ၸုမ်ႈ သႃႇသၼႃႇ

သႃသၼံ ၼႃမ- သႃႇသၼႃႇဢၼ်ဝႃႈၸမ်ႉ။ ရႃꩡၼံ ၼိသ်သႃယ- ပိုင်ႈဢိင်ၶုၼ်လီၶဝ်သေ။ တိꩦ်ꩧတိ- မၼ်ႈၵိုမ်းယိုၼ်းယၢဝ်းၵွႃႇယူႇယဝ်ႉ။ မိၸ်ꧡႃၻိꩦ်ꩧိၵရႃꩡႃၼေႃ- ဢၼ်ပဵၼ် ၶုၼ် မိတ်ႉသႃႇတိတ်ႉထိၶဝ်ၸမ်ႉ။ သႃသၼံ ၻူသေၼ်တိ- ယႃႉလုပႅတ်ႈသႃႇသၼႃႇ ယူႇယဝ်ႉ။ သမ်မႃၻိꩦ်ꩧိၵရႃꩡႃၼေႃ-ဢၼ်ပဵၼ်ၶုၼ် လီ သမ်ႇမႃႇတိတ်ႉထိၶဝ်ၸမ်ႉ။ ပၷ်ၷႁၼ်တေဝ သႃသၼံ- ယုၵ်ႉယွင်ႈၵမ်ႉ ထႅမ် သႃႇသၼႃႇၵွႃႇယူႇယဝ်ႉ။ ၼင်ႇႁိုဝ် သႃႇသၼႃႇ ၶမ်းၸဝ်ႈ ပေႃးတေႁိူဝ်ႈႁိူင်း ပိူင်းသႂ်ၵႂႃႇ ဝၼ်းတႃ မိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉ မုၼ်ၶမ်းၽြႃးပဵၼ် ၸဝ်ႈႁဝ်း တိုၼ်းယုၵ်ႉယွင်ႈပၼ်ၸုမ်ႈ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ် မၼ်းၸဝ်ႈယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်း ဢင်ႇၵုတ်ႉတရပႃႇလိၸဝ်ႈ ၼၼ်ႉ ၼႄမႃးဝႆႉဝႃႈ

ရရႁၢၼ်းၵူၼ်းၸၢႆး၊
ရႁၢၼ်းၼၢင်းယိင်း၊
တၵႃႇ ၵူၼ်းၸၢႆး၊
တၵႃႇၵူၼ်းယိင်း

ဢၼ်ပဵၼ်လုၵ်ႈၼွင်ႉ ၽြႃး ပဵၼ်ၸဝ်ႈသီႇၵေႃႉၼႆႉ ၸွမ်းဢဝ်တၢင်းၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ တင်းၶတ်းၸႂ်ၽႂ် ၽႂ်မၼ်းမၼ်း မီးဝႆႉၼၼ်ႉသေ မုၼ်းၶမ်း ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၵေႃႈ ယုၵ်ႉယွင်ႈပၼ် ၸုမ်ႈႁိၵ်ႈၼႃႇမ သၵ်ႉၵမႃး ဢၼ်ၵိုင်ႇၽႂ်ၵိုင်ႇမၼ်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၶုၼ်လီၶုၼ်မျၢတ်ႈၶဝ် ၸိူဝ်းဢၼ်မႃး တၢင်းလင်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ယိူင်ႈဢဝ် ၸွမ်းၼင်ႇၽြႃး ပဵၼ်ၸဝ်ႈႁဝ်း ယုၵ်ႉယွင်ႈပၼ်ၸုမ်ႈ ႁိၵ်ႈၼႃႇမသၵ်ႉၵ တီႈလုၵ်ႈၼွင်ႉတၵႃႇၼၼ်ႉသေယဝ်ႉ တီႈလႂ်ၼင်ႇ ယၢမ်းၼၼ်ႉ ၸွမ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းသေလႄႈ ၶုၼ်ၶဝ်ၵေႃႈ ယုၵ်ႉယွင်ႈၵၢပ်ႈလူႇတၢၼ်းပၼ်ၸုမ်ႈ ႁိၵ်ႈ ၼႃႇမသၵ်ႉၵ တမ်ႈတီႈ တပေးလုၵ်ႈၼွင်ႉၽြႃးပဵၼ် ၸဝ်ႈသီႇၵေႃႉၼၼ်ႉ မႃးယူႇယဝ်ႉ။

(ၵ) ပၢၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ

တင်ႈဢဝ်ပီၵေႃးၸႃႇ 1000 ၼီႈမႃး ၼႂ်းပၢၼ် ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းသႃႇလုၼ်ႇ မိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇ တေယုၵ်ႉယွင်ႈ ပရိယတ်တိသႃႇသၼႃႇ ၽြႃးပဵၼ် ၸဝ်ႈသေလႄႈ တင်ႈတႄႇ ႁဵတ်းပၢင်ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈ လူင်ပထမပျၢၼ်ႇၼၼ်ႉမႃးယူႇယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼႆႉ ဢမ်ႇၵႃး ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ၶဝ်ၸဝ်ႈ ၸိူဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ်သႃႇ သၼႃႇ ၵတ်ႉ ၵတ်ႉ ၶႅၼ်ႇၶႅၼ်ႇမႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း မိူင်းမၢၼ်ႈၶဝ် ၵၢပ်ႈလူႇ ထႂၢႆတၢၼ်းပၼ် ၸုမ်ႈႁိၵ်ႈ ၼႃႇမ သၵ်ႉၵ(ၽွႆႉတၼ်းသိၵ်ႈ)ၵူႈပိူင်ပိူင်ၼၼ်ႉမႃး ယူႇယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း မိူင်းမၢၼ်ၶဝ် ၵၢပ်ႈလူႇ ထႂၢႆ တၢၼ်းပၼ် ၸုမ်ႈႁိၵ်ႈၼႃႇမသၵ်ႉၵ တမ်ႈတီႈ ၸဝ်ႈ သြႃႇလူင်ၶဝ် ၵူႈပွၵ်ႈၼၼ်ႉ မီးၸိူင်ႉၼင်ႇပႃႈတႂ်ႈၼႆႉ ယူႇယဝ်ႉ။

မႁႃꩪမ်မရႃꩡႃꩪိရႃꩡၷုရု
မႁႃꩪမ်မရႃꩡၷုရု
ရႃꩡၷုရု
ဢၷ်ၷမႁႃပၼ်ꩦိတ
ဢၷ်ၷပၼ်ꩦိတ
ၻိသႃပႃမွၵ်ၶ
သီရိမႁႃၸတုရင်ၵၿလ
သုꩪမ်မ မႁႃသႃမိ
ဢၷ်ၷꩪမ်မႃလင်ၵႃရ
ꩪမ်မ သေၼႃပတိ
သီရိသၻ်ꩪမ်မ
ၵဝိꩪꩡ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။

(ၶ) ပၢၼ်ဢင်းၵိတ်း

ဢၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ၵူႈပွၵ်ႈၶဝ်ယုၵ်ႉယွင်ႈ ၵၢပ်ႈ ထႂၢႆလူႇတၢၼ်းပၼ်ဝႆႉ ၸုမ်ႈႁိၵ်ႈ ၼႃမသၵ်ၵ ၵူႈသႅၼ်း ꧦ တမ်ႈတီႈသြႃႇၸဝ်ႈလူင်ၶဝ်လႄႈသင်၊ ၸွမ်းဢဝ်ၽိင်ႈ ထုင်း မီးဝႆႉသေ ဢၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၶဝ် ယုၵ်ႈယွင်ႈၵမ်ႉ ထႅမ် သႃႇသၼႃႇၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈမႃး ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လႄႈ သင် ထိုင်မႃး ပၢၼ်ၶုၼ်ဢင်းၵိတ်းၶဝ် မႃးဢုပ်ႉမိူင်း မၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ၶုၼ်ဢင်း ၵိတ်းၶဝ် ယလုပႅတ်ႈၵမ်ႈၼမ် ယူႇယဝ်ႉ။ ပၢၼ်ၶုၼ်ဢင်းၵိတ်းၶဝ် ဢုပ်ႉမိူင်း ၼႂ်းၽွင်းပၢၵ်ႇ ပီလုမ်း ꧦၼၼ်ႉ ဢၼ်ၶုၼ်ဢင်း ၵိတ်းၶဝ် ၵၢပ်ႈလူႇ တၢၼ်းပၼ် ၸုမ်ႈႁိၵ်ႈၼႃႇမသၵ်ၵထမ်ႈတီႈ ၸဝ်ႈသြႃႇ လူင်ၶဝ်ၸဝ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ၸုမ်ႈႁိၵ်ႈၼႃႇမသၵ်ၵ ဢၷ်ၷမႁႃႇပၼ်ꩦိတ သႅၼ်းလဵဝ်ယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီၶရိတ်ႈ 1912(ၵသႉ1273)ၼၼ်ႉ ၵၢပ်ႈလူႇ ထႂၢႆတၢၼ်းပၼ်ၸုမ်ႈႁိၵ်ႈၼႃႇ မသၵ်ႉၵ ၸဝ်းသြႃႇ လႄႇတီႇလႄႈသင်။ မိူဝ်ႈပီၶရိတ်ႈ 1917(ၵသႉ1278)ၼၼ်ႉ ၵၢပ်ႈလူႇ ထႂၢႆတၢၼ်းပၼ်ၸုမ်ႈႁိၵ်ႈၼႃႇမသၵ်ႉၵ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် မၢၼ်ႇလႄႇၼၼ်ႉလႄႈသင် ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၸုမ်ႈႁိၵ်ႈ ၼႃႇမသၵ်ႉၵ ဢၷ်ၷမႁႃပၼ်ꩦိတ သႅၼ်းလဵဝ်ၵူၺ်း ယူႇယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း မိူင်းမၢၼ်ႈၶဝ် ၵူႈပွၵ်ႈႁဵတ်း သၢင်ႈမႃး ပၢင်ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈ ပထမပျၢၼ်ႇၼၼ်ႉ လႄႈသင်၊ ဢဝ်ၸုမ်ႈၼႃႇမသၵ်ႉၵၵူႈပိူင် ꧦ ယွင်ႈယေႃး ၵၢပ်ႈလူႇထႂၢႆတၢၼ်းပၼ် တီႈၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ၶဝ်ၸိူဝ်း ၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ၸွမ်းၼင်ႇၽိင်ႈထုင်းသႃႇသၼႃႇ ၼႃႈ ၵၢၼ်ၶပ်ႉၸႅၼ်ႇ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ၶဝ် တမ်းဝႆႉ သႃႇ သၼႃႇပိူင်ႇ၊ ၵႅမ်သႃႇသၼႃႇပိူင်ႇ၊ ၸဝ်ႈတူၼ်ငမ်းပၢႆး၊ ၸဝ်ႈတူၼ်ၵႂၢၼ်းပၢႆး ဢဝ်ၸဵမ်ထႃႇၼၼ်ႇတရ ၸဝ်ႈ သြႃႇလူင်ၶဝ် ၵူႈပွၵ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ထိုင်မႃး ပၢၼ်ဢင်းၵိတ်းၶဝ် ဢုပ်ႉမိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ယလုပႅတ်ႈ ၵမ်ႉၼမ်သေတေႃႉတႄႉၵိုတ်းဝႆႉ ဢမ်ႇႁူင်ႈႁၢႆဢိတ်းဢီႈ ၼၼ်ႉၵူၺ်းယူႇယဝ်ႉ။

(င) ပၢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ မိူင်းမၢၼ်ႈ

(ၶသ-1984-1987) မိူင်းမၢၼ်ႈ လႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃမိူဝ်ႈဝၼ်းထိ (4ႉ1ႉ1948) ၵေႃးၸႃႇ1309 ၼီႈ လိူၼ်ၵမ်လွင်ႈၵဝ်ႈ ၶမ်ႈ၊ ဝၼ်းတိတ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်း မၢၼ်ႈၶဝ်ၵူႈၸုမ်း ꧦ ယုၵ်ႉယွင်ႈၵၢပ်ႈလူႇ ထႂၢႆတၢၼ်းပၼ် တမ်ႈတီႈသြႃႇၸဝ်ႈလူင်ၶဝ် ၸုမ်ႈႁိၵ်ႈ ၼႃႇမသၵ်ႉၵ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ-“ဢꧤိꩪꩡမႁႃရꩦ်ꩧၷုရု” ဢၼ်သုင်လိူဝ်ထႅင်ႈ “ဢၷ်ၷ မႁႃပၼ်ꩦိတ” ၼၼ်ႉ သေ ၵမ်ႉထႅမ် သႃႇသၼႃႇၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးလွတ်ႈ လႅဝ်းသဝ်းၶေႃယဝ်ႉၼၼ်ႉ မီးၸုမ်ႈႁိၵ်ႈ ၼႃႇမသၵ်ႉၵ သွင်သႅၼ်း ၼင်ႇပႃႈၼိူဝ်ၼႆႉၵူၺ်း ယူႇယဝ်ႉ။ တီႈတႄႉမၼ်း ဝၢႆးလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃယဝ်ႉသေ ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈၶဝ် ၵူႈၸုမ်းၵၢပ်ႈမွပ်ႇ တၢၼ်းပၼ် ၸုမ်ႈႁိၵ်ႈၼႃႇမသၵ်ႉၵ တမ်ႈတီႈ ၸဝ်ႈ သြႃႇလူင်ၶဝ်ၸဝ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸွမ်းၼင်ႇ ၽိင်ႈထုင်း မီးဝႆႉလႄႈ လႆႈယုၵ်ႉယွင်ႈၵၢပ်ႈမႃး ဢဝ်ပဵၼ်ၵၢၼ်ယုၵ်ႉ ယွင်ႈသႃႇသၼႃႇ ၶမ်းၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ၸွမ်းၽိင်ႈထုင်း ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢႃႇယုလဵၵ်ႉ၊ ဝႃႇလဵၵ်ႉ တႃႇတေလႆႈ ၸုမ်ႈႁိၵ်ႈၼႃႇမသၵ်ႉၵၼၼ်ႉ ဢမ်ႇသူႈမီး၊ ဢၼ် ဢႃႇယုလဵၵ်ႉ၊ ဝႃႇလဵၵ်ႉလႄႈလႆႈႁပ်ႉၼၼ်ႉ ၸင်ႇႁႃမီး ၸဝ်ႈသြႃႇၸၼၵႃႇၽိဝမ်သ(ဢႃႇယု-52 ပီ၊ ဝႃႇၸဝ်ႈ 32 ဝႃႇ) ၵျွင်းမႁႃႇၵၼ်ႇထႃႇယူင်ႇ ဝဵင်းဢၵရပူရ လႆႈ ႁပ်ႉၸုမ်ႈႁိၵ်ႈၼႃႇမသၵ်ႉၵ ဢၷ်ၷမႁႃပၼ်ꩦိ မိူဝ်ႈပီ ၶသ- 1951 ၼီႈ (ပီၵသ-1312)ၼၼ်ႉပႃး လဵဝ် ၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၸဝ်ႈသြႃႇၸၼၵႃႇၽိဝမ်ႇသသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ်ဝႃႈ ၸဝ်ႈသြႃႇပႃးၼႆႉ မီးၼမ်ႉၸႂ် ႁၵ်ႉ သႃႇသၼႃႇလႄႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းၼႃႇသေယဝ်ႉဢမ်ႇၵႃး ၼင်ႇႁိုဝ်သႃႇသၼႃႇလႄႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းႁဝ်း ပေႃးတေ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇတိူဝ်းတွၼ်းၼၼ်ႉ ဢဝ်ႁႅင်းတူဝ်ႁႅင်းၸႂ် ႁႅင်းၺၢၼ်ႇသၢမ်ပိူင်သေ ၶတ်းၸႂ် ႁဵတ်းသၢင်ႈမႃးလႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၽွင်းၼၼ်ႉ ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ၵိုင်ဢၢပ်ႈၼႆ သေယဝ်ႉ ၸင်ႇတေၵၢပ်ႈလူႇတၢၼ်းပၼ် ၸုမ်ႈႁိၵ်ႈ ၼႃႇမသၵ်ႉၵ ဢၷ်ၷမႁႃပၼ်ꩦိတ တမ်ႈတီႈမၼ်းၸဝ်ႈ ယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၼႃႇမသၵ်ႉၵ “ဢꧤိꩪꩡ မႁႃရꩦ်ꩧ ၷုရု”တႄႉ ဢမ်ႇတၢၼ်းၵၢပ်ႈ လူႇမွပ်ႈတၢၼ်းပၼ်မၼ်း ၸဝ်ႈ တေႃႇမၼ်းၸဝ်ႈလႆႈလွၼ်ႇၵွႃႇၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ် တၢင်းၸုတ်ႈယွမ်းၽၢႆႇတၢင်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ်ပၼ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းပၢၼ် ဝၢႆးလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃယဝ်ႉၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈၵူႈၸုမ်းၸုမ်းၶဝ် တူၺ်းဢဝ် တႃႈ တၢင်းငဝ်းလၢႆးမၼ်းသေ ၸင်ႇတေၵၢပ်ႈလူႇတၢၼ်း ပၼ်ၵူၺ်း၊ မိူၼ်ၼင်ႇ မိူဝ်ႈလႂ်လႄႈဢႃႇယုယႂ်ႇယဝ်ႉ၊ ဝႃႇသႃယႂ်ႇယဝ်ႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၵႂႃႇပႆတၢင်းလႂ် ဢမ်ႇၸၢင်း ႁဵတ်းၵၢၼ်ယႂ်ႇၵၢၼ်လူင် ၶိုၵ်ႉသင်လႆႈၵႃႈႁိုဝ်ယဝ်ႉ ၼႆၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ် ၸင်ႇတေၵၢပ်ႈလူႇ မွပ်ႈ တၢၼ်းပၼ်ၵမ်းၼမ်ၼမ်ၼႆ ၽူႈၸွပ်ႇႁႃၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ် ဝႃႈၵၼ်ၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။

(ၸ) ပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်း မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ(1988)

လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ သိုၵ်းမိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ မိူင်းမၢၼ်ႈယၢမ်း လဵဝ်ၼႆႉၸိုင် ၽၢႆႇၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇ ၵူႈပိူင်ပိူင်ၶဝ် မႃးႁဵတ်းသၢင်ႈသေ ၼင်ႇႁိုဝ်လႄႈ သႃႇသၼႃႇပေႃးတေ ႁိူဝ်ႈႁိူင်းပိူင်းသႂ်ၼၼ်ႉ လႆႈၶတ်ႈၸႂ် ၵမ်ႉထႅမ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ လူႇတၢၼ်းပၼ် ႁႂ်ႈပေႃးတဵမ်ထူၼ်ႈလီလီငၢမ်းးယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈဝၼ်းထိ (24.10.1991)ၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ သိုၵ်းၶဝ် ၸင်ႇတေႁဵတ်းဢွၵ်ႇ မၢႆလိၵ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ (42/91)သေ ၵၢပ်ႈလူႇမွပ်ႈတၢၼ်းပၼ် ၸုမ်ႈႁိၵ်ႈၼႃႇမ သၵ်ႉၵ(20)သႅၼ်း တမ်ႈတီႈ လုၵ်ႈၼွင်ႉတပေးၽြႃး ပဵၼ်ၸဝ်ႈသီႇၵေႃႉ 1. ရႁၢၼ်း၊ 2. မႄႈၶၢဝ်၊ 3. တၵႃႇၸၢႆး၊ 4. တၵႃႇယိင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ပေႃးထိုင် ဝၼ်းလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ ဝၼ်းထိ(4) ၵူႈပီၼႆၸိုင် လွင်ႈဢၼ် လႆႈၵၢပ်ႈလူႇမွပ်ႈတၢၼ်းပၼ် ၸုမ်ႈႁိၵ်ႈၼႃႇမသၵ်ၵ ၽၢႆႇသႃႇသၼႃႇၵူႈသႅၼ်းသႅၼ်းၼၼ်ႉ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဢွၵ်ႇပၼ် မိူဝ်ႈၵၢင်ၼႂ်ၸဵမ်ၸဝ်ႉၼၼ်ႉ ယူႇယဝ်ႉ။ ၸုမ်ႈႁိၵ်ႈၼႃႇမသၵ်ၵ(20)သႅၼ်းၼၼ်ႉ-

ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၵၢၼ်သွၼ်ထမ်း ပရိယၢတ်ႈသၢမ်သႅၼ်း၊
ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၵၢၼ်တိုဝ်းၵမ်ပတိပၢတ်ႈသၢမ်သႅၼ်း၊
ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ႁေႃးတြႃးၵတ်ႉၶႅၼ်ႇသွင်သႅၼ်း၊
ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၽူႈဢၼ်ဢဝ်သၢႆၸႂ်လႅၵ်ႈသေ ႁဵတ်း ၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈသီႇသႅၼ်း၊
ၵပ်းၵၢႆႇ လူၺ်ႈတၵႃႇ ၽူႈၸၢႆးၸိူဝ်းဢၼ် ၶတ်းၸႂ်ၵမ်ႉထႅမ်လူႇ တၢၼ်း ယုၵ်ႉယွင်ႈသႃႇသၼႃႇသီႇသႅၼ်း၊
ၵပ်းၵၢႆႇ လူၺ်ႈတၵႃႇ ၽူႈယိင်းၸိူဝ်းဢၼ်ၶတ်း ၸႂ်ၵမ်ႉထႅမ်လူႇ တၢၼ်း ယုၵ်ႉယွင်ႈသႃႇသၼႃႇ သီႇသႅၼ်း ၸဵမ်ၸိူဝ်း ၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။

လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းၶဝ်ၼႆႉ ဢဝ်ၸုမ်ႈႁိၵ်ႈၼႃႇမ သၵ်ၵ(20)သႅၼ်းၼၼ်ႉ ယွင်ႈၵုၼ်ႇ မွပ်ႈပၼ်သေ ဢမ်ႇၵႃး ဢဝ်တၢင်းၸုမ်ႈႁိၵ်ႈ ၼႃႇမသၵ်ၵ (2)သႅၼ်း ၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်လူင် ပွင်ၸိုင်ႈ ၸုမ်းဢွၼ်တၢင်း ၵႆႉမွပ်ႈ ပၼ်ၼၼ်ႉ မႃးႁူမ်ႈလေႃးမွပ်ႈပၼ်ထႅင်ႈလႄႈ ပေႃးမႃး ႁွမ်းၵၼ် မီးၸုမ်ႈၼႃႇမသၵ်ၵ(22)သႅၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ ဢၼ်လၢတ်ႈၼႄမႃး ၸုမ်ႈႁိၵ်ႈၼႃႇမသၵ်ၵ (ၽွႆႉတၢၼ်းသိၵ်ႈ)-(22)ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မၼ်းပွင်ႇဝႃႈ သင်ၼႆ တေတႅမ်ႈၼႄသဵင်ပႃႇလိလႄႈ တီႈပွင်ႇလႅင်း ၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်းၸိူင်ႉၼင်ႇ ပႃႈတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။

ၸိုဝ်ႈၸုမ်ႈႁိၵ်ႈၼႃႇမသၵ်ၵ သွင်သႅၼ်း (ဢွၼ်တၢင်း)

ဢꧤိꩪꩡမႁႃရꩦ်ꩧၷုရု- မိူၼ်ၼင်ႇၸွမ်ပိဝ်ဝိ သဵတ်ႇၼၼ်ႉသေ+ၸဝ်ႈၶူးလူင်ဝၢၼ်ႈမိူင်း။
ဢၷ်ၷမႁႃပၼ်ꩦိတ- မျၢတ်ႈသုင်ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈလႄႈ +ၽူႈမီးပၺႃႇ။

ၸိုဝ်ႈၸုမ်ႈႁိၵ်ႈၼႃႇမသၵ်ၵ (20)သႅၼ်း မိူဝ်ႈလဵဝ်

ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၵၢၼ်သွၼ်ထမ်းပရိယတ်ႈသၢမ်သႅၼ်း

ဢၷ်ၷမႁႃၷၼ်ထဝႃၸၵပၼ်ꩦိတ-မျၢတ်ႈသုင်ယႂ်ႇ ၵႂၢင်ႈလႄႈ+ၽူႈဢၼ်သွၼ်ပၼ်လိၵ်ႈ ထမ်းပိူၼ်ႈ။
မႁႃၵၼ်ထဝႃၸၵပၼ်ꩦိတ- ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈလႄႈ+ၽူႈ ဢၼ်သွၼ်ပၼ်လိၵ်ႈထမ်းပိူၼ်ႈ
ၵၼ်ထဝႃၸၵပၼ်ꩦိတ-ၽူႈဢၼ်သွၼ်ပၼ် လိၵ်ႈထမ်းပိူၼ်ႈ

ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၵၢၼ်တိုဝ်းၵမ်ပတိပၢတ်ႈ သၢမ်သႅၼ်း

ဢၷ်ၷမႁႃၵမ်မꩦ်ꩧႃၸရိယ- မျၢတ်ႈသုင်ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈ လႄႈ+ၽူႈဢၼ်ၼႄပၼ်တြႃးပိူၼ်ႈ
မႁႃၵမ်မꩦ်ꩧႃၸရိယ- ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈလႄႈ+ၽူႈဢၼ် ၼႄပၼ်တြႃးပိူၼ်ႈ
ၵမ်မꩦ်ꩧႃၸရိယ- ၽူႈဢၼ်ၼႄတြႃးပိူၼ်ႈ

ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ႁေႃးတြႃး ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇသွင်သႅၼ်း

မႁႃꩪမ်မၵထိၵၿႁုꩡၼႁိတꩪရ- ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈ လႄႈ+ႁေႃးလၢတ်ႈၼႄတြႃးပိူၼ်ႈသေယဝ်ႉ+ ၽူႈ ဢၼ်ႁဵတ်းပၼ် ၵၢၼ်ၽွၼ်းလီၵူၼ်းတင်းၼမ်ၶဝ်။
ꩪမ်မၵထိၵၿႁုꩡၼႁိတထရ- ႁေႃးလၢတ်ႈ ၼႄတြႃးပိူၼ်ႈသေယဝ်ႉ+ၽူႈဢၼ်ႁဵတ်ႈပၼ် ၵၢၼ်ၽွၼ်းလီၵူၼ်းတင်းၼမ်ၶဝ်။

ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၽူႈဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇ ဢၼ် ၶၢမ်ႇဢဝ် တူဝ်ၸႂ်သေ ႁဵတ်းသၢင်ႈသီႇသႅၼ်း

ဢꧤိꩪꩡဢၷ်ၷမႁႃသၻ်ꩪမ်မꩡေႃတိၵꩪꩡ- မိူၼ်ၼင်ႇၸွမ်ပိဝ်ဝိသဵတ်ႇၼၼ်ႉသေ+မျၢတ်ႈသုင် ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈလႄႈ+ၵၢၼ်တြႃးၵူၼ်းလီ(ဢမ်ႇၼၼ်) ၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၼၼ်ႉ+ၽူႈဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈႁိူဝ်ႈ လႅင်းပိူင်းသႂ်ၵႂႃႇ။ (မၢႆတွင်း/ၸုမ်ႈႁိၵ်ႈၼႃႇမ တၼ်း သိၵ်ႈဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၸိုဝ်ႈႁိၵ်ႈ ဢၼ်ၸၼ်ႉသုင် လိူဝ်ပိူၼ်ႈၽၢႆႇ ႁဵတ်းၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၵႂႃႇ ႁႂ်ႈႁိူဝ်ႈ ႁိူင်းပိူင်းသႂ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ဢၷ်ၷမႁႃသၻ်ꩪမ်မꩡေႃတိၵꩪꩡ-မျၢတ်ႈသုင် ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈလႄႈ+မိူၼ်ၼင်ႇၸွမ်ပိဝ်ၼၼ်ႉသေ+ၵၢၼ် တြႃးၵူၼ်းလီ(ဢမ်ႇၼၼ်)ၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၼၼ်ႉ +ၽူႈဢၼ်ႁဵတ်း ႁႂ်ႈႁိူဝ်ႈလႅင်းပိူင်းသႂ်ၵွႃႇ
မႁႃသၻ်ꩪမ်မꩡေႃတိၵꩪꩡ- ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈလႄႈ +မိူၼ်ၼင်ႇၸွမ်ပိဝ်ၼၼ်ႉသေ ၵၢၼ်တြႃးၵူၼ်းလီ (ဢမ်ႇၼၼ်)ၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၼၼ်ႉ+ၽူႈဢၼ် ႁဵတ်းႁႂ်ႈႁိူဝ်ႈလႅင်းပိူင်းသႂ်ၵွႃႇ
သၻ်ꩪမ်မꩡေႃတိၵꩪꩡ- ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈလႄႈ+မိူၼ် ၼင်ႇၸွမ်ပိဝ်ၼၼ်ႉသေ ၵၢၼ်တြႃးၵူၼ်းလီ (ဢမ်ႇ ၼၼ်) ၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၼၼ်ႉ+ၽူႈဢၼ်ႁဵတ်း ႁႂ်ႈႁိူဝ်ႈလႅင်းပိူင်းသႂ်ၵွႃႇ

ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၽၢႆႇတၵႃႇၸၢႆးၶဝ် ၸိူဝ်းဢၼ်ၶတ်းၸႂ် ၵမ်ႉထႅမ်လူႇတၢၼ်း ယုၵ်ႉယွင်ႈသႃႇသၼႃႇ သီႇသႅၼ်း

ဢၷ်ၷမႁႃသီရိသုꩪမ်မ မၼိꩡေႃၸꩪရ- မျၢတ်ႈ သုင်ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈလႄႈ+မီးၵုင်ႇသရေႇသေ+ၵၢၼ်တြႃး ၵူၼ်းလီၶဝ် ဢၼ်မိူၼ်ၼင်ႇ သႅင်လီပတ်ႉတမျႃး ၼၼ်ႉ+ပဵၼ်ၽူႈဢၼ်ၵုမ်းၵမ်ဝႆႉ။
သီရိသုꩪမ်မ မၼိꩡေႃတꩪရ- မီးၵုင်ႇ သရေႇသေ+ၵၢၼ်တြႃးၵူၼ်းလီၶဝ် ဢၼ်မိူၼ် ၼင်ႇသႅင်လီပတ်တမျႃးၼၼ်ႉ+ပဵၼ်ၽူႈဢၼ် ၵုမ်းၵမ်ဝႆႉ
သီႁသုꩪမ်မ မၼိꩡေႃတꩪရ- မျၢတ်ႈလႄႈ+ ၵၢၼ်တြႃးၵူၼ်းလီၶဝ်ဢၼ်မိူၼ်ၼင်ႇ သႅင်လီပတ်ႉ တမျႃးၼၼ်ႉ+ပဵၼ်ၽူႈဢၼ်ၵုမ်းၵမ်ဝႆႉ
သုꩪမ်မ မၼိꩡေႃတꩪရ- ၵၢၼ်တြႃးၵူၼ်းလီ ၶဝ် ဢၼ်မိူၼ်ၼင်ႇသႅင်လီပတ်တမျႃးၼၼ်ႉ+ ပဵၼ်ၽူႈဢၼ်ၵုမ်းၵမ်ဝႆႉ

ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ တၵႃယိင်းၶဝ် ၸိူဝ်းဢၼ်ၶတ်းၸႂ် ၵမ်ႉ ထႅမ်လူႇတၢၼ်း ယုၵ်ႉယွင်ႈသႃႇသၼႃႇ သီႇသႅၼ်း

ဢၷ်ၷမႁႃသီရိ သုꩪမ်မသင်ၵီ- မျၢတ်ႈသုင်ယႂ်ႇ ၵႂၢင်ႈလႄႈ+မီးၵုင်ႇသရေႇသေ+ၵၢၼ်တြႃးၵူၼ်းလီ ၶဝ် ဢၼ်မိူၼ်ၼင်ႇၶမ်းၼၼ်ႉ+ပဵၼ်ၽူႈဢၼ် ၵုမ်းၵမ်ဝႆႉ။
သီရိ သုꩪမ်မသင်ၵီ- မီးၵုင်ႇသရေႇသေ+ ၵၢၼ်တြႃးၵူၼ်းလီၶဝ် ဢၼ်မိူၼ်ၼင်ႇၶမ်းၼၼ်ႉ +ပဵၼ်ၽူႈဢၼ်ၵုမ်းၵမ်ဝႆႉ
သီႁ သုꩪမ်မသင်ၵီ- မျၢတ်ႈလႄႈ+ၵၢၼ်တြႃး ၵူၼ်းလီၶဝ် ဢၼ်မိူၼ်ၼင်ႇၶမ်းၼၼ်ႉ+ ပဵၼ်ၽူႈ ဢၼ်ၵုမ်းၵမ်ဝႆႉ
သုꩪမ်မသင်ၵီ- ၵၢၼ်တြႃးၵူၼ်းလီၶဝ် ဢၼ်မိူၼ် ၼင်ႇၶမ်းၼၼ်ႉ+ပဵၼ်ၽူႈဢၼ်ၵုမ်းၵမ်ဝႆႉ

ၽိုၼ်ဢိင်

ၸဵင်ၶမ်းလႅင်း မၢႆ (17) ၸုမ်ႈၼႃႇမသၵ်ႉၵသႃႇသၼႃႇ၊ ၸဝ်ႈသြႃႇပၺ်ၺႃသႃမိ (ထမ်ႇမႃႇၸရိယ B.A)၊ ၵျွင်းတူယႃး၊ ၵဵင်းတုင်၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 116-118။