ၸၢႆးဢိင်ႇတ
ၸၢႆးဢိင်ႇတ (1923-1997)
.jpg){kind=link}
ၸႃႇတိ မႄးထတ်း
ၸၢႆးဢိင်ႇတၼႆႉ ၸိုဝ်ႈပေႃႈပဵၼ် လုင်းလၢဝ်းၸိုဝ် (ၶိူဝ်းမိူင်းတိင်) လူင်းမႃးယူႇမိူင်းတႆး မိူဝ်ႈဢႃႇယုလႆႈ (17) ၶူပ်ႇ၊ ၸိုဝ်ႈမႄႈပဵၼ် ပႃႈၼၢင်းလူႇ ဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇလႅင် သီႇပေႃႉသေ ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈမိူဝ်ႈ 1285 လိူၼ်ပႅတ်ႇလွင်ႈ (8) ၶမ်ႈ ဝၼ်းဢႃးတိတ်ႉ (8.7.1923)၊ တီႈသီႇပေႃႉယဝ်ႉ။ ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ၸၢႆးဢွင်ႇၶမ်းၼႆသေတႃႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ပွၵ်းလႄႈ ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ် ႁွင်ႉဝႃႈ ဢၢႆႈပွၵ်း ၼႆၵူၺ်း။ မီးပီႈၼၢင်းၵေႃႉၼိုင်ႈ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၼၢင်းမျၢတ်ႈၼႆယဝ်ႉ။ ၸၢႆးဢွင်ႇၶမ်း လႆႈၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း တမ်ႈတီႈ မိၼ်းၵလေးၵျွင်း ပဵၼ်ႁူင်းႁဵၼ်း ဢဵင်းၵလဵတ်ႈၶဝ် မႃးၽုၺ်ႇၼၼ်ႉသေ ၽႅဝ်ထိုင်ၸၼ်ႉႁူၵ်း၊ ၽိူဝ်ႇမႃးၼုင်ႈသၢင်ႇ ၸိုဝ်ႈသၢင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ သၢင်ႇဢိင်ႇတၼႆယဝ်ႉ။
ဝႃႇသၼႃႇ မႄးထတ်း
ၸၢႆးဢွင်ႇၶမ်းၼႆႉ ပႃးဝႃႇသၼႃႇ ပိတ်ႉမၢၵ်ႇၼင် ၸဵမ်လဵၵ်ႉ၊ ၽၢႆႇပိတ်ႉမၢၵ်ႇၼင်ၼႆႉ တိုၼ်းဢမ်ႇၵၢၼ်ႉပိူၼ်ႈ၊ ပဵၼ်ၵူၼ်းတၼ် ၵႅၼ်ႇၶႅင်၊ လႅၼ်ႈၽၢႆလႄႈ လဵၼ်ႈမၢၵ်ႇၼင် မိူဝ်ႈလႂ်ၵေႃႈ ပိတ်ႉၶဝ်ႈၵူဝ်း တႃႇသေ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ပိတ်ႉမၢၵ်ႇၼင် ၶႅၼ်ႇလႄႈ ပဵၼ်ၽူႈတၢင်တူဝ် ၵူၼ်းပိတ်ႉမၢၵ်ႇၼင် သီႇပေႃႉသေ လႆႈၵႂႃႇၶႄႉၶဵင်ႇၵၼ် တီႈၵျွၵ်ႉမႄးလူးၵွၼ်ႇ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၼမ်ႉၸႂ် ဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ဢမ်ႇၶၢမ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးဝႆႉၸဵမ်လဵၵ်ႉ၊ လွင်ႈပၢႆးမွၼ်း ဢၼုပၺ်ႇၺႃႇၵေႃႈ မီးၸိူဝ်ႉၽၼ်းမၼ်း ဝႆႉယူႇ။
တႄႇၼႃႈႁိူၼ်း မႄးထတ်း
ၸၢႆးဢွင်ႇၶမ်း (ႁွင်ႉ) ၸၢႆးဢိင်ႇတၼႆႉ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ဢႃႇယုလႆႈ (18) ၼၼ်ႉ ၸင်ႇတႄႇၼႃႈႁိူၼ်း ၵိုၵ်းၵၼ်တင်း ၼၢင်းၸၢမ် ၵုင်းႁေႃ သီႇပေႃႉသေ မီးလုၵ်ႈယိင်းၵေႃႉၼိုင်ႈ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၼၢင်းလယဵၼ်ႇ (ပဵၼ်မေႃယႃသိၼ်ႈလႅင် ႁူင်းယႃသီႇပေႃႉ)ယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ မီးလုၵ်ႈၵဵပ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၸၢႆးမွင်ႇလေး။
ပၢၼ်ပဵၼ် ၸၢႆးသႅင်းတႆး မႄးထတ်း
ဝၢႆးသေ ၸဝ်ႈၾၵျႃႇသႅင် ပဵၼ်ၸဝ်ႈၾသီႇပေႃႉယဝ်ႉ ၽွင်းႁွင်ႉ ၵူၼ်းလူင် ၼႂ်းပွၵ်ႉၼႂ်းဢိူင်ႇသေ တေဢၢပ်ႈပၼ် ၸၼ်ႉတႃၶုၼ်ၼၼ်ႉ ပူႇသြႃႇဢေႃးၸေႇယ သမ်ႉတေလႆႈပဵၼ် ပူႇႁဵင်ဝၢၼ်ႈလီႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ပူႇသြႃႇဢေႃးၸေႇယ ဢမ်ႇၸူမ်းသေ လၢတ်ႈဝႃႈ မၼ်းဢမ်ႇၶႂ်ႈပဵၼ် ပူႇႁဵင်ၼႆယဝ်ႉ။ "လုင်းဢေႃးႁဝ်း ၶႂ်ႈႁဵတ်း ၵၢၼ်သင်" "ဢေႃးတီႈၶႃႈ ၶႃႈၸဝ်ႈၼႆႉ ၵၢၼ်တၢင်ႇၸိူဝ်ႉတၢင်ႇပိူင်တႄႉ ဢမ်ႇလူဝ်ႇသင်ၶႃႈ၊ ၶႃႈၸဝ်ႈတႄႉ ၶႂ်ႈႁဵတ်း ၵၢၼ်ယဵၼ်ႇငႄႈ လွင်ႈႁႆႇတိုင်ႈ သႅင်းတႆးၵူၺ်း ၶႃႈယဝ်ႉ၊ ၵွပ်ႈၼႆ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈ ၸဝ်ႈႁဝ်း ပၼ်ႁႅင်းယူႇၶႃႈဢေႃႈ" ၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ လုင်းဢေႃးၸေႇယ လၢတ်ႈယဝ်ႉ ပိူၼ်ႈၸင်ႇမႃးထၢမ်မၼ်း "လုင်းႁဝ်း သမ်ႉတေဢဝ်ၽႂ်ႁဵတ်း ၸၢႆးသႅင်းလႃႇ"ၼႆလႄႈ လုင်းဢေႃး ၸင်ႇတူၺ်း သၢင်ႇဢိင်ႇတသေ "ဢဝ်ဢိင်ႇတဢိူဝ်ႈ မၼ်းပဵၼ်လႆႈယူႇၵူၺ်း" ၼႆယဝ်ႉ။ ႁဵတ်းၼၼ်သေ သၢင်ႇဢိင်ႇတၵေႃႈ ၸင်ႇၽိုၵ်းၵႃႈ ၸွမ်းၼင်ႇ လုင်းသြႃႇဢေႃးၸေႇယ သွၼ်ပၼ်သေ ပဵၼ်မႃး ၸၢႆးသႅင်းတႆး ၵေႃႉဢွၼ်တၢင်းသုတ်းပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ၸၢႆးမၢၼ်ႇႁိူင်း သမ်ႉမေႃလၢတ်ႈ မေႃၵျေႃႇလႄႈ ၸင်ႇပဵၼ်မႃး ၵူၼ်းပႅၵ်ႈ၊ ၸၢႆးၵေႃးလူၺ်ႈ ၼွၵ်ႈၵၢတ်ႇ ၵုင်းၵျွင်း သမ်ႉပဵၼ်ၵူၼ်းထူဝ်းတြေႃး သၢင်ႇယူင်ႇသမ်ႉ ပဵၼ်မႃး ၵူၼ်းတွႆႇပႅၼ်ႇၵျူဝ်ႇ၊ လုင်းဢေႃးၸေႇယတႄႉ ႁဵတ်းပဵၼ် ၽူႈၶပ်းပၢင်မၼ်းသေ တႄႇသွၼ်ပၼ်ၶဝ် ၸိူင်းၸဝ်ႈမွၵ်ႇ ဢွၼ်တၢင်းပိူၼ်ႈယူႇ။ ၸိူင်းဢၼ်ၼၼ်ႉတႄႉ ၵူၼ်းၽၢၼ်ၸဝ်ႈသူၼ်မွၵ်ႇဢွၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈ ဢဝ်မွၵ်ႇၼႂ်းသူၼ်မၼ်း မႃးၼႂ်းဝဵင်းသေ မႃးႁႃလႅၵ်ႈၶူဝ်း၊ ပိူၼ်ႈမႃးထၢမ်သိုဝ်ႉၵေႃႈ မၼ်းဢမ်ႇၶၢႆ၊ ယွၼ်ႉဝႃႈ မၼ်းဢမ်ႇမီး ၶူဝ်းၼုင်ႈလီလႄႈ ၶႂ်ႈလႅၵ်ႈၶူဝ်းၼုင်ႈၶူဝ်းမႆၼႆ ၸင်ႇၽႅဝ်မႃး ၼႃႈႁိူၼ်း လုၵ်ႈယိင်းသထေးယဝ်ႉ ၸင်ႇမႃးဝတ်ႉၵႂၢမ်း ... "မႄႈလဵင်ႉသထေးဢိူၺ်း ... တူၺ်းလူပၼ် မွၵ်ႇဢၢႆႈၵူၼ်းတုၵ်ႉၵတႃႇဢွၼ်ႇ ၽၢၼ်ႁဵၼ်ႈၵွတ်းငိုၼ်း၊ တိုၼ်းလေႇႁႃလႅၵ်ႈၶူဝ်းၶွင် ... ၶႅၼ်းတေႃႈ ဢေးလူသေၵမ်း၊ ပၢၼ်းလမ်းၶူဝ်ႈႁဵဝ်းၽွင် ... မီးတီႈၵူၼ်းယၢၵ်ႈၽၢၼ်ၵႅၼ်း၊ ၶႅၼ်းတေႃႈ ၶျွတ်ႈဢဝ် ၶူဝ်ႈပၢၼ်းမွၵ်ႇ ယၢၼ်ဢွၵ်ႇ မိုဝ်းတုၵ်ႉတၵႃႇ ၽႅဝ်ႁွတ်ႈမိုဝ်းဢွၼ်ႇသူၸဝ်ႈၵူၼ်းၶႅၼ်း ပႅၼ်းမွၵ်ႇၶွင်ႇဢွၼ်ႇ တေႁူႉၸူမ်းၸႂ်" ႁဵတ်းၼၼ် ဝတ်ႉၵႂၢမ်းၶၢႆမွၵ်ႇ ၵဝ်းၵၼ်သေ တင်းလုၵ်ႈယိင်းသထေးၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸႂ်ဢိတ်းလူႁၵ်ႉႁွမ်ၵၼ်ၵႂႃႇ၊ ၵမ်းလိုၼ်း မိူဝ်းႁဵတ်း လုၵ်ႈၶူၺ်သထေး ... ၼႆယဝ်ႉ။
ၸၢတ်ႈသႅင်းတႆး တႄႇၽိုၵ်းၵႃႈ မႄးထတ်း
ၸၢတ်ႈလုင်းဢေႃးၸေႇယၼႆႉ တႄႇၽိုၵ်းၵႃႈၼႄ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း တီႈၵျွင်းၽူဝ်းတေႃႇ ဝဵင်းသီႇပေႃႉ မိူဝ်ႈ 1305 ၼႂ်းဝႃႇယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး 1309 ၼီႈ လိူၼ်သိပ်းသွင်မႂ်ႇ 14-15 ၶမ်ႈ ၸၢတ်ႈမၢၼ်ႈ မႃးၵႃႈ တီႈဝၢင်းပွႆးလိူၼ်သိပ်းသွင် (ပၢင်ႇပွႆးယၢမ်းလဵဝ် ပဵၼ်ၵူဝ်ႇတွင်ႇသူပ်းပေႃႉ) ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင်ႇ ပၼ်သူးငိုၼ်း ႁဵင်ၼိုင်ႈသေ ႁႂ်ႈၸၢတ်ႈတႆး ၵႃႈပၼ် ပုၼ်ႈတႃႇသွင်ၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ ၸၢတ်ႈမၢၼ်ႈတႄႇၵႃႈ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ လိူၼ်သိပ်းသွင်မႂ်ႇ (10) ၶမ်ႈတေႃႇထိုင် 15 ၶမ်ႈသေတ ၸၢတ်ႈတႆးတႄႉ တေလႆႈၵႂႃႇၸွၼ်ၶဵင်ႇၸၢတ်ႈမၢၼ်ႈသေ တေလႆႈၵႃႈ 14 ၶမ်ႈလႄႈ 15 ၶမ်ႈ၊ ၶၢဝ်းယၢမ်းၵႃႈမၼ်းတႄႉ တႄႇဢဝ် ၵၢင်ၶမ်ႈ 9 မွင်းတေႃႇ 12 မွင်းၵူၺ်းသေတ ၵူၼ်းတူၺ်း ၵူၼ်းပၼ်ႁႅင်း သမ်ႉပေႃး တဵမ်ပၢင်ႇၵႂႃႇယူႇ။
တႃႇတေပဵၼ် ၸၢႆးသႅင်းတႆးၼၼ်ႉ လႆႈပေႃႉပူၺ်းဢွၼ်တၢင်း မႄးထတ်း
တီႈပၢင်ပွႆး လိူၼ်သိပ်းသွင်ၼၼ်ႉ သမ်ႉမီးပၢင်ပေႃႉပူၺ်း (Boxing) သေ မွင်ႇမူဝ်း၊ ပဵၼ်မၢၼ်ႈ ပွၵ်ႉၵၢတ်ႇ သီႇပေႃႉ၊ ပႄႉပိူၼ်ႈသဵင်ႈသဵင်ႈလႄႈ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ႁတ်းၶဵင်ႇတႃႉမၼ်း။ ဝဵင်းသီႇပေႃႉၼႆႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ 1885 ၽွင်းဢဵင်းၵလဵတ်ႈ မႃးသိမ်းဢဝ် ဝဵင်းမၢၼ်းတလေးၼၼ်ႉ ၵႃႈပဵၼ် ၶုၼ်မၢၼ်ႈလႄႈ ထုၵ်ႈၼွင်ႉတပႄးၶဝ် လႆႈပၢႆႈမႃး ယူႇတီႈ သီႇပေႃႉယဝ်ႉ။ ၵွၼ်ႈၼၼ် ပွၵ်ႉမၢၼ်ႈၸၢတ်ႈၼႆ မီးဝႆႉတေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ယူႇ။ မွင်ႇမူဝ်းၵေႃႈ သုပ်းမူင်မိုဝ်းသေ ႁွင်ႉသႅၼ်ႇဝႃႈ
"ပီႈၼွင်ႉ ၸိူဝ်းမႃးပွႆးတီႈၶႃႈ ... သင်ဝႃႈ ၽူႈလႂ်ၽႂ် မီးဝႃႇသၼႃႇသေ ၶႂ်ႈၶိုၼ်ႈမႃး ပေႃႉပူၺ်း လူၺ်ႈၶႃႈၸိုင် ၶိုၼ်ႈမႃးလႆႈယူႇၶႃႈ။ သင်ဝႃႈ ဢမ်ႇမီးၽႂ် ၶိုၼ်ႈမႃးၼႆ ပီၼႆႉ ၶႃႈႁဝ်း တေလႆႈ ထိၼိုင်ႈယဝ်ႉဢေႃႈ"
ၵူၼ်းတင်းၼမ် ဢွၼ်ၵၼ် ပႂ်ႉတူၺ်း ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်တေၶိုၼ်ႈမႃး ၶဵင်ႇတႃႉ မွင်ႇမူဝ်းၼၼ်ႉယူႇ။ ၶၢဝ်းမၼ်း ႁိုင်မႃးတၢၼ်ႇတၢၼ်ႇယဝ်ႉသေတ ဢမ်ႇပႆႇမီးၽႂ်မႃးၶဵင်ႇ၊ မွင်ႇမူဝ်းၵေႃႈ လၢတ်ႈၵႂၢမ်းၶိတ်ႉၵႂၢမ်းပၢႆႇတေႃႇ ၵူၼ်းမႃးပွႆး၊ ၵူၼ်းသမ်းလၢႆး၊ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵေႃႉၸၢႆးႁတ်းႁၢၼ် ၼႆယူႇ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၸၢႆးဢိင်ႇတ တိုၵ်ႉထုၵ်းမုၼ်ႈ ႁၢင်ႈၶိူင်ႈယဝ်ႉသေ ၸမ်တေၶိုၼ်ႈၵႃႈ ၼိူဝ်ၶဵင်ႇၸၢတ်ႈ ၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶၢၼ်ႉၶၢမ်ႇၵႂၢမ်း မွင်ႇမူဝ်းလႄႈ မၼ်းၸင်ႇလွမ်တူၺ်း လုင်းဢေႃးၸေႇယသေ လၢတ်ႈဝႃႈ
"သြႃႇဢေႃး ... ၶႃႈတေၶိုၼ်ႈမင်ပူၺ်းဢေႃႈ"
သြႃႇဢေႃး တူၵ်းၸႂ်လႂ်တိုၼ်ႇတႄႉတႄႉသေ
"ဢမ်ႇပဵၼ်ယူဝ်ႉဢၢႆႈၼႆႉ မႂ်းလူဝ်ႇၵႃႈလႄႇ သမ်ႉပေႃးထုၵ်းမုၼ်ႈ တႃးၽွင်ဝႆႉယဝ်ႉ"
"ၸၢင်ႈပဵၼ်သင်ၶႃႈ ပေႃးႁဝ်း ဢမ်ႇၶိုၼ်ႈမင်ၼႆ တႆးႁဝ်း တေဢမ်ႇမီးသရေႇသင်ယဝ်ႉ ၵွပ်ႈၼႆ ၶႃႈတေ ၶိုၼ်ႈမင်ဢေႃႈ" လုင်းဢေႃးၸေႇယ ႁၢမ်ႈသီးၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈလႄႈ ၸင်ႇဝႃႈ
"ဢိူဝ်ႈ ... သီးမႂ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈလႄႈ ဢဝ်ၸႂ်မႂ်းဝႃႈလႃႈ"
ၸၢႆးဢိင်ႇတ ၸင်ႇၵႂႃႇတီႈၸဝ်ႈတႅင်ႇ မဵဝ်ႉပႅင်ႇဢူးတဵင်းမွင်ႇသေ ၵႂႃႇလၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈဝႃႈ မၼ်းတေ ၶိုၼ်ႈၶဵင်ႇတႃႉ မွင်ႇမူဝ်းၼႆယဝ်ႉ။ မွင်ႇမူဝ်းလႄႈ ဢိင်ႇတၼႆႉ ၶဝ်ပဵၼ်ၵူၼ်းယူႇႁူင်းႁဵၼ်း ႁူမ်ႈၵၼ်လႄႈ ၶဝ်ႁူႉဝႆႉ ၼမ်ႉတိၼ်ၼမ်ႉမိုဝ်းၵၼ်လီလီယဝ်ႉ။ မွင်ႇမူဝ်း လႆႁၼ် ဢိင်ႇတ တေမႃးၶဵင်ႇမၼ်းလႄႈ မၼ်းမႆႈၸႂ်သေ ၸင်ႇၵႂႃႇလၢတ်ႈ ၸဝ်ႈတႅင်ႇ
"ပေႃးပဵၼ် ဢိင်ႇတတႄႉ ၵဝ်ၶႃႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈတႃႉၶႃႈ" ၼႆယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈတႅင်ႇ ၸင်ႇဝႃႈ
"ပေႃးဢမ်ႇမင်ၵၼ် ႁိုဝ်တေၵႂႃႇၸိုဝ်ႈလၢႆးမၼ်းလႃႇ၊ ပဵၼ်ႁိုဝ်ပဵၼ် ၶိူဝ်သွင်ၵေႃႉ ႁဵတ်းၵဵင်ႈ မင်ၵၼ် ႁႂ်ႈပဵၼ်ပၢင်ၵႂႃႇတ။ ၵဝ်တေလၢတ်ႈပၼ် ဢိင်ႇတ ႁႂ်ႈမၼ်းၶျေႃႉတေႃႇမႂ်းၵႂႃႈ"
မင်တႄႉႁႃႉ မင်လဵၼ်ႈ မႄးထတ်း
ၸဝ်ႈတႅင်ႇၵေႃႈ ၸင်ႇမႃးလၢတ်ႈ ဢိင်ႇတ ႁႂ်ႈၶျေႃႉတေႃႇ မွင်ႇမူဝ်းၽွင်ႈ၊ ယႃႇပေႁဵတ်းတီႈၵၼ် တႄႉၼႆယဝ်ႉ။ ဢိင်ႇတၵေႃႈဝႃႈ
"လႆႈယူႇ တမ်းၸႂ်ၶႃႈလႃႈ" ၼႆသေ မႃးသုပ်းမူင်မိုဝ်း ၶိုၼ်ႈၵႂႃႇၼိူဝ်ၶဵင်ႇပေႃႉပူၺ်းယဝ်ႉ။
လႆႈႁၼ်ဢိင်ႇတ ထုၵ်းမုၼ်ႈ ပေႃးမူၼ်ႇဝႆႉလႄႈ ၵူၼ်းမႃးတူၺ်းပွႆး ဢွၼ်ၵၼ်ၶႂ်ႈၶူဝ်မၼ်းတႄႉတႄႉ။ ပိူၼ်ႈဢၼ်ၵၼ်ဝႃႈ မင်းသႃးတႆး တေပေႃႉပူၺ်းၼႆယူႇ။ ၽိူဝ်ႇပိူၼ်ႇတွႆႇႁိင်ႇ မင်ၵၼ်ၼၼ်ႉ ၼိုင်ႈပွၵ်ႈလႆးမင်ၵၼ် သွင်မိၼိတ်ႉ၊ ပွၵ်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ ပွၵ်ႈၵမ်းသွင်ၼႆႉ ၽႂ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႃးထုပ်ႉၺႃးၽႂ်၊ ၵူၼ်းမႃးတူၺ်းပွႆးၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ပၼ်ႁႅင်း တူပ်းမိုဝ်းႁွင်ႉသႅၼ်ႇ ပေႃးပၼ်းလူင်ၵႂႃႇယူႇ။
ထိုင်မႃး ပွၵ်ႈၵမ်းသၢမ် မွင်ႇမူဝ်း ဢဝ်တႃမိုဝ်းၽၢႆႇၶႂႃ ထုပ်ႉၺႃးႁူဝ်ဢိင်ႇတ ႁႅင်းႁႅင်းလႄႈ ဢိင်ႇတ သမ်ႉပေႃး ဢိူင်ႇဢၢင်လူင်ၵႂႃႇယူႇ။ ၵူၼ်းဢွၼ်ၵၼ် ႁုၼ်ႉၶူဝ်မၼ်းသေ တူပ်းမိုဝ်းပၼ်ႁႅင်း မွင်ႇမူဝ်းယူႇ။
မင်လဵၼ်ႈႁႃႉ မင်တႄႉ မႄးထတ်း
ဢိင်ႇတ ၸင်ႇဝူၼ်ႉဝႃႈ
"ၵဝ်ၶျေႃႉပၼ်မႂ်းသေတ မႂ်းသမ်ႉ ဢမ်ႇၶျေႃႉၵဝ် တႄႉလူင်ၼႆႉ၊ မႂ်းတေႁူႉၼမ်ႉမႂ်းၵႂႃႈ" ၼႆသေ ဢိင်ႇတ ၸင်ႇၵမ်တႃမိုဝ်းၵႅၼ်ႇၵႅၼ်ႇ ဝႆႉသတိယႂ်ႇယႂ်ႇယူႇ။
မွင်ႇမူဝ်း ၼႄတႃမိုဝ်း ဢၢင်ႈထုပ်ႉၽၢႆႇသၢႆႉသေ ဢဝ်မိုဝ်းၽၢႆႇၶႂႃ ထုပ်ႉၼႃႈဢိင်ႇတ ၸိူင်ႈၼင်ႉ မိူဝ်ႈၵႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢိင်တၵေႃႈ ၼႅတ်ႈငိူင်ႉဝႄႈဢိတ်းၼိုင်ႈသေ ဢဝ်မိုဝ်းၽၢႆႇသၢႆႉ ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈ မိုဝ်းၶႂႃမွင်ႇမူဝ်းယဝ်ႉ။ မၼ်းၶိုၼ်းၶွတ်ႇတႃမိုဝ်းမၼ်း ၵႅၼ်ႇၵႅၼ်ႇ ထုပ်ႉတႅၼ်ႇသႂ်ႇပၼ် ၵႅမ်ႈမွင်ႈမူဝ်း ႁႅင်းႁႅင်းလႄႈ ၸပ်းတီႈယမ်မၼ်းလီၼႃႇၼႃႇ။ မွင်ႇမူဝ်း ပိၼ်ႈလူမ်ႉသေ ၼွၼ်းမူပ်ႇဝႆႉ တီႈၼိူဝ်ၶဵင်ႇ ပေႃႉပူၺ်းၼၼ်ႉ တင်းႁိုင်ယူႇယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈတႅင်ႇၵေႃႈ ၼႅတ်ႈၵႂႃႇၸူး မွင်ႇမူဝ်းသေ ၵႂႃႇထၢမ်တူၺ်း မွင်ႇမူဝ်း "ၸွင်ႇတေ သိုပ်ႇပေႃႉလႆႈထႅင်ႈ"ၼႆယူႇ၊ မွင်ႇမူဝ်း ဝႆႁူဝ်မၼ်းသေ လၢတ်ႈပၼ် ၸဝ်ႈတႅင်ႇ
"ၶႃႈဢမ်ႇႁတ်းတ ဢိင်ႇတယဝ်ႉ ပၼ်သုမ်းယဝ်ႉၶႃႈ" ၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈတႅင်ႇၵေႃႈ ၸင်ႇမႃး ယိပ်းဢဝ်မိုဝ်းဢိင်ႇတသေ ယုၵ်ႉပူၵ်းဝႆႉ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇပၼ် လွင်ႈဝႃႈ ဢိင်ႇတပႄႉၵႂႃႇၼႆလႄႈ ၵူၼ်းမႃးပွႆး ဢွၼ်ၵၼ် တူပ်းမိုဝ်းပၼ်ႁႅင်း သမ်ႉပေႃး ယွၼ်ႈလူင်ၵႂႃႇ ၼႂ်းပွႆးတင်းပၢင်ယဝ်ႉ။
လႆႈႁႅမ်ၵၼ် သၢမ်ပွၵ်ႈသေတ ပဵၼ်ဢၼ်ႁိူဝ်ႉဝႆႉတႄႉတႄႉ ၼင်ႇၵဝ်ႇလႄႈ ၸွမ်းတူဝ်ဢိင်ႇတ သမ်ႉပေႃး ပဵၼ်ႁိူဝ်ႇၵႂႃႇတင်းတူဝ်။ လွင်ႈလဵၼ်ႈႁႅင်း ဢၼ်ႁိူဝ်ႉသေပိူၼ်ႈၼႆႉ မၢႆၼိုင်ႈ ပဵၼ် လွင်ႈပေႃႉပူၺ်း၊ မၢႆသွင်ပဵၼ် လွင်ႈလဵၼ်ႈ မၢၵ်ႇသွင်း (Basket ball) ၼႆယဝ်ႉ။
ပူၺ်းယဝ်ႉ မႃးပွႆး မႄးထတ်း
သမ်ႉတေထိုင် ၶၢဝ်းယၢမ်း ၸၢတ်ႈတႆး ၵႃႈယဝ်ႉလႄႈ ၸုမ်းၸၢတ်ႈတႆးၶဝ် လႆႈဢွၼ်ၵၼ်မႃး ၸဵတ်ႉပၼ် ႁွႆးတၢင်းႁိူဝ်ႇလႆဝႆႉယူႇလႄႈ မၢင်ၵေႃႉ ၼႅတ်ႈၶိုၼ်းမႃး ထုၵ်းမုၼ်ႈပၼ်မၼ်း သမ်ႉပေႃးသုၵ်ႉသၢၵ်ႉၵႂႃႇသဵင်ႈယူႇ။ ၼိုင်ႈၵေႃႉဝႃႈ ၼိုင်ႈမဵဝ်း ပေႃးပၼ်းလူင်ၵႂႃႇသေတ ဢိင်ႇတတႄႉ ႁိူဝ်ႉၼႃႇလႄႈ ၵႂၢမ်းဢၼ်ၶဝ်လၢတ်ႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၶဝ်ႈႁူမၼ်းသင်ယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၼၢင်းၺိင်းၸၢမ်ႇ (ၼွင်ဢိူင်ႇ) ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈ ၼၢင်းသူၺ်ႇၼွႆႇ ပႆႉႁတ်းၵႃႈလႄႈ ၶႃတိုၵ်ႉပဵၼ် ၵူၼ်းထုၵ်းမုၼ်ႈပၼ် ၸၢႆးဢိင်ႇတယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၶႃသွင်ၵေႃႉ တႄႇၵႂႃႇတႄႉ တႄႇႁဵတ်းပဵၼ် တီႈၵျွင်းၶုမ်ႇယဝ်ႉ။ ၼၢင်းၺိင်းၸၢမ်ႇ ပဵၼ်ၼၢင်းသႅင်းလူင်၊ ၼၢင်းသူၺ်ႇၼွႆႇ ပဵၼ်ၼၢင်းသႅင်းဢွၼ်ႇ။ ၸၢတ်ႈပၢၼ် ၸၢႆးသႅင်းတႆး ဢၼ်ပဵၼ် ၸၢႆးဢိင်ႇတၼႆႉ တႃႇတေ ပဵၼ်ၸၢႆးသႅင်းၼၼ်ႉ မၼ်းၸၢႆးလႆႈၶိုၼ်ႈပေႃႉပူၺ်း ပႄႉမၢၼ်ႈသေ ၸင်ႇတေမႃႈၵႃႈဢွၵ်ႇၼႃႈ ၼႄတႃပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ် ၶႂ်ႈႁၼ် ၵေႃႉမင်ပႄႉမွင်ႇမူဝ်းလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ် ၽိုတ်ႉၵၼ် မႃးၽၢႆႇၼႃႈ ၶဵင်ႇသႅင်း ပေႃးၵိုၼ်းဢိုၵ်ႉဢိုၵ်ႉယူႇ။ လၢႆးၵႃႈၶဝ် မိူဝ်ႈတႄႇမၼ်း ပႆႇပေႃးမီးလွၵ်းလၢႆးသင်တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ။ ၵူၺ်းလႆႈဝတ်ႉၵႂၢမ်း လၢတ်ႈၵႂၢမ်း ႁဵတ်းႁၢင်ႈၶွၼ်းတိၼ်တူင်ႉမိုဝ်းသေ ၵႃႈၼႄပိူၼ်ႈၵႂႃႇၵူၺ်း။ ၸၢႆးဢိင်ႇတ တႄႇႁဵတ်း ၸၢႆးသႅင်းတႆး မိူဝ်ႈဢႃႇယု 26 တေႃႇထိုင် 31 ယဝ်ႉ။ ပိူၼ်ႈတီႈၵႆ မႃးၶၢတ်ႈၸၢတ်ႈ လုင်းဢေႃးၸေႇယၶဝ် ၵႂႃႇၵႃႈတီႈလႂ်ၵေႃႈ ၸၢႆးဢင်ႇတၼႆႉ ႁဵတ်းပဵၼ် ၸၢႆးသႅင်းတႆးသေ ၵႂႃႇၵႃႈၼႄပိူၼ်ႈ ၵူႈတီႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၸၢတ်ႈသႅင်းတႆး ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၽႄႈတိူၼ်းလႄႈ ပႅင်ႈၼင်ႇ ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ မေႃၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸၢႆးဢိင်ႇတၼႆႉ လႆႈၵႂႃႇသွၼ်ပၼ် ပီႈၼွင်ႉ သႅၼ်ဝီ၊ ၵုၼ်လူင် ႁူဝ်ပၢင်ႇ ႁူမ်ႈၸွမ်း မေႃတြေႃး ၸၢႆးၵေႃႈလူၺ်ႈယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်ငၢၼ်းႁႃလဵင်ႉတွင်ႉ ၸၢႆးဢိင်ႇတတႄႉ ႁဵတ်းၵူၼ်းၵႃႉၵိူဝ်၊ သိူဝ်ႈၶူဝ်း၊ ၶမ်းပပ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၵႆႉၵႂႃႇၵႃႉတၢင်ႉယၢၼ်း၊ သိုဝ်ႉၶမ်းပပ်ႉ တၢင်ႉယၢၼ်းသေ လူင်းၵႂႃႇၶၢႆမၢၼ်းတလေးယဝ်ႉ။ ၸၢႆးသႅင်းတႆး ဢိင်ႇတၼႆႉ ဢႃႇယုလႆႈ 74 ပီ၊ ပဵၼ်ရေႃးၵႃႇ ႁိူဝ်ႉမွႆႈသေ လူႉႁၢႆတၢႆၵႂႃႇ တီႈႁိူၼ်းမၼ်း ပွၵ်ႉၸၢင်ႈၶမ်းၸၢၼ်း ဝဵင်းသီႇပေႃႉ မိူဝ်ႈပီ 1997 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၽိုၼ်ဢိင် မႄးထတ်း
- 1 တွင်ႈထၢမ် တူဝ်လုင်းဢိင်ႇတ
- ႁႅင်းသိူဝ်ၶႅင် (တၢင်ႉယၢၼ်း) ႁၢင်ႈၵႅဝ်ႈပီၵွၼ်းၶမ်း၊ ပီၶရိတ်ႉ 2009။