ၺႃႇၼေႃးၽႃႇသ၊ ၸဝ်ႈသြႃႇ (ၼမ်ႉလၼ်ႈ)
ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈမႃး
မႄးထတ်းၸဝ်ႈသြႃႇၺႃႇၼေႃးၽႃႇသႁဝ်းၶႃႈၼႆ့ ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈမႃး မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1324 ၼီႈ၊ လိူၼ် ႑႑ လွင်ႈ ႓ ၶမ်ႈ၊ ဝၼ်းဢၢင်းၵၢၼ်း၊ တီႈဝၢၼ်ႈၼႃးၸၢင်ႉ၊ ဢိူင်ႇဝၢၼ်ႈလီႈ၊ ထုင်ႉၼမ်ႉလၼ်ႈ၊ တူင်ႇဝဵင်းသီႇပေႃႉသေ ပေႃႈမႄႈၸိုဝ်ႈ ပူႇလွႆသႅင်ၼူႉ၊ ၼၢႆးလွႆသႂ်ၶၢင်၊ မီႈပီၼွင်ႉႁူမ်ႈၵၼ် (႑႒) ၵေႃႉ၊ မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၵေႃႉထူၼ်ႈ (႙) ယဝ်ႉ။ (႖) ၵေႃႉ သဵင်ႈၵၢမ်ႇၵႂႃႇသေ ၸိူဝ်းတိုၵ်ႉမီးယူႇၸမ်ႉ (႑) ၼၢင်းလီ (ပီႈၼၢင်း) (႒) လုင်းၸၢႆးဢိၼ်ႇတႃႇ (ပီႈဢၢႆႈ)၊ (႓) ၼၢင်းသူၺ်ႇဢိင်ႇ (ၼွင်ႉ) (႔) ၼၢင်းၼု၊ (႕) ၸဝ်ႈၶူးသေႃးၽိတ လႄႈ ပႃးတင်းၸဝ်ႈသြႃႇႁဝ်းယဝ်ႉ။
လၢတ်ႈလူၺ်ႈမိူဝ်ႈၽွင်းယူႇၵျွင်းပဵၼ်သၢင်ႇ
မႄးထတ်းၸဝ်ႈသြႃႇႁဝ်းၼႆႉ ပီၵေႃးၸႃႇ ႑႓႓႒ ၼီႈ၊ ဢႃႇယုလႆႈ (႘) ၶူပ်ႇၼၼ်ႉ ၵႂႃႇႁဵတ်းၵပ်ႉပီႇ တမ်ႈတီႈၸဝ်ႈသြႃႇပၼ်ႇတိၵ်ႉၸ၊ ၵျွင်းဝဵင်းၸၢမ်ဝၢၼ်ႈလီႈ၊ ထုင်ႉၼမ်ႉလၼ်ႈၼၼ်ႉ သွင်ပီ၊ ထိုင်မႃးပီၵေႃးၸႃႇ ႑႓႓႔ ၼီႈ၊ လိူၼ် ႑႑ ၶွင်ႈ ႓ ၶမ်ႈ၊ တၢမ်တူဝ်ၸဝ်ႈသြႃႇပၼ်ႇတိၵ်ႉၸ ႁဵတ်းပဵၼ်သြႃႇဢုပတ်ႉသၢႆး၊ ႁပ်ႉဢဝ်ပတ်ႉၸေး ပေႃႈသၢင်ႇၸိင်ႇၼ မႄႈသၢင်ႇသွႆႈထွႆ ႁဝ်းၶဝ်သေ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇ ပွၵ်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ၊ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ ႑႓႓႕ ၼီႈ၊ လိူၼ် ႗ မႂ်ႇ ႑ ၶမ်ႈ၊ ႁပ်ႉဢဝ် ပတ်ႉၸေး ပေႃႈသၢင်ႇဢိူဝ်ႇၵဵင်း၊ မႄႈသၢင်ႇၼၢင်းပဝ်းၶဝ်သေ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇပွၵ်ႈၵမ်းသွင်ယူႇယဝ်ႉ။
ၶႆႈလူၺ်ႈလွင်ႈတၢင်းၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸၢင်း
မႄးထတ်းပီၵေႃးၸႃႇ ႑344 ၼီႈ၊ လိူၼ် 6 လွင်ႈ 8 ၶမ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၽတ်ႉတၼ်တ လႃႇၽဝမ်ႇသ (ဢၵ်ႉၵမႁႃႇသတ်ႉထမၸေႃးတိၵတႁ)၊ ႁူဝ်ပဝ်ႈၵိူင်းသင်ႇၶႃႇ မိူင်းသီႇပေႃႉ၊ ၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇၽူဝ်းတေႃႇ၊ ဝဵင်းသီႇပေႃႉ၊ ႁဵတ်းပဵၼ်သြႃႇဢုပတ်ႉသၢႆး၊ ႁပ်ႉဢဝ် ပတ်ႉၸေးသီႇပိူင် ပူႇၸၢင်းယွတ်ႈငိုၼ်း၊ ပႃႈၸၢင်းၼုမ်ႇ (သူၺ်ႇဢေႃးၸႃႇသီႇပေႃႉ)၊ ဝၢၼ်ႈၵုင်းသႃႇ၊ တူင်ႇဝဵင်းသီႇပေႃႉသေ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸၢင်းယဝ်ႉ။
ႁဵၼ်းသွၼ်ပၺ်ႇၺႃႇလၢႆတီႈၼႃႇ
မႄးထတ်းၸဝ်ႈသြႃႇႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ တေႇႁဵၼ်းဢဝ်ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈလိၵ်ႈလၢႆး မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1332 ၼီႈ တေႃႇထိုင် 1334 ၼီႈ တီႈၸဝ်ႈသြႃႇပၼ်ႇတိၵ်ႉၸ၊ ၵျွင်းဝဵင်းၸၢမ်ဝၢၼ်ႈလီႈ၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1335 ၼီႈ တမ်ႈတီႈၸဝ်ႈသြႃႇဢိၼ်တၵ၊ ၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇ ၽူဝ်းတေႃႇ၊ ဝဵင်းသီႇပေႃႉ၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1337 ၼီႈ တမ်ႈတီႈသြႃႇၸဝ်ႈလူင် ဝေပုၼ်လႃႇၽိဝမ်ႇသ (ဢၵ်ႉၵမႁႃပၼ်တိတ၊ ဢၵ်ႉၵမႁႃႇသတ်ႉထမ်မၸေႃးတိၵထၸ)၊ ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်းသင်ႇၶမႁႃႇၼႃႇယၵၸိုင်ႈမိူင်း၊ ၸဝ်ႈသြႃႇၵေႃးဝိတ၊ ၸဝ်ႈသြႃႇဝႃႇယႃႇမ၊ ၸဝ်ႈသြႃႇဝိလႃႇသၶဝ်၊ ၵျွင်းသူၺ်ႇၽုင်ႇသႃႇ သတ်ႉထမ်မဝုတ်ႉထိၵႃႇရီႇ၊ ၼွင်ႁၢႆးယႃႈ၊ တူင်ႇဝဵင်းယွင်ႁူၺ်ႈ၊ မိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ ပီၵေႃးၸႃႇ 1342 ၼီႈ တမ်ႈတဝ်ႈ ၸဝ်ႈသြႃႇဝႃႇယႃႇမ (ဢၵ်ႉၵမႁႃပၼ်တိတ)၊ တိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈ ဢသေႉၵမ်ႉၵေႃႇ၊ တႆးဝုၼ်ႇၵုၼ်း၊ ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇ၊ မိူင်းမွၼ်း၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1344 ၼီႈ တမ်ႈတီႈၸဝ်ႈသြႃႇ ပၺ်ၺႇၸေႃးတ (ဢၵ်ႉၵမႁႃႇပၼ်တိတ)၊ ၸဝ်ႈသြႃႇသမ်ဝရ၊ ၸဝ်ႈသြႃႇပၺ်ၺႃသီႁ၊ ၸဝ်ႈသြႃႇတွၵ်ႉတိူဝ်ႇၼရိၼ်တ၊ ၸဝ်ႈသြႃႇထမ်မႃၼၼ်တ၊ ၸဝ်ႈသြႃႇသိရိၼ်တ၊ ၸဝ်ႈသြႃႇသီရိထမ်မ၊ ၸဝ်ႈၶူးမေႃလူင် တွၵ်ႉတိူဝ်ႇ ၶမ်းမၢႆထမ်မသႃမိ၊ တိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈသႃႇဝၼမၢၼ်ႇတႅင်ႇ၊ ဝဵင်းပႃႇၵိူဝ်ႇ၊ တိူင်းပၵူဝ်း၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1348 ၼီႈ တမ်ႈတီႈၸဝ်ႈသြႃႇ ပၺ်ၺႃဝမ်သ၊ ၸဝ်ႈသြႃႇၸိၼေႃးၽႃႇသ၊ ၵမင်းဢုတ်ႉတရႃႇယူင်ႇ၊ ဝဵင်းလွႆၵေႃႇ၊ မိူင်းယၢင်း ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ဢွင်ႇလိၵ်ႈဢွင်ႇလၢႆးၸင်ႇၵေႃႉၸၢႆး
မႄးထတ်း- ဢွင်ႇပူၼ်ႉၸၼ်ႉ ပထမ၊ တုတိယ၊ တတိယ၊ ပၢင်တွပ်ႇလိၵ်ႈဝိၼယႃၼုၵ်ႉၵႁ၊ ဝဵင်းယွင်ႁူၺ်ႈ
- ၸၼ်ႉသတ်ႉထ၊ ဝဵင်းပၢင်လူင်
- ၸၼ်ႉဝိၼယ၊ ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇ၊ မိူင်းမွၼ်း
- ၸၼ်ႉၵၢင်၊ ၸၼ်ႉလူင် သတ်ႉထမ်မတယသႃႇသၼမၼ်ႇတႅင်ႇ၊ ဝဵင်းပႃႇၵိူဝ်ႇ၊ တိူင်းပၵူဝ်း
- ၸၼ်ႉလူင် (ပထမ)၊ ပၢင်တွပ်ႇလိၵ်ႈမိူင်းယၢင်းလႅင်ပတ်ႉပိုၼ်ႉ၊ ဝဵင်းလွႆၵေႃႇ၊ မိူင်းယၢင်းလႅင်
- ၸၼ်ႉဢွၼ်ႇ၊ ၸၼ်ႉၵၢင်၊ ၸၼ်ႉလူင်၊ ပၢင်တွပ်ႈလိၵ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၶူးသွၼ်လိၵ်ႈလၢႆးၵူႈဝၼ်းငၢႆး
မႄးထတ်းၸဝ်ႈသြႃႇႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ တေႇဢဝ်ပီၵေႃးၸႃႇ 1348 ၼီႈမႃး ႁဵတ်းပဵၼ် ၶူးသွၼ်သေ ပူင်သွၼ်လိၵ်ႈလၢႆး ၵျွင်းဢုတ်ႉတရႃႇယူင်ႇ၊ ဝဵင်းလွႆၵေႃႇ၊ တင်ႈဢဝ် ပီၵေႃးၸႃႇ 1351 ၼီႈမႃး ႁဵတ်းၶူးသွၼ် ၵျွင်းႁူဝ်ၼမ်ႉ၊ ဝဵင်းသီႇပေႃႉ၊ တင်ႈဢဝ်ပီ ၵေႃးၸႃႇ 1352 ၼီႈမႃး သွၼ်ပၼ်လိၵ်ႈလၢႆး တီႈၵျွင်းၵၢင်၊ ဝဵင်းၼမ်ႉလၼ်ႈၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
ႁဵတ်းၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ယႂ်ႇၼႃႇ
မႄးထတ်းၸဝ်ႈသြႃႇႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ
- ပီၵေႃးၸႃႇ 1367 ၼီႈ၊ ပဵၼ်ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်းသင်ႇၶၼႃႇယၵၸေႈဝဵင်းသီႇပေႃႉ
- ၽူႈပွင်ၵၢၼ် ၸုမ်းသင်ႇၶၼႃႇၵယ ဝဵင်းၼမ်ႉလၼ်ႈ
- ၽူႈပွင်ၵၢၼ် ပၢင်ပွႆးၶူၼ်ႉၶႆႈတႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈ ဝိၼယႃႇၼုၵ်ႉၵႁ၊ တူင်ႇဝဵင်းၼမ်ႉလၼ်ႈ
- ၽူႈၼမ်းၼႂ်း ၸုမ်းၽၢႆႇလူလွမ်တူၺ်းထိုင် ႁူင်းႁဵၼ်းပၺ်ၺႃႇမုၼ်ၸဝ်ႈ၊ တူင်ႇဝဵင်းသီႇပေႃႉ
- ပီၵေႃးၸႃႇ 1352 ၼီႈမႃး ထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ပၢင်သွၼ်ၾိင်ႈငႄႈပုတ်ႉထလႄႈ လိၵ်ႈလၢႆးတႆး ထုင်ႉၼမ်ႉလၼ်ႈ
- ပီၵေႃးၸႃႇ 1352 - 1353 ၼီး၊ ဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃး မႄးၵုမ်းလုမ်းလႃး ၵွင်းမူး 109 သူႇ၊ ၽြႃးၸပ်းလိၼ် 69 သူႇ၊ ႁူင်းထမ်းလူင် 1 လင်၊ သိမ်ႇ 1 လင် တီႈဝၢင်းၵွင်းမူးဝၢၼ်ႈလီႈ၊ တူင်ႇဝဵင်းသီႇပေႃႉ
- ပီၵေႃးၸႃႇ 1360 ၼီႈမႃး မႄးၵုမ်းလုမ်းလႃး ၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵေႇ လွႆမွၼ်း၊ ၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈသွင်လင်၊ ဝၢၼ်ႈလွႆမွၼ်း၊ တူင်ႇဝဵင်းသီႇပေႃႉ
- ပီၵေႃးၸႃႇ 1363 ၼီႈမႃး ၸွမ်းလူၺ်ႈၶေႃႈလဝ်ႈယွၼ်း ၶူးဝႃးၸဝ်ႈပေႃႈသိၼ်ထမ်းဝုၼ်းၸုမ်ႉသေ ၶိုၼ်းမႄးၵုမ်းလုမ်းလႃး ၵွင်းမူးၽိူၵ်ႇ၊ ၵွင်းမူးၼၢမ်ႇမိူင်း၊ ၵွင်းမူးၸၢင်ႉၶုပ်ႉ သူႇလူင်ၼိုင်ႈသူႇ၊ ၵွင်ႈမူးလွမ်ႉႁွပ်ႉ 108 သူႇ၊ ၵွင်းမူးၼႃႈၽၵ်းတူ ၸဵတ်းသူႇ
- ပီၵေႃးၸႃႇ 1363 ၼီႈ၊ မႄးၵုမ်းၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵေႇ ႑ သူႇ၊ ဝၢၼ်ႈၼမ်ႉတူၵ်း၊ တူင်ႇဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်း
- ပီၵေႃးၸႃႇ 1364 ၼီႈ၊ မႄးၵုမ်း ၵွင်းမူးႁဵင်ႁိူၼ်း၊ ဝဵင်းသႅၼ်ဝီ၊ ၵွင်းမူးသုဝၼ်ၼႁႃႈသူႇ၊ မိူဝ်းၵၢဝ်လူင်၊ တၢင်ႉယၢၼ်း
- ပီၵေႃးၸႃႇ1365 ၼီး၊ မႄးၵုမ်းၵငွးမူးၵဝ်ႇၵေႇ ႒႔ သူႇ၊ ၽြႃးၵပ်းလိၼ် ႙ သူႇ၊ ဢိူင်ႇသီႇထွၵ်ႈ၊ တူင်ႇဝဵင်းသီႇပေႃႉ
- ပီၵေႃးၸႃႇ 1365 ၼီႈ၊ မႄးၵုမ်း ၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵေႇ၊ ထမ်ႈပၢင်ၵႅင်း၊ ဝၢၼ်ႈလုၵ်းယူမ်း ႒ သူႇလႄႈ ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ႑႐ သူႇ
- ပီၵေႃးၸႃႇ 1365 ၼီႈ၊ မႄးၵုမ်း ၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵေႇ ႖႔ သူႇ၊ ဝၢၼ်ႈမိူင်းၶိူဝ်း၊ တူင်ႇဝဵင်းသီႇပေႃႉ
- ပီၵေႃးၸႃႇ 1366 ၼီႈ၊ ၵေႃႇသၢင်ႈၵွင်းမူးမႁႃသုၶ၊ ၼႂ်းဝၢင်းၵျွင်း၊ ဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်း
- ပီၵေႃးၸႃႇ 1367 ၼီႈ၊ မႄးၵုမ်းၵွင်းမူႇၵဝ်ႇၵေႇ တီးပွၵ်ႉပၢင်ႇသိမ်ႇ၊ ဝဵင်းၼမ်ႉလၼ်ႈ
- ပီၵေႃးၸႃႇ 1368 ၼီႈ ဢိင်ဢဝ်ၶေႃႈလဝ်ႈယွၼ်း ၸဝ်ႈပေႃႈသိၼ်ထမ်းဝုၼ်းၸုမ်ႉသေ ၶိုၼ်းမႄႇၵေႃႇသၢင်ႈ ၵွင်းမူးထၢတ်ႈ၊ တီႈလွႆၼမ်ႉတူၵ်းတၢတ်ႇ၊ ဝဵင်းသႅၼ်ဝီ၊ (ဝၼ်းလိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်း၊ တၢင်ႇလူႇထီးယဝ်ႉတူဝ်ႈလီငၢမ်း)
- ပီၵေႃးၸႃႇ 1369 ၼီႈ၊ ဢိင်ဢဝ်ၶေႃႈလဝ်ႈယွၼ်း ၸဝ်ႈပေႃႈသိၼ်ထမ်းဝုၼ်းၸုမ်ႉသေ မႄးၵုမ်းၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵေႇ ႕ သူႇ၊ ဝၢၼ်ႈဝၢပ်ႈ၊ ဝဵင်းၵေးသီး
- ပီၵေႃးၸႃႇ 1369 - 1370 ၼီႈ၊ ၶိုၼ်းၵေႃႇသၢင်ႈ ၵျွင်းၾြႃးလူင်မႁႃမျၢတ်ႈမုၼိ၊ ဝဵင်းၼမ်ႉလၼ်ႈ၊ လႆႈတၢင်ႇထီးယဝ်ႉၵႂႃႇ ပီၵေႃးၸႃႇ 1371 ၼီႈ၊ လိူၼ်သၢမ်ူမၼ်း 29.1.2010
- ပီၵေႃးၸႃႇ 1370 ၼီႈ၊ ဢွၼ်ဢဝ်မေႃသၢၼ်သေ လႆႈသၢၼ်လူႇၽြႃးဢိၼ်းသၢၼ်၊ တၢင်းသုင် 14 ထတ်း၊ ႁူမ်ႈပႃးၵေႃႇသၢင်ႈၾြႃးဢိၼ်းသၢၼ်၊ လင်ၵျွင်းၵူႈဢၼ်ဢၼ် ႑႐ လင်၊ ၼႂ်းဝၢင်းၵျွင်းၵၢင်၊ ဝဵင်းၼမ်ႉလၼ်ႈ
- ပီၵေႃးၸႃႇ 1370 ၼီႈ၊ တၢင်ႇလူႇပူႇၸေႃႇထီးပီသႅင်၊ ၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵေႇ တၢင်းသုင် 60 ထတ်း၊ ၵျွင်းဝၢၼ်တဵင်း၊ ဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်း
- ပီၵေႃးၸႃႇ 1370 ၼီႈ၊ လိူၼ် ႕ မႂ်ႇ ႘ ၶမ်ႈ၊ ဢိင်ၶေႃႈလဝ်ႈယွၼ်း ၸဝ်ႈပေႃႈသိၼ်ထမ်းဝုၼ်းၸုမ်ႉသေ မႄးၵုမ်းၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵေႇ၊ ၵျွင်းဝၢၼ်ႈဝၢပ်ႈ၊ ဝဵင်းၵေးသီး၊ တၢင်ႇထူႇထီးပီသႅင် ယဝ်ႉတူဝ်ႈလီငၢမ်း
- ပီၶရဵတ်ႉ 1983-1988 ၼီႈ၊ ၶတ်းၸႂ်သႂ်ႇႁႅင်း လွင်ႈပၢင်သွၼ်ၾိင်ႈငႄႈပုတ်ႉထ ၸွမ်းဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၸွၵ်ႉထိူၼ်ႇ၊ လၢႆလၢႆဝၢၼ်ႈ၊ တူင်ႇဝဵင်းလွႆၵေႃႇ၊ မိူင်းယၢင်းလႅင်
- ဢွၼ်ၶပ်းၶိုင်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ပၢင်သွၼ် ၾိင်ႈငႄႈပုတ်ႉထ ၼႂ်းထုင်ႉထမ်ႉလၼ်ႈ၊ ၶၢဝ်းတၢင်း 25 ပီတေႃႇထိုင်ပီ 2015၊ ၼိုင်ႈပီ ၼိုင်ႈပီ ၽတ်ႉၽဵင်ႇ လုၵ်ႈႁဵၼ်းမီး မွၵ်ႈ 1700 ၵေႃႉ
- ၼႂ်းၵူၼ်းၵိူဝ်းယမ် ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ်ၽႃႇသႃႇတၢင်ႇဢၼ် ပေႃးတေဢမ်ႇတိုတ်ႉႁူၺ်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈႁဝ်းဢဝ်လၢႆး ဢၼ်ထုၵ်ႇမႅၼ်ၸွမ်းပိူင်ထမ်ႇမသေ ၶတ်ၸႂ်ႁႄႉႁၢမ်ႈမႃး၊ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1365 ၼီႈၶတ်ၸႂ် ႁေႃးလၢတ်ႈထမ်းတြႃးလႄႈ ပီၼွင်ႉဝိသေႃး မွၵ်ႈ ႑႐႐ ၵေႃႉပၢႆပၢႆ ဢၼ်ယူႇသဝ်းတီႈဝၢၼ်ႈလိသေႃး၊ ဢိူင်ဝၢၼ်ႈမွၼ်း၊ တူင်ႇဝဵင်းသီႇပေႃႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မႃးၶဝ်ႈယမ်ၵိူဝ်းပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ
- ၼင်ႇႁိုဝ်လွင်ႈလိၵ်ႈလၢႆးပၺ်ၺႃႇ ပေႃးတေၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ၼႂ်းထုင်ႉၼမ်ႉလၼ်ၼၼ်ႉ တီႈဝၢၼ်ႈလီ၊ ဝၢၼ်ႈၸိင်း၊ ဝၢၼ်ႈသီႇထွၵ်ႈ၊ ဝၢၼ်ႈလုၵ်းယူမ်း၊ ဝၢၼ်ႈၵုင်းၵေႃႇ၊ ဝၢၼ်ႈၶိူဝ်းၼိမ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ်တေမီး ႁူင်းႁဵၼ်းပၺ်ၺႃႇ မုၼ်ၸဝ်ႈသွၼ်ပၼ်လႆႈၼၼ်ႉ ၶတ်းၸႂ်သႂ်ႇႁႅင်းတူင်ႉၼိုင် ၸဵမ်မိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႉ 1994 ၼီႈမႃးၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈလဵဝ် ငဝ်ႈၸိုင်ႈမၵ်းမၼ်ႈ ယိုၼ်ႈပၼ်ၽိုၼ်လိၵ်ႈမႃး ႑. ႁူင်းႁဵၼ်းပၺ်ႇၺႃႇၸဝ်ႈမုၼ်သွၼ် ဝၢၼ်ႈလီ၊ ႒. ႁူင်းႁဵၼ်းပၺ်ၺႃႇၸဝ်ႈမုၼ်သွၼ် ဝၢၼ်ႈၸိင်း၊ 3. ႁူင်းႁဵၼ်းပၺ်ႇၺႃႇၸဝ်ႈမုၼ်သွၼ် ဝၢၼ်ႈသီႇထွၵ်ႈ၊ ႔. ႁူင်းႁဵၼ်းပၺ်ၺႃႇၸဝ်ႈမုၼ်သွၼ် ဝၢၼ်ႈလုၵ်းယူမ်း၊ ထိုင်မႃး ပီၶရဵတ်ႉ 2007 ၼီႈ၊ ဢွၼ်ႁူဝ်ပိုတ်ႇၽုၺ်ႇႁူင်းႁဵတ်းၸဝ်ႈမုၼ်သွၼ်ထႅင်ႈ ဝၢၼ်ႈၵုင်းၵေႃႇ၊ ထိုင်မီးပီၶရဵတ်ႉ 2008 ၼီႈသမ်ႉ ဝၢၼ်ႈၶိူဝ်းၼိမ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
- တႄႇပီၵေႃးၸႃႇ 1357 ၼီႈမႃး တီႈႁူင်းႁဵၼ်း ဝၢၼ်ႈလီၼၼ်ႉ တၢမ်တူဝ်ၸဝ်ႈႁဝ်း ႁဵတ်းၽူႈၵုမ်းသေ ပူင်သွၼ်ပၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်ၶဝ် လုၵ်ႈႁဵၼ် ႑႕႐ ပၢႆပၢႆ၊ သမ်ႉလႆႈၽုၺ်ႇပၼ် ႁူင်းတူၺ်းလိၵ်ႈ "လႅင်းသႂ်" တီႈၵျွင်းဝဵင်းၸၢမ်ဝၢၼ်ႈလီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
- ဝၼ်းထီႉ 4.12.2009 ၼၼ်ႉ လႆႈၵေႃႇသၢင်ႈလင်ႁူင်းႁဵၼ်းမႂ်ႇ သႂ်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ "ၺၢၼ်ႇလႅင်းၽၢႆ" တႃႇလုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ်တင်းသဵင် တီႈဝၢၼ်ႈလီၼၼ်ႉ ႁပ်ႉဢဝ်ႁႅင်းတႃႇၼ တီႈၸမ်ၵႆတင်းသဵင်ႈသေ လႆႈႁဵတ်းလူႇသဵင်ႈၵႂႃႇ ႔႒႕ သႅၼ်ယူႇယဝ်ႉ။
- ဝၼ်းထီႉ 12.9.2012 ၼၼ်ႉ လႆႈၵေႃႇသၢင်ႈပၼ် ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၼၵႃးမုင်း၊ ၼိူဝ်လွႆသူၺ်ႉမုတ်ႉထေႃး၊ ဝၢၼ်ႈသူၺ်ႇမုတ်ႉထေႃး၊ တူင်ႇဝဵင်းၼွင်ၶဵဝ်၊
- ၸဝ်ႈသြႃႇႁဝ်းဢွၼ်ႇႁူဝ်ၼၢမ်းၼႃႈ လႆႈသဵင်ႈငိုၼ်းတႃႇၸႂ်ႉၸၢႆႇ မွၵ်ႈ 11800 သႅၼ်သေ ဝဵင်းၼမ်ႉလၼ်ႈ လႆႈၾႆးၾႃႉ (ႁိူဝ်ႈလႅင်း) မႃးယဝ်ႉ။
- ဢွၼ်ႁူဝ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ႁႂ်ႈလႆႈၼမ်ႉ တီႈၵျွင်းၵုင်းၵေႃႇ၊ ၵျွင်းဝၢၼ်ႈၸိင်း၊ ၵျွင်းပၢင်မိူတ်ႇ၊ ၵျွင်းၵွင်းသၢင်း၊ ၼိူဝ်လွႆၽြႃးပဵင်းၽင်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
- မိူဝ်ႈလဵဝ် တိုၵ်ႉဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႇသၢင်ႈ ၵျွင်းၽြႃးလူင် ဢၼ်မီးၼႂ်း ၵျွင်းသႅင် ဝဵင်းသႅၼ်ဝီၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ႁူင်းထမ်းလူင် ၵျွင်းၼွင်ၼိမ်း ဝဵင်းၼမ်ႉလၼ်ၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ႁူင်းထမ်းလူင် ၵျွင်းၵွင်းၶၢမ်ၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ႁူင်းထမ်းလူင် ၵျွင်းမိူင်းၶိူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ႁူင်းထမ်းလူင် ၵျွင်းၸေႈၶၢၼ် ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
လီႁူမ်ၸူမ်းၼပ်ႉယမ်ၽၢင်ႁၢင်ႈတင်းၼမ်
မႄးထတ်းၸဝ်ႈသြႃႆႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ ၶတ်းၸႂ်တိုဝ်းၵမ် ႁႂ်ႈသိၵ်ႉၶႃႇသၢမ်ယိူင်ႈတဵမ်ထူၼ်ႈသေလႄႈ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း ႒႐ ပီပၢႆၼႆႉ ၶိုၼ်းမႄးၵုမ်းလုမ်းလႃး ၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵေႇ ႓႓႑ သူႇ လႄႈ ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ႘႙ သူႇလႄႈသင်၊ ဢွၼ်ႁူဝ်ၶပ်ႉၶိုင်ပိုတ်ႇၽုၺ်ႇပၼ် ႁူင်းႁဵၼ်းပၺ်ၺႃႇၸဝ်ႈမုၼ်သွၼ် ႖ တီႈလႄႈသင်၊ ပိုတ်ႇၽုၺ်ႇပူင်သွၼ်ပၼ် ပၢင်သွၼ်ၾိင်ႈငႄႈပုတ်ႉထလႄႈ လိၵ်ႈလၢႆးတႆး ၼႂ်းတူင်ႇဝဵင်းၼမ်ႉလၼ်ႈ ၵူႈပီပီလႄႈသင်၊ သေႃႇႁူၺ်းၸုင်ၸၼ်ဢဝ် ၸဝ်ႈၸေႇတၼႃႇ တီႈၵႆတီႈၸမ်တင်းၼမ်သေ ၵေႃႇၵုမ်းလုမ်းလႃး ၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵႄႇလႄႈ ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈပုတ်ႉထၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵေႇ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇတင်းၼမ်လႄႈသင်၊ ၵေႃႇသၢင်ႈၵွင်းမူးမႂ်ႇမႂ်ႇ ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈပုတ်ႉၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈမႂ်ႇမႂ်ႇ တင်းၼမ်လႄႈသင်၊ ၵေႃႇသၢင်ႈဝတ်ႉဝႃးၽႃသိူဝ်ႇ ၵၢၼ်ႇၵျွင်းၽွင်သႅင် လၢႆလၢႆလင် လၢႆလၢႆတီႈလႄႈသင် ႁဵတ်းသၢင်ႈၶိုင်ပွင် ၵၢၼ်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၵၢၼ်ၽႃႇသႃႇ ၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇ တင်းၼမ်တင်းလၢႆလႄႈသင်၊ ၼင်ႇႁိုဝ်ပေႃးတေၵၢင်းလွတ်ႈ လွင်ႈဢၼ်ၽႃႇသႃႇတၢင်ႇၶိူဝ်း ႁူၺ်းႁွင်ႉတိုတ်ႉၸၼ်ၶဝ်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းၽႃႇသႃႇၶဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸဝ်ႈႁဝ်း ဢဝ်ၸႂ်သႂ်ႇတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈသေ ၶတ်းၸႂ် ၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈမႃး တေႇၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈမီးၼမ်ႉၸႂ် ႁဵတ်းၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇယႂ်ႇႁႅင်းတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈသေ ႁဵတ်းၵၢၼ် သႃႇသၼႃႇတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈလႄႈ လွင်ႈဝႃႈပဵၼ်ၸဝ်ႈသြႃႇ ဢၼ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းသူၼ်ၶဝ် ဢဝ်တၢင်း ၾိင်ႈငႄႈၾိင်ႈထုင်းသေ မႃးဝႆႈလူႇပူႇၸေႃႇၵၼ်တေႃး မိူဝ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းယႂ်ႇဝၼ်းလူင်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ တေႁူႉၸႅင်ႈလီယူႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၼၼ်လႄႈ ထိုင်မႃး ပီၶရဵတ်ႉ 2012 ၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မျၢၼ်ႇမႃႇၶဝ် ႁူမ်ၸူမ်းၼပ်ႉယမ်ၼမ်ႉၸႂ် ႁဵတ်းၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၸဝ်ႈ၊ လွင်ႈႁဵတ်းၵၢၼ် သႃႇသၼႃႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇလႆႈၼွပ်ႇဢၢပ်ႈ ယိုၼ်ႈတၢၼ်းၸုမ်ႈမိၵ်ႈမၢႆ ႁဵတ်းၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇ "သတ်ႉထမ်မၸေႃးတိၵထၸ"၊ ၼႂ်းပီၵေႃးၸႃႇ 1376 ၼီႈ၊ လိူၼ်သီႇမူၼ်းၼၼ်ႉၸမ်ႉ ႁပ်ႉလႆႈၸုမ်ႈထႅင်ႈ "မႁႃသတ်ႉထမၸေႃးတိၵထၸ" ၼႆယူႇယဝ်ႉ။
တီႈယူႇလႄႈၼႃႈၵၢၼ်ၸဝ်ႈႁဝ်း
မႄးထတ်းၸဝ်ႈသြႃႇႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ မိူဝ်ႈလဵဝ် တိုၵ်ႉပဵၼ် ပထႃၼၼႃႇယၵ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၵျွင်းၵၢင်၊ ဝဵင်းၼမ်ႉလၼ်ႈယူႇလႄႈသင်၊ ပဵၼ်ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်း ၸုမ်းသင်ႇၶၼႃႇယၵ ၸႄႈဝဵင်း၊ ၸႄႈဝဵင်းသီႇပေႃႉယူႇလႄႈသင်၊ ပဵၼ်ၽူႈပွင်ၵၢၼ်၊ ၽူႈၼမ်းၼႂ်း ၸုမ်းၽၢႆႇ လူလွမ်တူၺ်းထိုင် ႁူင်းႁဵၼ်းပၺ်ၺႃႇမုၼ်ၸဝ်ႈသွၼ် တူင်ႇဝဵင်းသီႇပေႃႉလႄႈသင်၊ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ပၢင်သွၼ်ၾိင်ႈငႄႈပုတ်ႉထ တူင်ႇဝဵင်းၼမ်ႉလၼ်လႄႈသင်၊ ၽူႈပွင်ၵၢၼ် ၸုမ်းသင်ႇၶၼႃႇယၵမိူင်းၼမ်ႉလၼ်ႈလႄႈ ၽူႈပွင်ၵၢၼ် ပၢင်ပွႆးၶူၼ်ႉၶႆႈတႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈ ဝိၼယႃႇၼုၵ်ႉၵႁ တူင်ႇဝဵင်းၼမ်ႉလၼ်ႈလႄႈ သိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ် ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ၽႃႇသႃႇ သႃႇသၼႃႇ ႁႂ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ မႂ်ႇသုင် တိူဝ်းတွၼ်းထႅင်ႈတင်းၼမ်ယူႇယဝ်ႉ။
ၽိုၼ်ဢိင်
မႄးထတ်း၂၀၁၅ ခုနှစ် ရှမ်းမျိုးနွယ်ဖွား ဘွဲ့ခံဆရာတော် ၁၂ ပါး၏ အတ္ထုပ္ပတ္တိအကျဉ်း