လုင်းၼၼ်ႇတထီးၼႆႉ ၸိုဝ်ႈပေႃႈပဵၼ် ပေႃႈသၢင်ႇတိ ၸိုဝ်ႈမႄႈပဵၼ် ပႃႈသၢင်ႇၼုမ်ႇသေ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇ ႁၼ်ၼႃႈ မိူဝ်ႈ ပီ 1290 တဵမ်၊ လိူၼ်သၢမ်လွင်ႈ (2) ၶမ်ႈ (26.1.1929) ဝၼ်းသဝ် တမ်တီႈ ပွၵ်ႉမၢႆၼိုင်ႈ ဝဵင်းပၢင်လူင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈလၢၵ်ႇလၢႆးမိူဝ်ႈၵိူတ်ႇၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉၵိူတ်ႇယၢပ်ႇလႄႈ ပေႃးဝႃႈ ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈ ၶိုၼ်ႈယူႇတီႈသုင် ဢဝ်ၸွင်ႈၵင်ႈပၼ်သေ ၸင်ႇတေၵိူတ်ႇၼႆယဝ်ႉ။ ပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈတွင်း မီးၼွင်ႉၸၢႆးၵေႃႉၼိုင်ႈ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၸၢႆးသၢင်ႇလဵၵ်ႉ။

ႁဵၼ်းလိၵ်ႈ ယူႇၵျွင်း

မိူဝ်ႈဢႃႇယုလႆႈ 7 ၶူပ်ႇ ပေႃႈမႄႈဢဝ်ၵႂႃႇဝႆႉ တီႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈ၊ ဝဵင်းပၢင်လူင်သေ သိုပ်ႇၶိုၼ်ႈ ႁဵၼ်း တေႃႇထိုင်ၸၼ်ႉသီႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ တီႈပၢင်လူင် ၵူၺ်းမီး ႁူင်းႁဵၼ်းပၢႆး ပႆႇၺႃႇဢၼ်လဵဝ်သေ လုၵ်ႈႁဵၼ်းတိုၵ်ႉမီး 125 ၵေႃႉၵူၺ်း။ ၽွင်းဢႃႇယုလႆႈ 12 ၶပေႃႈမႄႈ ဢဝ်ႁဵတ်းသၢင်ႇလွင်း တီႈၵျွင်းဝၢၼ်ႈဢႅၼ်ႇသေ ပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇသႃႇမၼေႇလႄႈ ႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ သၢင်ႇၼၼ်ႇတ ယဝ်ႉ။ ၸုပ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉ သၢင်ႇလွင်း မီးမွၵ်ႈ (40) ပႃး။ ၶၢမ်ႇသၢင်ႇတီႈၵျွင်းဝၢၼ်ႈဢႅၼ်ႇသေ ၶၢႆ့ၵႂႃႇယူႇၵျွင်းတေႃးယယဝ်ႉ။ တီႈၵျွင်းတေႃးယၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈသၢင်ႇဢၼ် ႁွင်ႉဝႃႈ ၼၼ်ႇတ မီးၼမ်ဝႆ့လႄႈ ၸင်ႇလႆႈဢဝ် ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉၼၼ်ႉ သႂ်ႇလေႃးသေ ႁွင်ႉဝႃႈ ၼၼ်ႇတထီး ၼႆယဝ်ႉ။
လႆႈၼုင်ႈသၢင်ႇ ဝႃႇၼိုင်ႈသေ ၶိုၼ်းထၢၵ်ႈလူင်းၵျွင်းယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇပႆႇမေႃႁဵတ်းၵၢၼ်သင်လႄႈ ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈ ၸင်ႇသွၼ်ပၼ်လိၵ်ႈတႆးၵဝ်ႇ ၽိုၵ်းလူၽိုၵ်း ဢၢၼ်ႇလိၵ်ႈ ၼၢင်းမၢၵ်ႇပူႈၽေး၊ ၼၢင်းၸမ်းပူး ၸိူဝ်းၼႆႉသေ မေႃလိၵ်ႈတႆးမႃးယဝ်ႉ။ ထိုင်မိူဝ်ႈၵျပၢၼ်ႇၶဝ်ႈမိူင်းမႃး မိူင်းလုသေ ႁူင်း ႁဵၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈပိုတ်ႇ ဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵၼ်းယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈ ၼၼ်ႇ ၼၼ်ႇတထီး ၸင်ႇၵႂႃႇႁဵတ်းတႄပး လုင်းၸရေးဢွၼ်ႇသေ ၽိုၵ်းတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၽိုၵ်းႁေႃးလိၵ်ႈယဝ်ႉ။ ႁဵတ်းၼၼ်သေ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ပႃးၸႂ်လွင်ႈလင်ႇၵႃႇမႃးတႄႉတႄႉလႄႈ ၼၼ်ႇတထီးၸင်ႇၵႂႃႇ ၽိုၵ်းတႅမ်ႈ လိၵ်ႈ ႁေႃးလိၵ်ႈပၼ် ၼၢႆးသိၼ်ၶဝ်ယူႇ။ ပိူၼ်ႈၵေႃႈ ၸူမ်းထွမ်ႇသေ ၼႂ်းပၢၼ်ႉၼႂ်းၵွၵ်းမွၵ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ် ပိူၼ်ႈသႂ်ႇပၼ် ၼိုင်ႈမၢတ်ႈၵေႃႈ မၼ်းၸူမ်းႁေႃးသေ ၵျေႃႇၸႂ်ၸွမ်းလင်ႇၵႃႇလိၵ်ႈလူင်မႃးယူႇ။ လိၵ်ႈၸရေးမွင်ႇငႄႇတႅမ်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းယင်းဢူမ်သူပ်းလႆႈၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ 1944 ၽွင်းတိုၵ်ႉပဵၼ်သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇ ပွၵ်ႈသွင်ယူႇၼၼ်ႉ ႁိူဝ်းမိၼ်ၵၢင်တူင်ႇ 12 လမ်း(ႁိူဝ်းမိၼ် ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မႁႃႇမိတ်ႈ)၊ မႃးပွႆႇမၢၵ်ႇသႂ်ႇ ပၢင်လူင်လႄႈ ၽႆးမႆႈၵွၼ်းပေႃးလမ်ၵႂႃႇသဵင်ႈယူႇ။ ၵူၼ်းမိူင်း ဢွၼ်ၵၼ်ပၢႆႈၶဝ်ႈထိူၼ်ႇသေ ပၢႆႈၽေးသိုၵ်းယူႇ။ ၵျပၢၼ်ႇၶဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇယူႇလႆႈသေ လႆႈပၢႆႈၽႂ်ပၢႆႈမၼ်း ယူႇယဝ်ႉ။ မၢၵ်ႇပုမ်းႁိူဝ်းမိၼ် တူၵ်းသႂ်ႇ ပၢင်လူင် ပေႃးပဵၼ်လုၵ်းပဵၼ်ထၢင်ၵႂႃႇသဵင်ႈယူႇ။ ဝၼ်းၼိုင်ႈ ၵေႃႉပဵၼ်မႄႈ ၼၼ်ႇတထီးၶဝ် ၸိုဝ်ႈဝႃႈပႃႈသၢင်ႇၼုမ်ႇ ၶဝ်ၸူဝ်းၵၼ်သေတေၵႂႃႇဢဝ်ၽၵ်းၶဵဝ် ၵႂႃႇၶၢႆပၼ်ၵျပၢၼ်ႇၼႆယူႇ၊ ၽွင်းမိူဝ်ႈႁွတ်ႈၽႅဝ်ၵႂႃႇ တီႈသုမ်ႉဢၼ်ၼိုင်ႈ ႁိူဝ်းမိၼ် မႃးပွႆႇမၢၵ်ႇသႂ်ႇလႄႈ ပႃႈသၢင်ႇၼုမ်ႇႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ဢၢႆႈသု လႆႈတၢႆထင်တီႈၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ပေႃးၵျပၢၼ်ႇ ႁၼ်ၵေႃႈ သမ်ႉယိုဝ်းတၢႆပႅတ်ႈလႄႈ ၽႂ်ၵေႃႈ ပေႃးလေႇဢွၼ်ၵၼ် ပၢႆႈမႅပ်ႉယုမ်းယွမ်ႇဝႆႉယူႇ။ ပေႃးႁၼ်ႁိူဝ်းမိၼ်မႃး ဢွၼ်ၵၼ် ၵူဝ်ၵူဝ်ႁႄႁႄပၢႆႈမႅပ်ႉ ၸွမ်းႁူၺ်ႈလိုၵ်ႉႁူၺ်ႈလမ်ႇ ပေႃးဢမ်ႇၶႂ်ႈႁတ်းငွၵ်ႈႁူဝ်ယဝ်ႉ။
ဝၢႆးသေ သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇ ပွၵ်ႈသွင် ယဝ်ႉၵႂႃႇ ၵျပၢၼ်ႇၶဝ်ၵေႃႈ လႆႈပွၵ်ႈမိူဝ်းသေ ၼႃႈမိူင်း ၸင်ႇၶိုၼ်းသႃႇမႃးယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ၸင်ႇၶိုၼ်းၶၢႆ့ဢွၵ်ႇထိူၼ်ႇ ၶဝ်ႈမႃးၸူးဝၢၼ်ႈၽႂ် ဝၢၼ်ႈမၼ်းယူႇ။ ၼၼ်ႇတထီးၶဝ် ပေႃႈလုၵ်ႈတႄႉ ၶၢႆႉမႃးယူႇတီႈ ဝၢၼ်ႈမႂ်ႇၼွင်လႅင့်ယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽွင်းႁႃငိုၼ်းယၢပ်ႇတႄႉတႄႉလႄႈ ၼၼ်ႇတထီး လႆႈထုတ်ႇတႅမ်ႈလိၵ်ႈ သုတ်ႈတမွင်ႇငႄႇယေႈၽိုၼ် လႅၵ်ႈၶဝ်ႈသၢၼ်ယေႈပေႇယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉမၼ်းမေႃႁေႃးလိၵ်ႈလႄႈ သမ်ႉလႆႈႁေႃးလိၵ်ႈၼႄပၼ် ၼၢႆးသိၼ်ၶဝ် တီႈသလွပ်ႈလႄႈ လႆးမီးငိုၼ်းၸူၵ်း ငိုၼ်းၸၢႆႇယူႇ။ ထိုင်မႃး 1946 ၶဝ်ပေႃႈလုၵ်ႈ ၶိုၼ်းၶၢႆႉမႃးယူႇ ဝၢၼ်ႈတုမ်ႇမူဝ်သေ ၽွင်းၼၼ်ႉ ဢႃႇယုၼၼ်ႇတထီး လႆႈမႃး 17 ၶူပ်ႇယူႇယဝ်ႉ။ ၸင်ႇၶိုၼ်းၵႂႃႇယူႇလူၺ်ႈ လုင်းၸရေးဢွၼ်ႇသေ လုင်းၸရေးဢွၼ်ႇၵေႃႉဝႃႈ ပၼ် ၸိူဝ်းၶဝ်ႁႃႈၵေႃႉ သမ်ႉလႆႈတႅမ်ႈၸွမ်းလႄႈ တႃႇတေယဝ်ႉလိၵ်ႈ ၼိုင်ႈမူႇၼႆႉ ႁိုင်မွၵ်ႈ 12 ဝၼ်းယဝ်ႉ။ လိၵ်ႈၸိူဝ်းဢၼ် လုင်းၸရေးဢွၼ်ႇ သွၼ်ၶဝ်ဝႃႈသေ ၶဝ်လႆႈတႅမ်ႈၸွမ်းၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်လိၵ်ႈၸဝ်ႈၵၢင်း သိူဝ်ဢိၵ်ႇလင်ႇၵႃႇဝၢၼ်ႈၸိင်း ၸိူဝ်းပဵၼ်မူၺ်ႇတေႃႇမိူင်းသႄ၊ ရႃႇမလၵ်ႉၶၼလင်ႇၵႃႇသိပ်းႁူဝ်၊ မင်ႇၵလႃႇ သၢမ်သိပ်းပႅတ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵႃႈတႅမ်ႈမၼ်း ပေႃးပဵၼ်ႁူၵ်းဢင်ႇၵႃႇၸိုင်လႆႈ (10)ၵျၢပ်ႈ၊ ပေႃးပဵၼ် သိပ်းသွင်ဢင်ႇၵႃႇၸိုင် လႆႈၼိုင်ႈသဝ်းယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈသၢၼ်ၼိုင်ႈပႄႇ ႁႃႈပျႃး။ ၵၢင်ဝၼ်းပေႃး တႅမ်ႈလိၵ်ႈယဝ်ႉၸိုင် ထိုင်မႃးၵၢင်ၶမ်ႈ မၢင်ပွင်ႈ ၽွင်းလုင်းၸရေးဢွၼ်ႇ ၵႂႃႇႁေႃးလိၵ်ႈထမ်းယဝ်ႉ မၼ်း သမ်ႉႁႂ်ႈၼၼ်ႇတထီးသိုပ်ႇႁေႃးလႄႈ ၸင်ႇတေၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ၽၢႆႇလင်ႇၵႃႇမႃးယဝ်ႉ။ ၵႂႃႇယူႇၸွမ်း လုင်းၸရေးဢွၼ်ႇ ၶူပ်ႇလိူဝ်လိူဝ်လိူဝ်သေ ၶိုၼ်းမႃးယူႇၸွမ်းမႄႈထဝ်ႈမုင်ႇလႄႈ ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈသၢင်ႇတိယဝ်ႉ။
ၸၢႆးၼၼ်ႇတထီးၸင်ႇဝူၼ်ႉ ပုၼ်ႈတႃႇမိူဝ်းၼႃႈသေ ၵႂႃႇသွၼ်ႁေႃႈၵႃး တမ်ႈတီႈ သြႃႇဝုၼ်ႇလူင် သြႃႇထုၼ်းၵျီႇယဝ်ႉ။ ပႆႇတၼ်းမေႃလီ၊ သြႃႇထုၼ်းၵျီႇ သမ်ႉၶၢႆႉၵႂႃႇလႄႈ ၸင်ႇလႆႈၶိုၼ်းၵႂႃႇသွၼ်ထႅင်ႈ တီႈပီႈမူၼ်းၼူၵ်ႇ တေႃႇပေႃးမေႃႁေႃႈ မေႃမႄး ၵူႈပိူင်ယဝ်ႉ။

ၶိင်ႇမွၵ်ႇၵေႃႈမွၵ်ႇ

ပီ 1948 ၽွင်းဢႃႇယုလႆႈမႃး 20 ပီ၊ ထိုင်ၶၢဝ်း မွၵ်ႇၵေႃႈမွၵ်ႇ ထိုင်ၶၢဝ်းမၢၵ်ႇၵေႃႈမၢၵ်ႇလႄႈ ၸၢႆးၼၼ်ႇတထီး ၸင်ႇတႄႇၼႃႈႁိူၼ်း ၵိုၵ်း ၼၢင်းၸိင်ႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ႁိူၼ်းၸမ်ၵၼ်လႄႈ ၸၢႆးၼၼ်ႇတထီး လႆႈႁၼ် ၼၢင်းၸိင်ႇႁဵတ်းသူၼ် ၵႆ့ၼႃႇၼႃႇ။ မၢင်ပွၵ်ႈ မၢင်လႂ် သၢႆတႃၶႃၵႆႉၽႃႇၺႃးၵၼ်။ ႁဵတ်းၼၼ် ၸၢႆးၼၼ်ႇတထီးၸင်ႇထၢမ်ဝႃႈ "သူၼ်ႁဝ်းၼႆႉၶႅၼ်းၵႂၢင်ႈ ၼႃႇဢိူဝ်ႈ လူဝ်ႇၵူၼ်းႁဵတ်းမၼ်းၽွင်ႈဢိူဝ်ႈ။ ၸွင်ႇၶႂ်ႈ မႃးႁဵတ်းသူၼ်ႁဝ်း"ၼႆသေ လွမ်ၶၢၼ်ၵႂၢမ်းတေႃႇၵၼ် မႃး ၼၢင်းၸိင်ႇလွမ်ယုမ်ႉတုမ်ႉၸႂ်သေ လၢတ်ႈဝႃႈ "ဢမ်ႇႁူႉ" ၼႆယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈ ဢမ်ႇႁူႉၼၼ်ႉ ပဵၼ် ၸူႉၵၼ်ၵႂႃႇသေ ၵမ်းလိုၼ်း ၸင်ႇလႆႈတႄႇၼႃႈႁိူၼ်း ႁူမ်ႈၵၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ၼၢင်းၸိင်ႇ မႃးၶိုၼ်ႈပႂ်ႉၶဝ်ယဝ်ႉ ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈ လုင်းသၢင်ႇတိ သမ်ႉၵႂႃႇတႄႇ ၼႃႈႁိူၼ်းလူၺ်ႈ "ၼၢင်းၼု"သေ ၶၢႆ့ၵႂႃႇဝၢႆးသေ ၼၢင်းၸိင်ႇမႃးၶိုၼ်ႈပႂ်ႉၶဝ်ယဝ်ႉ ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈ လုင်းသၢင်ႇတိ သမ်ႉၵႂႃႇတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းလူၺ်း "ၼၢင်းၼု" သေ ၶၢႆ့ၵႂႃႇယူႇ ဝၢၼ်ႈၸၢင်ႈၶမ်းယဝ်ႉ။ လုင်းသၢင်ႇတိလႄႈ ၼၢင်းၼုၸင်ႇ မီးမႃး လုၵ်ႈၸၢႆးၵေႃႉၼိုင်ႈ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၸၢႆးလဵၵ်ႉၼႆသေ ၸၢႆးၼၼ်ႇတထီး ၸင်ႇမီးမႃး ၼွင်ႉၸၢႆးႁူမ်ႈဢူႈ ဢမ်ႇႁူမ်ႈမႄႈၵေႃႉၼိုင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ၸၢႆးၼၼ်ႇတထီးၵေႃႈ လႆႈႁေႃႈၵႃး ႁႃလဵင်ႉၼႃႈႁိူၼ်းယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၸဝ်ႉ ၵႂႃႇယူႇၸွမ်းလုင်းၵျွင်းၸၼ်ႇတ ၵႂႃႇႁေႃႈၵႃးပၼ်မၼ်းသေ ၽႅဝ်ထိုင်မၢၼ်းတလေး၊ ၵဵင်းလူမ်း၊ ၵႃလိ၊ လၢင်းၶိူဝ်၊ မိူင်းပၼ်ႇ၊ တူင်ႇလၢဝ်း၊ မိူင်းၵိုင်ၸိူဝ်း ၼႆႉယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး 1953 ၸင်ႇၵႂႃႇႁေႃႈၵႃးပၼ် လုင်းသွႆႈၶမ်း ႁူဝ်ဝဵင်းလၢႆးၶႃႈသေ ၶၢႆ့ၵႂႃႇယူႇလၢႆးၶႃႈယဝ်ႉ။ လႆႈႁေႃႈၵႃးတၢင်ႇၵုၼ်ႇ တၢင်ႇၶူဝ်း ၵႂႃႇမိူင်းၼၢင်း၊ မိူင်းသူႈ၊ ပၢင်လူင်ၸိူဝ်းၼႆႉသေဢမ်ႇၵႃး မၢင်ပွၵ်ႈလႆႈၵႂႃႇ သူင်ႇ ၵူၼ်းဝႆႈၽြႃးမိူင်းမၢၼ်ႈၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး 1957 ၽွင်းဢႃႇယုလႆႈမႃႈ 29 ၼၼ်ႉ ၸင်ႇၶိုၼ်း မႃးယူႇၸွမ်း မႄႈထဝ်ႈမုင်ႇ တီႈပၢင်လူင်ယဝ်ႉ။

တႄႉၶဝ်ႈၸၢတ်ႈသႅင်း

ၸွမ်းၼင်ႇ ပႆႇၺႃႇၽႂ် လဵင်ႉၸႂ်မၼ်းၼႆၼၼ်ႉ လုင်းၼၼ်ႇတထီးၵေႃႈ တေႃႈမေႃႁေႃႈၵႃးၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၵႃးဢၼ်လုင်းၼၼ်ႇတထီးႁေႃႈၼၼ်ႉ တႅမ်ႈၸိုဝ်ႈဝႆႉဝႃႈ "ၸၢႆးလၢဝ်းမိူင်း" ၼႆယူႇ။ ပီ 1957 ၼၼ်ႉ ၸုမ်းၸၢတ်ႈသႅင်းပၢင်လူင် လုင်းပူဝ်ႇယုင်းလႄႈ လုင်းၸရေးသေႃးၶဝ် သမ်ႉမႃးၶၢတ်ႈၵႃး လုင်းၼၼ်ႇ တထီး ႁႂ်ႈၵႂႃႇသူင်ႇၶဝ် တမ်ႈတီႈ ၵုၼ်ႁိင်းယဝ်ႉ။ ၵေႃႉမႃးၶၢတ်ႈၸၢတ်ႈပၢင်လူင်တႄ့ ပဵၼ်လုင်းပေႃႈ သၢင်ႇတိၼ်ႇ (ၸဝ်ႈတႅင်ႇပၢင်လွင်း)ၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းလႆႈႁေႃႈၵႃး ၵႂႃႇသူင်ႇၶဝ် တီႈၵုၼ်ႁိင်း။ ၽွင်းၶဝ်ၵႃႈၸၢတ်ႈယူႇၼၼ်ႉ ၼႂ်းၸႂ်လုင်းၼၼ်ႇတထီးၼႆႉ ၵေႃႈ သမ်ႉပႃးဝႃႇသၼႃႇလွင်ႈၵျေႃႇမူၼ်ႈလႄႈ ၶႂ်ႈၶဝ်ႈပႃးၵေႃႈ ၶဝ်တေႃႈဢမ်ႇႁွင်ႉမၼ်းလႃးလႃး၊ ၵူၺ်းလႆႈ ထူၺ်ႈၸႂ်လူင်သေ ၼွၼ်းပႂ်ႉၼိူဝ်ၵႃးယူႇႁဵတ်းၼၼ်ယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ၶဝ်သိုပ်ႇၵႂႃႇၵႃႈတီႈ ပွႆးထမ်ႈၵႅင်း ၵေႃႈ တေႃႈဢမ်ႇႁွင်ႉမၼ်းလႄႈ မၼ်းၼႆႉ ၼွၼ်းပေႃး ဢမ်ႇလပ်းလႆႈယဝ်ႉ။ ထႅင်ႈၶမ်ႈၼိုင်ႈ ၶဝ်သမ်ႉလူဝ်ႇၼႄ ၸၢတ်ႈၼၢင်းပတႃႇၸႃႇရီႇလႄႈ ၸင်ႇမႃးထၢမ် လုင်းၼၼ်ႇတထီး ႁႂ်ႈတႅမ်ႈပၼ်ၶဝ်လႄႈ လုင်းၼၼ်ႇတထီး ၸူမ်းႁပ်ႉဢဝ်ၵမ်းလဵဝ်သေ တႅမ်ႈပၼ်လင်ႇ ၵႃႇၶွတ်ႇယွတ်ႈၸၢတ်ႈသေ လႆႈပႂ်ႉႁေႃးလၢတ်ႈပၼ် ၽွင်းၸၢတ်ႈတေယဝ်ႉၼၼ်ႉလႄႈ မၼ်းၼႆႉ ၸူမ်း သိူဝ်းပေႃးဢမ်ႇမီးတီႈဝႃႈ ၵွပ်ႈလႆႈၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းၸၢတ်ႈတႆးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈ လုင်းၼၼ်ႇတထီးမႃး လူၼႄပိုၼ်းၼၢင်းပတႃႇၸႃႇရီႇသေ ၶွတ်ႇယွတ်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၸဵမ်ယိင်းၸဵမ်ၸၢႆး ဢွၼ်ၵၼ်တူပ်းမိုဝ်းပၼ် ႁႅင်း ပေႃးဢူၼ်ၼၼ်ႈပၼ်းမေႃးၵႂႃႇယူႇ။ ၽိူဝ်ႇၽဵဝ်ၵဵင်းလူမ်း လုင်းၸေရးသေႃး သမ်ႉၽိတ်ႈမွၵ်ႇဝႃႈ ႁႂ်ႈၶဝ်ႈၸွမ်းၸုမ်းၸၢတ်ႈၶဝ်ၼႆထႅင်ႈလႄႈ လုင်းၼၼ်ႇတထီးၵေႃႈ ၶႂ်ႈၶဝ်ႈၸဵမ်မိူဝ်ႈပိူၼ်ႈပႆႇႁွင်ႉလႄႈ ၸူမ်းသိူဝ်း ပေႃးၶႂ်ႈၵျွၵ်းၵႃႈသေ ႁပ်ႉဢဝ်ၵႂႃႇ ယဝ်ႉ။ ၶမ်ႈၼၼ်ႉ လုင်းၼၼ်ႇတထီး ႁဵတ်းပဵၼ် ၽူႈၸတ်းၸိူင်း (တႃႇရၢႆႇတိူဝ်ႇ) မၼ်းသေ ႁႂ်ႈၶဝ် ၵႃႈၼႄၵႂႃႇ "ၸိူင်းၵွၼ်ႇႁႆႇၵွင်"ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူင်းႁူဝ်ၼႆႉ လုင်းၼၼ်ႇတထီး မေႃၶိုင်ၼႃႇလႄႈ ၵူၼ်းတူၺ်းမၼ်း ပေႃးထိုင်ၶၢၼ်းႁႆႈၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ႁႆႈၸွမ်းသေ ပေႃးထိုင်တီႈၶူဝ်မႃးၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၶူဝ်ပေႃးဢူၼ် ပၼ်းဝႆႉယူႇလႄႈ ထိုင်တီႈယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇ ပီႈၼွင်ႉၵဵင်းလူမ်းၶဝ် ၸူမ်းတႄႉၸူမ်းဝႃႈ ပၼ်ႁႅင်းတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ၼႃႈၸၢတ်ႈၶဝ် လုင်းပူဝ်ႇယုင်းလႄႈ လုင်းၸေရးသေႃးၵေႃႈ ႁူႉႁၼ်ၼမ်ႉၵတ်ႉ လုင်းၼၼ်ႇတထီးယဝ်လႄႈ ၸင်ႇၸူမ်းၸူမ်းသိူဝ်းသိူဝ်းမႃးလၢတ်ႈဝႃႈ "ႁႂ်ႈသိုပ်ႇၸွႆႈၶဝ်ၵႂႃႇထႅင်ႈမိူဝ်းၼႃႈ"ၼႆယူႇ။ လုင်းၼၼ်ႇတထီးၵေႃႈ ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ၵၢၼ်ဢၼ်လႆႈႁဵတ်း ၸွမ်းဝႃႇသၼႃႇၼႆႉ တိုၼ်းထုၵ်ႇၸႂ်လႄႈ ၸင်ႇၽွမ်ႉ ၵႂၢမ်းၶဝ်သေ ၸွႆးထႅမ်ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆးမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၸၢတ်ႈတႆးလႆႈ ၼိုင်ႈၶိုၼ်း ႁူၵ်းပၢၵ်ႇၵျၢပ်ႈ။ ယေႈၵေႃႉလႆႈ သွင်ၵျၢပ်ႈယွမ်းမၢတ်ႈ၊ ၵေႃႉႁေႃႈၵႃးသမ်ႉလႆႈ ႁႃႈၵျၢပ်ႈယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၶၼ်ၶမ်း ယေႈၵျၢပ်ႈ 245 ၵျၢပ်ႈၼႆယဝ်ႉ။ ႁဵတ်းၼၼ်သေ လႆႈၵႂႃႇၵႃႈၸၢတ်ႈၸိူဝ်း ႁူဝ်ပူင်း၊ ၼမ်ႉၶူၵ်ႉ၊ ၼွင်မွၼ်၊ ဝၢၼ်ႈယဵၼ်ႇ၊ ပိင်ႈၶဵတ်ႇ၊ မိူင်းလၢင်း သမ်ႉပေႃးၸွတ်ႇ ၵႂႃႇၵူႈတီႈၵူႈတၢင်း ၸွမ်းၼင်ႇ ပိူၼ်ႈၽိတ်းပၢင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုင်းၼၼ်ႉတထီးၼႆႉ တႄႇဢဝ်လိူၼ်12 တေႃႇထိုင်လိူၼ် 5 ၼၼ်ႉ ၵႃႈၸၢတ်ႈ။ ပေႃးထိုင်လိူၼ်ႁူၵ်းလိူၼ်ၸဵတ်း ၶိုၼ်းႁေႃႈၵႃး။ မၢင်ပွၵ်ႈ ပႃးလိၵ်ႈၵႂႃႇၶၢႆၸွမ်းလွႆႁဵတ်ႈၼႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉမေႃလူမေႃတႅမ်ႈလႄႈ မၢင်တီႈၼႆႉ လူၵေႃႈ လူၼႄပိူၼ်ႈ၊ မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈ တႅမ်ႈလိၵ်ႈၵႂၢမ်းပိတ်းၵႂၢမ်းပွတ်း၊ မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈ တႅမ်ႈလိၵ်ႈသၢင်းၵျၢၼ်ႇသေ ၵိုင်ႇတၢၼ်ႇႁေႃးၼႄပိူၼ်ႈၵေႃႈႁေႃး၊ ၵိုင်ႇတၢၼ်ႇႁဵတ်းၸၢတ်ႈႁဵတ်းၸိူင်းၵေႃႈ ႁဵတ်းၵႂႃႇ ၸွမ်းၼင်ႇ ဝႃႇသၼႃႇမီးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ 1962 လႆႈၵႂႃႇၵႃႈၸၢတ်ႈသႅင်းတႆး တမ်ႈတီႈ မိူင်းတူၼ် 24 ၶိုၼ်းသေ မိူဝ်ႈပွၵ်ႈမႃး ၶၢမ်ႈၶူင်းၼၼ်ႉ မႅၼ်ႈဝၼ်း 1962 လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 2 ဝၼ်းလႄႈ ပဵၼ်ဝၼ်း ၸွမ်သိုၵ်းၼေႇဝိၼ်း ၸုမ်းၵွင်ႇၸီႇလုၵ်ႉ ၽိုၼ်ႉ သိမ်းဢႃႇၼႃႇဝၢၼ်ႈမိူင်းယဝ်ႉ။ ႁွတ်ႈၽႅဝ်ပၢင်လူင် သိုပ်ႇၵႃႈၸၢတ်ႈ ႁေႃႈၵႃးၵႂႃႇ မႃးၼင်ႇၼႆသေ ထိုင်မႃး 1965 ၸင်ႇႁဵတ်းပႃး ၵၢၼ် ၵႃႉၶႃႇယူႇယဝ်ႉ။ ၵႂႃႇၵႃႈၸၢတ်ႈသႅင်းၵေႃႈ ပႃးၶူဝ်းၵႂႃႇၶၢႆၸွမ်းပွႆးယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ 1973 ၽွင်းမိူဝ်ႈ လုၵ်ႉပၢင်လူင် ႁေႃႈၵႃးၵျိပ်ႉၵႂႃႇတူၼ်ႈတီးသေ ၽွင်းၵႂႃႇႁွတ်ႈၽႅဝ် တီႈလွႆဝူဝ်းတူၵ်း (ဝူင်ႈၵၢင် မိူင်းပွၼ်လႄႈႁူဝ်ပူင်း)ၼၼ်ႉ ၵႃးၵျိပ်ႉလမ်းၼိုင်ႈ မႃးၽႃႇၵႃးလုင်းၼၼ်ႇတထီးလႄႈ ၸင်ႇဢဝ်လုပ်ႇၶီႈၶၢင်ႈမၼ်း ႁၵ်းၵႂႃႇသေ လႆႈၵႂႃႇၶိုၼ်ႈ ႁူင်းယႃ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း တူၼ်ႈတီးယဝ်ႉ။ မေႃယႃလူင် တွၵ်ႉတိူဝ်ႇဢွင်ႇၶိၼ်ႇ ၸင်ႇၽႃႇသေ ယူတ်းယႃပၼ်ယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈၽႃႇၼၼ် ၸဝ်ႈမဵဝ်ႉၸႃးဢူး ၸၢမ်ႇမျ ၵေႃႉလူႇပၼ်လိူတ်ႈတဝ်ႈၼိုင်ႈ။ ဝၢႆးၽႃႇယဝ်ႉၵေႃႈ တိုၵ်ႉလႆႈထႅမ်လိူတ်ႈလႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼုမ်ႇဝဵင်းတူၼ်ႈတီးၶဝ်ၵေႃႈ မႃးလူႇပၼ်လိူတ်ႈယဝ်ႉ။ လိူတ်ႈလုင်းၼၼ်ႇတထီးတႄႉ ပဵၼ်လိူတ်ႈ"ဢူဝ်ႇ"သေ လႆႈသႂ်ႇလိူတ်ႈ 12 တဝ်ႈ၊ ယႃႈတဝ်ႈလူင် 36 တဝ်ႈသေ ၵူၼ်းတီႈႁိူၼ်းၵေႃႈ လႆႈမႃးၼွၼ်းပႂ်ႉလူႁၼ်လုမ်းလႃး ၸႃႉႁူမ်ႈၶီ လီႁူမ်ႈၸၢမ်ႇယူႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၶိုၼ်ႈႁူင်းယႃ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 2 လိူၼ်ပၢႆ 3 ဝၼ်း တေႃႇပေႃးႁၢႆၶႅၼ်းၼၼ်ႉ ၵေႃႉၵႆႉမႃးသူႇ မႃးၸႂ်းတႄႉ ပဵၼ် လုင်းတၢင်းၵႄးယဝ်ႉ။ ဝၢႆးလူင်းႁူင်းယႃမႃးၵေႃႈ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း သွင်သၢမ် ပီၼႆႉ ပႆႇၸၢင်ႈႁဵတ်းသင်။ တိုၵ်ႉပဵၼ် ၽွင်းၶိုၼ်းႁွမ်ႁႅင်းတူဝ်ယူႇ။

ၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ်ၵေႃႇမသျိၼ်ႇလိၵ်ႈတႆး

ထိုင်မႃး (25.8.1976)ၼၼ်ႉတႄႉ လုင်းၼၼ်ႇတထီး လႆႈၵႂႃႇၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ်ၵေႃႇမသျိၼ်ႇလိၵ်ႈတႆး တီႈ တူၼ်ႈတီးယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ပဵၼ်ၵၢၼ်လိၵ်ႈလၢႆး ၵၢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ ပုၼ်ႈတႃႇၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းမိူဝ်းၼႃႈလႄႈ မီးၵၢၼ်သင်ၵေႃႈ တေႃႈလႆႈၵႂႃႇၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ်ၸွမ်းပိူၼ်ႈ ၶၢဝ်းတၢင်းႁႃႈဝၼ်း၊ လႆႈၵႂႃႇၼွၼ်းတီႈ ႁိူၼ်းၵႅဝ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ တီႈတူၼ်ႈတီးယဝ်ႉ။

(1) လုင်းၼၼ်ႇတထီး ပၢင်လူင်
(2) ၸၢႆးၶုၼ်ၶမ်း မိူင်းၵိုင်
(3) ၸရေးဢေးၵျေႃႇ ၵျွၵ်ႉမႄး
(4) ၸဝ်ႈသုမင်ႇၵလ သဵၼ်ႈဝီ
(5) ၸဝ်ႈၺႃႇၼသမ်ႇၽႃႇရ ပၢင်လူင်
(6) လုင်းသၢင်ႇလူႇ ေၵျးသီး
(7) ၸၢႆးၺူဝ်ႇမျိၼ်ႉ တူၼ်ႈတီး
(8) ၸၢႆးၸိင်ႇ ၵုၼ်ႁိင်း
(9) ဢူးၸေႃးရု တူၼ်ႈတီး
(10) လုင်းၶမ်းဢု မိူင်းၵိုင်
(11) လုင်းၵေႃးလိင်ႇတ သီႇပေႃႉ
(12) လုင်းသူၺ်ႇထုၼ်း ၼမ်ႉတူႈ
(13) လုင်းၵျေႃႇဢေး တူၼ်ႈတီး
(14) လုင်းမႁႃႇဝၼ်း သဵၼ်ႈဝီ
(15) ၸၢႆးမျၢတ်ႈ ၼွင်ၶဵဝ်
(16) ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း (ၵေႃးလဵၵ်ႉ မျိတ်ႉၵျီးၼႃး)
(17) ဢူးဢူင်းမွင်ႇ တူၼ်ႈတီး
(18) လုင်းၵျေႃႇၺုၼ်ႉ မိူင်းယႆ
(19) လုင်းၶုၼ်ပၢင်ႇ တူၼ်ႈတီး
(20) ဢူးၵႃႇၽေႇ မိူင်းၼၢႆး
(21) ဢူးတိၼ်ႇဢေး (မျၼ်ႇမႃႇၸႃႇ)
(22) ဢူးသူၺ်ႇတူၼ်ႇ (မျၢၼ်ႇမႃႇၸႃႇ)
(23) ဢူးၸၢမ်ႇလုၼ်ႇ တူၼ်ႈတီး
(24) လုင်းၶုၼ်ပၢၼ်းလ တူၼ်ႈတီး
(25) ၸၢႆးၶမ်းလႅင် လၢင်းၶိူဝ်း
(26) လုင်းတိပ်ႉလၢႆႇ ၵဵင်းတုင်
(27) ၸဝ်ႈဢုင်းၵျိၼ်ႇ တူၼ်ႈတီး

ဝၢႆးသေ ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ် ၵေႃႇမသျိၼ်ႇလိၵ်ႈတႆးမႃးယဝ်ႉ ၶိုၼ်းၽႅဝ်မႃးပၢင်လူင်ၸိုင် ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ မီးမႃး ထႅင်ႈၸုမ်းၸၢတ်ႈတႆး ပၢင်လူင် ထႅင်ႈၸုမ်းၼိုင်ႈလႄႈ ၸုမ်းဢွၼ်တၢင်းၼႆႉ ၸင်ႇပဵၼ်ၵႂႃႇ "ၸုမ်းၸၢတ်ႈသႅင်း ပၢင်လူင် မၢႆၼိုင်ႈ"ယဝ်ႉ။

ၵႃးပိၼ်ႈ

ပီ 1978 ၼီႈ ၸုမ်းၸၢတ်ႈသႅင်းတႆးမၢႆၼိုင်ႈ ဢၼ်လုင်းၼၼ်ႇတထီးဢွၼ်ႁူဝ် လႆႈၵႂႃႇၵႃႈ တီႈၵဵင်းတုင် ၸဵတ်းၶိုၼ်းပုၼ်ႈတႃႇ ငိုၼ်းၵွင်ၵၢၼ် ဝၢင်းမၢၵ်ႇၼင်ယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၸွမ်းၸၢတ်ႈၵေႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ တွၼ်ႈၽႂ်တွၼ်ႈမၼ်း ၼၢင်းသႅင်းၵေႃႉၸိုဝ်ႈ သဵင်ယႂ်ႇ"ၼၢင်းထူၺ်းၶမ်း"ၵေႃႈ ႁဵတ်းမေႃသေႃၵႂၢမ်း ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉၼႃႇလႄႈ ပီႈၼွင်ႉၵဵင်းတုင်ၶဝ် ၸပ်းၸႂ်ၵႂႃႇတႄႉတႄႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶၢႆမႂ်တိုတ်းသေ လႆႈသိုဝ်ႉတူၺ်းလႄႈ မႂ်တိုတ်း သဵင်ႈၵူႈဝၼ်းၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈပွၵ်ႈမႃးမိူဝ်းၼၼ်ႉ ၼႂ်းၵႃႈၵႃးလူင် သွင်လမ်း၊ ဢတႃႇလမ်းဢၼ်လုင်းၼၼ်ႇတထီးလႄႈ ၼၢင်းထူၺ်းၶမ်း ၶီႇမႃးၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၵူၼ်းႁေႃႈ ၵႃးမဝ်းလဝ်ႈလႄႈ ၸင်ႇဢဝ်ၵႃးၶဝ် ပိၼ်ႈတူၵ်း လွႆသပျေၢသေ ၼၢင်းထူၺ်းၶမ်း လႆႈလုသုမ်းၵႂႃႇ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈႁၵ်း၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈမၢတ်ႇတိူဝ်ႉၸဵပ်းတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ပီႈၼွင်ႉၵဵင်းတုင် ၶဝ်ၸင်ႇဝႃႈ

သၢႆမၢဝ်း ၺႃးမၢၵ်ႇၵူင်
ၵူၼ်းပၢင်လူင်တူၵ်းၵႃး
ဢၢႆႈၵလႃးတၢႆႁုင်
တႆးၵဵင်းတုင်သုမ်းငိုၼ်း… ၼႆယဝ်ႉ။

တူဝ်တၢႆၼၢင်းထူၺ်းၶမ်းၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းဢဝ်ၵႂႃႇ ဝႆႉတီႈႁူင်းယဵၼ် ၵဵင်းတုင်သေ ၽွင်းမိူဝ်ႈ သၢင်းၵျူဝ်ႇ ၽဝ်ၽႆးၼၼ်ႉ ပီႈၼွင်ႉၵဵင်းတုင် ဢွၼ်ၵၼ် ၸွမ်းသူင်ႇ ပေႃးၵိုၼ်းဢိုၵ်ႉဢိုၵ်ႉ ၵူၼ်းပေႃးၵပ်ႉၵိဝ်ႇတဵမ် တၢင်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၶူဝ်းၶွင် ဢၼ်လုသုမ်းၵႂႃႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ပီႈၼွင်ႉၵဵင်းတုင်ၶဝ် ၶိုၼ်းၽိူမ်ႉထႅမ်ပၼ်တင်းသဵင်ႈယူႇ။

=သိုပ်ႇသၢႆၸႂ်ၸၢတ်ႈသႅင်း

လုင်းၼၼ်ႇတထီး
လုင်းၼၼ်ႇတထီး
ၵိူတ်ႇ 1929
ၸၢဝ်းၶိူဝ်း	တႆး
ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်	ၸၢဝ်းပုတ်ႉ
ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈပႆႇၺႃႇ	ႁဵၼ်းလင်ႇၵႃႇ
ၼႃႈၵၢၼ်	ႁေႃႈၵႃး၊ ၸွမ်းၸၢတ်ႈသႅင်း
ၵေႃႉၵူႈ	ၼၢင်းၸိင်ႇ
ၶၢဝ်ႇႁူင်လိုဝ်းလင်	ဢေႃႇပရေႇတိူဝ်ႇၸၢတ်ႈ

ဝၢႆးၼၼ်ႉၸၢတ်ႈသႅင်း လုင်းၼၼ်ႇတထီးၵေႃႈ သိုပ်ႇမူၼ်ႈတူၼ်ႈၸႂ်ပၼ် ပီႈၼွင်ႉတီႈၸမ်တီႈၵႆ ပေႃး ဢမ်ႇၶႂ်ႈတၼ်းသေၶၢဝ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ပီ 1980 ၽွင်းတိုၵ်ႉ ၶိုုၼ်ႈပၢင်ၵုမ်ၵေႃႇမသျိၼ်ႇလိၵ်ႈတႆး တီႈတူၼ်ႈ တီးထႅင်ႈၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ သမ်ႉႁွင်ႉမႃး တႃႇတေႁဵတ်းပၢင်ၵုမ် "တပိၼ်ႇၵွင်ႇ ၸီႇ" ၼႆလႄႈ လုင်းၼၼ်ႇတထီး ဢိၵ်ႇတင်း ၸၢႆးၺူဝ်ႇမျိၼ်ႉ လႆႈတၢင်တူဝ် ၵူၼ်းမိူင်းတႆႈသေ လႆႈၵႂႃႇ ၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈယဝ်ႉ။ လႆႈၵႂႃႇထူပ်းၺႃး ၸဝ်ႈၸၢတ်ႈသႅင်းမၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် "ၸဵင်ႇဢွင်ႇမိၼ်း"၊ "ဢူးပူဝ်ႇတိၼ်ႉ" ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ပီ 1981 လႆႈၵႂႃႇၵႃႈတီႈ လၢင်းၶိူဝ်း 8 ၶိုၼ်း၊ တီႈဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇ 5 ၶိုၼ်း၊ တီႈလၢႆးၶႃႈ 6 ၶိုၼ်း၊ ၼမ်ႉၸဵတ်ႉ ထုင်ႉပူင်း 2 ၶိုၼ်း၊ မိူင်းပွၼ် 5 ၶိုၼ်း၊ ပွႆးသၢင်းၵျူဝ်ႇမုၼ်ၸဝ်ႈ ၵုၵ်းၸိင်း ထုင်ႉပူင်း 5 ၶိုၼ်း၊
ပီ 1982 လႆႈၵႂႃႇၵႃႈတီႈ ဝၢၼ်ႈၸိတ်ႇ 20 ၶိုၼ်း၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ႁွတ်ႈၽႅဝ်ထိုင် ၵဵင်းတွင်း၊ ၵဵင်းၶမ်း ဝၢၼ်ႈလဝ်း၊ မိူင်းၼွင်သေဢမ်ႇၵႃး ထိုင်မႃး 1983 ဝၼ်းလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ (4.1.1983)ၼၼ်ႉ လႆႈၵႂႃႇၵႃႈၼႄ တီႈဝၢင်းမၢၵ်ႇၼင်လွႆလႅမ် 3 ၶိုၼ်း၊ လႆႈၵႂႃႇ ၵႃႈၼႄ ပွႆးဝၼ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၵၼ် တီႈၼမ်ႉၸၢင် 3 ၶိုၼ်း၊ ၶၢဝ်းလိူၼ်သီႇ လႆႈၵႂႃႇမူၼ်ႈၸႂ်ပၼ် ပွႆးမူၺ်ႇ တေႃႇၽီပျ ဝဵင်းလွႆလႅမ် 5 ၶိုၼ်းယဝ်ႉ။
ပီ 1984 လုင်းၼၼ်ႇတထီး လႆႈၵႂႃႇၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ် လိၵ်ႈလၢႆးတႆး တီႈႁွင်ႈၸုမ်းယဵၼ်ႇငႄႈ တိူၵ်ႈတူၺ်းလိၵ်ႈ တူၼ်ႈတီး ပုၼ်ႈတႃႇ တေဢဝ်လိၵ်ႈတႆးလႄႈ ၸၼ်ႉလိၵ်ႈသႂ်ႇပၼ် ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပီၼၼ်ႉ လုင်းၼၼ်ႇတထီး ဢွၼ်ႁူဝ်သေ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ၶႅပ်းဝီႇတီႇယူဝ်ႇ ၶႅပ်းၼိုင်ႈ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ "ႁၵ်ႉပႅၵ်ႇပိူင်ႈ ၼႅင်ၸႂ်"ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပီၼၼ်ႉ တီႈပၢင်လူင် သမ်ႉပဵၼ်ပွႆးပီၵွၼ်းငိုၼ်း ပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၸိုင်ႈတႆး ထူၼ်ႈထိုင် 25 လႄႈ လုင်းၼၼ်ႇတထီးၵေႃႈ လႆႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ၵွၼ်းၼႃႈၵၢၼ် "ႁူဝ်ပဝ်ႈပၢင်ပွႆးၶဝ်ႈမႂ်ႇ ၼမ်ႉမႂ်ႇ လႄႈ ယုၵ်ႉယွင်ႈၵုင်ႇမုၼ်ၸဝ်ႈၶူးမေႃ"သေ ၸွႆႈထႅမ်ပၢင်ပွႆးပီၵွၼ်းငိုၼ်း တႄ့တႄ့ဝႃႈဝႃႈယဝ်ႉ။ လုင်းႁဵင်ၼႃႇလိင်ႇ မိူင်းသၢတ်ႇမႃးၽိတ်ႈလႄႈ သမ်ႉလႆႈ ၵႂႃႇၵႃႈၼႄ ပွႆးသၢင်ႇလွင်း မိူင်းသၢတ်ႇ 7 ၶိုၼ်းယဝ်ႉ။
ပီ 5.1.1985 တႄႉ လႆႈၵႂႃႇၵႃႈၼႄပၼ် ပီႈၼွင်ႉ ၸၢမ်ၵႃး လွႆၸၵွႆ 5 ၶိုၼ်း၊ မိူဝ်ႈ 7.2.1985 လႆႈၵႂႃႇ ၵႃႈၼႄ ပွႆးဝၼ်းမိူင်းတႆး တီႈလၢႆးၶႃႈ၊ လႆႈၵႂႃႇသိုပ်ႇ ၵႃႈထႅင်ႈ မိူင်းပၼ်ႇ၊ မိူင်းၼၢႆး၊ ၼမ်ႉၸႅတ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉသေဢမ်ႇၵႃး ထိုင်မႃး လိူၼ်ႁူၵ်းပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈ ၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈ တီႈပၢင်လူင်ၵေႃႈ လႆႈၵႃႈၼႄပၼ်ယဝ်ႉ။
ပီ 1986 လႆႈၶိုၼ်းၵႂႃႇမူၼ်ႈၸႂ်ပၼ် ပွႆးဝၼ်းမိူင်းတႆး တီႈလၢႆးၶႃႈ 5 ၶိုၼ်း၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉ လႆႈသိုပ်ႇၵႂႃႇထႅင်ႈ ၵုၼ်ႁိင်း၊ ပွႆးဝၢတ်ႈၵဵင်းလူမ်း၊ ၵဵင်းလူမ်း၊ ပွႆးသၢင်းၵျူဝ်ႇၵုၼ်ႁိင်း၊ ပွႆးၶူဝ်လမ်၊ ပွႆးလွႆသႅင်၊ ပွႆးလိူၼ် သီႇ ႁူဝ်ပူင်း၊ ပႆွးၽုၺ်ႇႁူင်းယႃၼမ်ႉၶူၵ်ႉ၊ ပႆွးႁႃငုိၼ်း ၵွင်ၵၢင် ဝၢၼ်ႈယဵၼ်ႇၸူိဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
7.2.1987 တေႃႇ 12.2.1987 ပွႆးဝၼ်းမိူင်းတႆးလႄႈပွႆးမိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ တီႈၵဵင်းတုင်ၵေႃႈ လႆႈၶိုၼ်းၵႂႃႇ ၵႃႈထႅင်ႈသေ ပီႈၼွင်ႉၸိူဝ်းမိုတ်ႈၵၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၸူမ်းသိူဝ်းႁပ်ႉတွၼ်ႈ ဢွၼ်ႈၸႂ်ပၼ် ၸုမ်းလုင်း ၼၼ်ႇတထီးၶဝ်တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈယူႇ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ မိူဝ်းၵႃႈ တီႈပွႆးမူၺ်ႇတေႃႇ မိူင်းပဵင်း ယွၼ်ႉပီႈလွႆသေႃးၸိင်ႇ ၵၼ်ႇတဝူင်း ၽိတ်ႈမွၵ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပီ 1988 တႄႉလႆႈၵႂႃႇၵႃႈၼႄတီႈ မိူင်းၼၢင်းယဝ်ႉ။ တမ်ႈတီႈ ပွႆးတၢင်ႇထီးမူၺ်ႇတေႃႇ ၼၢမ်ႇမိူင်း ဝဵင်းပၢင်လူင်ၵေႃႈ တေႃႈလႆႈၵႃႈၼႄမႃးယူႇ။ ပီၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပီ 8.8.88 (ပႅတ်ႇသီႇတူဝ်)လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်း ၽွမ်ႉၵၼ်သၢၼ်ၶတ်း ဝႃႇတသူဝ်ႇသျႄႇလိတ်ႉလႄႈ ၼႃႈမိူင်းယုင်ႈယၢင်ႈတင်းမိူင်းယဝ်ႉ။ ၶုၼ်မိူင်းၵေႃႈ လႅၵ်ႈလၢႆႈလႄႈ ပီၼၼ်ႉ လုင်းၼၼ်ႇတထီးလႆႈႁဵတ်းပဵၼ် ႁူဝ်ပဝ်ႈ ပွၵ်ႉမၢႆ 4 ဝဵင်းပၢင်လူင်ယဝ်ႉ။
ပီ 1989 လႆႈၵႂႃႇၵႃႈ တီႈမူႇၸေႈသေ ၽွင်းၸမ် တေယဝ်ႉ လူဝ်ႇထႅင်ႈၶိုၼ်းၼိုင်ႈၼၼ်ႉ တႄႇဢဝ် ႁူဝ်ၶမ်ႈ 4 မွင်း ၽႆးမႆႈဝဵင်းမူႇၸႄႈသေ တေႃႇ 8 မွင်း ၽႆးၸင်ႇတေမွတ်ႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽွင်း ပိူၼ်ႈတိုၵ်ႉဢဝ် ၶူဝ်းမိူင်းၶႄႇ လႄႇတေႃႉၶၢႆထိုင် မိူင်းထႆး မိူင်းမၢၼ်ႈ ၵူႈတီႈလႄႈ ၸုမ်းပၢင်လူင်ၵေႃႈ ၵႂႃႇသိုဝ်ႉဝႆႉ ၶႅပ်းတိၼ်သွင်ပၢၵ်ႇလူဝ်သေ ၽၢၵ်ႇဝႆႉတီႈႁိူၼ်းပီႈၼွင်ႉ မူႇၸႄႈယဝ်ႉ။ ႁိူၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽႆးမႆႈပႅတ်ႈလႄႈ ၶႅပ်းတိၼ်ၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃး ထၢင်ႇဝႃႈ ပႃးၵႂႃႇၼႂ်း ၽႆးၼႆယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပီႈၼွင်ႉမူႇၸႄႈ တေႃႉသႂ်ႇၼိူဝ်ၵႃးသေ ဢဝ်ပၢႆႈလွတ်ႈၽႆးလႄႈ ၶႅပ်းတိၼ်ၶဝ်ၸိူဝ်း ၼၼ်ႉၵေႃႈတေႃႈဢမ်ႇသုမ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၼႂ်းပပ်ႉပိုၼ်း လုင်းၼၼ်ႇတထီးတႅမ်ႈၼၼ်ႉ မ၊ၼ်းသႂ်ႇႁူဝ်ၶေႃႈဝႆႉဝႃႈ "မူႇၸႄႈလႄႈၽႆး ၸၢတ်ႈတႆးလႄႈ ၶႅပ်းတိၼ်" ၼႆယဝ်ႉ။
ပီ 1990 လႆႈၵႂႃႇၵႃႈတီႈ ၼမ်ႉလၼ်ႈ(ၽၢႆႇႁွင်ႇ ၵႃလိ) 7 ၶိုၼ်း၊ တီႈၼမ်ႉၸၢင် ၶၢဝ်းလိူၼ်ၸဵင်သေ ဢမ်ႇၵႃး ပီႈၼွင်ႉမိူင်းယၢင်း(မိူင်းၵႃယၢင်း၊ မိူင်းၶၢင်)ၵေႃႈ မႃးၽိတ်ႈၵႂႃႇ ႁႂ်ႈၵႂႃႇမူၼ်ႈၸႂ်ပၼ် ပွႆးသၢင်ႇလွင်း မိူင်းယၢင်းၼႆလႄႈ လႆႈၵႂႃႇၵႃႈပၼ် 7 ၶိုၼ်း၊ တမ်ႈတီႈ ပွႆးၵိုၼ်း ဢၼ်မီးသၢင်ႇလွင်း 350 ပႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးပွၵ်ႈမိူင်းယၢင်းမႃးယဝ်ႉ သမ်ႉလႆႈမႃးၵႃႈပၼ်ပွႆးသၢင်းၵျူဝ်ႇ မုၼ်ၸဝ်ႈလွၼ်ႇ တီႈၼွင်မွၼ် မိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်းယဝ်ႉ။
ပီ 1991 ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆး မၢႆၼိုင်ႈပၢင်လူင် လႆႈၵႃႈ ပၼ် ပွႆးၶဝ်ႈမႂ်ႇၼမ်ႉမႂ်ႇလႄႈ ပွႆးယုၵ်ႉယွင်ႈၵုင်ႇမုၼ် ၸဝ်ႈၶူးမေႃ တီႈဝဵင်းပၢင်လူင်ယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ မိူဝ်းၵႃႈပၼ် တီႈဝၢၼ်ႈၼႃးၵူင်း(လၢင်းၶိူဝ်း)၊ ၼမ်ႉ ၸၢင်သေဢမ်ႇၵႃး ထိုင်မႃး ပွႆးသၢင်းၵျူဝ်ႇၸဝ်ႈသြႃႇတေႃႇမိူင်းၼွင် ၽတ်ႉတၼ်ႇတပၼ်တိတ တီႈပၢင်လူင်ၵေႃႈ ၸုမ်းလုင်းၼၼ်ႇတထီးၶဝ် လႆႈမူၼ်ႈတူၼ်ႈ ၸႂ်ပၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။
ပီ 1992 ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆးမၢႆၼိုင်ႈ ပၢင်လူင် လႆႈ မိူဝ်းၵႃႈမူၼ်ႈတူၼ်ႈၸႂ်ပၼ် တမ်ႈတီႈ မိူင်းၽူင်း ၶၢဝ်း တၢင်း 10 ၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ ၵေႃႉမႃးႁပ်ႉပၢင်းတႄႉ ပဵၼ် ၸၢႆးတိၼ်ႇလ ႁပ်ႉဢဝ်ၶေႃႈသင်ႇ တီႈၸဝ်ႈၶူးဝႃးဝုၼ်း ၸုမ်ႉသေ မႃးႁပ်ႉၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၵႃႈၼႄ တီႈမိူင်းၽူင်းယဝ်ႉ သိုပ်ႇပူၼ်ႉမႃး ၵႃႈၼႄထႅင်ႈ တီႈမိူင်းၽျၢၵ်ႈ 5 ၶိုၼ်း၊ မိူင်းပဵင်း 3 ၶုၼ်းသေၶိုၼ်းပွၵ်ႈမႃးပၢင်လူင်ယဝ်ႉ။
ပီ 1993 တီႈပွႆးဝၼ်းမိူင်းတႆးလႄႈ ဝၼ်းမိူင်း ႁူမ်ႈတုမ်ၵၼ် တီႈပၢင်လူင်ၵေႃႈ ၸုမ်းလုင်းၼၼ်ႇတထီးၶဝ် လႆႈၵႃႈၼႄပၼ်မႃးယူႇယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ (17.2.1993) သမ်ႉလႆႈၵႂႃႇၵႃႈတီႈလၢႆးၶႃႈ 5 ၶိုၼ်း၊ မိူဝ်ႈ (25.2.1993)ၼၼ်ႉ သမ်ႉလႆႈၵႂႃႇၵႃႈ ပွႆးၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈၼႃး တီႈမိူင်းပွၼ်ယဝ်ႉ။ (3.3.1993) လႆႈ သိုပ်ႇၵႂႃႇၵႃႈတီႈ မိူင်းၵၢဝ် (တၢင်ႉယၢၼ်း) 5 ၶိုၼ်း၊ ၼမ်ႉလဝ်း (တၢင်ႉယၢၼ်း) 5 ၶိုၼ်းၼင်ႇၵၼ်ယဝ်ႉ။ (2.4.1993) လႆႈၵႂႃႇၵႃႈ ပွႆးသၢင်းၵျူဝ်ႇ မုၼ်ၸဝ်ႈၵျွင်း ဝၢၼ်ႈပၢင်ႇ ၵုၼ်ႁိင်းယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈ (10.2.1994) လႆႈၵႂႃႇမူၼ်ႈသိူဝ်းပၼ် ပွႆးဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇ 5 ၶိုၼ်း၊ (18.2.1994) လႆႈသိုပ်ႇၵႂႃႇ မူၼ်ႈသိူဝ်းပၼ် ပွႆးၵုၼ်ႁိင်း 5 ၶိုၼ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ သိုပ်ႇၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းမႃးၵႃႈၼႄ တီႈမူၺ်ႇတေႃႇၽီပျ ဝဵင်းလွႆလႅမ်ထႅင်ႈ 5 ၶိုၼ်းယဝ်ႉ။
ပီ 1995 မိူဝ်ႈ (7.1.1995)ၼၼ်ႉ လႆႈၵႂႃႇၵႃႈ ပၼ်ပွႆးသၢင်းၵျူဝ်ႇ ၸဝ်ႈသြႃႇၵျွင်းဢုတ်ႇလၢႆးၶႃႈ 2 ၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ (20.1.1005) သိုပ်ႇမႃးမူၼ်ႈၸႂ်ပၼ် ပွႆးၶဝ်ႈမႂ်ႇၼမ်ႉမႂ်ႇ ဝဵင်းပၢင်လူင် 3 ၶိုၼ်း၊ (7.2.1995) လႆႈၵႂႃႇၵႃႈပၼ်ပွႆးသၢင်းၵျူဝ်ႇ ၸဝ်ႈသြႃႇၵျွင်းဝႃႇသူဝ်ႇ လၢႆးၶႃႈ ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်တေႇဝိၼ်ႇတလႄႈ လႆႈၵႂႃႇ မူၼ်ႈပၼ် 5 ၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ လႆႈၵႂႃႇပွႆးသၢင်းၵျူဝ်ႇ ၸဝ်ႈသြႃႇတွင်ႇတလူင်း ၸႄႈဝဵင်းမေႇမဵဝ်ႉသေ လႆႈၵႂႃႇၵႃႈပၼ် 5 ၶိုၼ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။
ပီ 1996 လႆႈၵႂႃႇ ၵႃႈပႆွးမူၺ်ႇေတႃႇ ထုင်ႉပူင်း 5 ၶုိၼ်းယဝ်ႉ။ ပႆွးဝၢတ်ႈမူိင်းပဵင်း 5 ၶုိၼ်း၊ ပႆွးလူိၼ် သီႇမူၺ်ႇေတႃႇမူိင်းၵုိင် 8 ၶုိၼ်းယဝ်ႉ။
ပီ 1997 လႆႈၵႂႃႇ မူၼ်ႈၸႂ်ပၼ် ပႆွးလိူၼ်သီႇမူၼ်း မူၺ်ႇတေႃႇ ဝၢၼ်ႈၼမ်ႉတိုင်း (ၽၢႆၶုၼ်ႇ) ၶၢဝ်းတၢင်း 5 ၶိုၼ်း ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈပီႈၼွင်ႉတႆးယဝ်ႉ။
(1.4.1997) ပီႈၼွင်ႉၵဵင်းတုင် ၶိုၼ်းမႃးၽိတ်ႈလႄႈ ၵႂႃႇၵႃႈပၼ် ပွႆးလိူၼ်သီႇ တီႈမူၺ်ႇတေႃႇၼွင် ၽႃ ၶၢဝ်းတၢင်း 19 ၶိုၼ်း၊ တီႈပွႆးၵျွင်းမွၵ်ႇမႆႇ(ၵဵင်းတုင်) သမ်ႉ 11 ၶိုၼ်းယဝ်ႉ။
ပီ 1998 (22.10.1998)ၼၼ်ႉ လႆႈၵႂႃႇၵႃႈပၼ် ပွႆးၵုၼ်ၵွင်းမူး ဝဵင်းပၢင်လူင် 8 ၶိုၼ်း။ မိူဝ်ႈ (3.11.1997) လႆႈၵႂႃႇၵႃႈပၼ် တီႈၵၢတ်ႇၵူႇ ၵွင်းမူးသႅမ်း ၽွင်းပွႆးလိူၼ်သိပ်းသွင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ လႆႈၵႂႃႇ ထႅင်ႈ တႃႈၶီႈလဵၵ်း 7 ၶိုၼ်း၊ ပွႆးသၢင်ႇလွင်း မိူင်းသၢတ်ႇ 7 ၶိုၼ်း၊ ပွႆးမိူင်းတူၼ် 4 ၶိုၼ်း၊ ပွႆးသၢင်ႇလွင်း ပုင်ႇပႃႇၶႅမ် 5 ၶိုၼ်း၊ သိုပ်ႇၵႂႃႇ သိုဝ်းလိုဝ်း 10 ၶိုၼ်း၊ ၵဵင်းတုင် 20 ၶိုၼ်းယဝ်ႉ။

ၸုမ်ႈဢၼ်လႆႈႁပ်ႉ

ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လုင်းၼၼ်ႇတထီး ဢွၼ်ႁူဝ်ဢွၼ်ၵၼ်း ဢဝ်ၽိင်ႈငႄႈသႅင်းတႆး လဝ်ႇမူၼ်ႈတူၼ်ႈၸႂ် ပၼ်ပီႈၼွင်ႉတႆး ၵူႈဝၢၼ်ႈၵူႈမိူင်းၼင်ႇၼႆလႄႈထိုင်မႃး ပီ 2001 ၸုမ်းၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈ ၽိင်ႈငႄႈတႆး ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ၸင်ႇၼွပ်ႇယိုၼ်ႈပၼ် လုင်းၼၼ်ႇတထီး ၶႅပ်းၸုမ်ႈၶမ်း "သီရိဝတ်ႉတၼထမ်း" ဢၼ်ၼမ်ႉ ၼၵ်းၶမ်း မီးၼိုင်ႈၵျၢပ်ႈ ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ငိုၼ်းသၢမ်မိုၼ်ႇၵျၢပ်ႈၼၼ်ႉ တီႈပွႆးပီမႂ်ႇတႆး ၵျွင်းတႆးၵဝ်ႈလၵ်း ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုင်းၼၼ်ႇတထီးၼႆႉ သိုပ်ႇႁၢပ်ႇပုၼ်ႈၽွၼ်း သိုပ်ႇၵွၼ်းၼႃႈၵၢၼ် ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆးမၢႆၼိုင်ႈ ပၢင်လူင် မႃး ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်သေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၽိင်ႈငႄႈသႅင်းတႆး ၽႄႈၸွတ်ႇ ၵူႈတီႈၵူႈတၢင်း ဢမ်ႇႁိူဝ်ႉဢမ်ႇၶၢင်း သင်လႄႈ ထိုင်မႃး ပီ 2008 ၽွင်းပွႆးပီၵွၼ်းၶမ်း ပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၸိုင်ႈတႆး ဝဵင်းပၢင်လူင်ၼၼ်ႉ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင်သင်ႇၶႃႇ ၸိုင်ႈတႆး ၸင်ႇၼွပ်ႇယိုၼ်ႈပၼ် ၶႅပ်းၵႅဝ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းတႆး (ၽၢႆႇၸၢတ်ႈသႅင်း)မိူဝ်ႈ 17.5.2008 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တူဝ်ပေႃႈထဝ်ႈ ၼၼ်ႇတထီးၵေႃႉၶိုၼ်ႈ ႁပ်ႉဢဝ်သေ မွၵ်ႇလၢတ်ႈၶေႃႈၵႂမ်း ၶွပ်ႈၸႂ်ၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။

ၵႂၢမ်းသင်ႇသွၼ် တွၼ်ႈ(1)

ၵႂၢမ်းသင်ႇသွၼ်ၼိူဝ်ၵျွင်း ႁႂ်ႈမေႃတွင်းယဵၼ်ႇငႄႈ
သြႃႇပေႃႈမႄႈယမ်ၵူဝ် ၵႂၢမ်းသူဝ်ၸၢင်ႈတူၵ်းသွၼ်ႇ
ၸၢတ်ႈၵွၼ်ႇဢမ်ႇႁဵတ်းဝႆႉ ၸၢတ်ႈၼႆႉၸင်ႇပဵၼ်ၼႆ
ၸၢတ်ႈၼႆႉဢမ်ႇႁဵတ်းထႃႈ ၸၢတ်ႈၼႃႈမႃးၶႅၼ်းၼႃႇ
ႁဵတ်းသင်ဢမ်ႇထိုင်တီႈ ဢမ်ႇၵီႈၼႃႈတႃလီ
ႁဵတ်းသင်ဢမ်ႇသၢၼ်းသီ တၢမ်ႇတုၵ်ႉၶီထိၶူိၵ်ႈ
ပဵၼ်ၵူၼ်းယႃႁဵတ်းမိူၵ်ႈ ဝႄႈလိူၵ်ႈလွင်ႈၵူဝ်ဢႆၢ
တူဝ်ၽႂ်ႁႂ်ႈသိူဝ်းသႃႇ ၺၢၼ်ႇၵႅမ်ၵႂႃႇႁဵတ်းလီ
မိူင်းၽီၵမ်ႉတၢင်းလူႇ တီႈယူႇၵမ်ႉႁူဝ်ၸႂ်
ႁဵတ်းလွင်ႈလႂ်ၵေႃႈယႃႇ လူဝ်ႇၸႂ်ၵႂႃႇၸပ်းၸွႆး
ႁဵတ်းလွႆးလွႆးၸၢင်ႈလႆႈ ၶႆႈလွႆးလွႆးၸၢင်ႈပဵၼ်
ႁႂ်ႈယဵၼ်လီသိူဝ်းသႃႇ ၺၢၼ်ႇၵႅမ်ၵႂႃႇႁဵတ်းမင်
ႁဵတ်းသင်ႁႂ်ႈပႃးၺၢၼ်ႇ ယေႈလွင်ႈတၢၼ်ႇသႅၼ်ၶမ်း
ႁဵတ်းတမ်းၸႂ်ၺၢၼ်ႇထႅင်ႈ ယႃႇႁႅင်ႈၵျၢမ်ႇထုိင်ၸိၵ်း
ဢၢၼ်ႇလိၵ်ႈမီးႁႃႈပိူင် ၺီႇသိူင်ႁိူင်ၸင်ႇလႆႈ
ဢၼ်ၢလႆႈယဝ်ႉသမ်ႉပျၢၼ်ႇ ပျၢၼ်ႇလႆႈယဝ်ႉသံႉၺၢၼ်ႇ
ၺၢၼ်ႇလႆႈယဝ်ႉသမ်ႉတႅမ်ႈ ၸင်ႇၶႅမ်ႉတီႈတူဝ်ႁႃး
လူဝ်ႇၵျူဝ်းၸႃးၸင်ႇလႆႈ ၼင်ႇၶႆႈလၢတ်ႈႄၼမႃး
ပေႃးတူဝ်ႁႃးႁူႉလိၵ်ႈ လူဝ်ႇတၼ်းသိၵ်ႈလႆႈၸႆွး
ၸၢင်ႈၶီႇၸိၵ်းယွႆးပိူၼ်ႉယဝ်ႉ ယိင်းၸၢႆးၶဝ်ဢိူၺ်း…

ၵႂၢမ်းသင်ႇသွၼ် တွၼ်ႈ(2)

ႁူႉလိၵ်ႈဢမ်ႇႁၼ်လၢႆး ၵူၼ်းဝၵ်ႉဝၢႆးၵၢမ်ႇၼိၵ်ႈ
ႁူႉလၢႆးဢမ်ႇႁၼ်လိၵ်ႈ ၼမိၵ်ႈဢမ်ႇမီးသင်
ၵူၼ်းႁႃမၢင်ပိုင်ႈၵၢမ်ႇ လႆႈၸၢမ်ႇၸႃးတီႈႁၢင်ႈ
ဢသၢၵ်ႈယူႇလူၺ်ႈၺၢၼ်ႇ ဢုၵ်ႉၸႃႇၽၢၼ်ႇတၢင်းႁဵတ်း
ၵုသူဝ်ႇတႆွးႁဵတ်းၵၢၼ် ႁူႉသုၼ်ႇမၢၼ်မူိဝ်းၼႃႈ
ပေႃးဝႃႈမေႃလၢတ်ႈသႃႇ ပျေႉၸုင်ႇယႃႇတင်းလူင်
ၸၢင်ႈၶႄးႁူင်ယူႇဝႃႈ လႆႈတႅၵ်ႇသႃႈမိူဝ်းပၢႆ

ယႃႇပေၶၢၼ်ႉသုမ်းလၢႆ တေႃႇထိုင်တၢႆ ေတႃႇထုိင်တႆၢသွင်ႇမျၢတ်ႈ ဝၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ဢမ်ႇပျၢတ်ႈ ဢမ်ႇၵၢတ်ႈႁူႉမီးမႃး တူဝ်ႁႃးၶႆးတင်ၼႃႇ လီၵႂႃႇသုၵ်ႈသီၽႂ်း ၶူဝ်းလဵင်းၶႆးၵႆႉသၢႆႇ ႁူဝ်လမ်ပၢႆႇၵႆႉသီ ၸင်ႇတေလီၵႂႃႇၼႃႈ သြႃႇဝႃႈသွၼ်ပၼ် ႁႂ်ႈလႅင်းႁၼ်ၸင်ႇပျု ပေႃးဢမ်ႇႁူႉထၢမ်ၵၼ်

ႁဵတ်းၵေႃႉၵူၼ်းဢၼ်ႁၼ် မွၵ်ႇၼႄၵၼ်ၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈ
ႁဵတ်းၵေႃႉၵူၼ်းဢၼ်ႁူႉ မၼ်းၸၢင်ႈသုႁၼ်လႅင်း
ႁဵတ်းၵေႃႉၵူၼ်းဢၼ်ပွင်ႇ ၸၢင်ႈေၵျႃႇၶွင်ႇႁူင်ႁၢင်း
ၼၢင်းယိင်းၸၢႆးတင်းလၢႆ ဢဝ်ၸွႆႈမၢႆၵႂႃႇၼႃႈ
ၼင်ႇႁႃးဝႃႈၼႄမႃး ႁႂ်ႈတွင်းၸႃးၺၢၼ်ႇၸွႆႈဢဝ်တ။

ၵႂၢမ်းသင်ႇသွၼ် တွၼ်ႈ (3)

ဢၢပ်ႇၼမ်ႉႁႂ်ႈသုၵ်ႈႁူ ႁဵတ်းသင်ႁႂ်ႈလူပိူၼ်ႈ
ႁၼ်ပိူၼ်ႈၸႂ်ႈႁႂ်ႈဢဝ် ႁၼ်ပိူၼ်ႈမဝ်ႁႂ်ႈပႅတ်ႈ
ၵူၼ်းၼင်ႈတႅတ်ႈဢုပ်ႇလူင် ပေႃးၵႆႉႁူင်ၸူၵ်းထွင်းၵူၼ်း ငိူဝ်ႈ ယႃႇပေပိုတ်ႇသိူဝ်ႈ ပိူၼ်ႈႁၼ်လင်
ၵေႃႉႁၵ်ႉမီးၽိုၼ်ၼင် ၵေႃႉၸင်းမီးၽိုၼ်သၢတ်ႇ
ၶဝ်ႈႁူၵူၼ်းထွမ်ႇယၢၵ်ႈ ႁဝ်းၸင်ႇပၢၵ်ႈၼႄပၼ်
မီးသူပ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈလၢတ်ႈ လိၼ်ႉၵွတ်ႇပၢတ်ႈထိူဝ်ၶေႃး
လၢတ်ႈၼႄႁႃးႁႂ်ႈပွင်ႇ လွင်ႈဢမ်ႇပွင်ႇထၢမ်ၵၼ်
ပေႃးႁၼ်ႁႂ်ႈႁူႉၸႅင်ႈ မၼ်းၸင်ႇထႅင်ႈတၢင်းလီ
ပိူၼ်ႈလၢတ်ႈၸယႃႇၵိုင်ႉၵၢင်ႉၶီ ပိူၼ်ႈလၢတ်ႈလီ ယႃႇၵိုင်ႉၵၢင်ႉယုမ်ႇ
ႁႂ်ႈၵုမ်ႇလုမ်ႇၸဵၼ်းၸႃး မွၵ်ႇၼႄပျႃးႁႂ်ႈသု
ႁဵတ်းၵေႃႉၵူၼ်းဢမ်ႇႁု ပႃးၵၼ်လုတင်းမူတ်း
ႁဵတ်းၵေႃႉၵူၼ်းဢမ်ႇႁၼ် ပႃးၵၼ်တၼ်တင်းသဵင်ႈ
ႁဵတ်းၵေႃႉၵူၼ်းဢမ်ႇပွင်ႇ ပႃးၵၼ်ယွင်ႇလူးလႃး
ႁဵတ်းၵေႃႉၵူၼ်းသမ်ႇၵျွႃး ပႃးၵၼ်မႃးၽိတ်းပိူင်ႈ
လီငိူင်ႉၵႂႃႇၵၢင်းၵႆ ယိင်းၸၢႆးလႂ်ဢမ်ႇဝႃႈ
တူၺ်းၵႂႃႇၼႃႈတွင်းဢဝ် ယႃႇဝၢင်းမဝ်ၸုင်ႇသဵင်ႈ
ၼင်ႇႁဝ်းတဵင်ႈမႃး သုတ်းၶျႃးဝႆႉတီႈၼႆႈ
လူဝ်ႇသႂ်ႇသႆႈၸၵ်းဢဝ် ၼႆႉယဝ်ႉယိင်းၸၢႆးၶဝ်ဢိူၺ်း။

ၽိုၼ်ဢိင်

ႁႅင်းသိူဝ်ၶႅင်(တၢင်ႉယၢၼ်း) ပပ်ႉႁၢင်ႈၵႅဝ်ႈပီၵွၼ်းၶမ်း၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 89-97။ ပီ 2009။

ၼၼ်ႇတထီး၊ လုင်း

လမ်းၼႂ်း