ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း

ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း(Ho Chi Minh)
ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ	ငုၼ်းသိၼ်ႇၵုင်း
ၵိူတ်ႇ	(1890-05-19)19 မေႇ၊ 1890 ဝၢၼ်ႈႁူင်တူ (Hong Tru)
သဵင်ႈၵၢမ်ႇ	2 သႅပ်ႇ​ထႅမ်ႇပႃႇ၊ 1969(1969-09-02) (ဢႃႇယု 79) ဝဵင်းလူင်ႁၼွႆႇ, မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း
ၵူၼ်းမိူင်း	ဝႅတ်ႉၼၢမ်း
ၶိူဝ်းၵူၼ်း	ဝႅတ်ႉၼၢမ်း
ၼႃႈၵၢၼ်	ၸွမ်ၽွင်းလူင် မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း
လၢႆးမိုဝ်း

ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း (Ho Chi Minh 1890-1969)

“ၽၢႆႇသူတၢႆၼိုင်ႈၵေႃႉ၊ ၽၢႆႇႁဝ်း တၢႆသၢဝ်းၵေႃႉၵေႃႈ ႁဝ်းတေတိုၵ်းဢဝ် လွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈႁဝ်းသေ တင်ႈမိူင်းၵွၼ်း ၶေႃႁႂ်ႈလႆႈ” ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၵႆႉလၢတ်ႈ မိူဝ်ႈတိုၵ်းဢဝ်ၶိုၼ်း မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း တႂ်ႈပႅင်ႇသဵတ်ႈလႄႈ ဢမေႇရိၵၼ်ႇ။
ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ပဵၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်လီ၊ ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ဢၼ်လုၵ်ႈၼွင်ႉ ယွမ်းတၢႆတၢင်သေ လိုဝ်းလင်ၵိုၵ်း ပိုၼ်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းဝႆႉ တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဢွၼ်ႁူဝ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်း

• ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ပဵၼ်ၽူႈၼၢမ်း ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉဝႅတ်ႉၼၢမ်း။ ပဵၼ်ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းၻီႇမူဝ်ၶရႅတ်ႉဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၵေႃႉဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ၼႂ်းပီ (1945-1969) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
• ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ပဵၼ်သဝ်လၵ်း၊ ပဵၼ်ၽူႈၼၢမ်းလူင် ဢၼ်ဢွၼ်ၵူၼ်း မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၽိုၼ်ႉတိုၵ်းပႅင်ႇသဵတ်ႈ ဝၢႆးသိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉပွၵ်ႈသွင်။
• ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ပဵၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈလႄႈ ၽူႈၼၢမ်းၼႂ်းထိၼိုင်ႈ ၼႂ်းပႃႇတီႇ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ဝႅတ်ႉၼၢမ်း (Workers’ Party of Vietnam) မႃး။
• (1945-1955) ပဵၼ်ၸွမ်ၽွင်းလူင်(Prime Minister) ဝႅတ်ႉၼၢမ်း။
• ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်းဢွၼ်ႁူဝ်တႄႇတင်ႈ

1. ၸုမ်းသိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုတ်ႉ ဝႅတ်ႉမိၼ်း(VietMinh) မိူဝ်ႈ19 May 1941။
2. မိူင်းၸွမ်ၸိုင်ႈဝႅတ်ႉၼၢမ်း မိူဝ်ႈပီ 1945 (Republic of Vietnam) ။
3. တပ်ႉသိုၵ်းၵူၼ်းမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း (People’s Army of Vietnam= PA VN) မိူဝ်ႈ 22 .12.1944 ။
4. သိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉပွတ်းၸၢၼ်း ဢၼ်ဝႃႈ ဝႅတ်ႉၵွင်း (Viet Cong)။

ၸႃႇတိ လႄႈ ဢူႈမႄႈပီႈၼွင်ႉ

ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈ 19.5.1890 တီႈဝၢၼ်ႈႁူင်တူ(Hong Tru) ဢၼ် ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈမႄႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ ၵႂႃႇယႂ်ႇတီႈ ဝၢၼ်ႈဢူႈ ဝၢၼ်ႈလၢင်းသၼ်(LangSan)၊ ၵိမ်းလဵၼ်း (Kim Lien)၊ ၸႄႈတွၼ်ႈငႄဢႅၼ်း (Nghe An)၊ ၼႂ်းၽၢၵ်ႇဢႅၼ်ၼမ် (Annam) ဢၼ်ယၢမ်းလဵဝ် ပဵၼ်ဝႅတ်ႉၼၢမ်း တွၼ်ႈၵၢင်။ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၼၼ်ႉ ဝႅတ်ႉၼၢမ်းၸႅၵ်ႇပဵၼ်ဝႆႉ ၽၢၵ်ႇတူင်ႇၵိၼ်း လႄႈ ၽၢၵ်ႇဢႅၼ်ၼမ်ၼႆယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈၶႄႇဢုပ်ႉပိူင်ႇ ဝႅတ်ႉၼၢမ်းၶၢဝ်းတၢင်း ၼိုင်ႈႁဵင်ပီၼၼ်ႉ ၸႄႈတွၼ်ႈငႄဢႅၼ်း ပဵၼ်တီႈ ၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၶွၼ်ႈၵၼ်။ ပၢၼ်ပႅင်ႇသဵတ်ႈၵေႃႈ ၸႄႈတွၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်တီႈတႄႇ ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမႃးထႅင်ႈ ယူႇယဝ်ႉ။
ဢူႈႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ပဵၼ် “ငုၼ်းၸိၼ်းႁၢႆ” (Ng -uyen Sinh Huy)။ မႄႈပဵၼ် ႁူၺ်းထီးလူင် (Hoang Thi Loan)။ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း မီးပီႈၼၢင်း ၵေႃႉၼိုင်ႈ။ ပီႈဢၢႆႈၵေႃႉၼိုင်ႈ။ ပဵၼ်ၼွင်ႉပၢႆ ၼႂ်းသၢမ်ပီႈၼွင်ႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပီႈၼၢင်း ပဵၼ်ငုၼ်းႀီးႀၢၼ်း (Nguyen Thi Thanh) ႁဵတ်းၵၢၼ် ၽူႈမၢႆ(clerk) ၼႂ်းတပ်ႉ ပႅင်ႇသဵတ်ႈ။ ပီႈဢၢႆႈပဵၼ် ငုၼ်းၸိၼ်းၶႅမ် (Nguyen Sinh Khiem)။ ပဵၼ်မေႃယႃ ၸႂ်ႉ တူၼ်ႈမွၵ်ႇမၢၵ်ႇ ၼႂ်းထိူၼ်ႇ ၼင်ႇထုင်းၵွၼ်ႇ မီးမႃး။ မိူဝ်ႈဢႃႇယူႉ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း (10)ၶူပ်ႇ မႄႈတၢႆ လႄႈ လႆႈယႂ်ႇမႃး တႂ်ႈဢူႈ ၵုမ်းထိင်းလဵင်ႉလူ။ ဢူႈပဵၼ် ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် ၸၼ်ႉတႅမ်ႇၼႂ်း ၵၢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈပႅင်ႇသဵတ်ႈ။ ၵႆႉထတ်းသၢင်ၶိုၼ်း ပိူင်ဢုပ်ႉပိူင်ႇ ပႅင်ႇသဵတ်ႇ။ မိူဝ်ႈ ၸၼ်ႉၽၢႆႇၼိူဝ် ဢမ်ႇတွပ်ႇသင်ၶိုၼ်းၼၼ်ႉ တေၼႄၵၢင်ၸႂ်သေ ဢွၵ်ႇပၢင်ၵႂႃႇ။ ယွၼ်ႉၼၼ်ႉ ပႅင်ႇသဵတ်ႈၵႆႉၵႆႉ ထူၵ်းမၼ်းဢွၵ်ႇၵၢၼ်။

ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း 1921

ၸိုဝ်ႈႁူဝ်ႇၶျႅီႇမိၼ်း

ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ပဵၼ် ငုၼ်းသိၼ်ႇၵုင်း (Nguyễn Sinh Cung)။ ၸွမ်းၼင်ႇ ၾိင်ႈၶဝ်မီးဝႃႈ ဢႃႇယုသိပ်းၶူပ်ႇ တေလႆႈသႂ်ႇၸိုဝ်ႈမႂ်ႇ ၼႆလႄႈ ပဵၼ်မႃး ငုၼ်းတတ်ႉꨢႀၢၼ်း( Nguyen Tat Thanh )ၼႆထႅင်ႈ။ ၸိုဝ်ႈဢၼ်လိုဝ်း လင်သေပိူၼ်ႈ ပဵၼ်ငုၼ်းဢၢႆၵုတ်ႇ ပွင်ႇဝႃႈ ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ။ လုၵ်ႈၸုမ်းမၼ်းတႄႉ ႁွင်ႉမၼ်းဝႃႈ ပၢပ်ႁူဝ် ၼႆယဝ်ႉ။ 1941 ၽႅဝ်ၶိုၼ်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းသေ ဢွၼ်ႁူဝ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼၼ်ႉၸင်ႇ ၸႂ်ႉတိုဝ်းၸိုဝ်ႈႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဢၼ်ပွင်ႇဝႃႈ ၽူႈပိူင်းလႅင်း ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
လိူဝ်သေႁွင်ႉ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၸိုဝ်ႈဢၼ်ၵူၼ်းႁူႉၸၵ်းၼမ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ႇ ငုၼ်းတတ်ႉႀၢၼ်း (Nguyen Tat Thanh)၊ ငုၼ်းဢၢႆႈၵုတ်ႉ (Nguyen Ai Quoc)၊ ၸဝ်ႈႁူဝ်(Chua Ho)၊ ၿၢၵ်ႉႁူဝ်(Bac Ho) ဢမ်ႇၼၼ် ၿၢၵ်ႉ(Bac) ၼႆယဝ်ႉ။ (ၿၢၵ်ႉ ၼၼ်ႉ ပွင်ႇဝႃႈ လုင်း၊ ပဵၼ်ပီႈဢၢႆႈ ဢူႈမႄႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင် ဢၼ်ၼပ်ႉထိုဝ်ၼႆယဝ်ႉ)။
ပဵၼ်ၵူၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ၊ ပဵၼ်ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်လပ်ႉ။ ၵႆႉၵႆႉလၢႆႈၸိူဝ်ႈလႄႈ ၸိုဝ်ႈမၼ်းမီးမွၵ်ႈ (50-75) ၼႆယဝ်ႉ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ ၸိုဝ်ႈမၼ်း မီးမွၵ်ႈ (200)ၼႆယဝ်ႉ။ ပိုၼ်းသုၼ်ႇတူဝ်ၵေႃႈ တႅမ်ႈၼိုင်ႈတီႈၼိုင်ႈမဵဝ်း။ ဢၼ်လႆႈယွမ်းႁပ်ႉၼၼ်ႉ ယင်းမီးယူႇ(4)ပိူင်။ ပီၵိူတ်ႇၵေႃႈ လၢတ်ႈဝႃႈ 1890, 1891, 1892, 1893, 1894, 1895 ၼိုင်ႈတီႈ ၼိုင်ႈမဵဝ်းယဝ်ႉ။ ၼႂ်းပိုၼ်း သုၼ်ႇတူဝ် ဢၼ်မၵ်းမၼ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉတႄႉ ပီၵိူတ်ႇမၼ်း ပဵၼ် 1890 ။

ၼႃႈႁိူၼ်း

18 .10.1926 မႅၼ်ႈမိူဝ်ႈ ထင်ယူႇၼႂ်းမိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉ တႄႇၼႃႈႁိူၼ်းၵိုၵ်း ၸၢင်းသူၺ်မိင်း (Zeng Xueming)၊ ပဵၼ်ၶႄႇၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ။ ယူႇ ၸႄႈတွၼ်ႈၵႂၢင်းၸူဝ်း(Guang Zhou)၊ ႁဵတ်းၵၢၼ်မႄႈၵဵပ်း (midwife)။ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း လူဝ်ႇၶူးသွၼ် ၽႃႇသႃႇၶႄႇ၊ လူဝ်ႇၵူၼ်းလုမ်းလႃး ၼႃႈႁိူၼ်းလႄႈ ဢဝ်မေးၼႆယဝ်ႉ။ ယူႇႁူမ်ႈၵၼ်တေႃႇ ထိုင် April 1927 ။ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း လႆႈပၢႆႈဢွၵ်ႇမိူင်းၶႄႇလႄႈ ၽၢတ်ႇယၢၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇ။ မိူဝ်ႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉယူႇ တီႈဝႅတ်ႉၼၢမ်းၼၼ်ႉ ၶတ်းၸႂ်ၵပ်းသိုပ်ႇ လၢႆပွၵ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈႁူပ်ႉၵၼ်ၶိုၼ်း ၼႆယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇပႅတ်ႈၵၼ်သေတႃႉ ဢမ်ႇၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ ၼႂ်းပိုၼ်း ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဝႅတ်ႉၼၢမ်း မၵ်းမၼ်ႈသႂ်ႇဝႆႉ တီႈသၢႆမၢႆ မေးၼၢင်းမၼ်းၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇဝႃႈ ဢမ်ႇမီးမေး၊ ဢမ်ႇမီးၼႃႈႁိူၼ်းၼႆယဝ်ႉ။

ၼမ်ႉၸႂ်ႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ

မိူဝ်ႈပၢၼ်ၼၼ်ႉ ဝႅတ်ႉၼၢမ်း ပဵၼ်ပွတ်းဢွၼ်ႇတွၼ်ႈၼိုင်ႈ ၼႂ်းပႅင်ႇသဵတ်ႈသေ ပဵၼ်တႂ်ႈဢိၼ်ႇတူဝ်ႇၼီးသျုး ႁူမ်ႈတုမ်(Indochinese Union) ဢမ်ႇၼၼ် ဢိၼ်ႇတူဝ်ႇၼီးသျုးပႅင်ႇသဵတ်ႈ( French Indochina) ဢၼ်မီးဝႆႉ တႂ်ႈႁေႃသႅင်ပႅင်ႇသဵတ်ႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
တင်ႈတႄႇလဵၵ်ႉတေႃႇယႂ်ႇ လႆႈႁူပ်ႉႁၼ် လွင်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈပႅင်ႇသဵတ်ႈ ပႄႉၵိၼ် ၵူၼ်းမိူင်းမႃးလႄႈ လွင်ႈၶႂ်ႈႁႂ်ႈဝႅတ်ႉၼၢမ်း လွတ်ႈလႅဝ်း တႂ်ႈပႅင်ႇသဵတ်ႈၼၼ်ႉ တိုၼ်းတိတ်းၸႂ်မႃး ၸဵမ်လဵၵ်ႉယဝ်ႉ။
ၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈၶဝ်ႈၸွႆႈၵၢၼ် ၼႂ်းၽူႈမီးပိင်ႇၺႃႇ ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝႅတ်ႉၼၢမ်းၶဝ် သၢၼ်ၶတ်းပႅင်ႇသဵတ်ႈၼၼ်ႉလႄႈ မီးၸႂ်ႁၵ်ႉၸၢတ်ႈမႃး ၸဵမ်လဵၵ်ႉယဝ်ႉ။

ပၢႆးပိင်ႇၺႃႇ

ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဢႃႇယု(7)ၶူပ်ႇ တႄႇႁဵၼ်းသွၼ်ပိင်ႇၺႃႇ။ ဢႃႇယု(16)တႄႇ လဵပ်ႈႁဵၼ်း လိၵ်ႈပႅင်ႇသဵတ်ႈ။ မိူဝ်ႈၵေႃႉလဵၵ်ႉ ဢူႈဢွၵ်ႇၵၢၼ်ယဝ်ႉ သွၼ်ပၼ် လိၵ်ႈၶႄႇလႄႈ ၶေႃႈသင်ႇသွၼ်ၵွၼ်ၾိဝ်းသျတ်ႉ(Confucius၊)။ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈႁဵတ်း ၵၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈလႆႈလႄႈ ဢူႈၸင်ႇ ၶတ်းၸႂ်သွၼ်ပၼ် ၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပဵၼ်မၢဝ်ႇႁၢႆးမႃး ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၶိုၼ်ႈႁဵၼ်း တီႈႁူင်းႁဵၼ်းပႅင်ႇသဵတ်ႈ တီႈ ႁူၺ် (Hue)။ ၵၢၼ်ဝႅတ်ႉၼၢမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ပႅင်ႇသဵတ်ႈ တႄႇမႃးမိူဝ်ႈ 1908။
မႅၼ်ႈမိူဝ်ႈႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉၸွမ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ တီႈႁူၺ်(Hue) ဢၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၽၢင်ႇႁၢင်ႈ ႁိုဝ်ဝႃႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၸိူၵ်ႈၸၼ် ၿၢဝ်ႇၻၢႆး (Bao Dai) လႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ပႅင်ႇသဵတ်ႈပိုတ်ႇဝႆႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၶႅပ်းလိၵ်ႈမၢႆတွင်း ဢွင်ႈတီႈ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ယူႇၵႂႃႇ 1921-1923 တီႈဝဵင်းပႄးရိတ်ႉၸ်၊ မိူင်းပႅင်ႇသဵတ်ႈImpasse Compoint

1908 လွင်ႈယူႇသဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈ ၶၢၼ်ၵိၼ်းၼႅၼ်ႇလႄႈ ၵူၼ်းၽၢၼ် မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ၼႄၵၢင်ၸႂ်(ဆန္ဒပြ) သၢၼ်ၶတ်း တေႃႇၶုၼ်ပႅင်ႇသဵတ်ႈ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ႁၼ်ဝႃႈ ၵူၼ်းၼင်ႇၵၼ် ဢဝ်ၵၼ် ႁဵတ်းၶီႈၶႃႈတေႃႇၵၼ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇထုၵ်ႇမႅၼ်ႈၼႆသေ ထတ်းသၢင်ၶိုၼ်း ၼိူဝ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၽၢင်ႇႁၢင်ႈၼၼ်ႉလႄႈ ၶုၼ်ပႅင်ႇသဵတ်ႈ ဢၼ်မႃးဢုပ်ႉ မိူင်းၶဝ်ဝႆႉယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း လႆႈၶၢမ်ႇထူၵ်းဢွၵ်ႇ ႁူင်းႁဵၼ်း။ 1909 ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၶၢႆႉၵႂႃႇဝႅတ်ႉၼၢမ်းပွတ်းၸၢၼ်း။ ၵႂႃႇႁဵတ်း ၶူးသွၼ်ႁူင်းႁဵၼ်း ၶၢဝ်းတၢင်း (6) လိူၼ်။<be> ဢူႈ လႆႈၶၢမ်ႇထူၵ်းဢွၵ်ႇ ၵၢၼ်ပႅတ်ႈလႄႈ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း လႆႈႁဵတ်းၶူးသွၼ်သေ ႁုလဵင်ႉၸွႆႈၼႃႈႁိူၼ်း။ ဢမ်ႇႁိုင်ဢွၵ်ႇၵၢၼ်ၶူးၼၼ်ႉယဝ်ႉ ၵႂႃႇႁဵၼ်း ၽၢႆႇမႄးၸၢၵ်ႈ။ ပီ 1911 တၢင်ႇသၢႆမၢႆၶဝ်ႈႁဵၼ်း တီႈႁူင်းႁဵၼ်း ၵၢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇ ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈပႅင်ႇသဵတ်ႈ ပိုတ်ႇဝႆႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉမီးပိုၼ်း လႆႈၶၢမ်ႇထူၵ်းဢွၵ်ႇ ႁူင်းႁဵၼ်းသေမဝ်ႇၵႃး မီးပိုၼ်း ဢၼ်ၵေႃႉပဵၼ်ဢူႈၵေႃႈ သၢၼ်ၶတ်းၶုၼ်ပႅင်ႇသဵတ်ႈသေ လႆႈၶၢမ်ႇထူၵ်းဢွၵ်ႇၵၢၼ်ဝႆႉလႄႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁပ်ႉမၼ်း ၶိုၼ်ႈႁဵၼ်း။
လႆႈႁူပ်ႉႁၼ် ၵူၼ်းမိူင်းလႆႈၶၢမ်ႇတဵၵ်းတဵင်၊ တူဝ်ၵဝ်ႇၵေႃႈ လႆႈႁူပ်ႉ၊ လႆႈၸဵပ်းမႃးၼၼ်ႉသေ လွင်ႈၶႂ်ႈႁႂ်ႈဝႅတ်ႉၼၢမ်း လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ လႄႈ လွင်ႈၶႂ်ႈႁႃသဵၼ်ႈတၢင်း တႃႇတေပႄႉၽူႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉ တိတ်းၸပ်းဝႆႉ ၼႂ်းၸႂ်ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်းမႃး ယူႇယဝ်ႉ။

ဢွၵ်ႇလဵပ်ႈႁဵၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း

ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇႁဵၼ်းလႆႈ ၼႂ်းမိူင်းယဝ်ႉ။ ၼင်ႇႁိုဝ် တေပူၼ်ႉ လွတ်ႈၸၢတ်ႈပၢၼ်ၶီႈၶႃႈ ၽူႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်းသေ လႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈမီးပိင်ႇၺႃႇ၊ တေလႆႈမီး တင်းႁူႉႁၼ်ၵၢၼ်မိူင်း ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ ဝူၼ်ႉႁၼ် ၼင်ႇၼၼ်လႄႈ ၶႂ်ႈဢွၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်ႈ ၵႂႃႇႁႃလဵပ်ႈႁဵၼ်း ယူႇယဝ်ႉ။
တႃႇတေၵႂႃႇလႆႈၼွၵ်ႈမိူင်းလႄႈ ၸင်ႇလူင်းၵႂႃႇၸူး ဝဵင်းလူင်ဝႅတ်ႉၼၢမ်းတႂ်ႈ ဢၼ်မီးတႃႈႁိူဝ်းသၢင်းၽေႃး ဝဵင်းသၢႆးၵွၼ်ႇ(Saigon) ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ သႂ်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၿၢၵ်ႉႁူဝ်(Bac Ho)ၼႆသေ ၶဝ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ် ၽူႈၸွႆႈ ၸဝ်ႈမိုဝ်ႉ ၼိူဝ်ႁိူဝ်းသၢင်းၽေႃးပႅင်ႇသဵတ်ႈ လမ်းၼိုင်ႈသေ ဢွၵ်ႇမိူင်ႈၵႂႃႇ မိူဝ်ႈ 5.6.1911 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁိူဝ်းၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတႃႈႁိူဝ်းသၢႆးၵွၼ်ႇ ထိုင်ၵႂုႇ တႃႈႁိူဝ်းဝဵင်းမႃႇသေး(လ်)(Marseille) မိူင်းပႅင်ႇသဵတ်ႈ မိူဝ်ႈ 5.7.1911။
မိူဝ်ႈတိုၵ်ႉမီးယူႇ ၼိူဝ်ႁိူဝ်း ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းၼၼ်ႉ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်းဢမ်ႇယူႇလၢႆ။ လိူဝ်သေ ၵၢၼ်ဢၼ်လႆႈႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်းၵူၺ်းမဝ်ႇၵႃး လဵပ်ႈႁဵၼ်းပႃးထႅင်ႈ လၢႆးႁဵတ်းၶဝ်ႈမုၼ်း၊ လၢႆးႁဵတ်း ၽၵ်းပႅင်ႇသဵတ်ႈ၊ ၽၵ်းမိူင်းဝၼ်းတူၵ်း။ လဵပ်ႈႁဵၼ်းထႅင်ႈ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈပႅင်ႇသဵတ်ႈ။ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၼိူဝ်သၢင်းၽေႃး လုၵ်ႉဝႅတ်ႉၼၢမ်း ထိုင်ပႅင်ႇသဵတ်ႈ ၶၢဝ်းတၢင်းပႅတ်ႇႁဵင် (8,000)လၵ်း ႁိုင်ၼိုင်ႈလိူၼ် လႆႈၵႃႈၸၢင်ႈႁႅင်းမၼ်း ငိုၼ်း ပႅင်ႇသဵတ်ႈ ၼိုင်ႈၶၼ်(10) ၼႆယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈယူႇတီႈဝဵင်းမႃႇသေး(လ်)(Marseille)၊ မိူင်းပႅင်ႇသဵတ်ႈ ၶဝ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ် ၵူၼ်းၸႂ်ႉၼႂ်းႁိူၼ်း ၽူႈမီးၸၼ်ႉပႅင်ႇသဵတ်ႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈ။ လိၵ်ႈလႄႈ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ပႅင်ႇသဵတ်ႈ ဢၼ်တေႃႉတႄႉမေႃဝႆႉၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းသိုပ်ႇႁဵၼ်းထႅင်ႈ တီႈၵူၼ်းၸႂ်ႉ ၼင်ႇၵၼ်ၼၼ်ႉသေ ၶတ်းၸႂ်ႁႂ်ႈလႅၼ်ႇမႃးထႅင်ႈ။
1912 ဢွၵ်ႇၵၢၼ် ပဵၼ်ၵူၼ်းၸႂ်ႉယဝ်ႉ ႁဵတ်း ၵူၼ်းသႂ်ႇၾႆး ႁိူဝ်းသၢင်းၽေႃး ၵႂႃႇၸွမ်းသၢင်းၽေႃးတၢင်ႇၵုၼ်ႇ ပႅင်ႇသဵတ်ႈ ထိုင်ဢႃႇၾရိၵလႄႈ ဢမေႇရိၵၼ်ႇ တွၼ်ႈႁွင်ႇ။
1912 -1913 ယူႇမိူင်းဢမေႇရိၵၼ်ႇသေ ၵႂႃႇမႃးၸွမ်း ဝဵင်းၼိဝ်းယွၵ်ႉ(ၶ်) လႄႈ ပေႃႇၸတုၼ်ႇ(Boston)သေ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵူၼ်းႁဵတ်းၶဝ်ႈမုၼ်း ၸွမ်း ႁူင်းလႅမ်းယႂ်ႇလူင် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ယူႇယဝ်ႉ။
1913 ထိုင်ၶိုၼ်း ပႅင်ႇသဵတ်ႈယဝ်ႉ ၶိုၼ်းသိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၵႂႃႇ ဢင်းၵိတ်ႉ။ တီႈဢင်းၵိတ်ႉၼၼ်ႉ မၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ၵူၼ်းပတ်းယူး၊ ၵူၼ်းသႂ်ႇမေႃႈၾႆး တူမ်ႈၼမ်ႉဢုၼ်ႇလူင်(boiler)။ ႁဵတ်းၵူၼ်းႁပ်ႉၶႅၵ်ႇ တီႈႁူင်းလႅမ်းလူင် ၵႃႇ(လ်)တၼ်ႇ(Carlton Hotel)။ လိုၼ်းၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉႁူဝ်မိုဝ်ႉႁူင်းလႅမ်း ဢေႃးၵတ်ႉ(ၸ်)ဢႅတ်ႉ(ၸ်)ၵေႃႇၾီးယႃး(Auguste Escoffier)ၸွႆႈလႄႈ လႆႈၵႂႃႇႁဵတ်း ၶဝ်ႈမုၼ်း ၼႂ်းႁူင်းလႅမ်းၼၼ်ႉသေ ၶတ်းၸႂ်လဵပ်ႈႁဵၼ်း ႁႃပိင်ႇၺႃႇတင်းႁူႉတင်းမေႃလႄႈ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ဢင်းၵိတ်ႉထႅင်ႈယဝ်ႉ။
1917 လုၵ်ႉဢင်းၵိတ်ႉ မိူဝ်းၶိုၼ်း ဝဵင်းပႄးရိတ်ႉ(ၸ်)၊ မိူင်းပႅင်ႇသဵတ်ႈ။ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၽႅဝ်တီႈလႂ်ၵေႃႈ လဵပ်ႈႁဵၼ်းတင်းႁူႉႁၼ်လႄႈ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉလႄႈ မေႃၵႂၢမ်း ပႅင်ႇသဵတ်ႈ၊ ရႃးသျုး၊ ဢင်းၵိတ်ႉ၊ ၶႄႇ၊ ၵျုႇမၼီႇ၊ ထႆး၊ လၢဝ်း ၼႆယဝ်ႉ။

ႁိူၼ်းႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း တီႈႁၼွႆး Ho Chi Minh House 1463237026 5317a7aaed

တႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း

1918 သိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ယဝ်ႉၵႂႃႇ။ 1919 (32) မိူင်းႁူမ်ႈၵၼ် ႁဵတ်း ပၢင်ၵုမ် တႃႇၵိုတ်းသိုၵ်း ႁႃငမ်းယဵၼ်တီႈ ဝႃႇၸၢႆး(လ်) (Versaille)။
မိူင်းယႂ်ႇမိူင်းလူင်ၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်လၢတ်ႈ လွင်ႈသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်၊ သုၼ်ႇတႅပ်းတတ်းႁင်းၶေႃ လႄႈ ဢၢႆႈၵုတ်ႉ တႅမ်ႈလိၵ်ႈတၢင်ႇ ၼႂ်းပၢင်ၵုမ်။ ၼႂ်းလိၵ်ႈၼၼ်ႉ တႅမ်ႈလွင်ႈပႅင်ႇသဵတ်ႈ ၶီႈၼၢပ်ႇတဵၵ်းတဵင် ၵူၼ်းမိူင်း ဝႅတ်ႉၼၢမ်းလႄႈ ႁႂ်ႈဢွၼ်ၵၼ် ၸွႆႈၵႄႈလိတ်ႈပၼ်။ ႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းမီး သုၼ်ႇတႅပ်းတတ်းႁင်းၶေႃ ၼႆသေတႃႉ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ၶဝ်ႈၸႂ်၊ ႁၼ်လီ။
ၵူၺ်းၵႃႈ ဢဝ်ၶေႃႈတုၵ်းယွၼ်းၼၼ်ႉ ဢိတ်ႇသေ ၸႅၵ်ႇပၼ် ႁႂ်ႈၵူၼ်းတင်းလၢႆလႆႈႁူႉၸွမ်းသေ ပဵၼ်ၶိူင်ႈမၢႆ ၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင် တႃႇတေသၢၼ်ၶတ်း ပိူင်ဢုပ်ႇပိူင်ႇၶူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇ (Anti-Colonial Movement) ၼႆမႃးယဝ်ႉ။ တႄႇၼၼ်ႉမႃး ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း တႄႇတူင်ႉၼိုင် တႃႇမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းလွတ်ႈလႅဝ်း။
မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း တႅမ်ႈလိၵ်ႈၸူး ၸွမ်ၸိုင်ႈဢမေႇရိၵၼ်ႇဝုတ်ႉၻရေႃးဝီႇ(လ်)ၸၼ်ႇ(Woodrow Wilson) ဢၼ်မႃးတီႈ ပႅင်ႇသဵတ်ႈၼၼ်ႉဝႃႈ ၸွင်ႇတေမီးလွင်ႈၸွႆႈထႅမ် ၼိူဝ်ၵၢၼ်သၢၼ်ၶတ်းပႅင်ႇသဵတ်ႈ ၽူႈၶႂၢၵ်ႈ မိူင်းၼၼ်ႉ ၼႆသေတႃႉ ဢမ်ႇလႆႈၶေႃႈတွပ်ႇ။
ၼႂ်းပီ 1919-1923 ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း သူၼ်းတုမ်ၵူၼ်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၸိူဝ်းမီးယူႇ ၼႂ်းမိူင်းပႅင်ႇသဵတ်ႈ မႃးၶွၼ်ႈတုမ်သေ လႅၵ်ႈလၢႆႈပၢႆးဝူၼ်ႉၵၼ်ယဝ်ႉ။
1920 တႅမ်ႈလိၵ်ႈ ယွၼ်းၶုၼ်ပႅင်ႇသဵတ်ႈ ဝႆႉၵူၼ်းမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၼင်ႇၵူၼ်းမိူင်းပႅင်ႇသဵတ်ႈသေ ၵႄႈလိတ်ႈပၼ် တၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ။ မိူဝ်ႈမီးယူႇ ၼႂ်းပႅင်ႇသဵတ်ႈၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉဢူၺ်းၵေႃႉမၼ်း ၸူဝ်းဢွၼ်လႄႈ လႆႈဢုပ်ႇၵွင်ႉသၢၼ် တင်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ။ ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ ဝႅတ်ႉၼၢမ်း တေလွတ်ႈဢွၵ်ႇ တႂ်ႈပႅင်ႇသဵတ်ႈလႆႈယူႇ ၼႆမႃးယဝ်ႉ။
1921 ပၢင်ၵုမ်ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ ၵူႈမိူင်းမိူင်းၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ ပွၵ်ႈထိ(3) ၼၼ်ႉ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၵႂႃႇထူပ်းလီႇၼိၼ်ႇ(V.I.Lenin) ဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉရႃးသျုး။ ၼႂ်းပၢင်ၵုမ်ၼၼ်ႉ လႆႈၶိုၼ်ႈလၢတ်ႈၵႂၢမ်း။
1921 - 1925 တင်ႈပႃႇတီႇၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉပႅင်ႇသဵတ်ႈသေ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၶဝ်ႈပဵၼ် ၼႂ်းၸုမ်းၽူႈၼၢမ်း။
ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဢဝ်ၸိုဝ်ႈပၢႆၵမ် ငုၼ်းဢၢႆႈၵုတ်ႇ ၼႆၼၼ်ႉ တႅမ်ႈသွႆႉလိၵ်ႈ သႂ်ႇ ၼႂ်းလိၵ်ႈၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇပႅင်ႇသဵတ်ႈ။ တႅမ်ႈပပ်ႉ တၢင်းၽိတ်းၶူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇပႅင်ႇ သဵတ်ႈလႄႈ မီးလၢႆပပ်ႉထႅင်ႈ။
1923 ၶႂ်ႈႁူပ်ႉ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉလီႇၼိၼ်ႇလႄႈ ၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈလပ်ႉ ၶျႅၼ်းဝၢင်ႉ(Chen Vang)သေ ၵႂႃႇရႃးသျုး။ မိူဝ်ႈထိုင်ၵႂႃႇ လီႇၼိၼ်ႇတၢႆယဝ်ႉ လႄႈ ဢမ်ႇတၼ်းလႆႈႁူပ်ႉ။ လႆႈၵႂႃႇၶိုၼ်ႈ ပၢင်ၵုမ်ပွၵ်ႈထိႁႃႈၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ ဝဵင်းမွတ်ႉ(ၸ်)ၵူဝ်ႇ(Moscow) မိူင်းရႃးသျႃး။ သိုပ်ႇယူႇဝႆႉ မွတ်ႉ(ၸ်)ၵူဝ်ႇ လႄႈ တီႈလီႇၼိၼ်ႇၵရႅတ်ႉသေ လဵပ်ႈႁဵၼ်း ငဝ်းလၢႆးၵၢၼ်မိူင်းရႃးသျုး။
ယွၼ်ႉတင်းၸွႆႈထႅမ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်သူဝ်ႇၿီႇယႅတ်ႉ(ရႃးသျုး)လႄႈ လႆႈၶိုၼ်ႈ ၸၼ်ႉၸွမ်ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်မေႃႇ(ၸ်)ၵူဝ်ႇသေ ႁဵၼ်းႁႃပိင်ႇၺႃႇထႅင်ႈ။
မိူဝ်ႈတီႈရႃးသျုးၵေႃႈ မၼ်းတႅမ်ႈသွႆႉလိၵ်ႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၵၢၼ်မိူင်း သႂ်ႇၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇလႄႈ ၼႂ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈတၢင်ႇမဵဝ်း ထႅင်ႈတင်းၼမ်။
1924 ၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈပၢင်ၵုမ်လူင် ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉလုမ်ႈၾႃႉ ပွၵ်ႈထိ(5)သေ တၢင်ႇထိုင် လိၵ်ႈၽိုၼ်ၼိုင်ႈ။ ဝၢႆးပၢင်ၵုမ်ယဝ်ႉ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း လႆႈပဵၼ် ၽူႈၶဝ်ႈၶွမ်ႇမတီႇတိူင်းဝၼ်းဢွၵ်ႇၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉလုမ်ႈၾႃႉ ယူႇယဝ်ႉ။
1924 ၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈလပ်ႉ ႀုၺ်း(Thuy) သေ ၵႂႃႇၸႄႈတွၼ်ႈ ၵႂၢၼ်းတူင်ႇ (Canton) ၼႂ်းမိူင်းၶႄႇသေ 1925-26 ၵႂႃႇႁဵတ်းၶူးသွၼ်ၵၢၼ်မိူင်း တီႈႁူင်းႁဵၼ်းၽူႈမီးၸၼ်ႉသိုၵ်း ဝၢင်းပဝ်း (Whampao Military Academy)။ မိူဝ်ႈၼင်ႇၼၼ် တီႈဝႅတ်ႉၼၢမ်းၼၼ်ႉ ပႅင်ႇသဵတ်ႈ တဵၵ်းတဵင်ၶီႈၼၢပ်ႇ တိၺွပ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၸိူဝ်းႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈလႄႈ ၵူၼ်းၼုမ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပၢႆႈၶဝ်ႈမိူင်းၶႄႇ။ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၶွၼ်ႈတုမ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ တင်ႈၸုမ်း ၵူၼ်းၼုမ်ႇဝႅတ်ႉၼၢမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ ပိုတ်ႇပၢင်သွၼ် လပ်ႉပၢႆးဝူၼ်ႉၵူၼ်းၼုမ်ႇ(Youth education)။ ၵူၼ်းၼုမ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၾၼ်း ၸုမ်းတိုၵ်းဢဝ်ၶိုၼ်းမိူ င်းၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼင်ႇႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်းၼႆႉ ၽၢႆႇၼိုင်ႈႁဵတ်းၶူး၊ ၽၢႆႇၼိုင်ႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵၢၼ်မိူင်း ၼႆယဝ်ႉ။
1927 ၸုမ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ သျၢင်းၵၢႆႇသျဵၵ်ႉ (ChiangKaishek)ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ လမ်းၽဵဝ်ႈၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉလႄႈ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း လႆႈပၢႆႈဢွၵ်ႇၵႂၢၼ်းတူင်ႇ ၵႂႃႇ မွတ်ႉ(ၸ်)ၵူဝ်ႇ၊ မိူင်းရႃးသျုးၶိုၼ်းမိူဝ်ႈ April 1927 ၼၼ်ႉ ယူႇယဝ်ႉ။
ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ပဵၼ်ရေႃးၵႃႇပွတ်ႇမႅင်း(တီႇၿီႇ)လႄႈ လုၵ်ႉတီႈရႃးသျုးသေၵႂႃႇ ယႃတူဝ် ယူႇတီႈ ၶရီးမီးယႃး (Crimea) တေႃႇထိုင်ၶႅၼ်း။ မိူဝ်ႈၶႅၼ်းယဝ်ႉ ၸင်ႇမိူဝ်းၶိုၼ်း မွတ်ႉ(ၸ်)ၵူဝ်ႇ။
လိုၼ်းၼၼ်ႉ ၵႂႃႇၿႄႇလ်ၵျီႇယၼ်ႇ(Belgium)၊ ၵျုႇမၼီႇ၊ သုတ်ႉၸလႅၼ်ႇ (Switzerland)၊ ဢီႇတလီႇ (Italy) ယဝ်ႉ သိုပ်ႇၶီႇႁိူဝ်းသၢင်းၽေႃး ထိုင် မိူင်းၵွၵ်ႇ (Bangkok) ၼႂ်းလိူၼ် July 1928 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

July 1928 ႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်းၸၼ်ႉသုင်တၢင်ၸုမ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ ၵူႈမိူင်းမိူင်းသေ ယူႇသဝ်းတီႈ ဝၢၼ်ႈၼႃးၶျူၵ်ႉ၊ သဵၼ်ႈတၢင်းၼၶွၼ်း၊ ၼႃးရၢတ်ႈၵႂၢႆး။ ဢၢမ်းၽိူဝ်းမိူင်း၊ ၼၶွၼ်းၽၼူမ်၊ မိူင်းထႆးၼၼ်ႉ တေႃႇထိုင် 1929 ၸမ်သဵင်ႈ။ မိူဝ်ႈယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆးၵေႃႈ သူၼ်းတုမ် ဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၼႂ်းမိူင်းထႆး ႁႂ်ႈမီးၸႂ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း။

ႁိူၼ်းတီႈမၢႆတွင်း ဝၢၼ်ႈၼႃးၶျူၵ်ႉ၊ဢၢမ်းၽိူဝ်းမိူင်း၊ ၼၶွၼ်းၽၽူမ်၊ မိူင်းထႆး၊ 'NhaLuuNiem-HoChiMinh

1929 ပီၸမ်သဵင်ႈ ဢွၵ်ႇမိူင်းထႆး ၵႂႃႇမိူင်းဢိၼ်းတီးယိူဝ်း (India) ယဝ်ႉ ၵႂႃႇထိုင်ဝဵင်းသျၢင်ႇႁၢႆး (Shanghai) မိူင်းၶႄႇ။
February 1930 လၵ်ႉၶဝ်ႈ ႁွင်ႇၵွင်ႇ(Hong Kong)။ ၵႂႃႇၶွၼ်ႈႁႅင်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉဝႅတ်ႉၼၢမ်း တီႈႁွင်ႇၵွင်ႇ ဢၼ်တႅၵ်ႇပဵၼ်သွင်ၸုမ်းဝႆႉၼၼ်ႉ ဢဝ်မႃးၶွၼ်ႈ ပဵၼ် ပႃႇတီႇၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၸုမ်းလဵဝ်ၵၼ်ယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈဢၼ်ဝႃႈတူင်ႇၿၢၼ်သူဝ်ႇၼႆၼၼ်ႉသေ သိုပ်ႇထင်ဝႆႉ ၼႂ်းႁွင်ႇၵွင်ႇယဝ်ႉ ၵပ်းသၢၼ်ၸိသင်ႇ ၸုမ်းၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်းယူႇ ၼႂ်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
August 1930 ၵႂႃႇသျၢၼ်ႇႁၢႆး(Shanghai)။ ၵႂႃႇထူပ်း ၸုမ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ ဝႅတ်ႉၼၢမ်းယဝ်ႉ လၢႆႈၸိုဝ်ႈၸုမ်းၶဝ်ၼၼ်ႉပၼ်ဝႃႈ ပႃႇတီႇ ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ ဢိၼ်ႇတူဝ်ႇၶျႆးၼႃး။ လိုၼ်းၼၼ်ႉ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၶိုၼ်းမိူဝ်းႁွင်ႇၵွင်ႇ။
1931 ပလိၵ်ႈ (police)ႁွင်ႇၵွင်ႇ တိၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈ။ မိူဝ်ႈတူၵ်းၶွၵ်ႈ ယူႇပႅင်ႇသဵတ်ႈ ဢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇ ဝႅတ်ႉၼၢမ်းၼၼ်ႉ ယွၼ်းႁႂ်ႈႁွင်ႇၵွင်ႇ ဢၢပ်ႈပၼ်ၶဝ်။
ႁွင်ႇၵွင်ႇ မီးတႂ်ႈဢင်းၵိတ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဢမ်ႇယူႇလီလႄႈ ၶိုၼ်ႈႁူင်းယႃသေ ႁၢႆလၢႆၵႂႃႇ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ ၶၢဝ်ႇဢွၵ်ႇဝႃႈ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်းတၢႆ ယဝ်ႉဝႃႈၼႆ။ တီႈတႄႉၵေႃႈ ဢင်းၵိတ်ႉ ဢမ်ႇၶႂ်ႈဢဝ်မၼ်း ဢၢပ်ႈပၼ် ပႅင်ႇသဵတ်ႈလႄႈ ပွႆႇၶၢဝ်ႇၽၢင်းဝႃႈ တၢႆယဝ်ႉ ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
1931 ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၵ်းပိူင်(Lawer)ၵေႃႉၼိုင်ႈ ၸွႆႈထႅမ်ႁႂ်ႈဢွၵ်ႇပၢႆႈ။ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ပၢႆႈၵႂႃႇယူႇ တီႈၵုၼ်ဢမွႆႇ ႁိုင်(6)လိူၼ်သေ ယႃတူဝ်မၼ်းယဝ်ႉ။
1932 ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၶိုၼ်းၵႂႃႇသျၢၼ်ႇႁၢႆးသေ ၵပ်းသိုပ်ႇ ၸုမ်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းမၼ်း ဢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ပႅင်ႇသဵတ်ႈဝႆႉယူႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
1933 ၶိုၼ်းၵႂႃႇယူႇ မွတ်ႉ(ၸ်)ၵူဝ်ႇ။ ၵႂႃႇႁဵတ်းၶူး ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ် လီႇၼိၼ်ႇ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈ ပၢင်ၵုမ်လူင်ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ ၵူႈမိူင်းမိူင်း ပွၵ်ႈထိ(7) တီႈမွတ်ႉ(ၸ်)ၵူဝ်ႇ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်းလႆႈၶၢမ်ႇၼႄးဝႃႈ ဢမ်ႇၸွမ်း ပၵ်းပိူင်ပႃႇတီႇၼႆသေ ပူတ်းပၢၵ်ႈပုၼ်ႈၽွၼ်းၸၼ်ႉသုင် ၼႂ်းပႃႇတီႇ ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ ၵူႈမိူင်းမိူင်းၼၼ်ႉ ပႅတ်ႈလႄႈ ဢေႃးၸႃႇမၼ်း ဢၼ်မီးၼိူဝ် ပႃႇတီႇၵူၼ်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းၼၼ်ႉ လူတ်းလူင်းၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။
1938 ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၶဝ်ႈၶိုၼ်းမိူင်းၶႄႇ။ ပဵၼ်ၽူႈပၼ် ဢၵျၢမ်ႇပႃႇတီႇၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ မိူင်းၶႄႇ။ ပဵၼ်ၽူႈပၼ်ဢၵျၢမ်ႇ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၸၼ်ႉသုင် ၵုမ်းထိင်းၼႃႈၵၢၼ်ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ ၼႂ်းဢေးသျႃးထႅင်ႈယူႇယဝ်ႉ။

သိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉပွၵ်ႈသွင် လႄႈ ဝႅတ်ႉၼၢမ်း

1.9.1939 သိုၵ်းၵျုႇမၼီႇ ၶဝ်ႈတိုၵ်းမိူင်းပူဝ်ႇလႅၼ်ႇလႄႈ လႆႈတႄႇပဵၼ် သိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉ ပွၵ်ႈသွင်မႃး။ 3.9.1939 သိုၵ်းၵျုႇမၼီႇ ၵႂႃႇတိုၵ်းသိုၵ်း ၸုမ်းမိူင်းဢူၺ်းလီ(ဢင်းၵိတ်ႉ၊ ဢမေႇရိၵၼ်)ၶဝ်ၼႆသေ ဢင်းၵိတ်ႉလႄႈပႅင်ႇသဵတ်ႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ပိုတ်ႇၼႃႈသိုၵ်းၸူး ၵျုႇမၼီႇ ယူႇယဝ်ႉ။
11.6.1940 သိုၵ်းၵျုႇမၼီႇ သိမ်းမိူင်းပႅင်ႇသဵတ်ႈလႆႈၶိုင်ႈၼိုင်ႈယဝ်ႉ လႄႈ ပႅင်ႇသဵတ်ႈ လႆႈယွမ်းၵိုတ်းသိုၵ်း။ တွၼ်ႈဢၼ်ၵျုႇမၼီႇ ယင်းပႆႇသိမ်းလႆႈၼၼ်ႉ တင်ႈပဵၼ် မိူင်းဢူၺ်းလီၵျုႇမၼီႇသေ ႁွင်ႉဝႃႈ ပႅင်ႇသဵတ်ႈဝီႇၶျီႇ (Vichy France) ၼႆယဝ်ႉ။ ၸုမ်းဢၼ်ပၢႆႈဢွၵ်ႇမိူင်း ၵႂႃႇႁူမ်ႈဢင်းၵိတ်ႉသေ သိုပ်ႇတိုၵ်းၼၼ်ႉဝႃႈ ပႅင်ႇသဵတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်း(Free French)ယဝ်ႉ။
ပႅင်ႇသဵတ်ႈဝီႇၶျီႇ (Vichy France) ဢုပ်ႉမိူင်းဝႆႉလႄႈ ၵႃႈပဵၼ်မိူင်းတႂ်ႈမိုဝ်း (ၶူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇ) ပႅင်ႇသဵတ်ႈၵေႃႈ ယူႇတႂ်ႈဝီႇၶျီႇၼၼ်ႉ တင်းမူတ်းယဝ်ႉ။
22th–26th September 1940 ၵျပၢၼ်ႇ တိုၵ်းသိမ်းလႆႈ ဢိၼ်ႇၻူဝ်ႇၶျၢႆးၼႃးပွတ်းႁွင်ႇ (North Indochina) ဢၼ်မီး တႂ်ႈပႅင်ႇသဵတ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
27.9.1940 ၵျုႇမၼီႇ၊ ဢီႇတလီႇ၊ ၵျပၢၼ်ႇ လူင်းလၢႆးမိုဝ်း ႁဵတ်းဢူၺ်းလီ သၢမ်ၶႃၵဵင်း (Tripartite Pact) တီႈဝဵင်းၿႃႇလိၼ်ႇ(Berlin)သေ ပဵၼ်ဢူၺ်းလီသိုၵ်း တႃႇတိုၵ်း ၼႂ်းသိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉပွၵ်ႈသွင်ၼၼ်ႉ မႃးယူႇယဝ်ႉ။
ငဝ်ႈပီ 1941 ပႅင်ႇသဵတ်ႈဝီႇၶျီႇ(Vichy French) ဢၼ်ပဵၼ်ဢူၺ်းလီတင်း ၵျုႇမၼီႇဝႆႉၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢူၺ်းလီ တင်းၵျပၢၼ်ႇပႃးလႄႈ ဢဝ်တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ တႃႇၵၢၼ်သိုၵ်းသေ မီးဝႆႉၼႂ်း ဝႅတ်ႉၼၢမ်းပွတ်းၸၢၼ်းတင်းမူတ်း လႆႈပၼ်ၵျပၢၼ်ႇ ၸႂ်ႉတိုဝ်း ယူႇယဝ်ႉ။

ဝႅတ်ႉမိၼ်းလႄႈပႅင်ႇသဵတ်ႈ

1940 ဢၢႆႈၵုတ်ႉ လၢႆႈၸိုဝ်ႈပဵၼ် ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း (Ho Chi Minh) ဢၼ်ပွင်ႇဝႃႈ ၽူႈႁတ်းႁၢၼ်ပိူင်းလႅင်း ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ 1941 ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၶဝ်ႈမိူဝ်း မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းၶိုၼ်းယဝ်ႉ တင်ႈၸုမ်းဝႅတ်ႉမိၼ်း (VietMinh) ယိူင်းဢၢၼ်း တႃႇဢဝ် မိူင်းၵွၼ်းၶေႃ။ မီးၵူၼ်းၶူဝ်းလမ် ၼိုင်ႈမိုၼ်ႇ(10,000)ၵေႃႉ ပႂ်ႉႁပ်ႉႁူမ်ႈၸွမ်းမၼ်း ၵမ်းလဵဝ်။ ၵၢၼ်သိုၵ်းဝႅတ်ႉမိၼ်းၶဝ်ၼၼ်ႉ တိုၵ်းပႄႉ သိုၵ်းပႅင်ႇသဵတ်ႈဝီႇၶျီႇ(Vichy French)လႄႈ ၵျပၢၼ်ႇ(Japanese) တင်းၼမ်။ ၸုမ်းသၢႆလပ်ႉ ဢမေႇရိၵၼ်ႇဢူဝ်ႇဢႅတ်ႉ(ၸ်) ဢႅတ်ႉ(ၸ်) (OSS = Office of Strategic Services)ၼႆၼၼ်ႉ လၵ်ႉၸွႆႈဝႅတ်ႉမိၼ်းယဝ်ႉ။ ၸုမ်းသိုၵ်း (OSS) ၽိုၵ်းသိုၵ်းပၼ် ဝႅတ်ႉမိၼ်း။ ၸုမ်းမေႃယႃၶဝ် ယူတ်းယႃ ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉလႄႈတွင်ႉၼွင်ႇ ဢၼ်ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ပဵၼ်ယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၶဝ်ႈမႃးၶိုၼ်းၼႂ်း မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းယဝ်ႉ 8.2.1941 ဢဝ်ထမ်ႈပၢၵ်ႇၿူဝ် (Pac Bo)၊ ၸႄႈတွၼ်ႈ ၵၢဝ်ႉၿင်း (Cao Bang)၊ ၽၢႆႇႁွင်ႇႁၼွႆႇ 350 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတိူဝ်ႇ၊ ႁိမ်းလႅၼ်လိၼ် မိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉ ႁဵတ်းငဝ်ႈၸိုင်ႈသေ တူင်ႉၼိုင်ယဝ်ႉ။

ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း (ၵေႃႉၸုၵ်းဝႆ့ မၢႆသၢမ် လုၵ်ႉသၢႆႉၸူးၶႂႃ) မိူဝ်ႈႁူပ်ႉထူပ်း ၸုမ်း OSS ပီ 1945

ထိုင်ၼႂ်းလိူၼ်မေႇ 1941 တင်ႈၸုမ်းဢွၼ်ႁူဝ် တေတိုၵ်းဢဝ် ဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၵွၼ်းၶေႃ ဢၼ်ၵႂၢမ်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းႁွင်ႉဝႃႈ ဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၻွၵ်ႉ လၢပ်ႉ ၻွင်း မိၼ်း ႁူဝ် (Vietnam doc lap dong minh ho)၊ တူဝ်ယေႃႈဝႃႈ ဝႅတ်ႉမိၼ်း (Viet Minh) ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
တင်ႈတႄႇၼၼ်ႉမႃး ဝႅတ်ႉမိၼ်းသူၼ်းတုမ် ၵူၼ်းမိူင်းၶွၼ်ႈႁႅင်းသေ ၶဝ်ႈ ပၢင်တိုၵ်းမႃး။ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း လႆႈတိုၵ်းသိုၵ်းၵျပၢၼ်ႇလႄႈ လႆႈဢဝ် တင်းၸွႆႈထႅမ် တီႈဢမေႇရိၵၼ်ႇ ၸုမ်းဢူဝ်ႇဢႅတ်ႉၸ်ဢႅတ်ႉၸ်(OSS)။
1942 ၼႂ်းသိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉပွၵ်ႈ(2)ၼၼ်ႉ တႃႇတေႁႃ ၶိူင်ႈၵၢင်ႇလႄႈ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၶဝ်ႈၵႂႃႇ မိူင်းၶႄႇ။ ပဵၼ်သၢႆလပ်ႉၼႆသေ ၸုမ်းၽၢႆႇၶႄႇၽိူၵ်ႇ တိၺွပ်း ၶင်ၶွၵ်ႈႁိုင်(14)လိူၼ်။ မိူဝ်ႈယူႇၼႂ်းၶွၵ်ႈ တႅမ်ႈဝွၵ်းဢၼ်ဝႃႈ“ၶေႃႈမၢႆတွင်း ၼႂ်းၶွၵ်ႈ”။ 1943 ၸုမ်းၶႄႇလႅင် ၸွႆႈလႄႈ လွတ်ႈဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈယဝ်ႉ မိူဝ်းၶိုၼ်း ဝႅတ်ႉၼၢမ်းသေ သိုပ်ႇၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်းထႅင်ႈ။
1944 မိူဝ်ႈႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၵႂႃႇမီးယူႇမိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉ မၼ်းဢၢၼ်းၵႂႃႇ တၢင်ႇလၢတ်ႈၼႄ တီႈမိူင်းဢမေႇရိၵၼ်ႇလႄႈ တၢင်ႇယွၼ်းဝီႇၸႃႇ(visa) သုၼ်ႇၶဝ်ႈမိူင်းသေတႃႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢမေႇရိၵၼ်ႇ ဢမ်ႇပၼ်။
9.3.1945 ၵျပၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉငဝ်းလၢႆးၵၢၼ်သိုၵ်းၶဝ် ဢမ်ႇလီ၊ ၵူဝ်ပႅင်ႇသဵတ်ႈ ၵပ်းသိုပ်ႇၽၢႆႇၼွၵ်ႈသေ ၽိုၼ်ႉတိုၵ်းၶဝ်ၶိုၼ်းလႄႈ တိၺွပ်း ပႅင်ႇသဵတ်ႈ ဢၼ်ႁၢပ်ႇပုၼ်ႈၽွၼ်းဝႆႉယူႇ ၼႂ်းဢိၼ်ႇၻူဝ်ႇၶျၢႆးၼႃးၼၼ်ႉ ၶင်ၶွၵ်ႈ ဝႆႉယဝ်ႉ။ ၼင်ႇႁိုဝ် တေပဵၼ်တၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ တႃႇၽၢႆႇပႄႉသိုၵ်းၶဝ် ၼႆလႄႈ ၶူင်ႉသၢင်ႈၵၢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇ တင်းမူတ်း ၼႂ်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵျပၢၼ်ႇ ဢဝ်ဢၢပ်ႈပၼ် ဝႅတ်ႉမိၼ်း ၶဝ်ယူႇယဝ်ႉ။

1957 ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၵႂႃႇထိုင် မိူင်းၵျႃႇမၼီႇပွတ်းဢွၵ်ႇ၊ ႁူပ်ႉလုၵ်ႈႁဵၼ်း တပ်ႉၼမ်ႉ NVA တီႈ Bundesarchiv Bild 183-48579-0009, Stralsund,

April 1945 ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်းႁူပ်ႉ ဢႃႇၶီႇမီးၻီး(ၸ်)ပႅတ်ႉတီႇ (Archimedes Patti) ဢၼ်မီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၸၼ်ႉသုင် ၼႂ်းဢူဝ်ႇဢႅတ်ႉ(ၸ်)ဢႅတ်ႉ(ၸ်) (OSS)။ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်းထၢင်ႇဝႃႈ ဢမေႇရိၵၼ်ႇတေၸွႆႈၵမ်ႉႁႂ်ႈၶဝ် လႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းယူႇ ၼႆသေ ပဵၼ်သၢႆသိုပ်ႇၶဝ်ႈသိုၵ်းဢူၺ်းလီ ဢၼ်ဢင်းၵိတ်ႉလႄႈ ဢမေႇရိၵၼ်ႇ ဢွၼ်ႁူဝ်ဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
14.8.1945 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵျပၢၼ်ႇ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝၢင်းၶိူင်ႈ။ 2.9.1945 လူင်းလၢႆး မိုဝ်းဝၢင်းၶိူင်ႈၸူး ၸုမ်းဢူၺ်းလီၶဝ် ၼၼ်ႉသေ သိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉပွၵ်ႈသွင် ယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇ။
တႃႇတေမႃးၵဵပ်းသိမ်း ၵွင်ႈၵၢင်ႇၵျပၢၼ်ႇ ဢၼ်ဝၢင်းၶိူင်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၼႆလႄႈ 12.9.1945 သိုၵ်းဢင်းၵိတ်ႉ သွင်မိုၼ်ႇ(20,000) ဢၼ်သိုၵ်းပႅင်ႇသဵတ်ႈ ဢွၼ်ႁူဝ်ၵမ်ႈၽွင်ႈၼၼ်ႉ လူင်းတႃႈႁိူဝ်းသၢႆးၵွၼ်ႇ(Saigon)၊ ဝႅတ်ႉၼၢမ်း တွၼ်ႈတႂ်ႈ။ ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉပဵၼ် ၸွမ်ႁၢၼ် ၻွၵ်ႉၵလၢတ်ႉ(ၸ်) ၵရေးၸီး (MG Douglas Gracey)။ ၵျပၢၼ်ႇ ဝၢင်းၶိူင်ႈယဝ်ႉသေတႃႉ သိုၵ်းၵျပၢၼ်ႇ ဢၼ်မီးယူႇ လၢႆတီႈလၢႆမိူင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉသိုပ်ႇယိပ်းၵွင်ႈဝႆႉယူႇလႄႈ တႃႇတေၵႂႃႇသိမ်းဢဝ် ၶိူင်ႈၵၢင်ႇ ၼႂ်းမိုဝ်းၽၢႆႇသုမ်းသိုၵ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၽၢႆႇပႄႉသိုၵ်းယဝ်ႉ။
ၽၢႆႇပႄႉသိုၵ်းၼၼ်ႉ သိမ်းၶိူင်ႈၵၢင်ႇၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ၸၢင်ႈဢဝ်တၢင်းၽိတ်းထႅင်ႈ ၼႆသေ သိုၵ်းၵျပၢၼ်ႇ (5,000) ပၢႆ ပၢႆႈၵႂႃႇၸူး ဝႅတ်ႉမိၼ်းသေ ႁဵတ်းၶူး ပိုၵ်ႉၽိုၵ်းပၼ် ၵၢၼ်သိုၵ်း ဝႅတ်ႉမိၼ်းယူႇယဝ်ႉ။

1957 ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ႁူပ်ႇၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၵျႃႇမၼီႇပွတ်းဢွၵ်ႇ၊ ႁိမ်းဝဵင်းပႃႇလိၼ်ႇ Bundesarchiv Bild 183-48550-0036, Besuch Ho Chi Minhs bei Pionieren, bei Berlin

မိူင်းၵွၼ်းၶေႃ

22.8.1945 လိူၵ်ႈတင်ႈ ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၵေႃႉဢွၼ်တၢင်းသုတ်း။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၽူႈၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸွမ်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉဝႃႈ “လွင်ႈဢွၼ်ၵၼ်လိူၵ်ႈ ၵဝ်ၶႃႈ ပဵၼ်ၸွမ်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉ မီးလွင်ႈတၢင်းမၼ်းဢေႃႈ။ ၼၼ်ႉတႄႉ ယွၼ်ႉၵဝ်ၶႃႈ ဢမ်ႇမီးသင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႈမေးၵေႃႈ ဢမ်ႇမီး။ ငိုၼ်းၶမ်းၶူဝ်းၶွင်ၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးသင်။ ၶူဝ်းၼုင်ႈၵေႃႈ မီးဢၼ် ၵဝ်ၶႃႈတိုၵ်ႉ ၼုင်ႈဝႆႉယူႇ ၶူဝ်းမၼ်ႈ(ဝၼ်ႈ)သဝ်ႈသဝ်ႈၼႆႉ ၸုမ်ႇလဵဝ်ၵူၺ်း” ၼႆယဝ်ႉ။ ၵေႃႉဢၼ် လၢတ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်းယဝ်ႉ။
2.9.1945 ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇလွတ်ႈလႅဝ်း။ တင်ႈမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း (တွၼ်ႈၼိူဝ်) ၵွၼ်းၶေႃ ဝႃႈ “မိူင်းၸွမ်ၸိုင်ႈ ၻီႇမူဝ်ႇၶရႅတ်ႉဝႅတ်ႉၼၢမ်း” (Democratic Republic of Vietnam-DRV) ၼႆယဝ်ႉ။ ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်း လိူၵ်ႈၼၼ်ႉ ၽွင်းငမ်းလႄႈ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၶိုၼ်ႈပဵၼ် ၸွမ်ၽွင်းလူင်မႃးယဝ်ႉ။ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ၸိူၵ်ႈၼွင်ႇၿၢဝ်ႇၻၢႆး (BaoDai)လႆႈၸုၼ်ႉဢႃႇၼႃႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇမီးမိူင်းမၵ်းမၼ်ႈ ၵပ်းသိုပ်ႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉ မႃးသေမိူင်း။
ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဢိင်ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ဢႅတ်ႉလႅၼ်းတိၵ်ႉ (Atlantic Charter) သေ တႅမ်ႈလိၵ်ႈၸူး ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢမေႇရိၵၼ်ႇ ႁႄႇရီႇထရူးမႅၼ်း(HarryS. Trumen)ၵေႃႈ ဢမ်ႇတွၼ်ႉတွပ်ႇ။

ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း လုၵ်ႈ လုၵ်ႈယိင်းၵဵပ်းမၼ်း 1946 Hochiminh and Bebet

ဝႅတ်ႉၼၢမ်းၼင်ႇၵၼ်

1945 ၼႂ်းၽွင်းယၢမ်းၼၼ်ႉ ဝႅတ်ႉၼၢမ်းၶဝ်ၼင်ႇၵၼ်ၵေႃႈ ဢိင်ၼိူဝ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ၊ ဢိင်ၼိူဝ် ပေႃႇလသီႇ ၸုမ်းၶဝ်ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉသေ ၼင်ႇႁိုဝ် တေၸၢင်ႈပူၵ်းတင်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း လၢႆးၽႂ်လၢႆးမၼ်းလႄႈ ႁိမ်ၼႃႈတီႈ ႁိမ် ဢႃႇၼႃႇၵၼ်ၶိုၼ်း။ ဝႅတ်ႉမိၼ်းၶဝ် ဢဝ်တၢႆၸိူဝ်းၶႄႉၶဵင်ႇပၢၼ်းတႃႉၶဝ် ၼၼ်ႉပႅတ်ႈ။
1946 ၽွင်းယၢမ်း ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၵႂႃႇႁႃယွၼ်း တၢင်းၸွႆႈထႅမ် တီႈၼွၵ်ႈမိူင်းယူႇၼၼ်ႉ လုၵ်ႈၼွင်ႉမၼ်း တိၺွပ်းလႆႈ ၽၢႆႇၶႄႉၶဵင်ႇၶဝ်ၼၼ်ႉ (2,500)ပၢႆ။ ၸိူဝ်းဢမ်ႇတၼ်းတိလႆႈၼၼ်ႉ မွၵ်ႈ (6,000) ပၢႆသမ်ႉ ပၢႆႈဢွၵ်ႇဝၢၼ်ႈ ဢွၵ်ႇဝဵင်း ၵႂႃႇမူၵ်းသေႃႉ တီႈတေလွတ်ႈၽေး။ ပႃႇတီႇတၢင်ႇဢၼ်ၵေႃႈ လႆႈၶၢမ်ႇႁၢမ်ႈတတ်း။ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸႄႈတွၼ်ႈ ဢၼ်တင်ႈမႃး တႃႇၼႃႈတီႈၽႂ်တီႈမၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၶၢမ်ႇ ၵွတ်ႇလၢင်ႉဢွၵ်ႇပႅတ်ႈ။
လိုၼ်းၼၼ်ႉ ႁွင်ႉပၢင်ၵုမ်လူင်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝႅတ်ႉၼၢမ်းပတ်းပိုၼ်ႉ ပွၵ်ႈထိၼိုင်ႈ (First National Congress)။ ၼႂ်းၽူႈၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈပၢင်ၵုမ် တင်းမူတ်းၼၼ်ႉ ဝႅတ်ႉမိၼ်း မီးသၢမ်ပုၼ်ႈၼိုင်ႈပုၼ်ႈၵူၺ်းသေ ဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ဝႅတ်ႉမိၼ်းၼၼ်ႉ ပႃးဝႆႉသၢမ်ပုၼ်ႈသွင်ပုၼ်ႈလႄႈ ၼႂ်းၵႃႈၽွင်းလူင် တေလႆႈ မီး(10)ၵေႃႉၼၼ်ႉ ဝႅတ်ႉမိၼ်းလႆႈ (4)ၵေႃႉ ၵူၺ်းၼႆယဝ်ႉ။

ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၼင်ႈတူၺ်း ပွႆးမၢၵ်ႇၼင် ပီ 1958

ဝႅတ်ႉၼၢမ်းတွၼ်ႈတႂ်ႈ၊ တီႈဝဵင်းသၢႆးၵွၼ်ႇ(Saigon)ၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးၸုမ်းသၢၼ်ၶတ်း တေႃႇသူႈၵၼ်သေ ဢဝ်ၵၼ်တၢႆလႄႈ ၸွမ်ႁၢၼ် ၻွၵ်ႉၵလၢတ်ႉ(ၸ်)ၵရေးၸီး လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၼႃႈလိၼ်သိုၵ်းဢုပ်ႉပိူင်ႇယူႇယဝ်ႉ။
24.9.1945 ဝႅတ်ႉမိၼ်း ဢွၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းတင်းမိူင်း ၼႄၵၢင်ၸႂ်သၢၼ်ၶတ်း ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းသေတႃႉ ဢမ်ႇထိုင်တီႈ ၼင်ႇၵဝ်ႇ။

လွင်ႈလႆႈတိုၵ်း ပႅင်ႇသဵတ်ႈထႅင်ႈ

Sept 1945 မီးသိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ (200,000) ၶဝ်ႈမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းမႃး။ သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ ဢၼ်ၸွမ်သိုၵ်းလူင်လူးႁၢၼ်ႇ (Gen: Lu Han) ၵွၼ်းၼၼ်ႉ လၢတ်ႈဝႃႈ မႃးသိမ်းၵွင်ႈၵျပၢၼ်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း လႆႈတူၵ်းလူင်းဝႃႈ တေၶၢမ်ႇယႃႉပႅတ်ႈ ပႃႇတီႈၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉဝႅတ်ႉၼၢမ်း၊ တေႁဵတ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈသေ တင်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈႁူမ်ႈပွင်း(Coalition Governmenty)။ ပႅင်ႈသဵတ်ႈသမ်ႉ တေလႆႈဢဝ်သုၼ်ႇၶဝ်လႆႈဝႆႉ တီႈဝဵင်းသျၢင်ႇႁၢႆး(Shanghai) ၼၼ်ႉ ဢၢပ်ႈၶိုၼ်းမိူင်းၶႄႇ ၼႆယဝ်ႉ။
6.3.1946 ဝႅတ်ႉမိၼ်း၊ ပႅင်ႇသဵတ်ႈ၊ ၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ် လူင်းလၢႆးမိုဝ်း လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆၵၼ်ယဝ်ႉ ၶႄႇၽိူၵ်ႇထွၼ်တပ်ႉၶဝ် ဢွၵ်ႇမိူဝ်းၶိုၼ်း ယူႇယဝ်ႉ။
ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 1945-46 ၼၼ်ႉ ဝႅတ်ႉမိၼ်း လႆႈႁူမ်ႈသိုၵ်းပႅင်ႇသဵတ်ႈသေ ၵွတ်ႇလၢင်ႉၽဵဝ်မူၺ်ႉ ၸုမ်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉၼၼ်ႉပႅတ်ႈ။ ႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ်ၵေႃႈယႃႇ ဢမ်ႇတူၵ်းလူင်း ၵတ်းယဵၼ်ၶၢဝ်းယၢဝ်းၵၼ်လႆႈ ၼင်ႇၵဝ်ႇ။
1946 ပီၸမ်သဵင်ႈၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်ၸႅင်ႈလႅင်းမႃးဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဝႅတ်ႉၼၢမ်း (DRV) ဢဝ်လွၵ်းလၢႆး ၵတ်းယဵၼ်၊ ဢဝ်ၵၢၼ်သူင်ႇၽွင်းၶဵဝ်သေ ၵပ်းသိုပ်ႇႁႃတိုဝ်ႉတၢင်းၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈတူၵ်းလူင်းၵၼ်လႆႈ။ ႁိူဝ်းပႅင်ႇ သဵတ်ႈၼႄဢဵၼ်ႁႅင်းသေ ယိုဝ်းသႂ်ႇ တႃႈႁိူဝ်းႁၢႆႇၾူင်ႇ(Haiphong) ၼၼ်ႉ ၼႄဝႃႈ သုၼ်ႇဢုပ်ႉပိူင်ႇႁင်းၶေႃၵူၺ်းၵေႃႈ ပႅင်ႇသဵတ်ႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈပၼ် ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပႅင်ႇသဵတ်ႈ လႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝႅတ်ႉၼၢမ်း

19.12.1946 ဢမ်ႇမီးတၢင်းလိူၵ်ႈယဝ်ႉလႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဝႅတ်ႉၼၢမ်း ဢၼ်ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ပိုတ်ႇၼႃႈသိုၵ်းတေႃႇ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ပႅင်ႇသဵတ်ႈ (French Union) ယူႇယဝ်ႉ။
တပ်ႉသိုၵ်းၽၢႆႇပႅင်ႇသဵတ်ႈ ပဵၼ်တပ်ႉၶိုတ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်လႄႈ မီးၶိူင်ႈၵၢင်ႇ၊ ၶိူင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇတေႃႉသူင်ႇ တဵမ်ထူၼ်ႈ။ တပ်ႉသိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝႅတ်ႉၼၢမ်း(Vietnam National Army) သမ်ႉ ပဵၼ်တပ်ႉၵူၼ်းမိူင်း။ ၵမ်ႈၽွင်ႈ လႆႈယိပ်းၵွင်ႈလီသေတႃႉ ႁၢမ်ႉၼမ်တႄႉ လႆႈယိပ်းလႅဝ်း၊ လႆႈယိပ်းၵွင်ႈယၢမ်းသေ တိုၵ်းၶိုၼ်း။ ဢဝ်မတ်ႉၽိူင်းသႂ်ႇ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉႁႅင်ႈ ၽဝ်ၾႆးသေ ၸုၼ်းႁႂ်ႈၽူႈၶဵၼ် ဢွၵ်ႇတပ်ႉယဝ်ႉၸင်ႇ ၶဝ်ႈတိုၵ်းၽၼ်း။ ပႅင်ႇသဵတ်ႈ ဢဝ်ၵႃးတႅင်ႉ၊ ၵႃးလဵၵ်းမႃးၵေႃႈ ၽၢႆႇဝႅတ်ႉၼၢမ်းၶဝ်တႄႉ ဢဝ်ႁူဝ်မၢၵ်ႇယၢမ်းၵူင် သႂ်ႇပၢႆမႆႉယၢဝ်းယဝ်ႉ ၶၢမ်ႇတၢႆသေ ၶဝ်ႈတႅင်း ႁႂ်ႈတႅၵ်ႇပဵၼ်ၾႆး။ ၸွမ်းသဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်းၵေႃႈ ဢဝ်မၢၵ်ႇႁိၼ် မၢၵ်ႇသၢႆး ႁဵတ်းၸၢၵ်ႇသေ ၽင်မၢၵ်ႇယၢမ်း။ ပႂ်ႉယႃႉတၢင်းႁႂ်ႈလူႉ၊ ပႂ်ႉတိုၵ်း ၶဵၼ်ႁႂ်ႈလူႉတၢႆ။ ဝၢႆးသေ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ် ႁၢဝ်ႉႁႅင်း (2)လိူၼ်ယဝ်ႉၸိုင် ၶူင်ႉသၢင်ႈလႄႈ သၢႆတႃႈသၢႆတၢင်းၵေႃႈ လူႉလႅဝ်ပေႃးတေၸမ်သဵင်ႈ တင်းမူတ်းယဝ်ႉ။ သိုၵ်းဝႅတ်ႉမိၼ်းၶဝ်ၵေႃႈ ႁိူဝ်ႉမွႆႈယဝ်ႉလႄႈ လႆႈထွႆၶိုၼ်း။

ဢွင်ႈဝႆႉ ၶၢပ်ႈတူဝ် ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း တီႈႁၼွႆး 2006

ယၢမ်းၼၼ်ႉ သိုၵ်းပႅင်ႇသဵတ်ႈၶဝ် ၽႅၼ်တိုၵ်း ၼင်ႇၶၢဝ်ႇလႆႈမႃးၼၼ်ႉ လႄႈ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း တင်းၽူႈပွင်ၵၢၼ်သိုၵ်းဝႅတ်ႉမိၼ်း ဝေႃးဢေႃးဝုၼ်းၸၵ်ႉ (Vo Nguyen Giap) တေႃႉတႄႉတၼ်းလွတ်ႈၵႂႃႇၵူၺ်း ၼႆယဝ်ႉ။
ဝၢႆးၼၼ်ႉ တင်းသွင်ၽၢႆႇ လႆႈဢုပ်ႇၵၼ်ၶိုၼ်း။ ၽၢႆႇပႅင်ႇသဵတ်ႈ ယွၼ်းႁႂ်ႈ ဢဝ်သိုၵ်းၵျပၢၼ်ႇ ဢၼ်တိုၵ်ႉမႃးၽိုၵ်းၽွၼ်ႉ ၵၢၼ်သိုၵ်း ဝႅတ်ႉမိၼ်းၶဝ်ယူႇၼၼ်ႉဢၢပ်ႈပၼ်လႄႈ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း တွပ်ႇဝႃႈ ၵဝ်ဢမ်ႇႁၵ်းလင် ဢူၺ်းလီၵဝ်လႃးလႃး ၼႆလႄႈ ဢမ်ႇတူၵ်းလူင်းၵၼ်လႆႈသေ သိုပ်ႇပဵၼ်သိုၵ်းၵႂႃႇထႅင်ႈ ၶၢဝ်းတၢင်း (7) ပီယူႇယဝ်ႉ။
Feb 1950 ဝႅတ်ႉမိၼ်း တိုၵ်းပႄႉသိမ်းလႆႈ ႁိမ်းလႅၼ်လိၼ်လႄႈ သဵၼ်ႈတၢင်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်ၵႂႃႇမႃးလႆႈ ငၢႆႈငၢႆႈယဝ်ႉ။
ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဢွၵ်ႇမိူင်းသေ ၵႂႃႇထူပ်းၽူႈၼၢမ်း မိူင်းရႃးသျႃးၸတႃႇလိၼ်ႇ (Stalin) လႄႈ ၽူႈၼၢမ်းၶႄႇလႅင် မၢဝ်ႉသိုဝ်ႇတုင်း(MaoTseTung)။ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈရႃးသျႃး(USSR) မၵ်းမၼ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈဝႅတ်ႉၼၢမ်း(DRV) ဢၼ် ဝႅတ်ႉမိၼ်း တင်ႈမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶႄႇတူၵ်းလူင်းဝႃႈ တေပိုၵ်ႉၽိုၵ်းသိုၵ်း ဝႅတ်ႉမိၼ်းပၼ် တႃႇၵူၼ်းႁူၵ်းမိုၼ်ႇ ထိုင်ၸဵတ်းမိုၼ်ႇ(60,000-70,000)။ ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ် မၢၵ်ႇမိုဝ်ႉၸိုၼ်းယၢမ်းၵေႃႈ ၸွႆႈထႅမ်။
ၽၢႆႇဝႅတ်ႉမိၼ်း ၸႂ်ႉလွၵ်းလၢႆးသိုၵ်းမုတ်း။ ၶဝ်ႈတိုၵ်း မိူဝ်ႈပႅင်ႇသဵတ်ႈ ဢမ်ႇတၼ်းႁူႉတူဝ်။ မုတ်းယဝ်ႉ ပၢႆႈဢွၵ်ႇၶိုၼ်းၵမ်းလဵဝ်။ ၵႆႉၵႆႉပႂ်ႉယိုဝ်း မိူဝ်ႈၵႂႃႇတႃႈပႆတၢင်းလႄႈ ပႅင်ႇသဵတ်ႈ ပဵၼ်ၽၢႆႇသုမ်းယူႇ ၽၢႆႇလဵဝ်။ ၼင်ႇႁိုဝ်ဝႅတ်ႉမိၼ်းၶဝ် တေၸၢင်ႈဢွၵ်ႇမႃး တေႃႇၼႃႈသေ တိုၵ်းၼၼ်ႉ ပႅင်ႇသဵတ်ႈၶဝ် တမ်းပိူင်သိုၵ်း ဢၼ်ဝႃႈ ပိူင်မဵၼ်ႈ (hedgehogtactics) ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တႄႇၸႂ်ႉတိုဝ်းမိူဝ်ႈ 1952 တီႈၼႃးသၢၼ်ႈ(Na San) ဢၼ်မီးၽၢႆႇတူၵ်း ဝဵင်းလူင် ႁၼွႆႇ(Hanoi) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ႁၢင်ႈႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း လႄႈ ၸွမ်ပိဝ်ဝႅတ်ႉၼၢမ်း

တူဝ်မဵၼ်ႈ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မီးၶူၼ်လႅမ်၊ မိူဝ်ႈၵႂႃႇၵေႃႈ ပိူၼ်ႈဢမ်ႇၸၢင်ႈၶဝ်ႈၸမ်၊ မိူဝ်ႈၵိုတ်းၵေႃႈ ပိူၼ်ႈဢမ်ႇၸၢင်ႈၶဝ်ႈၸမ် ၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ၶဝ်သမ်ႉ ပၢႆၸၢင်ႈဢဝ်ၶူၼ်မၼ်း ပိုတ်းသႂ်ႇပိူၼ်ႈ ႁႂ်ႈဝၢတ်ႇၸဵပ်းလႆႈ ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပႅင်ႇသဵတ်ႈ သူင်ႇသိုၵ်းၶဝ် ၵႂႃႇတင်ႈတပ်ႉ တီႈၼႃးသၢၼ်ႈ ဢၼ်ၵုမ်းလႆႈ သဵၼ်ႈတၢင်းဝႅတ်ႉမိၼ်းၶဝ်သေ ဢဝ်ၶိူင်ႈလူင်၊ ဢဝ်ႁိူဝ်းမိၼ် ပၼ်ႁႅင်း ၾႆးယိုဝ်း။ မိူဝ်ႈဝႅတ်ႉမိၼ်းၶဝ် ၶိုၼ်ႈတိုၵ်း။ လႆႈၶၢမ်ႇယိုဝ်းၵၼ်ႁၢဝ်ႉႁႅင်း လႄႈ လႆႈလူႉယႂ်ႇ သုမ်းၼမ် တႄႉတႄႉ။
တင်းသွင်ၽၢႆႇ လႆႈတွၼ်ႈသွၼ်ၵႂႃႇ။ ပႅင်ႇသဵတ်ႈႁၼ်ဝႃႈ ၸႂ်ႉႁႅင်းယႂ်ႇ ၵႂႃႇၵုမ်းဝႆႉ တီႈလမ်ႇလွင်ႈၸိုင် ဝႅတ်ႉမိၼ်း ၸႂ်ႉႁႅင်းယႂ်ႇတိုၵ်းၶိုၼ်းလႄႈ ပႅင်ႇသဵတ်ႈ တေပႄႉယႂ်ႇပႄႉၼမ်လႆႈ ၵမ်းလဵဝ်ၼႆယဝ်ႉ။ ၽူႈၼၢမ်းဝႅတ်ႉမိၼ်း ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်းလႄႈ ၽူႈပွင်ၵၢၼ်သိုၵ်း ဝူဝ်ငုၼ်းၵႅပ်ႉ(VoNguyenGiap)တႄႉ သွၼ်ႇဝႃႈ ၶိုၼ်ႈတိုၵ်းတေႃႇၼႃႈၵမ်းသိုဝ်ႈ ၼၼ်ႉ လူႉယႂ်ႇသုမ်းၼမ်။ မိူဝ်းၼႃႈမႃး ၵိုင်ႇလီဢဝ်လၢႆး လွတ်ႈၽေးသေ ၶဝ်ႈဢိူမ်ႈၶဵၼ် ၼႆယဝ်ႉ။
1953 မိူဝ်ႈပီၸမ်သဵင်ႈ ပႅင်ႇသဵတ်ႈ သူင်ႇသိုၵ်းလူင်းၸွင်ႈ ၶဝ်ႈတိုၵ်းတီႈ ၻဵၼ်းၿဵၼ်းၾူး(Dien Bien Phu) ဢၼ်တႆးဝႃႈ မိူင်းတႅင် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
မိူင်းတႅင်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်တီႈတႆးလမ်ယူႇသဝ်း။ ပဵၼ်ထုင်ႉမီးလွႆလွမ်ႉႁွပ်ႈ၊ မီးၼမ်ႉယုမ်းလႆလတ်း။ မီးထုင်ႉၼႃးယႂ်ႇ။ မီးၸမ်လႅၼ်လိၼ် မိူင်းလၢဝ်း၊ မိူင်းၶႄႇ။ ပဵၼ်တီႈသဵၼ်ႈတၢင်းၶွႆႈၵၼ်။ မိူဝ်ႈ 1954 ၼၼ်ႉ ဝႅတ်ႉမိၼ်း ပၵ်းတပ်ႉဝႆႉ တီႈမိူင်းတႅင်သေ ပဵၼ်တီႈၽိုၵ်းသိုၵ်းမႂ်ႇၶဝ် ဝႆႉယဝ်ႉ။
မိူင်းတႅင် ပဵၼ်ဢူၶဝ်ႈဢူၼမ်ႉသေ မီးၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်း တေႃႉသူင်ႇၵပ်းသိုပ်ႇလႄႈ ပႅင်ႇသဵတ်ႈ မႃးတိုၵ်းယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ်သိုၵ်းၵျပၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ယၢမ်ႈမီးတႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ၵဝ်ႇ။ တပ်ႉဝႅတ်ႉမိၼ်း ဢၼ်ပၵ်းဝႆႉ တီႈၼၼ်ႈၵေႃႈ ဢွၵ်ႇၵႂႃႇမီးယူႇ တီႈၼႃႈသိုၵ်းဝႆႉတင်းၼမ်။ ၵိုတ်းဝႆႉ သိုၵ်းမႂ်ႇ ဢၼ်တိုၵ်ႉပိုၵ်ႉၽိုၵ်းယူႇၼၼ်ႉ ၵူၺ်းလႄႈ ပႅင်ႇသဵတ်ႈၶဝ်ပႄႉၵႂႃႇ ငၢႆႈငၢႆႈ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ပႅင်ႇသဵတ်ႈၶဝ် သူင်ႇၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈလူင်သေ ၵေႃႇသၢင်ႈ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်မႂ်ႇ၊ မူၼ်ႉမႄးၶိုၼ်း တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ၵဝ်ႇလႄႈ မီးမႃးတႃႈႁိူဝ်း သွင်ဢၼ်တႃႇတေၵပ်းသိုပ်ႇတေႃႉသူင်ႇထိုင်ၽၢႆႇၼွၵ်ႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
မိူင်ႈၽွင်းပႅင်ႇသဵတ်ႈ တိုၵ်ႉၵေႃႇသၢင်ႈတပ်ႉယူႇၼၼ်ႉ သိုၵ်းဝႅတ်ႉမိၼ်း ၶဝ်ပွမ်ပဵၼ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈသေ ၶဝ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈလႄႈ လႆႈႁူႉၶၢဝ်ႇ၊ လႆႈႁူႉပိူင်သၢင်ႈ တပ်ႉၶဵၼ် ဝႆႉထႃႈဢွၼ်တၢင်းယဝ်ႉ။ ထႅင်ႈၽၢႆႇၼိုင်ႈ ဝႅတ်ႉမိၼ်းၶဝ် မီးလွင်ႈသိူင်ႇလပ်ႉလႆႈလႄႈ ၶိူင်ႈလူင်ၶဝ်မီးၵႃႈႁိုဝ်၊ တေႃႉသူင်ႇသင်ၼႆၼၼ်ႉ ၽူႈၶဵၼ်ၶဝ် ဢမ်ႇလႆႈႁူႉၸွမ်း။
ၽၢႆႇပႅင်ႇသဵတ်ႈသမ်ႉ ဢမေႇရိၵၼ်ႇ ယူႇၽၢႆႇလင်ၶဝ်သေ ၸွႆႈထႅမ်ပၼ် ႁႅင်းငိုၼ်း၊ ႁႅင်းၶိူင်ႈၵၢင်ႇ ၵူႈယိူင်ႈ။ သိုၵ်းဢမေႇရိၵၼ်ႇ ႁေႃႈႁိူဝ်းမိၼ်သေ သူင်ႇၵူၼ်း၊ သူင်ႇမၢၵ်ႇမိုဝ်ႉၸိုၼ်းယၢမ်း၊ သူင်ႇၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ် ထိုင်တီႈ ပၢင်တိုၵ်း ပၼ်ယူႇယဝ်ႉ။ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းတူဝ်ႈတၼ်းလီလီယဝ်ႉသေ ဝႅတ်ႉမိၼ်းၶဝ်တႄႇတိုၵ်း မိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 13.3.1954 ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။
လႆႈတိုၵ်းၵၼ်ႁၢဝ်ႉႁႅင်း တႃႇၶၢဝ်းတၢင်း(1)လိူၼ် (3) ဝူင်ႈ (3)ဝၼ်းသေ တပ်ႉပႅင်ႇသဵတ်ႈ ႁႅင်းသိုၵ်း (16,500)ပၢႆ ဢၼ်မီး တီႈမိူင်းတႅင်ၼၼ်ႉ လႆႈဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ် ဝႅတ်ႉမိၼ်းၶဝ်ၵႂႃႇ မိူဝ်ႈ 7.5.1954 ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇဝႅတ်ႉမိၼ်းဢၼ် လႆႈလူႇၼိူဝ်ႉလိူတ်ႈၵႂႃႇ တႃႇဝၢၼ်ႈမိူင်းၵေႃႈ တင်းၼမ်။

လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ ၵျၼီႇဝႃႇ(Geneva)

ပႅင်ႇသဵတ်ႈၶဝ် လႆႈလူႉယႂ်ႇသုမ်းလူင်လႄႈ ႁႃလၢႆးၵိုတ်းသိုၵ်းသေ ၵႂႃႇၵုမ်ၵၼ် တီႈဝဵင်းၵျၼီႇဝႃႇ(Ge- neva) မိူင်းသုတ်ႇၸလႅၼ်ႇ(Swi- tzerland) လႆႈဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ် ႁိုင်ၼၢၼ်းၸမ်(3)လိူၼ် (26.4.1954 -20.7.1954)ယဝ်ႉ ႁဵတ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆသေ လူင်းလၢႆးမိုဝ်းၵၼ်ၵႂႃႇ မိူဝ်ႈ 21.7.1954 ယူႇယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇပႅင်ႇသဵတ်ႈ ၽွမ်ႉယွမ်းပၼ်ၶိုၼ်း မိူင်းဝႅတ်ႉ ၼၢမ်းလႄႈ သိုၵ်းဢိၼ်ႇၻူဝ်ႇၶျၢႆးၼႃး ပွၵ်ႈထိၼိုင်ႈ ဢၼ်ႁိုင်ၼၢၼ်း (8)ပီ (1946-1954) ၼၼ်ႉၵေႃႈ ယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇ ယူႇယဝ်ႉ။

လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆၵျၼီႇဝႃႇ

ၼင်ႇႁိုဝ် တေၸၢင်ႈၶိုင်ပွင်ၵႂႃႇ ပဵၼ်ၶၵ်ႉပဵၼ်တွၼ်ႈၼၼ်ႉလႄႈၼႂ်း“လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆၵျၼီႇဝႃႇ” ၼၼ်ႇ လႆႈတူၵ်းလူင်းၵၼ်ဝႆႉဝႃႈ

• ႁႂ်ႈဢဝ်ထႅဝ်ၼွၼ်း မၢႆ (17N) ၻီႇၵရီႇ ပဵၼ် လႅၼ်လိၼ်။
• ယၢၼ်လႅၼ်လိၼ်(3)လၵ်း တင်းသွင်ၽင်ႇ ပဵၼ် ၼႃႈတီႈႁၢမ်းသိုၵ်း။
• ၵႃႈပဵၼ်သိုၵ်းပႅင်ႇသဵတ်ႈ ဢၼ်မီးပွတ်းႁွင်ႇ တင်းမူတ်း တေလႆႈၵႂႃႇယူႇ ဝႅတ်ႉၼၢမ်းပွတ်းၸၢၼ်း။ ၵႃႈပဵၼ်သိုၵ်းဝႅတ်ႉမိၼ်း ဢၼ်မီးယူႇပွတ်းၸၢၼ်း တင်းမူတ်း တေလႆႈၵႂႃႇယူႇ ဝႅတ်ႉၼၢမ်းပွတ်းႁွင်ႇ။
• ဝၢႆးလူင်းလၢႆးမိုဝ်းယဝ်ႉ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း(300)ဝၼ်း ၵူၼ်းၵူႈၵေႃႉ မီးလွင်ႈ ထၢင်ႇႁၢင်ႈၵႂႃႇမႃး ႁႃတီႈယူႇမႂ်ႇလႆႈ။
• ၽၢႆႇလႂ်ၵေႃႈလီ တိုၼ်းတေဢမ်ႇလႆႈႁႃႁဵတ်းသိုၵ်းဢူၺ်းလီၽႂ်၊ တေဢမ်ႇလႆႈထႅမ် ႁႅင်းသိုၵ်းထႅင်ႈ။
• ၼင်ႇႁိုဝ် တေၵုမ်းထိင်းငဝ်းလၢႆး ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈလႆႈၼၼ်ႉ တေလႆႈၶွတ်ႇၽွတ်ႈ ၸုမ်းၵုမ်းထိင်း ဢၼ်ၵၼေႇၻႃႇ(Canada)၊ ပူဝ်ႇလႅၼ်ႇ(Po- land) လႄႈ ဢိၼ်းၻီးယိူဝ်း(India) ပဵၼ်ၽူႈၼင်ႈၸိုင်ႈဝႆႉ။
  

မိူင်းလူင်းလၢႆးမိုဝ်းၼၼ်ႉ ဝႅတ်ႉၼၢမ်း(ပွတ်းႁွင်ႇ)၊ ပႅင်ႇသဵတ်ႈ၊ ၶႄႇလႅင်၊ မိူင်းရႃးသျႃး၊ မိူင်းဢင်းၵိတ်ႉ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်း။
ဝႅတ်ႉၼၢမ်း(ပွတ်းၸၢၼ်း) မိူင်းဢမေႇရိၵၼ်ႇ ဢမ်ႇလူင်းလၢႆးမိုဝ်းသေတႃႉ ၶဝ်လၢတ်ႈဝႃႈ တေဢမ်ႇလွၵ်ႇငိုတ်ႈ ၽၢႆႇလႂ်၊ တေဢမ်ႇၸႂ်ႉ ဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်း ၶဝ်ႈယုင်ႈၵဵဝ်ႇၸွမ်းၽၢႆႇလႂ် ၼႆယဝ်ႉ။
ဝႅတ်ႉၼၢမ်း၊ လၢဝ်း၊ၵမ်ႇၿေႃးတီးယိူဝ်း ႁူမ်ႈၵၼ် ပဵၼ်ဝႆႉဢိၼ်ႇတူဝ်ႇၼီးသျုးပႅင်ႇသဵတ်ႈ( French Indochina) လႄႈ မိူဝ်ႈလႆႈပၼ်ဝႅတ်ႉၼၢမ်း ဢွၵ်ႇၵႂႃႇယဝ်ႉၼၼ်ႉ ပႅင်ႇသဵတ်ႈလႆႈ ႁဵတ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ တင်းမိူင်းလၢဝ်း လႄႈ ၵမ်ႇၿေႃး ၻီးယိူဝ်းထႅင်ႈ ႁင်းၽႂ်မၼ်းယူႇယဝ်ႉ။
မီးၶေႃႈတူၵ်းလူင်းဝႃႈ 1956 တေႁဵတ်း ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ၼင်ႇထၢင်ႇႁၢင်ႈ လွတ်ႈလႅဝ်းတင်းမိူင်းပတ်းပိုၼ်ႉယဝ်ႉ တေ ဢဝ်ဝႅတ်ႉၼၢမ်း သွင်တွၼ်ႈ ႁူမ်းၵၼ် ႁႂ်ႈပဵၼ် မိူင်းလုၵ်ႈလဵဝ်ၶိုၼ်း ၼႆယဝ်ႉ။
ၵူၼ်းမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း တွၼ်ႈၼိူဝ်ၶၢႆႉလူင်းၵႂႃႇယူႇ ဝႅတ်ႉၼၢမ်းတွၼ်ႈတႂ်ႈၼၼ်ႉ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း(300)ဝၼ်း မီးမွၵ်ႈပႅတ်ႇသႅၼ် ထိုင်သိပ်းသႅၼ် ၼႆယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းၶၢႆႉလူင်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ ႁၢမ်ႉၼမ်ပဵၼ် ဢၼ်ၼပ်ႉထိုဝ်သႃႇသၼႃႇ ၶရိတ်ႉၵိူင်းၵႅတ်ႉႀူဝ်ႇလိၵ်ႉ(Cath- olics) ၼႆယဝ်ႉ။
ပီမႂ်ႇ1955 ၼၼ်ႉမႃး ၸိုဝ်ႈမိူင်းဢိၼ်ႇၻူဝ်ႇၶျၢႆးၼႃးပႅင်ႇသဵတ်ႈ (French Indochina) ၼႆၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈယႃႉပႅတ်ႈသေ လႆႈပဵၼ်မႃး မိူင်းၵမ်ႇၿေႃးၻီးယိူဝ်း၊ မိူင်းလၢဝ်းလႄႈ မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း (2)တွၼ်ႈၼၼ်ႉမႃးယူႇယဝ်ႉ။

ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဢၼ်မီးတီႈ ဝဵင်းလူင်ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း

ဝႅတ်ႉၼၢမ်းပွတ်းၸၢၼ်းလႄႈ ဝႅတ်ႉၵွင်း

ဝႅတ်ႉၼၢမ်းပွတ်းၸၢၼ်းၼၼ်ႉ ငူဝ်ႉၻိၼ်ႇၾိၼ်ႉ (Ngo DinhDiem) ပဵၼ် ၸွမ်ၽွင်းလူင်သေ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းၿၢဝ်ႇၻၢႆး(BaoDai) ပဵၼ်ၽူႈၼၢမ်းသုင်သုတ်း ၼႆယဝ်ႉ။ October 1955 ငူဝ်ႉၻိၼ်ႇၾိၼ်ႉ မီးသဵင်ၵမ်ႉထႅမ်ၼမ်သေ ပူတ်းပႅတ်ႈ ၿၢဝ်ႇတၢႆးယဝ်ႉ ၶိုၼ်ႈႁဵတ်း ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈသေ တင်ႈမိူင်းၸွမ်ၸိုင်ႈဝႅတ်ႉၼၢမ်း (Republic of Vietnam = RVN) မႃးယူႇယဝ်ႉ။
ငူဝ်ႉၻိၼ်ႇၾိၼ်ႉ ၵိူဝ်းယမ်သႃႇသၼႃႇၶရိတ်ႉ လႄး မီးလွင်ႈတဵၵ်းတဵင်ၼိူဝ် ၸိူဝ်းၵိူဝ်းယမ် သႃႇသၼႃႇပုတ်ႉထ၊ သႃႇသၼႃႇတၢင်ႇပိူင်သေ ဢမ်ႇႁၼ်လီမၼ်းမႃး တင်းၼမ်။ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢမေႇရိၵၼ်ႇ ယူႇၽၢႆႇလင်သေ ဢဝ်ႁႅင်းငိုၼ်းၶမ်း၊ ၶိူင်ႈၵၢင်ႇလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈ သူင်ႇၸူး ၽူႈပၼ်ဢၵျၢမ်ႇၽၢႆႇသိုၵ်းလႄႈ မၼ်းမီးႁႅင်းယဝ်ႉ။
1956 ဝႅတ်ႉၼၢမ်းပွတ်းႁွင်ႇ မီးလွင်ႈလိူၵ်ႈတင်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းႁၢမ်ႉၼမ် လိူၵ်ႈတၢင်ႇ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ပဵၼ် ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈယဝ်ႉ။ ပွတ်းၸၢၼ်းတေႉ ဢမ်ႇယွမ်းႁဵတ်း ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈသေ ဢမ်ႇၵႃး ဢဝ်ႁႅင်းသိုၵ်း တဵၵ်းတဵင်ၵူၼ်းမိူင်းထႅင်ႈ။ June 1956 တီႈပၢင်ၵုမ် ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်မိူင်းပွတ်းႁွင်ႇ တူၵ်းလူင်းဝႃႈ ၵိုင်ႇလီပူတ်းပႅတ်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ပွတ်းၸၢၼ်း ၼႆယဝ်ႉ။
January 1959 ၸုမ်းဢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ယူႇတီႈပွတ်းၸၢၼ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ် ၵူၼ်းမိူင်းလႄႈ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း တၢင်ႇထိုင် ႁႂ်ႈၸုမ်းပွင်ၵၢၼ် မၵ်းမၼ်ႈပဵၼ် သိုၵ်းၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ဝႃႈ ဝႅတ်ႉၵွင်း (Vietcong) ၼႆသေ သူင်ႇတင်းၸွႆႈ ထႅမ်ပၼ်ယူႇယဝ်ႉ။
ထိုင် July1959 လႆႈတၢင်းၸွႆႈထႅမ် တီႈၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ လၢဝ်းလႄႈ သိုၵ်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းပွတ်းႁွင်ႇၶဝ် ၶဝ်ႈမိူင်းလၢဝ်းသေ သၢင်ႈ သဵၼ်ႈတၢင်းၸွႆႈထႅမ် ထိုင်ပွတ်းၸၢၼ်း ဢၼ်ဝႃႈ သဵၼ်ႈတၢင်းႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
December 1960 ၼင်ႇႁိုဝ်တေသူၼ်းတုမ်လႆႈ ၸိူဝ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉလႄႈ တီႈဝႅတ်ႉၼၢမ်းပွတ်းၸၢၼ်း ၶွတ်ႇၽွတ်ႈ “ၸုမ်းၼႃႈလိၼ် သိုၵ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ” ၼႆမႃးယဝ်ႉ။
ၼႂ်း(1961-1963) သိုၵ်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းပွတ်းႁွင်ႇ သီႇမိုၼ်ႇ(40,000) ပၢႆ လၵ်ႉၶဝ်ႈၵႂႃႇ ပွတ်းၸၢၼ်းသေ ၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်းၸွႆႈၵၼ်။ 1964 ၸမ်သဵင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းၵူၼ်းမိူင်းပွတ်းႁွင်ႇ လတ်းၶဝ်ႈမိူင်းလၢဝ်းလႄႈ ၵမ်ႇၿေႃးၻီးယႃး သေ ၶဝ်ႈၵႂႃႇပွတ်းၸၢၼ်း။

ႁၢင်ႈႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဢၼ်မီးတီႈ ၵူဝ်းၵတႃး မိူင်းဢိၼ်ႇတိယ

(1965-1969) လႄးၸွၼ်း(LeDuan) ၽူႈၶဝ်ႈ ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်မိူင်း ဢၼ်ႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်း တႃႇၸွႆႈဝႅတ်ႉၵွင်းၼၼ်ႉ ယွၼ်း တင်းၸွႆႈထႅမ် မိူင်းၶႄႇ။ ၶႄႇသူင်ႇၵူၼ်း သၢမ်သႅၼ်သွင်မိုၼ်ႇ (320000) မႃးၸွႆႈၵေႃႇသၢင်ႈတၢင်းပၼ်လႄႈ သိုၵ်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း ပွတ်းႁွင်ႇ ၸင်ႇၸၢင်ႈလူင်းၵႂႃႇ ပွတ်းၸၢၼ်း လႆႈယဝ်ႉ။ ၵႃႈၶၼ် ဢၼ်မိူင်းၶႄႇ ၸွႆႈထႅမ် ဝႅတ်ႉၼၢမ်းမိူဝ်ႈၼၼ်ႉ မီးမွၵ်ႈ သွင်မိုၼ်ႇလၢၼ်ႉၻေႃႇလႃႇ ၼႆယဝ်ႉ။
ဢဝ်ႁႅင်းငိုၼ်းႁႅင်းၶိူင်ႈ ၸွႆႈထႅမ်သေတႃႉ ဢမ်ႇပႄႉလႆႈ ၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ လႄႈ တႃႇတိုၵ်းၸွႆႈၼႆသေ ဢမေႇရိၵၼ်ႇ သူင်ႇသိုၵ်းၶဝ် ၶဝ်ႈဝႅတ်ႉၼၢမ်းပွတ်းၸၢၼ်း မိူဝ်ႈပီ 1965 ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။
ဢမေႇရိၵၼ်ႇၶဝ် ၽိူမ်ႉႁႅင်းသိုၵ်းမႃးတိၵ်းတိၵ်းလႄႈ သိုၵ်းၶဝ်မီးမႃး ႁႃႈသႅၼ်ပၢႆၼႆယဝ်ႉ။ ၶိူင်ႈၵၢင်ႇၶိုတ်းၵၢပ်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇပႆႇယၢမ်ႈငိၼ်းၵေႃႈ ဢဝ်မႃးၸႂ်ႉ တီႈၼႂ်းပၢင်တိုၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မၢၵ်ႇပွမ်းလူင် လုၵ်ႉၼိူဝ်ႁိူဝ်းမိၼ် ပွႆႇလူင်းၵေႃႈ ဢမ်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈ ဝႅတ်ႉၵွင်း ယွမ်းသုမ်းလႆႈ။
2.9.1969 ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဢၼ်ဢႃႇယုလႆႈ(79)ၼၼ်ႉ လႆႈသဵင်ႈၵၢမ်ႇသုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ မၼ်းဢမ်ႇယူႇယဝ်ႉသေတႃႉ ၵႂၢမ်းသင်ႇသွၼ်မၼ်း၊ ၵၢၼ်ဝၢင်းၽႅၼ်မၼ်း ယင်းသိုပ်ႇမီးဝႆႉယူႇလႄႈ ၶဝ်ၸိူဝ်း လုၵ်ႈၼွင်ႉတၢမ်းၸႂ်မၼ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁူၼ် ဢမ်ႇယွမ်းသေ သိုပ်ႇၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်း တေႃႇထိုင် ယိူင်းမၢႆ ယူႇယဝ်ႉ။
ဢမေႇရိၵၼ်ႇၶဝ် သဵင်ႈၸရိပ်ႈသိုၵ်း ၼမ်ၼႅၼ်ႇသေမဝ်ႇၵႃး ၵူၼ်းမိူင်းဢမေႇရိၵၼ်ႇၶဝ် လႆႈႁပ်ႉႁူႉႁၼ်ၶၢဝ်ႇ ဢၼ်သိုၵ်းဢမေႇရိၵၼ်ႇ ၵႂႃႇယူႇ ၵႂႃႇႁဵတ်း ၸလိူဝ်ႈၸလႃႈ၊ ၵႂႃႇၸပ်းယႃႈမဝ်းၵမ်၊ ၵႂႃႇမူၼ်ႈၵျေႃႇလူၼ်ႉပူၼ်ႉလိူဝ်သေ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် မဵဝ်းဢမ်ႇယႃလႆႈယူႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ် ႁၼ်ဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၶဝ် ဢဝ်လုၵ်ႈလၢင်းၵူၼ်းမိူင်း ႁဵတ်းသိုၵ်း ၵႂႃႇယူႇၵႆ၊ ၵႂႃႇႁႂ်ႈဢၵျၢင်ႉလူႉသေ မဝ်ႇၵႃး ဢဝ်ငိုၼ်းၶွၼ်ႇၵူၼ်းမိူင်း ၵႂႃႇထွၵ်ႇ ပႅတ်ႈၵူၺ်း ၼႆသေ ဢမ်ႇႁၼ်လီ ဢမ်ႇၵမ်ႉထႅမ်လႄႈ သိုၵ်းဢမေႇရိၵၼ်ႇ ထွႆဢွၵ်ႇဝႅတ်ႉၼၢမ်းၵႂႃႇ မိူဝ်ႈ April 1973 ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။
ၼင်ႇႁိုဝ်ၶၢဝ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တေၽႅဝ်ၵႂႃႇ ၼႂ်းၵူၼ်းမိူင်းဢမေႇရိၵၼ်ႇၼၼ်ႉ ၵူၼ်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း ယူႇဝႆႉၼွၵ်ႈမိူင်း၊ ယူႇဝႆႉတီႈဢမေႇရိၵၼ်ႇၼၼ်ႉ ၵပ်းသၢၼ်ၵၼ်တင်း ၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းသေ ၸွႆႈပိုၼ်ၽႄႈၶၢဝ်ႇ ယူႇယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇမီးသိုၵ်းဢမေႇရိၵၼ်ႇယဝ်ႉသေတႃႉ ပၢင်တိုၵ်းတႄႉ ဢမ်ႇထၢတ်ႇဢမ်ႇဝၢႆး။ ဝႅတ်ႉၵွင်းလႄႈ သိုၵ်းၵူၼ်းမိူင်းပွတ်းႁွင်ႇ လႆႈႁူမ်ႈၵၼ် သိုပ်ႇတိုၵ်း တပ်ႉသိုၵ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဝႅတ်ႉၼၢမ်း(ပွတ်းၸၢၼ်း)ထႅင်ႈ။
30.4.1975 သိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝႅတ်ႉၼၢမ်း(Army of the Republic of Veitnam ARVN) တိုၵ်းသိမ်းလႆႈ ဝဵင်းသၢႆးၵွၼ်ႇ(Saigon) ဢၼ်ပဵၼ်ငဝ်ႈ မိူင်းလူင် ဝႅတ်ႉၼၢမ်းပွတ်းၸၢၼ်းလႄႈ သိုၵ်းဢိၼ်ႇၻူဝ်ႇၶျၢႆးၼႃးပွၵ်ႈထိ သွင်(2nd Indochina War) ႁိုဝ်ဝႃႈ သိုၵ်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း (Vietnam War)ၼႆ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇ။
ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း(1.11.1955 - 30.4.1975 ) လႆႈပဵၼ်သိုၵ်း ဢိၼ်ႇၻူဝ်ႇၶျၢႆးၼႃးပွၵ်ႈထိသွင် ႁိုင်ၼၢၼ်း (19)ပီ (5)လိူၼ် (29)ဝၼ်း ယဝ်ႉၸင်ႇ သိုၵ်းယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇသေ ဝႅတ်ႉၼၢမ်းပွတ်းႁွင်ႇလႄႈပွတ်းၸၢၼ်း ဢၼ်လႆႈၶၢမ်ႇ ၽႃႇၸၵ်း ပဵၼ်ဝႆႉ (2)တွၼ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈႁူမ်ႈၵၼ် ပဵၼ်မိူင်းလုၵ်ႈလဵဝ်ၵၼ်ၶိုၼ်း ယူႇယဝ်ႉ။
ႁႂ်ႈလႆႈပဵၼ် တီႈမၢႆတွင်း၊ တီႈဢဝ်ၵုင်ႇမုၼ် တီႈယုၵ်ႉယွင်ႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ဢၼ်ႁၵ်ႉ ဢၼ်တၢႆတႅၼ်းလႆႈၼၼ်ႉလႄႈ ဝဵင်းသၢႆးၵွၼ်ႇ(Saigon)ၵေႃႈ လၢႆႈၸိုဝ်ႈပဵၼ် ဝဵင်းလူင်ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း (Ho Chi Minh City) ၼႆသေ မၵ်းမၼ်ႈၵႂႃႇ မိူဝ်ႈ 2.7.1976 ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

တွၼ်ႈသွၼ်

ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်းၼၼ်ႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ လႆႈႁူပ်ႉႁၼ်ပႅင်ႇသဵတ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၽူႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်းၶဝ် ပႄႉၵိၼ်ၵူၼ်းမိူင်း၊ ဢူႈတူဝ်ၵဝ်ႇၵေႃႈ ၵႆႉၵႆႉ လႆႈၶၢမ်ႇလမ်းဢွၵ်ႇၵၢၼ်၊ ၽူႈၵွၼ်းၼႃႈႁိူၼ်း ႁၢမ်းၵၢၼ်လႄႈ ၼႃႈႁိူၼ်းၶဝ် လႆႈတိၼ်းတွၼ်းမႃး။ တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵေႃႈ ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉ လၢႆးႁဵတ်းဢမ်ႇထုၵ်ႇမႅၼ်ႈလႄႈ လႆႈၶၢမ်ႇလမ်းဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်း။ ၵူၼ်းမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းတင်းမိူင်း ဢၼ်ဢမ်ႇလႆႈႁူပ်ႉတၢင်းတုၵ်ႉ ဢၼ်ပႅင်ႇသဵတ်ႈပၼ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီး။ ယွၼ်ႉၼၼ်ႉ တင်ႈတႄႇပၢၼ်ဢွၼ်ႇ မီးၵၢင်ၸႂ်ၶႂ်ႈပူၼ်ႉ တႂ်ႈပႅင်ႇသဵတ်ႈမႃး။ မိူဝ်ႈဝႃႈ ၼႂ်းမိူင်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇသိုပ်ႇႁဵၼ်း လႆႈယဝ်ႉၼႆၼၼ်ႉ မုင်ႈႁၼ်ဝႃႈ သင်ၶႂ်ႈပႄႉၶဵၼ် တေလႆႈမီး ၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်းၶႅၼ်ႇလႄႈ တင်းႁူႉႁၼ်ၵၢၼ်မိူင်းလုမ်ႈၾႃႉ ၼႆသေ ႁႃသဵၼ်ႈတၢင်း တေလႆႈဢွၵ်ႇ ၼွၵ်ႈမိူင်း။
ႁဵတ်းၵၢၼ်ၼိူဝ်သၢင်းၽေႃး ၶၢဝ်းတၢင်း(8000)လၵ်း လႆႈငိုၼ်း(10)။ ထိုင် မိူင်းပိူၼ်ႈ တႃႇႁႂ်ႈမီး ဢၼ်ၵိၼ် ႁႂ်ႈသိုပ်ႇယူႇလႆႈသေ လႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလိူၵ်ႈၵၢၼ်။ မိူဝ်ႈႁႃတၢင်းႁူႉၵေႃႈ လႆႈတုၵ်ႉယၢၵ်ႈ။ ၶၢဝ်းၵတ်း မိူင်းပႅင်ႇသဵတ်ႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးၽႃႈ တႃႇတေလႆႈ ၼွၼ်းဢုၼ်ႇလႄႈ ဢဝ်မၢၵ်ႇဢုတ်ႇလႅင် ၵႂႃႇမူၵ်းၾႆးဝႆႉ မိူဝ်ႈၵၢင်ဝၼ်းယဝ်ႉ ၵၢင်ၶိုၼ်း ဢဝ်မႃးဝႆႉ တႂ်ႈတီႈၼွၼ်းသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလႆႈၼွၼ်းဢုၼ်ႇ။ မိူဝ်ႈၽွင်းႁႃတၢင်းႁူႉ၊ ႁႃဢူၺ်းလီၼၼ်ႉ ၽႂ်ဢမ်ႇၸွႆႈ။ ၽႂ်ဢမ်ႇပၼ်ႁႅင်း။ ၽႂ်ဢမ်ႇၸႂ်ႉ။ ယူႇတီႈ တင်ႈဝူၼ်ႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇသေ ၶတ်းၸႂ်မႃး။ ၽွင်းယၢမ်း လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၵျပၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ယူႇၽၢႆႇၼႃႈ လုၵ်ႈၼွင်ႉတႃႇသေႇ။ ပဵၼ်ၽူႈၼၢမ်းလႄႈ မီးလုၵ်ႈၼွင်ႉၼမ်သေတႃႉ ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈလုၵ်ႈၼွင်ႉ ထူပ်းၽေး၊ ယူဝ်ၸၢင်ႈလႆႈ တၢင်းၸွႆႈထႅမ်ၼႆသေ တူဝ်မၼ်း ၵေႃႉၶဝ်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းမိူင်းၶႄႇလႄႈ လႆႈၶၢမ်ႇၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ် တိၺွပ်း ၶင်ၶွၵ်ႈဝႆႉ(14)လိူၼ်။
မိူဝ်ႈၽွင်း တိုၵ်းၶိုၼ်းၵျပၢၼ်ႇၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ မိူဝ်ႈၽိုၼ်ႉတိုၵ်းၶိုၼ်း ပႅင်ႇသဵတ်ႈ ၼႂ်းသိုၵ်းဢိၼ်ႇၻူဝ်ၶျၢႆးၼႃး ပွၵ်ႈထိၼိုင်ႈၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ယူႇၼႃႈသိုၵ်း ၸွမ်းလုၵ်ႈၼွင်ႉသေ ဝၢင်းၽႅၼ်တႃႇသေႇ။ ထိုင်မႃး သိုၵ်းဢိၼ်ႇၻူဝ်ႇၶျၢႆးၼႃး ပွၵ်ႈထိသွင်ၼၼ်ႉတႄႉ ယွၼ်ႉလႆႈႁၢပ်ႇထၢမ်း ၼႃႈတီႈၵၢၼ်မိူင်း ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈလႄႈသင်၊ ယွၼ်ႉဢႃႉယုယႂ်ႇမႃးလႄႈသင် တူဝ်မၼ်း ဢမ်ႇၵႂႃႇၼႃႈသိုၵ်းလႆႈသေတႃႉ ဝူၼ်ႉသွၼ်ႇဝၢင်းၽႅၼ်ပၼ် ၸိူဝ်းတိုၵ်းယူႇ ၼႃႈသိုၵ်းၼၼ်ႉတႃႇသေႇ။
မိူဝ်ႈတိုၵ်း တင်းပႅင်ႇသဵတ်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းလၢတ်ႈဝႃႈ “ၽၢႆႇသူတၢႆၼိုင်ႈၵေႃႉ လႄႈ ႁဝ်းလႆႈတၢႆၼိုင်ႈၵေႃႉၵေႃႈယႃႇ ႁဝ်းတိုၼ်းတေ တိုၵ်း ႁႂ်ႈလႆႈပဵၼ် မိူင်းၵွၼ်းၶေႃ” ၼႆယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈလႆႈတိုၵ်းဢမႄႇရိၵၼ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်မိူင်းႁႅင်းယႂ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လၢတ်ႈဝႃႈ “ၽၢႆႇသူတၢႆၼိုင်ႈၵေႃႉလႄႈ ၽၢႆႇႁဝ်း တၢႆၼိုင်ႈသၢဝ်း ဢမ်ႇၼၼ် သၢမ်သိပ်းၵေႃႈ ႁဝ်းတေဢၢၼ်းဢဝ် မိူင်းႁဝ်းၶိုၼ်း ႁႂ်ႈလႆႈ” ၼႆထႅင်ႈ။
ယွၼ်ႉဝႃႈၼင်ႇၼၼ်လႄႈ ၽၢႆႇၽူႇၶဵၼ်ၶဝ် ၸိၼႄးသေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ “ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းဢမ်ႇမီးႁူဝ်ၸႂ် ဢမ်ႇမေႃဢဵတ်းလူ ဢမ်ႇမေႃႁၵ်ႉသႃ သၢႆၸႂ်ၵူၼ်း” ၼႆယဝ်ႉ။ လွင်ႈၼၼ်ႉ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဢမ်ႇတွၼ်ႉ ဢဝ်သႂ်ႇၸႂ်သႂ်ႇၶေႃးသေ တွပ်ႇၶိုၼ်း။ ထိုင်မိူဝ်ႈလႆႈပဵၼ် ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈယဝ်ႉလႄႈ လႆႈတၢင်ဝၢၼ်ႈမိူင်း ၵႂႃႇဢုပ်ႇၵၼ် တီႈ ဝဵင်းပႄးရိတ်ႉ(ၸ်)၊ မိူင်းပႅင်ႇသဵတ်ႈၼၼ်ႉၸင်ႇ ဢဝ်ၵၢၼ်သေ တွပ်ႇၵႄႈၶိုၼ်းယဝ်ႉ။
ၼိူဝ်ၽိူၼ် တီႈၽူႈၼၢမ်းၶဝ် ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်ၼၼ်ႉ မီးဢုမ်မွၵ်ႇ၊ မီးပၢၼ်ႉမၢၵ်ႇမႆႉ တမ်းဝႆႉ ပဵၼ်တၢင်းႁၢင်ႈလီယဝ်ႉ။ ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်ယဝ်ႉတူဝ်ႈယဝ်ႉလႄႈ မိူဝ်ႈၸမ်တေၽၢတ်ႇၵၼ်ၼၼ်ႉ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ၵိုင်ႉၵၢင်ႉၸၵ်ႉဢဝ် မၢၵ်ႇမႆႉလုၵ်ႈယႂ်ႇ လုၵ်ႈၼိုင်ႈ သႂ်ႇထွင်းသိူဝ်ႈမၼ်း ၵမ်းလဵဝ်။
လွင်ႈၼင်ႇၼႆ ပဵၼ်လွင်ႈၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်ၵေႃႉၼိုင်ႈ ဢမ်ႇၵိုင်ႇလီႁဵတ်း လႄႈလုၵ်ႈၼွင်ႉ ၸိူဝ်းၸွမ်းလင်မၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၼႃႈတႃဢမ်ႇလီ။ ၽူႈၼၢမ်းတၢင်ႇမိူင်းလႄႈ ၵူၼ်းတင်းၼမ်ၵေႃႈ ႁိၼႄးသႄႉသွမ်း “ပဵၼ် ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇႁူႉၸၵ်း ပိူင်ၵူၼ်း” ၼႆယဝ်ႉ။ ၽႂ်ႁိၼႄးၼင်ႇႁိုဝ်ၵေႃႈယႃႇ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဢမ်ႇဢဝ်သႂ်ႇၸႂ်သေ ဢွၵ်ႇႁွင်ႈၼၼ်ႉမႃး ၽၢႆႇၼွၵ်ႈ တီႈၵူၼ်းမိူင်း ၼုမ်ႇ၊ ထဝ်ႈ၊ ၸၢႆး၊ ယိင်း ပႂ်ႉႁပ်ႉတွၼ်ႈဝႆႉယူႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီးဢွၼ်ႇယိင်းဢွၼ်ႇ ဢႃႇယူႉမွၵ်ႈ(7-8)ၶူပ်ႇ ၵေႃႉၼိုင်ႈ မႃးယိုၼ်ႈပၼ်မွၵ်ႇ။ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဢုမ်ႈဢဝ်ဢွၼ်ႇယိင်းၼၼ်ႉသေ ၸူၵ်းဢဝ် မၢၵ်ႇမႆႉၼႂ်းထွင်းမၼ်း သႂ်ႇၼႂ်းမိုဝ်း ဢွၼ်ႇယိင်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပဵၼ် ၵူၼ်းမီးႁူဝ်ၸႂ်ယူႇၼႆ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းတင်းၼမ် ႁူႉၵႂႃႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
တင်ႈတႄႇ ဢွၵ်ႇမိူင်း ၵႂႃႇႁႃပိင်ႇၺႃႇတင်းႁူႉၼၼ်ႉ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဝူၼ်ႉတႃႇ ဝၢၼ်ႈမိူင်းလႄႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝႅတ်ႉၼၢမ်း ပိူင်လဵဝ်။ ၵႂႃႇႁပ်ႉဝႃႇတ ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉသေ ၶဝ်ႈပဵၼ် ၵူၼ်းႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၸၼ်ႉသုင် ၼႂ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉၵေႃႈယႃႇ ၸႂ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း ဢမ်ႇႁၢႆလႄႈ လႆႈၶၢမ်ႇထတ်းသၢင်ဝႃႈ ဢမ်ႇႁဵတ်းၼင်ႇ ပၵ်းပိူင်ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉၼႆသေ လႆႈၶၢမ်ႇပူတ်းပႅတ်ႈ ၸၼ်ႉၵၢၼ်သုင် ၼႂ်းပႃႇတီႇၶွမ်ႇမၼိတ်ႉ ၵူႈမိူင်းမိူင်းၼၼ်ႉ မႃးယဝ်ႉ။
မိူင်းဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ပဵၼ်ၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈၼႃး ဢမ်ႇမီးပိင်ႇၺႃႇတင်းႁူႉသုင်။ ဢမ်ႇမီး ၶိူင်ႈၵၢင်ႇၶိုတ်းၸၼ်ႉ။ ပဵၼ်မိူင်းလဵၵ်ႉဢွၼ်ႇၵူၺ်းလႄႈ တိုၵ်းပႄႉ မိူင်းလူင် ဢမေႇရိၵၼ်ႇလႄႈ ပႅင်ႇသဵတ်ႈ ဢၼ်မီးပိင်ႇၺႃႇၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ၊ ၶိူင်ႈၵၢင် ၶိုတ်းၵၢပ်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်လွင်ႈယွင်ႈဢၢမ်းတင်းလုမ်ႈၾႃႉယဝ်ႉ။
ယွၼ်ႉသင် ပဵၼ်ၼင်ႇၼၼ်ၸိုင် ယွၼ်ႉႁႅင်းၸႂ်ယဝ်ႉ။ ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ ၵၢၼ်သိုၵ်း သုၼ်းၸူး လၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ ဢၼ်တေပႄႉတႃႇသေႇၼၼ်ႉ ပဵၼ် “ၸႂ်” ၼႆယဝ်ႉ။ ဝႅတ်ႉၼၢမ်းၶဝ် တိုၵ်းပႄႉမႃးၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉၵူၼ်းတင်းမိူင်း လဵၵ်ႉယႂ်ႇၼုမ်ႇထဝ်ႈ ဢွၼ်ၵၼ်ပဵၼ်ၸႂ်ၵိဝ်လဵဝ်ၵၼ် ဢၼ်ဝႃႈ “ၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းႁဝ်း။ ႁဝ်းတေဢဝ်ၶိုၼ်း ႁႂ်ႈလႆႈ” ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တႃႇတေမီးၸႂ် ၵိဝ်လဵဝ်ၵၼ်မႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် မေႃၽၼ်ႈၸႂ်ၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၽၼ်ႈလႆႈလႄႈ ဢၼ်ၵူၼ်းတင်းလၢႆ ဢဝ်ႁူဝ်ၸႂ်ၶဝ် ၽၢၵ်ႇဝႆႉ တီႈၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႉၼၼ်ႉသေ ယွမ်းတၢႆတၢင်မၼ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ထူပ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ ၼင်ႇႁိုဝ်ၵေႃႈယႃႇ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဢမ်ႇတွၼ်ႉႁူၼ်လင်ယွမ်းၵၢၼ်ႉ။ ဢဝ်ဢွၵ်းတူဝ်ႁူဝ်ၸႂ် ၶၢမ်ႇယၢပ်ႇသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈဢွၼ်ႁူဝ်မႃး။ ၼင်ႇႁိုဝ်တေပႄႉၶဵၼ်လႆႈၼၼ်ႉ တေလႆႈမီးၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်းၶႅၼ်ႇ လႄႈ တေလႆႈႁူႉ ၵၢၼ်မိူင်းလုမ်ႈၾႃႉၼႆသေ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဢွၵ်ႇၵႂႃႇယူႇ ၼွၵ်ႈမိူင်း (30) ပီ။ ႁႃတင်းႁူႉႁၼ်၊ ႁႃဢူၺ်းလီ ဢၼ်တေၵမ်ႉၸွႆႈပၼ်လႆႈ။ တူဝ်မၼ်းၵေႃႈ ပဵၼ်လုၵ်ႈပေႃႈမၢႆႈ။ လႆႈဢွၵ်ႇမိူင်းၵႂႃႇယူႇသဝ်း တုၵ်ႉယၢၵ်ႈ ၶၢၼ်ၸႂ်လႄႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းမီးၸႂ် မေႃႇသွၼ်ႇတႅၼ်းတၢင် ၵူၼ်းၸၼ်ႉတႅမ်ႇ။ ၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်မၼ်းတိုၼ်းႁၵ်ႉဝႆႉယူႇၼၼ်ႉ ပဵၼ် ၵူၼ်းၸၼ်ႉတႅမ်ႇ ႁၢမ်ႉၼမ်။ မိူဝ်ႈမႃးဢွၼ်ႁူဝ်ၶဝ်ၼၼ်ႉ ဝႆႉၸႂ်ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ ဢၼ်ဢၢၼ်းတိုၵ်း တႃႇဝၢၼ်ႈမိူင်း တေႃႇတၢႆၼင်ႇၵၼ်လႄႈ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဢမ်ႇတွၼ်ႉၸႅၵ်ႇ ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈ ၼႂ်းၵႄႈၵၢင်မၼ်းလႄႈ လုၵ်ႈၼွင်ႉ။ ယူႇမိူၼ်ၵၼ်၊ ၵိၼ်မိူၼ်ၵၼ်၊ ၼုင်ႈမိူၼ်ၵၼ်။ မိူဝ်ႈၶူဝ်းၶွင်ၵိၼ်ၼုင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း ဢမ်ႇၵုမ်ႇၵၼ်ၸိုင် မၼ်းပဵၼ် ၵေႃႉၶၢမ်ႇၸုတ်ႈလုတ်ႈဝႆႉသေ ႁႂ်ႈၸႅၵ်ႇပၼ် လုၵ်ႈၼွင်ႉဢွၼ်တၢင်း။ မိူဝ်ႈလိူဝ်လုၵ်ႈၼွင်ႉယဝ်ႉၸင်ႇ မၼ်းတေဢဝ်။
မိူဝ်ႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉယူႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးငိုၼ်းလႄႈ သိုဝ်ႉလႅၼ်းယႃႈ၊ သိုဝ်ႉသွၵ်းတိၼ်ၵူၺ်း ယင်းဢမ်ႇသိုဝ်ႉၸေးၵူၼ်းလႆႈ။ မိူဝ်ႈၼၼ် ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း တိုၼ်းဢမ်ႇဢဝ်။ ႁႂ်ႈၸႅၵ်ႇ လုၵ်ႈၼွင်ႉၵူၺ်း။ မိူဝ်ႈလႆႈဢၼ်မႂ်ႇလႄႈ လုၵ်ႈၼွင်ႉ ထွတ်ႇပႅတ်ႈသွၵ်းၵဝ်ႇယဝ်ႉၼၼ်ႉ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း တေၵႂႃႇလိူၵ်ႈဢဝ် ဢၼ်လီသေပိူၼ်ႈ ၼႂ်းလုၵ်ႈၼွင်ႉ ထွတ်ႇပႅတ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉသေ တိုဝ်းယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၸႅၵ်ႇလႅၼ်းယႃႈၵေႃႈ မၼ်းဢမ်ႇဢဝ်။ ပၼ်လုၵ်ႈၼွင်ႉ။ မိူဝ်ႈလုၵ်ႈ ၼွင်ႉၸပ်းၾႆးလုတ်ႇၼၼ်ႉ မၼ်းတေၵႂႃႇယွၼ်းလုတ်ႇ ၼိုင်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈ ႁၢဝ်ႉသွင်ႁၢဝ်ႉသေ ယႃယိၼ်ႉမၼ်းၵူၺ်း။ ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်ၵေႃႈ ၼင်ႇၼၼ် လိူဝ်လုၵ်ႈၼွင်ႉယဝ်ႉ မၼ်းၸင်ႇၵိၼ် ၼႆယဝ်ႉ။ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၼင်ႇၼႆ ႁိုဝ်တေဢမ်ႇမီး ၵူၼ်းဢမ်ႇၶႂ်ႈတၢႆပၼ်။
ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ပဵၼ်ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ ၵေႃႉဢွၼ်တၢင်းသုတ်း မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း။ ဝၼ်းလိူၵ်ႈမၼ်း ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉ လၢတ်ႈဝႃႈ “ဢွၼ်ၵၼ် လိူၵ်ႈၵဝ်ၶႃႈ ပဵၼ်ၸွမ်ၸိုင်ႈၼႆႉ မီးလွင်ႈမၼ်းဢေႃႈ။ ၼၼ်ႉတႄႉ ယွၼ်ႉ ၵဝ်ၶႃႈ ဢမ်ႇမီးသင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႈမေးၵေႃႈ ၵဝ်ၶႃႈဢမ်ႇမီး။ ငိုၼ်းၶမ်း ၶူဝ်းၶွင်ၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးသင်။ ၶူဝ်းၼုင်ႈၵေႃႈ မီး ဢၼ်ၵဝ်ၶႃႈ တိုၵ်ႉၼုင်ႈဝႆႉယူႇ ၶူဝ်းမၼ်ႈ(ဝၼ်ႈ)သဝ်ႈသဝ်ႈၼႆႉ ၸုမ်ႇလဵဝ်ၵူၺ်း” ၼႆယဝ်ႉ။ ႁိူၼ်းမၼ်းယူႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉ ဢမ်ႇမီးၶူဝ်းၶွင်ၵႃႈယႂ်ႇသေယိူင်ႈလႄႈ ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်တီႈၵူၼ်းတင်းလုမ်ႈၾႃႉ ၵႂႃႇလဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်းသေ ယွင်ႈဢၢမ်းယူႇတႄႉတႄႉ။
ယွၼ်ႉႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ပဵၼ်ၵူၼ်းၼင်ႇၼၼ်လႄႈ လုၵ်ႈၼွင်ႉဢမ်ႇၵႃး ၵူၼ်းမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းၶဝ် ႁတ်းတၢႆပုၼ်ႈမၼ်း၊ ႁတ်းတၢႆတႅၼ်းမၼ်း။ ထွမ်ႇ ၶေႃႈသင်ႇမၼ်းၵူႈယိူင်ႈ။ ယွၼ်ႉဢဝ်ၸႂ်ၶဝ် မႃးပဵၼ်ၸႂ်မၼ်းလႆႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၵႂၢမ်းသင်ႇႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ဢၼ်လုၵ်ႈၼွင်ႉမၼ်း ဢမ်ႇႁဵတ်းၸွမ်းၼၼ်ႉ မီးၶေႃႈလဵဝ်။ ပဵၼ်ၶေႃႈဢၼ်သင်ႇဝႆႉဝႃႈ “မိူဝ်ႈၵဝ်တၢႆယဝ်ႉ ဢဝ်ၶၢပ်ႈတူဝ်ၵဝ် ၽဝ်ၾႆး။ ဢဝ်ၽဝ်ႇတဝ်ႈ ၶၢပ်ႈတူဝ်ၵဝ်ၼၼ်ႉ ႁဵတ်းသၢမ်ပုၼ်ႈ။ ယူႇ ၼိူဝ်ႁိူဝ်းမိၼ် သေ ပိုၼ်လူင်းၼိူဝ် မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း တွၼ်ႈႁွင်ႇ တွၼ်ႈၵၢင် တွၼ်ႈၸၢၼ်း ၼိုင်ႈတွၼ်ႈၼိုင်ႈပုၼ်ႈ။ ႁႂ်ႈလႆႈပဵၼ် ၽုၼ်ႇၼမ်ႉငမ်းလိၼ် ပၼ်ႁႂ်ႈသူၼ်ႁႆႈၼႃး ၶႃႈဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းလီ။ ၽိူဝ်ႇတေႁဵတ်း ႁူင်းႁေႃလူင် ဝႆႉၶၢပ်ႈတူဝ်ၵဝ်ၼၼ်ႉ တႃႉပၼ်ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်း ပဵၼ်တီႈၽုၵ်ႇသွမ်ႈဢိူဝ်ႈ” ၼႆၼၼ်ႉ လုၵ်ႈၼွင်ႉမၼ်း ဢမ်ႇထွမ်ႇ။ ဢဝ်ၶၢပ်ႈတူဝ်မၼ်း ၸႄႈယႃႈယႃယဝ်ႉ ႁဵတ်းႁူင်းႁေႃလူင်သေ ဝႆႉပၼ်ၶႃႈဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း မၢႆတွင်း ၼပ်ႉထိုဝ်ယူႇ တီႈဝဵင်းႁၼွႆး (Hanoi) တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်။
ဝၢႆးလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းသေ တင်ႈပဵၼ်မိူင်းလုၵ်ႈလဵဝ်ၵၼ်မႃး ၶၢဝ်းတၢင်း(30) ပီပၢႆၵူၺ်း ဝႅတ်ႉၼၢမ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ထိုင်တီႈမိူင်းႁိမ်းႁွမ်း သမ်ႉပေႃးလႆႈတူၵ်းၸႂ် ယူႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉလုၵ်ႈၼွင်ႉမၼ်း သိုပ်ႇႁဵတ်းသၢင်ႈၸွမ်း ၼင်ႇၽႅၼ် ဢၼ်မၼ်း တမ်းဝၢင်းဝႆႉပၼ်မႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ တႄႇၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်းၼၼ်ႉ တိုၼ်းသွၼ်ႇဝႃႈ တေတိုၵ်းႁႂ်ႈလႆႈမိူင်းၶိုၼ်း။ လႆႈမႃးယဝ်ႉ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းလၢႆပီ တေႁဵတ်းသင်။ ပီလႂ်တေႃႇပီလႂ် တေၶပ်းၶိုင် ၼင်ႇႁိုဝ် ၼႆၼၼ်ႉ တႃႇၶၢဝ်းတၢင်း ဢၢၼ်ႇႁူဝ်သိပ်းပီမၼ်းၼၼ်ႉ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း တမ်းပိူင်ဝႆႉပၼ်မူတ်းယဝ်ႉ။
ယွၼ်ႉၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇမီးယဝ်ႉသေတႃႉ လုၵ်ႈၼွင်ႉမၼ်း သိုပ်ႇၶတ်းၸႂ် ႁူမ်ႈၵၼ်သေ ႁႂ်ႈလႆႈတင်ႈ မိူင်းလုၵ်ႈလဵဝ်ၵၼ်ၶိုၼ်း။ လိုၼ်းၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ် သိုပ်ႇႁဵတ်းသၢင်ႈၸွမ်း ပိူင်ၽႅၼ်မၼ်းဝႆႉပၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၶၵ်ႉ ပဵၼ်တွၼ်ႈမႃးလႄႈ ဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၸင်ႇလႆႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃး ဝႆးသေပိူၼ်ႈ။ ယၢမ်းမိူဝ်ႈလဵဝ် ဢဝ်ငိုၼ်းၸိုင်ႈမိူင်းသေ သူင်ႇလုၵ်ႈႁဵၼ်း ဢွၵ်ႇၵႂႃႇႁဵၼ်းမိူင်းၼွၵ်ႈ ၼိုင်ႈပီမီး ဢၢၼ်ႇႁူဝ်မိုၼ်ႇၵေႃႉမၼ်း ၼႆယဝ်ႉ။
ယၢမ်းလဵဝ်မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း ပဵၼ်တီႈၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း ဢွၼ်ၵၼ်ၶဝ်ႈလႄႇ လဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်းလႄႈ တီႈဢၼ်ၵႂႃႇလဵပ်ႈႁဵၼ်း ၼမ်သေပိူၼ်ႈ မီး(3)တီႈ။

1. ၵႂႃႇၼပ်ႉယမ် ၶၢပ်ႈတူဝ် ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း။
2. ႁိူၼ်းတီႈယူႇ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း။
3. တပ်ႉဝႅတ်ႉမိၼ်း တႂ်ႈလိၼ်။

လဵပ်ႈႁဵၼ်း ပိုၼ်းလုမ်ႈၾႃႉၸိုင် လႆႈႁၼ် မီးၽူႈၼၢမ်းလၢႆယိူင်ႈ။
ၵမ်ႈၽွင်ႈ ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ၊ ၶေႃႈယိူင်းဢၢၼ်းလီသေတႃႉ ဢမ်ႇထိုင်ယိူင်းမၢႆ။
ၵမ်ႈၽွင်ႈ မီးဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇ၊ မီးၶိူင်ႈၸႂ်ႉ ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉ၊ မီးၶေႃႈယိူင်းဢၢၼ်းလီ ဢမ်ႇထိုင် ယိူင်းမၢႆ။
ၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢမ်ႇမီးသင် မီးၸႂ်ၵိဝ်လဵဝ်ဢၼ် ႁၵ်ႉၵၼ်၊ ၸွႆႈၵၼ်၊ ၶၢမ်ႇယၢပ်ႇ၊ ၶၢမ်ႇလိပ်း၊ ၶၢမ်ႇတၢႆ ႁူမ်ႈၵၼ်ၵူၺ်းလႄႈ ထိုင်ယိူင်းမၢႆၵႂႃႇၼင်ႇ ဝႅတ်ႉၼၢမ်း မီးဢေႇ။ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇလီတွၼ်း ဢၼ်ၸူဝ်းဢွၼ် ထိုင် တီႈယိူင်းမၢႆလႆႈၼၼ်ႉ မီးဢေႇၼႅၼ်ႇသေတႃႉ ႁူဝ်ႇၶျီႇမိၼ်း ပဵၼ်ၽူႈ ၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းဢေႇၼႅၼ်ႇ ၼၼ်ႉၵေႃႉၼိုင်ႈယဝ်ႉ။

ႁႅင်းၵမ်ႉလင်

ႁဵတ်းၵၢၼ်သင်ၵေႃႈ တိုၼ်းတေလႆႈမီး ႁႅင်းၵမ်ႉလင်ယဝ်ႉ။ ႁႅင်းၵမ်ႉလင် ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၼႆၼၼ်ႉ ဝႅတ်ႉၼၢမ်း ပဵၼ်သၢၵ်ႈသေႇ လူင်မၼ်းယဝ်ႉ။
ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ တၢၼ်ႇႁိုဝ်ၵေႃႈ လုၵ်ႈၼွင်ႉလႄႈၵူၼ်းမိူင်း ဢမ်ႇယွမ်းၽွမ်ႉႁဵၻ်းသၢင်ႈၸွမ်း၊ ဢမ်ႇယွမ်းၸုၼ်ႉ သုၼ်ႇတူဝ်၊ သၢႆၸႂ် ၸိုင် တိုၼ်းတေ ဢမ်ႇထိုင်တီႈယိူင်းမၢႆလႆႈ။ ဝႅတ်ႉၼၢမ်းၼၼ်ႉတႄႉ ယွၼ်ႉမီး ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်လီ၊ ၽူႈၵွၼ်းသိုၵ်းၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ဢၼ်မေႃဢဝ်ၼမ်ႉၸႂ်လႄႈ မေႃပၼ်ႁႅင်းၸႂ်လုၵ်ႈၼွင်ႉ ၸိူဝ်းလုၵ်ႉ တီႈၾဝၵူၼ်းမိူင်းၽၢၼ်ၵွတ်းမႃး ၼၼ်ႉလႄႈ ၶဝ်ႁူမ်ႈတိၼ်ႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ် ယွမ်းႁဵတ်းၵၢၼ်၊ ယွမ်းတၢႆတၢင် ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းလူၺ်ႈၵၼ်သေ ၸင်ႇလႆႈပူၼ်ႉၸၢတ်ႈၶီႈၶႃႈ မိူင်းႁႅင်းယႂ်ႉလူင်(2)မိူင်း မႃးယူႇယဝ်ႉ။
ဢမ်ႇလိူဝ်သေ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၵူၼ်းထဝ်ႈ ၸဵမ်ယိင်းလေႃးၸၢႆး ၶဝ်ပဵၼ် ၸႂ်သဵၼ်ႈလဵဝ်ၵၼ် ဢၼ်ဝႃႈ ၶႂ်ႈပူၼ်ႉၸၢတ်ႈၶီႈၶႃႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်ဢမ်ႇၸႅၵ်ႇထၢၼ်ႈၵၼ်ဝႃႈ ၽႂ်ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ၽႂ်ပဵၼ်သိုၵ်း။ မိူဝ်ႈလူဝ်ႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈၼႃး။ မိူဝ်ႈလူဝ်ႇတိုၵ်း ပဵၼ်သိုၵ်း ဢၼ်ၶၢမ်ႇလိပ်းၶၢမ်ႇတၢႆ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၶဵၼ်တိုၼ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈၸႅၵ်ႈ ႁူႉဝႃႈ ၵူၼ်းမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း ပဵၼ်သင်။ ပဵၼ်သိုၵ်း ႁိုဝ် ၵူၼ်းမိူင်း။
ၼၢင်းယိင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၶၢမ်ႇၸုၼ်ႉသုၼ်ႇတူဝ်၊ သၢႆၸႂ်သေၸွႆႈ ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းၶဝ်မႃး။ ၼၢင်းယိင်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ၶဝ်ႈႁဵတ်းသိုၵ်း တိုၵ်းၼႃႈသိုၵ်း။ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ၵႂႃႇၶၢႆတူဝ် ၼႂ်းႁူင်းလႅမ်းလူင် ဢၼ်ၶဵၼ်ၵႆႉမႃး ၵိၼ်ၵျေႃႇ ၸၢႆႇၽႄႉၼၼ်ႉသေ ဢဝ်ၶၢဝ်ႇ။ သင်ငဝ်းလၢႆးလီ တႅင်းတၢႆပႅတ်ႈထႅင်ႈ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈတင်ႈၸႂ် ႁႂ်ႈၸပ်းတိတ်း ၵလၢင်ႇမွၵ်ႇၼႅင်းသီႇ မဵဝ်းယႃဢမ်ႇ ၶႅၼ်းလႆႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ ယွမ်းၼွၼ်းၸွမ်းၶဵၼ် ႁႂ်ႈၵလၢင်ႇၽႄႈပၼ်ၶဵၼ်။ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢဝ်ယႃႈမဝ်းၵမ် ယွၵ်ႇၶျေႃး ႁႂ်ႈၶဵၼ်ၸပ်းယိၼ်ႉ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ယွမ်းၵႂႃႇႁဵတ်း မေးၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင် ၼႂ်းၶဵၼ်၊ ႁႂ်ႈယုမ်ႇလႄႈ ၶၢမ်ႇမီး လုၵ်ႈၶဵၼ်။ လၵ်ႉဢဝ် ၶၢဝ်ႇလမ်ႇလွင်ႈ သူင်ႇပၼ်သိုၵ်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၶဝ်ၶိုၼ်း။ မိူဝ်ႈမီး ငဝ်းလၢႆးတိုဝ်ႉတၢင်းလီ လၵ်ႉဢဝ်ၶိူင်ႈၵၢင်ႇၶဵၼ် သူင်ႇပၼ် သိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶဝ်ၵေႃႈ ႁဵတ်း။ ႁႅင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ပဵၼ်ၸႂ်လဵဝ်သေ လွၵ်းလၢႆးႁဵတ်းသၢင်ႈတႃႇ ထိုင်တီႈယိူင်းဢၢၼ်း ဢၼ်လဵဝ်ၵၼ် လႄႈ ဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၸင်ႇပူၼ်ႉလွတ်ႈ တႂ်ႈမိုဝ်းၶဵၼ် ဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇ လိူဝ်ၶဝ်ၼႅၼ်ႇ ဢႃးလႃးၼၼ်ႉသေ ပဵၼ်လွင်ႈ လီဢၢမ်းလူင်လၢင်ဝႆႉ တင်းလုမ်ႈၾႃႉယူႇ ဝၼ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်ယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈၶဝ်တႄႇ ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼၼ်ႉ ၶိူင်ႈၵၢင်ႇလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈယႃႇဝႃႈ ၽႃႉ မိတ်ႈယင်းဢမ်ႇၸေးၵူၼ်း။ မိူဝ်ႈၶဵၼ်ဢဝ်ၵွင်ႈ ၶဝ်ဢဝ်မႆႉၶၢၵ်ႇ၊ တုမ်လၼ်ႇလုတ်ႈ၊ ႁူးလူမ်ႇ၊ ႁိၼ်ပုင်ႈလွႆ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵၢင်ႁႂ်ႈၶဵၼ် လႆႈၸဵပ်း သႅပ်ႇတၢႆႁၢႆ။ ၶူဝ်းၼုင်ႈဝႆၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၶူဝ်းသိုၵ်းတုၺ်ႇၵၼ်။ သွၵ်းတိၼ် ယင်းဢမ်ႇလႆႈတိုဝ်းၸေးၵူၼ်း။ ၵူၺ်းလႆႈတိုဝ်း သွၵ်းသွင်းၶႆးသေ တိုၵ်းမႃးၵူၺ်းၵေႃႈ ယင်းပႄႉသိုၵ်းမႃးယူႇ။ ၽၢင်ႇႁၢင်ႈပိူၵ်ႇၼွၵ်ႈၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢမ်ႇဝႆႉပဵၼ် ပိူင်လူင်။ ဢဝ်လွၼ်ႉမွၼ်း ႁူဝ်ၸႂ်မတ်ႉၶွတ်ႇတၵ်ႉၵၼ်ဝႆႉ မႃးၵူၺ်း။ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၶဝ် ႁၵ်ႉၶဝ်လႄႈ ၶဝ်ၵေႃႈႁၵ်ႉ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၶဝ်။ တင်းႁၵ်ႉၶဝ်ၼၼ်ႉ ဝႆႉပၼ်လုၵ်ႈလၢၼ်ၶဝ် ပၢၼ်တေႃႇပၢၼ်ၵႂႃႇထႅင်ႈၶၢဝ်းယိုၼ်းသေ သၢင်ႈပိုၼ်းဝႆႉပၼ် ဢမ်ႇႁႂ်ႈလုၵ်ႈလၢၼ် ဢိၵ်ႇလုမ်ႈၾႃႉ ဢမ်ႇလိုမ်းၶဝ် လႆႈသေပွၵ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
သင်တေလဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း လၢႆးၵေႃႇသၢင်ႈ တပ်ႉၶဝ်ၵူၺ်းၵေႃႈ တေလႆႈႁူႉ လွင်ႈဝႅတ်ႉၼၢမ်းၶဝ် ၶတ်းၸႂ်မႃးတၢၼ်ႇႁိုဝ် ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။ မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းၼၼ်ႉ မီးပၢင်ႇပဵင်းလႄႈ ထုင်ႉၼႃးၼမ်။ ၶဝ်ဢမ်ႇၸၢင်ႈတင်ႈတပ်ႉ ၼိူဝ်လိၼ်။ ၶဝ်ၶုတ်းႁူလိၼ် ၼင်ႇတွၼ်ႇသေ ႁဵတ်းပဵၼ် တီႈပႅပ်ႉ၊ တီႈသိမ်း ၶူဝ်းၶွင်၊ တီႈၵုမ်ၵၼ်၊ တီႈပႂ်ႉတိုၵ်း။ တပ်ႉႁူးတွၼ်ႇၶဝ်ၼၼ်ႉ တပ်ႉလုၵ်ႈၼိုင်ႈလႄႈ လုၵ်ႈၼိုင်ႈ ထွင်ၸူးၵၼ်လႆႈ။ ၼိူဝ်လိၼ်ပဵၼ်ၼႃး။ တႂ်ႈၼႃး ပဵၼ်တပ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တပ်ႉႁူးတွၼ်ႇ ဢၼ်မီးတီႈဝႅတ်ႉၼၢမ်း တွၼ်ႈၸၢၼ်းၼၼ်ႉ ဢဝ်တင်းယၢဝ်းမၼ်း မႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၸိုင် မီးမွၵ်ႈ(300)ၵီးလူဝ်း ၼႆယဝ်ႉ။ ပုၼ်ႈတႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈလိုၼ်းလင် တေလႆႈမူၼ်ႈသိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈၵၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈပၼ်ဝႆႉလႄႈ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝႅတ်ႉၼၢမ်း ပဵၼ် ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈႁတ်းႁၢၼ် ယူႇယဝ်ႉ။