ဝိသဵတ်ႇ၊ ၸဝ်ႈ

ၸဝ်ႈသိၼ်ထမ်းဝိသဵတ်ႇ ပၺ်ႇၺႃႇၸႃႇရၼႆႉ ၶဝ်ႈပဵၼ် လုၵ်ႈၸၢႆးလီရတၼႃႇ ပေႃႈမုၼ်ၵေႃးလီႇလႄႈ မႄႈမုၼ်ၽွင်းၸၼ်သေ ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1332 ၼီႈ၊ လိူၼ်ႁူၵ်းလပ်း ဝၼ်းၽတ်း (04.06.1970) တီႈဝၢၼ်ႈႁွင်ႇ ႁွင်ႈလိုၵ်ႉ၊ ၸႄႈဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း မိူင်းတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈဝိသဵတ်ႇ ပၺ်ႇၺႃႇၸႃႇရ
ၸၢဝ်းၶိူဝ်း	တႆး
ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်	ၿုၻ်ꩪၽႃႇသႃႇ
ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈပႆႇၺႃႇ	ၸၼ်ႉ 6 (မၢၼ်ႈ)၊
ၼႃႈၵၢၼ်	ႁၢပ်ႇၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇ
ၶၢဝ်ႇႁူင်လိုဝ်းလင်	ၵေႃႇသၢင်ႈထၢတ်ႈၵွင်းမူးတင်းၼမ်
ႁွႆးမိုဝ်းၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ	ႁဵတ်းထၢတ်ႈသႅင်မိူင်းဝိသဵတ်ႇ

ၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ၸၢႆးလႃႈ (ၸၢႆးပႃႉဢွင်ႇ) ၼႆယဝ်ႉ။ မီးပီႈၼွင်ႉ ႁူမ်ႈတွင်ႉ သၢမ်ၵေႃႉသေ ၸဝ်ႈႁဝ်းပဵၼ် ၵေႃႉၼွႆႉထူၼ်ႈသၢမ်ယဝ်ႉ။

တႃႇႁူႉမေႃပၺ်ႇၺႃႇ ပွႆႇၵႂႃႇယူႇႁူင်းသွၼ်

ၸွမ်းၼင်ႇ ထုင်းၵႂၢမ်းတႆး မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ မီးဝႆႉဝႃႈ “ပေႃႈမႄႈသွင်ၸဝ်ႈပဵၼ်ၶူးငဝ်ႈ” ၼႆယဝ်ႉ ဢၼ်ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈ ပဵၼ်မႄႈ ပေႃႈမုၼ်ၵေႃးလီလႄႈ မႄႈမုၼ်ၽင်းၸၼ်ၶဝ်ၵေႃႈ ၸွမ်းၼင်ႇ ပုၼ်ႈၽွၼ်းၼႃႈတီႈ ပေႃႈမႄႈမီးဝႆႉသေ ၼင်ႇႁိုဝ် ၸိူဝ်းပဵၼ်လုၵ်ႈလၢင်း တေမီးတၢင်းႁူႉတၢင်းမေႃ လၵ်းလႅမ်သႅမ်းၵႃႈၼၼ်ႉ သင်ႇပွၼ်ႈသွၼ်ပၼ်ယူႇ ၵူႈၸဝ်ႉၼႂ် ဝၼ်းၶမ်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ၼင်ႇႁိုဝ် လုၵ်ႈလၢင်းတေလၵ််းလႅမ် လိူဝ်တိူဝ်းထႅင်ႈၼၼ်ႉ ပေႃႈမႄႈသွင်ၸဝ်ႈ ၸင်ႇဢဝ်ၸၢႆးလႃႈ ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸၼ်ႉငဝ်ႈ တီႈဝၢၼ်ႈႁွင်ႈလိုၵ်ႉ တင်ႈတႄႇဢႃႇယု 7 ပီ တေႃႇထိုင် 14 ပီ၊ ၸၢႆးလႃႈၵေႃႈ ၶတ်းၸႂ်ႁဵၼ်းဢဝ်လႄႈ ဢွင်ႇပူၼ်ႉၸၼ်ႉ 6 ၵႂႃႇလီငၢမ်းယဝ်ႉ။

တူဝ်ၸႂ်ပိူၼ်ဢမ်ႇၵိၼ် ၵမ်သိၼ်မႃးၸဵမ်လဵၵ်ႉ

ၸဝ်ႈသိၼ်ထမ်း ဝိသဵတ်ႇ ပၺ်ႇၺႃႇၸႃႇရၼႆႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈ ပႃႇရမီႇ ၵၢၼ်လီ ၸၢတ်ႈၵွၼ်ႇပၢၼ်ဢွၼ် လႆႈႁဵတ်းဝႆႉယဝ်ႉလႄႈ ထိုင်မႃးၽဝၸၢတ်ႈၼႆႉၵေႃႈ ဢမ်ႇလူင်ဢမ်ႇလိုမ်း တွင်းၵိုမ်း မီးၸႂ်ၶႂ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်လီ ၸဵမ်လဵၵ်ႉၵူၺ်းယူႇ။ ၸဝ်ႈႁဝ်းၼႆႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ ဢႃႇယု တိုၵ်ႉလဵၵ်ႉၼွႆႉယူႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁွၼ်ႇတွၼ်ႉၵိၼ် တူဝ်ၸႂ်ပိူၼ်ႈ၊ ၵိၼ်ၸၢႆ (ၵိၼ်ၸႄး) မႃးၸဵမ်လဵၵ်ႉသေ ၵိၼ်ၶဝ်ႈဝၼ်းၼိုင်ႈတႃႇ ထိုဝ်သိၼ်မႃး ၸဵမ်လဵၵ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ထုင်းၵႂၢမ်းတႆးမီးဝႆႉဝႃႈ “ပေႃးပဵၼ်မဵဝ်းတေလီ ၸိုၼ်ႈသီသႂ် ၸဵမ်လဵၵ်ႉ” ၼႆၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈႁဝ်းၼႆႉ ၽွင်းတိုၵ်ႉပဵၼ် လုၵ်ႈႁဵၼ်း၊ သွၼ်တၢင်းမေႃ ပၺ်ႇၺႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ တိုၼ်းမေႃယူႇ တူဝ်ၼိမ်ၸႂ်ၼိမ် ဢမ်ႇယဝ်ႉယွၵ်ႇ ၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းပႄႉၵိၼ်ၼိူဝ်ၽႂ် မီးၸႂ်လီ ဢိင်ႇတရေႇ၊ သီႇလ၊သမႃႇထိ၊ ပၺ်ႇၺႃႇ တဵမ်ထူၼ်ႈဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။

မေႃၼပ်ႉယမ်ပေႃႈမႄႈ လုၵ်ႈယဵၼ်ငႄႈၸၢႆးလီ

ၸဝ်ႈႁဝ်းၼႆႉ တိုၼ်းမီးၼမ်ႉၸႂ် ၽိူၵ်ႇၸိုၼ်ႈၶၢဝ်သႂ် မႃးၸဵမ်လဵၵ်ႉသေ လွင်ႈၼပ်ႉယမ် ထွမ်ႇဢဝ်ၵႂၢမ်း ပေႃႈမႄႈသြႃႇၶူးသွၼ်ၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ် ယွင်ႈဢၢမ်းတႄႉယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈႁဝ်းၽိုၵ်းၼင်ႈ သမႃႇထိ ၼိမ်တူဝ်ၼိမ်ၸႂ်လႄႈ ထွမ်ႇၽင်းတြႃး ၶေႃႈသင်ႇၵႂၢမ်းသွၼ် ၽူႈၵူၼ်းလီၶဝ်သေ ၵျၢင်ႉၵမ်ႁဵတ်းၸွမ်းယူႇယဝ်ႉ။ လွင်ႈဝႆႈသႃ ြၽႃး၊ တြႃး၊ သင်ႇၶႃႇ ပေႃႈမႄႈ သြႃႇၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၸဝ်ႈႁဝ်း ၽိုၵ်းယၢမ်ႈမႃး ၸဵမ်လဵၵ်ႉလဵၵ်ႉယဝ်ႉ။

ၸဵမ်မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉဢွၼ်ႇ မေႃသွၼ်ႇဢွၼ်ႁဵတ်းလီ

မိူဝ်ႈၸဝ်ႈယင်းဢွၼ်ႇ ၽွင်းတိုၵ်ႉၶိုၼ်ႈႁဵၼ်း သွၼ်ဢဝ်တၢင်းမေႃယူႇၼၼ်ႉ ၵႆႉၸူဝ်းဢွၼ်ဢဝ် တႆးၵေႃႉ ႁဵတ်းၵၢၼ်လီၵုသူဝ်ႇလႄႈ ၵႆႉလၢတ်ႈၵႆႉႁေႃးတြႃး လွင်ႈလီလွၼ်ႉလွၼ်ႉ။ ဢမ်ႇတွၼ်ႉဢွၼ်ပိူၼ်ႈ ႁဵတ်းမိူၵ်ႈႁဵတ်းလိူင်း၊ ပဵၼ်တီႈ ၵူၼ်းတင်းလၢႆ ႁၼ်လီ မီးမဵတ်ႉတႃႇ ႁၵ်ႉႁူမ်ၸူမ်းပႅင်း ၼိူဝ်ၸဝ်ႈႁဝ်းတႄႉတႄႉ။

တၢင်းလဵၼ်ႈၸဝ်ႈ မိူဝ်ႈယူႇႁူင်းႁဵၼ်းၼၼ်ႉ ၵႆႉယၢမ်ႈလဵၼ်ႈ ၵႃဝၢဝ်ႇ၊ မေႃႁဵတ်းၵႃဝၢဝ်ႇ ပၼ်ဢူၺ်းၵေႃႉသေ လဵၼ်ႈၸွမ်းၵၼ်လႄႈ ဢူၺ်းၵေႃႉၵေႃႈ ၼမ်တႄႉတႄႉ။ ဢဝ်ငိုၼ်းမႃးပၼ်ၸဝ်ႈ ႁႂ်ႈႁဵတ်းၵႃဝၢဝ်ႇ ပၼ်ၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸဝ်ႈမေႃႁဵတ်းၵႃဝၢဝ်ႇ ဢူၺ်းၵေႃႉ ၵႆႉတွၼ်ႈငိုၼ်းပၼ်လႄႈ ငိုၼ်းသိုဝ်ႉၶူဝ်းၼုင်ႈတၢင်းဝႆၵေႃႈ ဢမ်ႇတွၼ်ႉလႆႈယွၼ်း ပေႃႈမႄႈ၊ ပေႃႈမႄႈၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈမႆႈၸႂ်ၸွမ်း ၸဝ်ႈသေပွၵ်ႈ။

ႁၼ်ပိူၼ်ႈႁဵတ်းဢမ်ႇလီ ၸဝ်ႈၸွမ်းသီးႁႄႉႁၢမ်ႈ

ၸဝ်ႈႁဝ်းၼႆႉ မိူဝ်ႈဢႃႇယုတိုၵ်ႉလဵၵ်ႉၼၼ်ႉ ၵႆႉလႆႈၵႂႃႇၸွမ်းပေႃႈထဝ်ႈ (ပူႇ) ၶုတ်းၶမ်းထွင်ၶမ်း ၸွမ်းၽင်ႇၼမ်ႉသေ ၺႃးမိူဝ်ႈလႆႈႁၼ်မႅၼ်ႈ ပိူၼ်ႈဢဝ်ပူဢဝ်ပႃၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈႁဝ်းငိၼ်းပဵၼ် ၸႂ်ဢမ်ႇလီ တိုၼ်ႇၽၢၼ်ႈၵူဝ်ႁႄ ယုပ်းၼဵတ်း၊ ပူပႃ ဢၼ်ပိူၼ်ႈတိၺွပ်းလႆႈမႃးလႄႈ ဢၼ်ပႆႇတၼ်းတၢႆၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈႁဝ်း လၢတ်ႈၼႄ သၽေႃးလွင်ႈၵၢၼ် ဢမ်ႇလီ မီးတၢင်းၽိတ်းၼမ် ၼႆသေ ယွၼ်းဢဝ်ပွႆႇၼႂ်းၼမ်ႉၶိုၼ်း ႁႂ်ႈပူပႃၶဝ်လႆႈလွတ်ႈတၢႆၼႆယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈႁဝ်းၼႆႉ တိုၼ်းမီးၸႂ် မဵတ်ႉတႃႇ ၵရုၼႃႇ ၼိူဝ်သတ်ႉတဝႃႇၶဝ်မႃး ၸဵမ်လဵၵ်ႉယဝ်ႉ။

ဢႃယု 14 ပီ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်သၢင်ႇလီငၢမ်း

ပႃႇရမီႇဝၼ်းလင် ၽုၵ်ႇၽင်ဝႆႉ ၵပ်းတၢမ်း ထိုင်မႃး ပီၵေႃးၸႃႇ 1346 ၼီႈ လိူၼ်သီႇလပ်း ၸင်ႇတေမီး ပေႃႈတၵႃႇသထႃး ပေႃႈၶိၼ်ႇ မႄႈဢွၵ်ႇမူၺ် ၶဝ်တင်းႁိူၼ်း ႁူမ်ႈၶဝ်ႈပေႃႈမႄႈပီႈၼွင်ႉ ပဵၼ်ၵဝ်ႉငဝ်ႈသေ ယုၵ်ႉယွင်ႈဢဝ် ၸၢႆးလႃႈ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇသႃႇမၼေႇ ၶဝ်ႈထၢမ်းႁၢပ်ႇၵၢၼ် သႃႇသၼႃႇြၽႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ တမ်ႈတီႈ ၸဝ်ႈသြႃႇၸၼ်ႇတိမႃႇ ဝၢၼ်ႈႁွင်ႇ ႁွင်ႈလိုၵ်ႉ ၸႄႈဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း လီငၢမ်းယဝ်ႉ။

တႃႇတေႁူႉလၵ်းလႅမ် ဢိင်ၵႅမ်ပိုင်ႈသြႃႇ

ဝၢႆးသေ ၶိုၼ်ႈပဵၼ် ၸဝ်ႈသၢင်ႇသႃႇမၼေႇယဝ်ႉ သိုပ်ႇသွၼ်ဢဝ် လိၵ်ႈထမ်းၸဝ်ႈ တမ်ႈတီႈ ၸဝ်ႈသြႃႇ ၸၼ်ႇတိမႃႇ တီႈဝတ်ႉႁွင်ႈလိုၵ်ႉ ဝႃႇၼိုင်ႈ၊ ထိုင်တီႈမေႃတဵတ်ႈထမ်း ႁူႉပွင်ႇလွင်ႈလႆႈ သၢင်ႇတိုဝ်းၵမ်၊ လိင်ႇသိပ်းပိူင်၊ တၢမ်ႇသိပ်းပိူင်၊ သေၶိယ 75၊ ၶၼ်ႇတၵ 14 ၸိူဝ်းၼႆႉ လီငၢမ်းယူႇ။

ပဵၼ်သၢင်ႇယဝ်ႉလီငၢမ်း ၽိုၵ်းၵမ်ႇမထၢၼ်းပျေႃႇမူၼ်ႈ

ၶိုၼ်ႈပဵၼ်သၢင်ႇယဝ်ႉ ၸဝ်ႈသြႃႇၸၼ်ႇတိမႃႇ ၸင်ႇလၢႆႈပၼ်ၸိုဝ်ႈမႂ်ႇ သႂ်ႇပၼ်ၸိုဝ်ႈလီ ၼႂ်းသႃႇသၼႃႇ ၸဝ်ႈသၢင်ႇပၺ်ႇၺႃႇၸႃႇရ ၼႆယူႇယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈ တိုၼ်းမီး ၼမ်ႉၸႂ် ၽိူၵ်ႇၸိုၼ်ႈၶၢဝ်သႂ် တူဝ်ၸႂ် ဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇမႃး ၸဵမ်လဵၵ်ႉၸဵမ်လႂ်လႄႈ မေႃယူႇတူဝ်ၼိမ်ၸႂ်ၼိမ် ဢမ်ႇတွၼ်ႉၶဝ်ႈၸိမ်ယႃႉၵဝ်း ၶူၼ်းၶဝ်းလွင်ႈၽႂ် မႃးၸႂ်ၼင်ႈတြႃး ၼပ်ႉတူၵ်းမၢၵ်ႇမႃး ႁင်းၵူၺ်းၸဝ်ႈယူႇ။

ပဵၼ်သၢင်ႇဝႃႇထူၼ်ႈသွင် ထွင်ယူုႇဝတ်ႉသၼ်သႆး

ပီ 1348 ဝႃႇထူၼ်ႈသွင်ၼႆႉ ၸင်ႇၶၢႆႉၽၢတ်ႇႁွင်ႈလိုၵ်ႉယဝ်ႉ မႃးယွၼ်းယူႇသဝ်း သေႃႉႁူမ်ႈ ဢဝ်ဝႃႇ တီႈဝတ်ႉသၼ်သႆးသေ သွၼ်ႁဵၼ်းဢဝ် လၢႆးၽိုၵ်းၵမ်ဝိပတ်ႉသၼႃႇ ၵမ်ႇမထၢၼ်းတြႃး တမ်ႈတီႈ ၸဝ်ႈသြႃႇဢရိယဝံႇသ (မၢဝ်း)လီငၢမ်း ၽိုၵ်းၸၢမ်းၵျၢင်ႉၵမ် ၼပ်ႉယမ်ႁဵတ်းၸွမ်းၵႂႃႇ ၼႂ်းဝႃႇ သၢမ်လိူၼ် ႁၢၼ်ႉတေႃႉပေႃးၸမ်တေၶဝ်ႈဝႃႇၶိုၼ်းထႅင်ႈယူႇယဝ်ႉ။

ပဵၼ်သၢင်ႇဝႃႇထူၼ်ႈသၢမ် လၢမ်းတၢမ်ၵႂႃႇမိူင်းၽူင်း လူင်းၽႅဝ်ထိုင်ၵဵင်းမႆႇ

ဝၢႆးသေ သွၼ်ႁဵၼ်းႁူႉမေႃ လၢႆးၵျၢင်ႉၵမ် ဝိပတ်ႉသၼႃႇၵမ်ႇမထၢၼ်းတြႃး တမ်ႈတီႈၸဝ်ႈသြႃႇဢရိယဝံသ ဝတ်ႉသၼ်သႆးတႆး လီငၢမ်းယဝ်ႉ ပီ 1348 ၼီႈၼႆႉ ၸဝ်ႈႁဝ်းသိုပ်ႇလၢမ်းတၢမ်ၵႂႃႇ ဢဝ်ဝႃႇတီႈ ဝတ်ႉထၢတ်ႈလွၼ်းရိူင်း မိူင်းၽူင်း တမ်ႈတီႈ ၶူႈဝႃးသိၼ်ထမ်းပေႃႈ ဝုၼ်းၸုမ်ႉသေ သိုပ်ႇသွၼ်ဢဝ် လၢႆးႁဵတ်းၵၢၼ် ဝိပတ်ႉသၼႃႇ ၵမ်ႇမထၢၼ်းထႅင်ႈ ယူႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးဢွၵ်ႇဝႃႇသႃယဝ်ႉ ၸဝ်ႈယေႃးၶိင်း မိူဝ်းထိုင် မိူင်းၵဵင်းမႆႇ မိူဝ်းယွၼ်းယူႇတီႈ ဢႃးၸၢရ် ဝတ်ႉဢူမုင်း၊ တၼ်းယူႇလႆႈသွင်လိူၼ်။

ပဵၼ်သၢင်ဝႃႇထူၼ်ႈသီႇ ဢိင်မီႇဝၢၼ်ႈမွၵ်ႇၸၢမ်

ယူႇသဝ်း ဝတ်ႉဝၢၼ်ႈမႂ်ႇမွၵ်ႇၸၢမ် ဢမ်းၽိူဝ်းမႄႈဢၢႆႇ ၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းမႆႇ ဝႃႇၼိုင်ႈသေ ၶိုၼ်းပွၵ်ႈမႃး မိူင်းတႆး မႃးဢဝ်ဝႃႇထူၼ်ႈႁႃႈ တီႈဝတ်ႉသၼ်သႆး ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်းယဝ်ႉ။

ပဵၼ်သၢင်ႇဝႃႇထူၼ်ႈႁူၵ်း တူၵ်းၽႅဝ်ထွင်ႁွင်ႈလိုၵ်ႉ

ဝႃႇထူၼ်ႈႁူၵ်း ပီ 1351 ၼႆႉ လုၵ်ႉဝတ်ႉသၼ်သႆး ၶၢႆႉမႃးဢဝ်ဝႃႇတီႈ ဝတ်ႉထၢတ်ႈၸႂ်မိူင်း ဝၢၼ်ႈႁွင်ႈလိုၵ်ႉလႄႈ လႆႈၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၵွၼ်း ႁူဝ်ဝတ်ႉ ၽွင်းယင်းတိုၵ်ႉပဵၼ် ၸဝ်ႈသၢင်ႇ ဢႃႇယုၸဝ်ႈ မီး 19 ပီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပဵၼ်ရႁၢၼ်းၸၼ်ႉသုင် ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းႁူင်ၶၢဝ်ႇသႃႈ

ပီသႃႇသၼႃႇ 2530 ဝႃႇ၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1352 လိူၼ်ၸဵတ်းမႂ်ႇ ၼိုင်ႈၶမ်ႈၼၼ်ႉ တၵ်ႉၵႃႇသတ်ႉထႃး မႄႈထဝ်ႈသွင်ႇ ၼၢင်းသူၺ်ႇၵျႃႇ သွင်ၵေႃႉၼၢႆးလၢၼ်လႄႈ တၵ်ႉၵႃႇသတ်ႉထႃးတင်းလၢႆ ႁဵတ်းပဵၼ် ၸဝ်ႈတႃႇၼ ၶူဝ်းၶွင်သီႇပိူင်သေ ဢဝ်ၸဝ်ႈၶူးဝႃးလူင်းၵႅဝ်ႈ ဝတ်ႉသီႇရိမင်ႇၵလႃႇ သၼ်သႆး ႁဵတ်းပဵၼ် ဢုပတ်ႉၸေႇသြႃႇ ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၵႃႇငၷသင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ်သေ ယုၵ်ႉယွင်ႈဢဝ် ၸဝ်ႈသၢင်ႇပၺ်ႇၺႃႇၸႃႇရ ၶိုၼ်ႈပဵၼ် ၽဝရႁၢၼ်းမျၢတ်ႈ တီႈၼႂ်းသိမ်ႇ ဝတ်ႉသီရိမင်ႇၵလႃႇသၼ်သႆးၼၼ်ႉ လီငၢမ်းယူႇယဝ်ႉ။

ပဵၼ်ရႁၢၼ်းၼိုင်ႈဝႃႇ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်သြႃႇၵွၼ်းဝတ်ႉ

ဝၢႆးသေ ပဵၼ်ရႁၢၼ်း ဝႃႇထူၼ်ႈၼိုင်ႈယဝ်ႉ လႆႈၶိုၼ်ႈပဵၼ် ၸဝ်ႈၵွၼ်းဝတ်ႉ (ၸဝ်ႈဢႃးဝၢတ်ႈ) ထၢတ်ႈၸႂ်မိူင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ရႁၢၼ်းဝႃႇထူၼ်ႈသွင် ၶိုင်ပွင်ၵုမ်းၵေႃႇထၢတ်ႈ

ထိုင်မႃး ဝႃႇထူၼ်ႈသွင်ၼၼႉ ၸဝ်ႈၶၢႆႉၵႂႃႇဢဝ်ဝႃႇ တီႈလွႆသထုင်ႇ ထၢတ်ႈပုင်ႇလူဝ်ႉသေ ဢွၼ်ႁူဝ်ထူဝ်းၼႃႈ တၵ်ႉၵႃႇသတ်ႉထႃး တီႈၸမ်တီႈၵႆ ၵေႃႇၵုမ်းလုမ်းလႃး သၢင်ႈဝတ်ႉႁူင်းထမ်း (ထမ်ႇမႃႇယူင်ႇ) တီႈယူုသင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ တိုဝ်းၵမ်ပႂ်ႉပႃး သႃႇသၼႃႇြၽႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢမ်ႇႁႂ်ႈၵဝ်ႇသဝ်ႈဝဝ်းမွင် ထွင်ထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။ ပီ 1366 ၼႆႉ ဝႃႇၸဝ်ႈလႆႈမႃး 14 ဝႃႇသႃလီငၢမ်း။

ပႃႇရမီႇၵၢၼ်လီ ၵူႈဝၼ်းပီၵေႃႇသၢင်ႈ

ၸဝ်ႈသြႃႇပၺ်ႇၺႃႇၸႃႇရ (ၸဝ်ႈသိၼ်ထမ်းဝိသဵတ်ႇ)ၼႆႉ မၼ်းၸဝ်ႈ လႆႈယွၼ်းသူးဝႆႉဝႃႈ “ႁႂ်ႈလႆႈပဵၼ် ပၺ်ႇၺႃႇထိၵြၽႃးသေ ႁေႃးတြႃးၶျွတ်ႈဢဝ် ဝေႇၼယေသတ်ႉတဝႃႇတင်းလၢႆ ဢွၵ်ႇပူၼ်ႉမူၼ်ႉလွတ်ႈ ၼႂ်းသမ်ႇသရႃႇ ဝူတ်ႈၶၢၼ်ၸႂ်လူင်ၼႆႉယဝ်ႉ သူင်ႇႁွတ်ႈၽႅဝ်ထိုင် တီႈၼိပ်ႉပၢၼ်ႇ တီႈၵတ်းယဵၼ်ၼၼ်ႉ သေၵမ်း” ၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈၸင်ႇ ဢမ်ႇယင်ႉဢမ်ႇလိုဝ်ႈ သိုပ်ႇၶတ်းၸႂ် တိုဝ်းၵမ်သိၼ်မၼ်ႈမၼ်ႈ ပၼ်ႈတူဝ်ပၼ်ႈၸႂ် ႁဵတ်းၵၢၼ်ၽႃႇဝၼႃႇ သူင်ယိုၼ်ႈမဵတ်ႉတႃႇ ပၼ်ၽီသၢင်ၵူၼ်းသတ်း ႁႂ်ႈပေႃးၵတ်းယဵၼ် ပဵၼ်လီသိူဝ်းသႃႇၼၼ်ႉယူႇ။

ၶတ်းၸႂ်ၵျၢင်ႉၵမ်ၵႂႃႇ ဝိပတ်ႉသၼႃႇတြႃး

ၸဝ်ႈသိၼ်ထမ်းဝိသဵတ်ႇၼႆႉ တိုၼ်းဢွၵ်ၸႂ် ၶႂ်ႈတိုဝ်းၵမ်တြႃးမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈၸဝ်ႈ တိုၵ်ႉပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇဢွၼ်ႇ ဢႃႇယုလႆႈ 14 ပီၼၼ်ႉမႃး ဢမ်ႇပၼ်ဢတိတ်ႉထၢၼ်ႇလူႉလႅဝ် ၽႅဝ်မႃး ဢႃႇယု 19 တေႃႇ 22 ၶၢဝ်းတၢင်း သၢမ်ပီ ၸဝ်ႈၸုၵ်း၊ ၼင်ႈ၊ ပႆသေ တိုဝ်းၵမ်ဝိပတ်ႉသၼႃႇတူၺ်း ၸွမ်းတူဝ်ၸႂ် ပဵၼ်လူႉလႄႈ ထိုင်တီႈ ဢတိတ်ႉထၢၼ်ႇၸဝ်ႈ ပေႃးတဵမ်ထူၼ်ႈလီလီယူႇယဝ်ႉ။

ဢၼ်ၸဝ်ႈ ဢတိတ်ႉထၢၼ်ႇသေ ၵႆႉလွတ်ႈၼပ်ႉမၢၵ်ႇ တူၵ်းမၢၵ်ႇတႃႇသေႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်သရၼၵုင်ႇ သၢမ်ပိူင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၸဝ်ႈၵႆႉၶဝ်ႈဢတိတ်ႉထၢၼ်ႇ ဢမ်ႇလၢတ်ႈဢမ်ႇၸႃ ဢဝ်ၸႂ်ပၵ်းၸပ်း ၼိူဝ်ၵၢၼ်တြႃးမႃးတင်းၼမ်သေ ပိုၼ်ၽႄႈမဵတ်ႉတႃႇ ၽႄၵုသူဝ်ႇပၼ် ၽီသၢင်သတ်းၵူၼ်း တႃႇသေႇလႄႈ တၵ်ႉၵႃႇသတ်ႉထႃး တီႈၸမ်တီႈၵႆ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လႆႈတုင်းဢဝ် မဵတ်ႉတႃႇၵတ်းယဵၼ် ၸဝ်ႈသေ မီးၼမ်ႉၸႂ်သတ်ႉထႃႇ ၽိူၵ်ႇၸိုၼ်ႈၶၢဝ်သႂ် ၼိူဝ်ၸဝ်ႈ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ် ၶဝ်ႈၸႂ်သႂ်ႇႁငႄ်း ၵမ်ႉၵႅမ်ထႅမ်ၸွႆႈ ဢၼ်ၸဝ်ႈၵေႃႇသၢင်ႈ ႁူင်းထမ်း တီႈယူႇတီႈၼွၼ်း သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈ မႄးၵုမ်းလုမ်းလႃး ထၢတ်ႈထမ်းၵဝ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႈ။

ၶၢဝ်းတၢင်းသိပ်းႁႃႈပီ ထၢတ်ႈထမ်းလီၸွတ်ႇၽႄႈ

ၸဝ်ႈသိၼ်ထမ်းဝိသဵတ်ႇၼႆႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ တိုၵ်ႉလႆႈသွင်ဝႃႇသေ ၽႅဝ်မႃးတီႈထၢတ်ႈပုင်ႇလူဝ်ႉၼၼ်ႉ သုမ်ႉၶႃးယင်းပႆႇမီး၊ ပဵၼ်လွႆဢုၼ်ႈဢွၼ်ႇဝႆႉၵူၺ်း။ ၸဝ်ႈယူႇသဝ်းၼႂ်းမုင်းၸွင်ႈၵူတ်ႉသေ ၽႃႇဝၼႃႇ ၶဝ်ႈဢတိတ်ႉထၢၼ်ႇၶဵင်ႈၶဵင်ႈ တိုဝ်းၵမ်မႃးတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ သီႇႁႃႈလိူၼ် မၼ်းၸဝ်ႈသၢင်ႈ သုမ်ႉၶႃးၽၢႆႇဢွၵ်ႇထၢတ်ႈပုင်ႇလူဝ်ႉ သူႇဢၼ်မီးႁူင်းထမ်း ဝိႁၢၼ်လူင် ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉၼၼ်ႉသေ ဢၼ်ၸဝ်ႈ ၶႂ်ႈသၢင်ႈၶႂ်ႈပွင်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈဢတိတ်ႉထၢၼ်ႇ ဢမ်ႇဢုပ်ႇဢမ်ႇလၢတ်ႈ ဢမ်ႇသမ်ႇ ဢမ်ႇၵျွႃး ၽႄႈပႂႃးမဵတ်ႉတႃႇ ၽႃႇဝၼႃႇယူႇ ၶိုၼ်းၶိုၼ်းဝၼ်းဝၼ်း ႁဵတ်းၼၼ် ၸဝ်ႈၵေႃႈသၢင်ႈၶိုၼ်ႈမႃးလွႆးလွႆး၊တီႈၼိူဝ်လွႆသထုင်ႇ ၵျွင်းထၢတ်ႈပုင်ႇလူဝ်ႉၼႆႉၵွႆးဢမ်ႇၵႃး ဢွၵ်ႇၵႂႃႇသၢင်ႈၽႅဝ် တၢင်ႇဝၢၼ်ႈတၢင်ႇမိူင်း ၵူႈတီႈၵူႈလႅၼ် တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် (1367) ၼီႈ ဝႃႇၸဝ်ႈ လႆႈမႃး 15 ဝႃႇသႃ ႁူင်းသဝ်း သႃလႃး သိမ်ႇ ဝိႁၢၼ် ပႆႇသွၼ်ႇ ထၢတ်ႈထမ်းၸေႇတီႇ ပေႃးမီးၵႂႃႇ 172 ယဝ်ႉသေ ဢၼ်တိုၵ်ႉသၢင်ႈယူႇၼၼ်ႉ ယင်းမီးတင်းၼမ်ယူႇ။

သၢင်ႈၶိုၼ်ႈၼၢၼ်း7 ပီ ႁဵတ်းပွႆးလီ ယၢတ်ႇၼမ်ႉ

ၸဝ်ႈၵျၢင်ႉၵမ်တြႃးသေ ၽၢႆႇၼိုင်ႈသမ်ႉ လႆႈၶတ်းၸႂ် ၵေႃႇသၢင်ႈဝိႁၢၼ်ႁူင်းထမ်းလူင် ဢၼ်မီးယူႇ ၼိူဝ်လွႆသထူင်ႇၼႆႉ ႁိုင်ၼၢၼ်းမႃး 7 ပီ ပၢႆ 7 လိူၼ်ပၢႆ 7 ဝၼ်းသေ ထိုင်မႃး 1361 လိူၼ်သီႇလွင်ႈ 3 ၶမ်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈႁဵတ်းပွႆးယၢတ်ႇၼမ်ႉ ႁူမ်ႈဢဝ်ၵုသူဝ်ႇၼႃးမုၼ် ဢၼ်လႆႈႁူမ်ႈသၢင်ႈဝႆႉ ၸွမ်းၵၼ်မႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁဵတ်းပဵၼ်ပွႆးလူင်ၵဝ်ႈၶိုၼ်ႈ သိပ်းဝၼ်းတဵမ်တဵမ် ဢွၼ်ၵၼ်ထွမ်ႇထမ်း လူႇတၢၼ်းလဵင်ႉလူ ပီႈၼွင်ႉၶႅၵ်ႇ ၸိူဝ်းႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃး ႁွမ်းတၢၼ်းၼၼ်ႉ ၵူႈဝၼ်းဝၼ်းယဝ်ႉ။

ၶူးဝႃးၸဝ်ႈဝုၼ်းၸုမ်ႉၵေႃႈ ယေႃးၶိင်းႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃးသေၶမ်ႈဝၼ်းယၢတ်ႇၼမ်ႉၼၼ်ႉ မႃးႁေႃးတြႃးပၼ် တၵ်ႉၵႃႇသတ်ႉထႃးၶဝ်ယဝ်ႉ ဢမ်ႇၵႃး ပႃးႁေႃးယွင်ႈၵုင်ႇ ၸဝ်ႈသိၼ်ထမ်းဝိသဵတ်ႇထႅင်ႈသေ မႄးထႅမ်သႂ်ႇ ၸိုဝ်ႈၵျွင်းထၢတ်ႈပုင်ႇလူဝ်ႉ ႁႂ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ “ထၢတ်ႈသႅင်မိူင်းဝိသဵတ်ႇ” ၼႆယူႇယဝ်ႉ။ ထိုင်ၵၢင်ၼႂ်မႃး ၸဝ်ႈသိၼ်ထမ်းၶူးဝႃးဝုၼ်းၸုမ်ႉ မႃးဝူးၸႃး ဢဝ်တဵၼ်းၵႅဝ်ႈ ယၢတ်ႇၼမ်ႉ သူင်ႇပၼ် ၵေႃႉပဵၼ်မႄႈသႅင်လႃႈယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၶူးဝႃးလူင် ဝတ်ႉသၢႆမိူင်း တႃႈၶီႈလဵၵ်းၵေႃႈ ႁွတ်ႈမႃးယၢတ်ႇၼမ်ႉ ဢဝ်မုၼ်ၼင်ႇၵၼ်ယူႇ။

ထိုင်မႃး ၵၢင်ဝၼ်း 1 မွင်း ပၢင်ပွႆးယၢတ်ႇၼမ်ႉၼၼ်ႉ သြႃႇၸဝ်ႈလူင် တိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈထမ်ႇမေႃးတယ ဝဵင်းၵဵင်းတုင် မႃးယွင်ႈယေႃးထေႃးပၼႃႇ လွင်ႈၵေႃႇသၢင်ႈ ၸဝ်ႈဝိသဵတ်ႇလႄႈ လွင်ႈၵျၢင်ႉၵမ်လီမၼ်း ၸဝ်ႈယဝ်ႉသေ သိုပ်ႇႁေႃးတြႃးၶျွတ်ႈၽီၶျွတ်ႈၵူၼ်း ၸီႉၼႄ တၢင်းၵႂႃႇမိူင်းၶမ်း မႁႃႇၼိပ်ႉပၢၼ်ႇၼၼ်ႉယူႇ။

ၸိူဝ်းမႃးယွၼ်းမဵတ်ႉတႃႇ ၸဝ်ႈလူႇၵႂႃႇပွင်းပႃး

ၸဝ်ႈသိၼ်ထမ်းဝိသဵတ်ႇၼႆႉ ပေႃးမီးတၵႃႇသတ်ႉထႃး ၽိတ်ႈပၢင်းမႃးၼႆ ၵႆၸမ်ဢမ်ႇဝႃႈ ၸဝ်ႈတိုၼ်းဝႆႉၸႂ်မဵတ်ႉတႃႇ ၵရုၼႃႇဢဵတ်းလူ ၼိူဝ်တၵႃႇတင်းလၢႆသေ ယုၵ်ႉတူဝ်ယေႃးၶိင်း ၽႅဝ်ထိုင် မဵတ်ႉတႃႇၸွႆႈထႅမ်ပၼ် ပုၼ်၊ လဵၵ်း၊ ဝတ်ႉထု၊ ငိုၼ်းတွင်း ၵိုင်ႇလီလူႇတၢၼ်း ၸွႆႈထႅမ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ ၸွႆႈထႅမ်လူႇတၢၼ်းၵႂႃႇ ၼႂ်းမိူင်းတႆး ၵူႈတီႈၵူႈလႅၼ်ယဝ်ႉဢမ်ႇၵႃး ပႃးၸဵမ်ၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ မိူင်းလၢဝ်း ဢမ်ႇလိူၵ်ႈၶၢဝ်းတၢင်းၵႆၸမ် ဢမ်ႇလိူၵ်ႈၶိူဝ်းၵူၼ်း ဢမ်ႇတူၺ်း ၼႃႈလဵၵ်ႉၼႃႈယႂ်ႇ မီး/ၽၢၼ်သင်သေ ဝႆႉၸႂ်သဵၼ်ႈၵၢင် တူၺ်းထိုင် ၽဵင်ႇပဵင်း မိူၼ်ၵၼ်တင်းသဵင်ႈယူႇယဝ်ႉ။