵမ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ပႅၼ်ပႄႈဢၼ်ၼိုင်ႈ။ ထႅင်ႈပႅၼ်ပႄႈဢၼ်ၼိုင်ႈၸမ်ႉ လွင်ႈၸၢမ်ႇပူၺ်ႈ ဢႃႇရုမ်ႇၵႃႇမၵုၼ်ႇ ဢၼ်လီမိုတ်ႈမၵ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မၢၼ်ႇမႅၼ်ႈသေ မီးၽွၼ်းလီလႄႈ ၸင်ႇထုၵ်ႇၶတ်းၸႂ် ၼႆ ဢၼ်ၼိုင်ႈ။ သြႃႇလူင်သီႇၵေႃႉ ၸိူဝ်းယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ ၵၢၼ်သုၸရိူၵ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵၢၼ်လီၵုသူဝ်ႇ၊ ယွၼ်းမၼ်းသေ ဢမ်ႇလႆႈၸၢမ်ႇလွင်ႈၽွၼ်းလီသင်၊ သမ်ႉထႅင်ႈ တုၸရိူၵ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵၢၼ်ဢမ်ႇလီဢၵုသူဝ်ႇ၊ ယွၼ်ႉမၼ်းသေ ဢမ်ႇလႆႈၶၢမ်ႇလွင်ႈၽွၼ်းၸႃႉသင် - ယုမ်ႇယမ်ၼင်ႇၼႆ၊ သြႃႇလူင်တိတ်ႉထိၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵႃႇမေႇသု မိတ်ႉသႃႇၸႃႇရၼႆႉ ဢမ်ႇဝႃႈမၼ်းၽိတ်းၼႆသေဢမ်ႇၵႃး ပုၼ်ႈတႃႇတေလႆႈမီး ၵူၼ်းၸွမ်းလင်ၼမ်ၼမ်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ် ႁေႃးလၢတ်ႈတၢင်းယုမ်ႇယမ်ၽိတ်းၽူၼ်ၼၼ်ႉယူႇသၵ်းသၵ်းယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ မိူင်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းပၼ်ႁႅင်းတႃႇပူၼ်ႉပႅၼ် ၵႃႇမၵုၼ်ႇဢႃႇရုမ်ႇၶဝ် ၸင်ႇဢမ်ႇမီးဢၼ်ႁႄႉဢၼ်ႁၢမ်ႈသေ ၼမ်တႄႉၼမ်ဝႃႈယူႇယဝ်ႉ။ ပႅၼ်ပႄႈထီႉၼိုင်ႈၼႆႉ ပဵꧣ်ပုၼ်ႈတႃႇ ၽူႈၵေႃႉဢၼ်တႅမ်ႇယေႃႈ ဢၼ်ဢမ်ႇမီးတၢင်းယဵၼ်ႇငႄႈ ဢၼ်ပိူင်ႈဝွင်ႇသဵၼ်ႈတၢင်းထမ်ႇမသေ မီးၽေးၶဵၼ်ၼမ်တႄႉတႄႉ။ ပႅၼ်ပႄႈသွင်ၸမ်ႉ ပဵၼ်ပႅၼ်ပႄႈဢတ်ႉထၵိလေႇမထႃႇၼုယေႃးၵ ဢၼ်ၶိုၼ်းၶႃတူဝ်ၶႃၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇသေ ၸၢင်ႈႁဵၻ်းႁႂ်ႈၸဵပ်းသႅပ်ႇလႄႈ ပဵၼ်တြႃးဢၼ်ၽူႈထၢၼ်ႈတႅမ်ႇၶဝ် ၵျၢင်ႉၵမ်ယူႇယဝ်ႉ။

တထႃႇၵတၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ၸင်ႇႁႃႁၼ်ထူၵ်းၼႄ သဵၼ်ႈတၢင်းပၢၼ်ၵၢင် မꩡ်ၸိမႃပꩦိမၻႃ ဢၼ်သၢၼ်ၶတ်းတြႃးပႅၼ်ပႄႈၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ပေႃးပႆၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းပၢၼ်ၵၢင်ၸင်ႇ ၺႃႇၼၸၵ်ႉၶုလႄႈ ပၺ်ႇၺႃႇၸၵ်ႉၶု တေပိုတ်ႇၽုၺ်ႇမႃးသေ ဢဝိတ်ႉၸႃႇၸင်ႇတေႁၢႆလႃယူႇယဝ်ႉ။

သၢႆလႅင်းလွင်ႈပူၼ်ႉလွတ်ႈၵေႃႈ ၸင်ႇတေႁိူဝ်ႈပိူင်းမႃးယဝ်ႉ၊ ၵိလေႇသႃႇဢၼ်လႅၵ်ႈလၢႆႈယူႇတင်းသဵင်ႈ ၸင်ႇတေမွတ်ႇယဵၼ်ၵႂႃႇသေ တေလႆႈဢၽိတ်ႇၺၢၼ်ႇလႄႈ သမ်ၽေႃးထိၺၢၼ်ႇယူႇယဝ်ႉ။ သဵၼ်ႈတၢင်းမတ်ႉၸိမ ဢၼ်ႁႃႁၼ်ထူၵ်းၼႄမႃးၼႆႉ ပဵꧣ်မၢၵ်ႇၵၢင်ႇပႅတ်ႇပိူင် ဢၼ်မီးသိၵ်ႈၶႃႇ သၢမ်ပိူင်၊ ဢၼ်ပဵꧣ်သီႇလ၊ သမႃႇထိ လႄႈ ပၺ်ႇၺႃႇၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ မၢၵ်ႇၵၢင်ႇပႅတ်ႇပိူင်ၸမ် -
ပုၼ်ႈတႃႇပၺ်ႇၺႃႇ = သမ်မႃၻိꩨ်ꩧိ၊ သမ်မႃႇသင်ၵပ်
ပုၼ်ႈတႃႇသီႇလ = သမ်မႃဝႃၸႃ၊ သမ်မႃၵမ်မၼ်တ၊ သမ်မႃဢႃꩡီဝ
ပုၼ်ႈတႃႇသမႃႇထိ = သမ်မႃဝႃယမ၊ သမ်မႃသတိ၊ သမ်မႃသမႃတိ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

ၽူႈဢၼ်ၽိုၵ်းၵမ်မၢၵ်ႈၵၢင်ႇပႅတ်ႇပိူင်ၼႆႉ လႆႈပဵၼ်ဢရိယႃႇၽူႈၵူၼ်းလီသေ ဢွၵ်ႇမူၼ်ႉပူၼ်ႉလွတ်ႈၽဝသမ်ႇသရႃႇ ဢၼ်ပၼ်ႇယူႇဝိုၼ်းဝိုၼ်း ဢၼ်ၵိူတ်ႇ ဢၼ်တၢႆ ၼၼ်ႉယူႇလုမ်းလုမ်းယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈၶမ်ႈလိူၼ်ပႅတ်ႇမူၼ်းၼၼ်ႉ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်သြႃႇၶူးဝႃး ၵူၼ်းလုမ်ႈၾႃႉတင်းလူင်ၼႆႉ ဢဝ်မၢၵ်ႇလေႃႉလူင် ထမ်ႇမၸၵ်ႉၵတြႃးၼၼ်ႉ တႄႇပၼ်ႇမႃးယူႇယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉမႃးသေ ဝၼ်းလိူၼ်ပႅတ်ႇမူၼ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇမၵ်းမၼ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ဝၼ်း "ၷႃရုပုꧣ်ꧣမ" (Gurupurmina) "ဝၼ်းလိူၼ်မူၼ်းသြႃႇၶူးဝႃး" ၼႆယူႇယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်ဢိင်

ၼႃႈလိၵ်ႈ ႓႒၊ ပပ်ႉ - ႁၢင်ႈပိုၼ်းပုတ်ႉထၸဝ်ႈ| တႅမ်ႈ - သြႃႇလူင်ဢူးၵူဝ်ႇဢိင်ႇၵႃႇ (ၽူႈၼႄတြႃးဝိပသ်သၼႃႇလုမ်ႈၾႃႉ)