ၽၢၵ်ႈၼွင်၊ ၸဝ်ႈ
ၸဝ်ႈၽၢၵ်ႈၼွင် မႄးထတ်း
ၸဝ်ႈၽၵ်ႈၼွင်ၼႆႉ ၵူၼ်းသူင်လိၵ်ႈ လင်ႇၵႃႇလူင်ၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ် မၵ်းမၼ်ႈဝႃႈ ပဵၼ် “ၸဝ်ႈၶူးမေႃ” တူၼ်ၼိုင်ႈ ၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၸိုဝ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈ ဢၼ်ဝႃႈ ‘’’ ၸဝ်ႈၽၢၵ်ႈၼွင်‘’’ ၼႆၼၼ်ႉ ၸပ်းလူၺ်ႈ ၸိုဝ်ႈတီႈယူႇ ဢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈ ယူႇသဝ်ႈၵၢမ်ႉၼမ်သေ တႅမ်ႈလိၵ်ႈယဝ်ႉ။ “လႅၼ်ၼွင်” ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ “ၽၢၵ်ႇပုၼ်ႉၼွင်” ပွင်ႇဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ တီႈယူႇမၼ်းၸဝ်ႈၼၼ်ႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ မီးႁိမ်း ဝဵင်းမိူင်းၵိုင်သေ ပေႃးလုၵ်ႉ ၼႂ်းဝဵင်းၵႂႃႇၸူးၼႆ ယွၼ်ႉပူၼ်ႉၼွင်ယဝ်ႉ ၸင်ႇထိုင်လႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ “ၽၢၵ်ႇပုၼ်ႉၼွင်” ၼႆယဝ်ႉ။
ၸိုဝ်ႈမိူဝ်းလဵၵ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈတႄႉ ဢမ်ႇပႆႇလႆႈႁၼ်မႅၼ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၸိုဝ်ႈၵျွင်းမၼ်းၸဝ်ႈတႄႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ “ဢရိယ” ၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းလိၵ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈ မၢင်ၽိုၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ် တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ “ဢရိယသုၶမိင်ႇ မွင်ႇၸိင်ႇၵျွင်းယွတ်ႈ” ၼႆလူင်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈ လႅပ်ႈတေပဵၼ် “မွင်ႇၸိင်ႇ” ယူႇ။ မၼ်းၸဝ်ႈ ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1224 ၼီႈ ၼၼ်ႉသေ သဵင်ႈၵႂၢမ်ႇၵႂႃႇ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1275 ၼီႈ ၼႂ်းလိူၼ် 12 ၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ ပဵၼ် ၵူၼ်းတၢင်း ဝၢၼ်ႈၸၢမ်ၵေးသီး ၼႆသေတ ၵူၺ်းၵႃႈ ဝၢၼ်ႈၸႃႇတိမၼ်းၸဝ်ႈ ပဵၼ်ပွၵ်ႉလႂ်၊ ဝၢၼ်ႈလႂ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇလႆႈႁူႉထိုင်၊ လွင်ႈဝႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းတၢင်း ဝၢၼ်ႈၸၢမ်ၵေးသီးၼၼ်ႉတႄႉ ၼႂ်းလိၵ်ႈ ရႃႇၸႃႇၼုသႃႇသၼ ဢၼ်ၸဝ်ႈၽမိူင်းၵိုင် တုၵ်းယွၼ်းလႄႈ မၼ်းၸဝ်ႈ တႅမ်ႈပၼ်ၼၼ်ႉ ပႅၵ်ႈၼိုင်ႈပႃးဝႃႈ “သႃႇသၼႃႇတေႃႇၽြႃး ၼင်ႇႁိုဝ်တၵ်းႁိူင်းတၵ်းထုၼ်း ၸင်ႇတၵ်းတႅၵ်ႈတုၼ်းတွင်းပၢၼ်ႇ မီးၵႃႈဢမိင်ႉတေႃႇလူင် ပူင်မႃးတီႈၶႃႈ ပႆႇၺႃႇသျိ ၵဝိတၶုၼ်ႇ ၶျိတ်ႉၵျုၼ်ႇၸူမ်းႁိုင် မိုင်းၵုင်ၵူၼ်းသေး ၸရေးလႅၼ်ၼွင် လိူင်တွင်ဝႂ်သၢင်း ၶိူဝ်းယၢင်းၸၢမ်ၽိူဝ် ဝဵင်းၼိူဝ်ၵေးသီး မႃးမီးႁိမ်းတိၼ် မႃးၵိၼ်မုၼ်သူး” ၼႆလူင်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ လိၵ်ႈ ဢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈ တႅမ်ႈဝႆႉ ဢၼ်လႆႈႁၼ် မီး 13 ၽိုၼ် ၼင်ႇၼႄဝႆႉ တီႈတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။
- ရႃႇၸႃႇၼုသႃႇသၼ၊ ၸဝ်ႈၽလူင်မိူင်းၵိုင် တုၵ်းယွၼ်း။
- မၢၼ်ႇၼၢၼ်းရႃႇၸဝၢင်ႇ၊ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1244 ႁဵင်လူင်လွႆႁိူင်း မိူင်းလၢဝ်း ဝႆႈလဝ်ႈ။
- ၵမ်ႇၽီႇရတ်ႉထတေသၼႃႇ ပထမတွႆး၊ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1277 ၼီႈ၊ ၽြႃးတၵႃႇ ယွတ်ႈသႅင်၊ ၸဝ်ႈပီႈၼၢင်းလိူၼ် မိူင်းၵိုင် ဝႆႈလဝ်ႈ။
- ၵလျႃႇၼၵျၢင်ႉၸႅၼ်ႇ၊ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1264 ၼီႈ၊ ၽြႃးတၵႃႇၸေႇယ ၼၢင်းၶမ်းသႂ် မိူင်းၵိုင် ဝႆႈလဝ်ႈ။
- ထမ်ႇမပတ၊ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1274၊ ၸဝ်ႈပေႃႈလၢမ်ႈလူင် ရႃႇၸဝၢတ်ႈဢုၵ်ႉ၊ မိူင်းၵိုင် ဝႆႈလဝ်ႈ။
- ထမ်ႇမသႃႇရၼယ တီႇပၼီႇ၊ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1264 ၼီႈ၊ လုင်းၵျွင်းၸိင်ႇတႃႇ မိူင်းၵိုင် ဝႆႈလဝ်ႈ။
- ၼိပ်ႉပႃႇၼမၵ်ႉၵၵထႃႇ ပထမတွႆး၊ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1272 ၼီႈ၊ ၵျွင်းတၵႃႇၶမ်းၼေႃႇ ၼၢင်းၸိင်ႇ တူင်ႇလၢဝ်း ဝႆႈလဝ်ႈ။
- ၸိတ်ႉတသမ်ႇၽူႇတၸၢတ်ႈ၊ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1274 ၼီႈ၊ ၵျွင်းတၵႃႇၸိတ်ႉတ၊ တၢႆႈဝဵင်းမိူင်းၵိုင် ဝႆႈလဝ်ႈ။
- ယသေႃႇထရႃႇ ၵတေႃႉၶၢၼ်း၊ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1271 ၼီႈ၊ ၼၢင်းမျၸိင်ႇ လုၵ်ႈယိင်းၸဝ်ႈၼေႃႇၶမ်း ဝႆႈလဝ်ႈ။
- သုၵ်ႈသီႇလၶၢၼ်း တွႆးငဝ်ႈ၊ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1275 ၼီႈ၊ မႄႈသၢင်ႇၼၢင်းၶျိင်ႇသူၺ် ဝႆႈလဝ်ႈ။
- သမ်ႇသႃႇရမွၵ်ႉၶၼိပ်ႉပိၼ်ႇတသျုၽွႆႇ၊ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1272 ၼီႈ၊ ၶိင်းၵျွင်းတၵႃႇ ၶမ်းဢူ၊ လၢႆးၶႃႈ ဝႆႈလဝ်ႈ။
- မလယထေႇ၊ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႆ 1272 ၼီႈ၊ လုင်းလွႆၸႃႇတီႇ ၵျွင်းၶမ်း၊ လွႆလႅင် မိူင်းၵိုင် ဝႆႈလဝ်ႈ။
- သုထမ်ႇမလင်ႇၵႃႇရ၊ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1272 ၼီႈ၊ သၢင်ႇမူး ၼၢင်းႁိူၼ်း မိူင်းၵိုင် ဝႆႈလဝ်ႈ။
လိၵ်ႈ 13 ၽိုၼ်ၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈႁိူၼ်း လုင်းၸၢင်းပၺ်ႇၺႃႇ မိူင်းၵိုင်ယဝ်ႉ။ လိၵ်ႈဢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈ တႅမ်ႈဝႆႉၼႆႉ မီး 13 ၽိုၼ် ဝႃႈၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ဢၼ်ပႆႇႁၼ် ထၢင်ႇတေမီးထႅင်ႈယူႇ တင်းၼမ်။ မိူၼ်ၼင်ႇ လိၵ်ႈသၢင်းၵျၢၼ်ႇ မိူင်းၵိုင်ၵေႃႈ လႆႈႁူႉဝႃႈ ပဵၼ်မၼ်းၸဝ်ႈတႅမ်ႈဝႆႉ ၼႆၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။
ၽိုၼ်ဢိင် မႄးထတ်း
ၸဵင်ၶမ်းလႅင်း မၢႆ (8) ၊ ၶူးမေႃလိၵ်ႈလူင် ၸဝ်ႈၽၢၵ်ႈၼွင်၊ လုင်းသၢင်ႇသႃႇ မိူင်းၵိုင်၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 155,156၊ ပီ 2000။