ၾူင်း
တႃႇတေလၢတ်ႈတေႃႇၵၼ် ႁဵတ်းလဵၼ်ႈ တၢင်းၵျေႃႇမူၼ်ႈၼၼ်ႉ တႆးႁဝ်း ဢဝ်မူၵ်ႇမႆႉဢွၼ်ႇသွင်ပွတ်း သႂ်ႇဢၼ်ဢိုတ်းမၼ်း ၽၢႆႇၼိုင်ႈ။ သမ်ႉဢဝ်သၢႆယၢဝ်းယၢဝ်း သိုပ်ႇသေ လၢတ်ႈတေႃႇၵၼ်၊ ဢၼ်ၼၼ်ႉ ႁဝ်းႁွင်ႉဝႃႈ မူၵ်ႇသွပ်ႉသႅပ်ႉသေ တေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ငဝ်ႈငႃႇၾူင်း ၵၢပ်ႈပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ်ယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၾူင်း (ဢမ်ႇၼၼ်) ထႄႇလီႇၾူင်းၼၼ်ႉတႄႉ ၸႂ်ႉသၢႆၾႆးၾႃႉ ထၢတ်ႈၾႆးၾႃႉသေ ႁႂ်ႈၸၢင်ႈလႆႈ လၢတ်ႈတေႃႇၵၼ် တီႈၸမ်တီႈၵႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ထႄႇလီႇၾူင်းၼႆႉ မိူဝ်ႈ 1876 ၼီႈၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ဢလႅၵ်ႉၸၼ်းတႃး ၵရေႇႁမ်ႇပႄးလ် (Alexander Graham Bell) ၵေႃႉၶူင်သၢင်ႈႁဵတ်းပဵၼ်။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ 1875 ၼႂ်းၵၢင်လိူၼ်ၵျုၼ်ႇ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ဢဝ် သၢႆဝႃႇယႃႇသဵၼ်ႈလဵဝ်သေ သူင်ႇၶၢဝ်ႇၸွမ်းသၢႆ (ထႄႇလီႇၵရၢပ်ႉ)ယူႇၼၼ်ႉ မၼ်းဝူၼ်ႉဢွၵ်ႇမႃးလႄႈ ၸင်ႇၸၢမ်းတူၺ်း တမ်ႈတီႈ ဝဵင်းပေႃႉၸတွၼ်ႇယဝ်ႉ။ မၼ်းၸင်ႇဢဝ် ၸပရိင်ႇသွင်သဵၼ်ႈ ၶဵၼ်း လဵၵ်းလွၼ်ႉသေ ႁဵတ်းတူၺ်း။[1]
မၼ်းယူႇဝႆႉ တမ်ႈတီႈ ၼႂ်းလုၵ်းဢၼ်မီးဝႆႉ ၸၢၵ်ႈဢတ်းသဵင်သေႁဵတ်း။ ၽူႈၵႅမ်မၼ်း သေႃးမၢတ်ႉသဝပ်ႉသိၼ်ႇသမ်ႉ ယူႇၼႂ်းလုၵ်း ဢၼ်မီးဝႆႉ ၸၢၵ်ႈသူင်ႇသဵင်သေႁဵတ်း။ ၶႃလဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း ၽွင်းမိူဝ်ႈသဵင်သၼ်ႇဝႆႉယူႇၼိူဝ်မေႈလဵၵ်း လွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ ထၢတ်ႈၾႆးၾႃႉ လတ်းမႃးၼိူဝ်သၢႆဝႃႇယႃႇ တမ်ႈတီႈလႅမ်ႈလဵၵ်းလွၼ်ႉၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇၶူင်သၢင်ႈ ႁဵတ်းပဵၼ်မႃးလႆႈ ထႄႇလီႇၾူင်း။
- ၵေႃႉၶူင်သၢင်ႈ ... ... ဢလႅၵ်ႉၸၼ်းတႃး ၵရေႇႁမ်ႇပႄးလ်။
- ၶိူဝ်းၵူၼ်း ... ... ၶၼေႇတႃႇ။
- ပီၶူင်သၢင်ႈ ... ... 1860။
- ယိူင်းဢၢၼ်း ... ... တႃႇတေဢဝ်ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၸူးၵၼ်တီႈၵႆ။
- ၽွၼ်းလီ ... ... လွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇၵၢပ်ႈပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ်၊ ၾူင်းၵူႈပိူင် ပႃးၸဵမ်ၽူင်းမူဝ်ႇပၢႆး တေႃႇထိုင် ၾူင်းတိလၢႆႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်းၵပ်းသိုပ်ႇၵၼ် ငၢႆႈငႅမ်ႈ။
- ↑ Brown, Travis (1994). Historical first patents: the first United States patent for many everyday things (illustrated ed.). University of Michigan: Scarecrow Press. p. 179. ISBN 978-0-8108-2898-8.