ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃ
မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး မွၵ်ႈႁဵင်ပီၼၼ်ႉ “ၸဝ်ႈလူင်ႁူမ်ႇမိူင်း” ၽွင်းငမ်း “မိူင်းမၢဝ်းလူင်” ယဝ်ႉ။ လုၵ်ႈယိင်းထမူင် ၸႄႈလၢၼ်ႉ “ၼၢင်းယေႈၶွင်ႇ” ပဵၼ်ၼၢင်းတိုဝ်းၸုမ်ႈယဝ်ႉ။ ပီ 1029 ဝၼ်းၼိုင်ႈ ၶိူင်ႈသိုၵ်း ၼႂ်းႁၢင်ႈႁေႃ တင်းလၢႆ မၢပ်ႈႁိူဝ်ႈ၊ တူင်ႉၶွၼ်းၵႂႃႇသဵင်ႈယဝ်ႉ။ ဝၼ်းလၢၵ်ႇလၢႆးလူင်လၢင်ၼၼ်ႉ “ၼၢင်းယေႈၶွင်ႇ” ၵိူတ်ႇလုၵ်ႈၽႃၽႄ ယိင်းလႄႈၸၢႆး မႃးယဝ်ႉ။ ယိင်းပဵၼ်ပီႈ။ ၵိူတ်ႇဝၼ်းလၢၵ်ႇလၢႆးၼၼ်ႉလႄႈ တင်ႈၸိုဝ်ႈ “ၸဝ်ႈမိူင်းလၢၵ်ႇ” ၼႆသေ ဝၢႆးလိုၼ်းမႃး ပဵၼ် “ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃ၊ ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃႉ” ၼႆၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၸၢႆးပဵၼ် ၼွင်ႉ။ သႂ်ႇၸိုဝ်ႈ “ၶုၼ်ၵေႃႇလၢင်း” သေ ပဵၼ် ၼေႃႇသႅင်တိုၼ်းၶမ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းလႄႈ “ၸဝ်ႈၼေႃႇမိူင်း” ၼႆၵေႃႈ ႁွင်ႉယဝ်ႉ။ ပီ 1057 ၼၼ်ႉ “ဢၼေႃႇရထႃႇ” ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း “မိူင်းပူးၵမ်ႇ” ဢၢၼ်းမိူဝ်းဝႆႈ ငႃးသႅင်ၶမ်းၽြႃး တီႈဝဵင်း“တႃႇလီ”(Tail) ဢၼ်ပဵၼ် ငဝ်ႈငုၼ်း မိူင်း“လၢၼ်ႉၸဝ်ႈ” (ၵၼ်ႇထႃႇရရိတ်ႉ)လႄႈ ဢွၼ်လုမ်း လၢင်းသေ မိူဝ်းထိုင် မိူင်းမၢဝ်းလူင် ယူႇယဝ်ႉ။ မိူင်းပူးၵမ်ႇၼၼ်ႉ မၢၼ်ႈဝႃႈ “ပၵၢၼ်ႇပျီႇ”(ပုဂံပြည်)ၼႆသေ မီးဝႆႉ ၼႃႈၽၢၵ်ႇတႂ်ႈ မိူင်းမၢဝ်းယဝ်ႉ။ တႃႇလီ သမ်ႉမီး ၽၢၵ်ႇၼိူဝ်မိူင်းမၢဝ်းလႄႈ မိူင်းမၢဝ်းမီးဝႆႉ ၵႄႈၵၢင် သွင်မိူင်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ဢၼေႃႇရထႃႇ လႄႈ ငႃးသႅင်ၽြႃး
မႄးထတ်းဢၼေႃႇရထႃႇ ၵိုတ်းလိုဝ်ႈ “ဝဵင်းမူၼ်း” ၼႂ်းထုင်ႉမိူင်းမၢဝ်းယဝ်ႉ ႁႅၼ်းဢဝ် ၶူဝ်းၶွင်ၵူႈယိူင်ႈ ႁၢႆးၸူး ၸဝ်ႈလူင်ႁူမ်ႇမိူင်းသေ ယွၼ်းႁႂ်ႈပွႆႇၵူၼ်းၸွႆႈသူင်ႇတၢင်း ထိုင် “တႃႇလီ” ၼႆယဝ်ႉ။ တီႈဢၼေႃႇ ရထႃႇၵိုတ်းလိုဝ်ႈၼၼ်ႉ ႁွင်ႉ “ဝၢၼ်ႈပူးၵမ်ႇ”သေ မီးဝႆႉယူႇ ထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈလူင်ႁူမ်ႇမိူင်း ႁႂ်ႈၵူၼ်း(10)ၵေႃႉ ၼၢမ်းတၢင်း သူင်ႇထိုင်ဝဵင်းတႃႇလီ။ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းတႃႇလီ ဢမ်ႇႁပ်ႉတွၼ်ႈ ၵူၼ်းပူးၵမ်ႇ။ ဢမ်ႇပၼ်ၶဝ် ၶဝ်ႈဝဵင်း။ ဢၼေႃႇရထႃႇပွႆႇၽွင်းၶဵဝ် ၶဝ်ႈၵပ်းသိုပ်ႇ တၢၼ်ႇႁိုဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇပၼ်ၶဝ်ႈမိူင်းလႃးလႃး။ ဢၼေႃႇရထႃႇ ပွႆႇၽူႈလီၵူၼ်းမၢၼ်ႇ ပႃးဢဝ်ၶူဝ်းၶွင်၊ ၽၢၼ်ႇတႃႇ၊ ႁႆငိုၼ်း၊ႁႆၶမ်း၊ မေႃႈငိုၼ်း၊ မေႃႈၶမ်း ၶဝ်ႈႁၢႆးၵေႃႈ တႃႇတေပၼ် ႁႂ်ႈၶဝ်ႈဝႆႈ ငႃးသႅင်ၽြႃးတႄႉ ၶုၼ်တႃႇလီ ဢမ်ႇၽွမ်ႉ။ ဢဝ်ၽြႃးမျၶဵဝ် ဢွၼ်ႇသူႇၼိုင်ႈ ၽၢၵ်ႇတွၼ်ႈၶိုၼ်းၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ဢၼေႃႇရထႃႇ ၵေႃႈ ၵႃႈလႆႈႁၢၼ်ႉၸႂ်သေ လူင်းမိူဝ်းၶိုၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃ တႄႇၼႃႈႁိူၼ်း။ ဢၼေႃႇရထႃႇ လူင်းထိုင် “ဝဵင်းမူၼ်း”ၶိုၼ်းယဝ်ႉ ၶဝ်ႈၸူး ၸဝ်ႈလူင်ႁူမ်ႇမိူင်း။ ယွၼ်းႁဵတ်း ပွႆးၽြႃး။ ၸဝ်ႈလူင်ႁူမ်ႇမိူင်း ၽွမ်ႉၸွမ်းသေ မွၵ်ႇပၢင်း ၶႃႈဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ႁူမ်ႈႁွမ်းလူႇတၢၼ်းၸွမ်းလႄႈ ႁဵတ်းပွႆးၽြႃး ႁိုင်ၸဵတ်းဝၼ်းၸဵတ်းၶိုၼ်း။ တီႈပွႆးၽြႃးၼၼ်ႉ “ဢၼေႃႇရထႃႇ” ႁၼ်ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃသေ ၶႂ်ႈၵူပ်ႉၵူႈၵိုၵ်း ယူႇယဝ်ႉ။ ပၢၼ်ၼၼ်ႉ ပူးၵမ်ႇ ပႆႇမေႃႁဵတ်းၼႃး။ မိူဝ်ႈၶိုၼ်ႈမိူဝ်းၸွမ်းတၢင်း ၼႂ်းမိူင်းတႆး ၼၼ်ႉ ဢၼေႃႇရထႃႇႁၼ် တႅၼ်ႈ၊ ၽၢႆ၊ ၼႃး မီးၵူႈတီႈလႄႈ မၼ်းၸဝ်ႈ ၶွႆတႆးတႄႉတႄႉ။ ၶႂ်ႈလႆႈၵူၼ်း မိူဝ်းၵေႃႇသၢင်ႈ သွၼ်ပၼ်မိူင်းမၼ်း။ ပိူင်ၼိုင်ႈၵေႃႈ လႆႈႁၼ်ႁႅင်းတႆး ၶိူင်ႇၶမ်ႉလႄႈ ၶႂ်ႈပဵၼ်ဢူၺ်းလီ တႆးသေ ၸင်ႇၶႂ်ႈ ၵူပ်ႉၵူႈၵိုၵ်း ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃယဝ်ႉ။ ဝၢႆးပွႆးၽြႃးယဝ်ႉ ဢၼေႃႇရထႃႇ ႁႅၼ်းဢဝ် ၶူဝ်းၶွင်ၽၢၼ်ႇတႃႇ မွၵ်ႇယႃႈငိုၼ်း၊ မွၵ်ႇယႃႈၶမ်း၊ ႁမ်းပူး၊ ႁမ်းၽႄး ၶဝ်ႈၸူး ၸဝ်ႈလူင်ႁူမ်ႇမိူင်းသေ တၢင်ႇယွၼ်းၵူပ်ႉၵူႈၵိုၵ်း ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃယူႇယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈ မွၼ်းလႃပဵၼ် ၼၢင်းယိင်းယုမ်ႇယမ်ၽြႃး၊ တြႃး။ ဢႃႇယူႉထိုင်(28)ပီယဝ်ႉသေတႃႉ ဢမ်ႇတွၼ်ႉဝူၼ်ႉ လွင်ႈတေတႄႇၼႃႈႁိူၼ်း သေပွၵ်ႈ။ ၸဝ်ႈလူင်ႁူမ်ႇမိူင်း ယၢမ်ႈႁႂ်ႈၵူပ်ႉၵူႈၵိုၵ်း “ၸဝ်ႈပိူင်ႇၾႃႉ”ၵေႃႈ မၼ်း ၼၢင်းဢမ်ႇၽွမ်ႉမႃး။ တေလႆႈၵူပ်ႉၵူႈ ၵိုၵ်းဢၼေႃႇရထႃႇသေ မိူဝ်းၸွမ်း တၢင်ႇဝၢၼ်ႈတၢင်ႇမိူင်းၼႆၼၼ်ႉ မၼ်းၼၢင်း ၶႅၼ်းဢမ်ႇၽွမ်ႉႁပ်ႉလႆႈယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈလူင်ႁူမ်ႇမိူင်း ဝူၼ်ႉသွၼ်ႇ ပုၼ်ႈပၢင်ႈၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈမိူင်း။ ဢၢၼ်းႁႂ်ႈဢူမုၼ်မိူင်းမၢဝ်း ႁူမ်ႇငမ်း ထိုင်မိူင်းၽၢၵ်ႇတႂ်ႈ လႄႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၸဝ်ႈမွၼ်းလႃ ၵူပ်ႉၵူႈၵိုၵ်း ဢၼေႃႇရထႃႇ။ မိူဝ်ႈဢၼ်ယွၼ်းၼၢင်း ထိုင် သၢမ်ပွၵ်ႈယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈလူင်ႁူမ်ႇမိူင်း တူၵ်းလူင်းၽွမ်ႉၸွမ်းလႄႈ ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃၵေႃႈ ၵႃႈလႆႈၵူပ်ႉၵူႈ သေ မိူဝ်းၸွမ်းပူးၵမ်ႇ ယူႇယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈလူင်ႁူမ်ႇမိူင်း ၽႄဝၢၵ်ႈပၼ် ၶိူင်ႈၸႂ်ႉၵူႈပိူင်၊ ၸၢင်ႈၵူႈၸိူဝ်း၊ မေႃၵူႈယိူင်ႈ၊ ၵူၼ်းၵူႈထၢၼ်ႈ၊ ၸိူင်ႉလႄႈ ၶႃႈဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း မိူဝ်းၸွမ်းၸဝ်ႈမွၼ်းလႃ။ ၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မိူဝ်းတင်ႈဝဵင်းမႂ်ႇ သႂ်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ “မိူင်းမၢဝ်း”သေ ယူႇသဝ်းဝႆႉ။ ဢွၼ်ၵၼ်ၵေႃႇၽၢႆႁဵတ်းၼႃး။ တီႈဢၼ်လႆႈဢဝ်ႁိၼ်ဢဝ်သၢႆး ၵေႃႇႁဵတ်း ၽၢႆၼၼ်ႉ သႂ်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ “ၽၢႆႁိၼ်”လႄႈ မၢၼ်ႈႁွင်ႉ “ၵျွၵ်ႉသႄႇ”သေ မီးယူႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ မေးၼၢင်းဢၼေႃႇရထႃႇ။ ဢၼေႃႇရထႃႇ မီးမေးၼၢင်း ဢၼ်ၵိုၵ်းပိုၼ်းသီႇၵေႃႉ။ သီရိမႃႇလႃႇ၊ ပျိၼ်ႇၸၵလျႃႇၼီႇ၊ မၼိ ၸၼ်ႇတႃႇ၊ ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃၼႆယဝ်ႉ။ သီႇရိမႃႇလႃႇ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၶိူဝ်းၶုၼ်။ ဢၼေႃႇရထႃႇဢဝ်ဝႆႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ ပႆႇၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၶုၼ်သေ ႁူမ်ႈၵၼ်မီးဝႆႉ လုၵ်ႈၸၢႆး “ၸဝ်ႈလူး”(စောလူး) ၼႆၼၼ်ႉၵေႃႉၼိုင်ႈ။ “ပျိၼ်ႇၸၵလျႃႇၼီႇ” ပဵၼ်လုၵ်ႈယိင်း ၶုၼ်မိူင်း “ဝေႇသႃႇလီႇ”။ ဢၼေႃႇရထႃႇ ပဵၼ်ၶုၼ်မႃး ယဝ်ႉ တႃႇဢွၵ်ႇၼႃႈဢွၵ်ႇတႃ ၼႂ်းၵႄႈၶုၼ်မိူင်းၼင်ႇၵၼ်ၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈလႆႈမေးၼၢင်း ၶိူဝ်းၶုၼ်လႄႈ ႁႂ်ႈၽွင်း မိူင်းမၼ်းၵႂႃႇႁႃ။ ၽွင်းမိူင်းထိုင်ၵႂႃႇ မိူင်းဝေႇသႃႇလီႇ။ ၶဝ်ႈႁဵတ်းဢူၺ်းလီယဝ်ႉ လၢတ်ႈၼႄလွင်ႈတၢင်း လႄႈ ၶုၼ်မိူင်းဝေႇသႃႇလီႇ ဢဝ်လုၵ်ႈယိင်းမၼ်း “ပျိၼ်ႇၸၵလျႃႇၼီႇ”ဢၢပ်ႈပၼ်။ ပၼ်ၸွမ်းၸိူင်ႉၼၢင်း ပႅတ်ႇသိပ်း ၸွမ်းႁဵတ်းလုမ်းလၢင်း။ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း မိူဝ်းၶိုၼ်းပူးၵမ်ႇၼၼ်ႉ ၽွင်းမိူင်းလႄႈ ပျိၼ်ႇၸၵလျႃႇၼီႇ ႁၵ်ႉပႅင်း၊ ၵဝ်းလဵၼ်ႈ ၵၼ်။ ၽွင်းမိူင်းဝူၼ်ႉ ၵူဝ်ၶၢဝ်ႇၶႃၼၼ်ႉ ၽႄႈထိုင် ဢၼေႃႇရထႃႇလႄႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈၸိူ င်ႉၼၢင်းပဵတ်ႇသိပ်း ၼၼ်ႉ မိူဝ်းၸွမ်းယဝ်ႉသေ မိူဝ်ႈၸမ်တေၽႅဝ် မိူင်းပူးၵမ်ႇၼၼ်ႉ ၸႂ်ႉဢွၵ်ႇၵႂႃႇပႅတ်ႈ တၢင်ႇတၢင်းယူႇယဝ်ႉ။ ထိုင်ပူးၵမ်ႇယဝ်ႉ ဢဝ်ပျိၼ်ႇၸၵလျႃႇၼီႇဢၢပ်ႈပၼ် ဢၼေႃႇရထႃႇသေတႃႉ ဢမ်ႇလိုမ်းၼၢင်း လႆႈလႄႈ ၽွင်းမိူင်းၼၼ်ႉ ပွႆႇၶၢဝ်ႇဝႃႇ “ပျိၼ်ႇၸၵလျႃႇၼီႇ... ဢမ်ႇၸႂ်ႈလုၵ်ႈၶုၼ်ဝေႇသႃႇလီႇ... ဢဝ်ၸိူင်ႉ ၼၢင်းမၼ်းပၼ်မႃးၵူၺ်း... သင်ဝႃႈ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸဝ်ႈၶုၼ်ၸိုင်... ဢမ်ႇပွႆႇတူဝ်လဵဝ်ၶိင်းၵွႆးမႃး ၼင်ႇၼႆ... တေပႃးၸိူင်ႉၼၢင်း...လုမ်းလၢင်း မႃးၸွမ်းယူႇ…” ၼႆလႄႈ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း ၶၢဝ်ႇၼၼ်ႉ ထိုင် ဢၼေႃႇရထႃႇၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ ဢၼေႃႇရထႃႇ ၸႂ်လမ်ၼႅၼ်ႇသေ လမ်းလူၺ်းပျိၼ်ႇၸၵလျႃႇၼီႇ ဢွၵ်ႇႁၢင်ႈႁေႃၵမ်းလဵဝ်။ မၼ်းၼၢင်း ပၢႆႈၵႂုႇယူႇဝႆႉ တီႈဢိူင်ႇ “ပရိမ်ႇမ” ႁိမ်းၼမ်ႉမႄႈ “ၶျိၼ်းတုၼ်း”(ၶႅဝ်းတွင်း)ၼၼ်ႉသေ ၵိူတ်ႇ လဵင်ႉလုၵ်ႈၸၢႆး ဢၼ်ပဵၼ်မႃး “ၵျၢၼ်ႇၸိတ်ႉတႃး” သေ တေပဵၼ်ၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇလူင် မိူင်းပူးၵမ်ႇၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ။ “မၼိၸၼ်ႇတႃႇ” ပဵၼ်လုၵ်ႈယိင်းၶုၼ်ႁေႃၶမ်း မိူင်းမွၼ်း။ မိူဝ်ႈမိူင်းမွၼ်း မီးၽေးၼၼ်ႉ မိူင်းပူး ၵမ်ႇ တိုၵ်းၸွႆႈလႄႈ ၶုၼ်မိူင်းမွၼ်း ၸူမ်းသိူဝ်းၶွပ်ႈၸႂ်သေ ဢဝ် “မၼိၸၼ်ႇတႃႇ” သူင်ႇၵူပ်ႉၵူႈၵိုၵ်း ဝႆႉၼႆယဝ်ႉ။
လွင်ႈၵိူဝ်းယမ်တီႈပူးၵမ်ႇ
မႄးထတ်းမိူဝ်ႈၸဝ်ႈမွၼ်းလႃထိုင် ၵႂႃႇပူးၵမ်ႇၼၼ်ႉ ၵူၼ်းတင်းမိူင်း ၵိူဝ်းယမ်သႃႇသၼႃႇ ၵိူင်း“ဢရီးၵျီး” ဝႆႉ ယဝ်ႉ။ “ဢရီးၵျီး”ၼႆၼၼ်ႉ ၼုင်ႈသၢင်ႇၵၢၼ်း သီသွမ်ႇမိုတ်း။ ဝႆႉၶူၼ်ႁူဝ်ယၢဝ်း သီႇၼိဝ်ႉ။ ဢွမ်ႇၾႆး။ ၵျွၵ်းၶၢမ်ႈတုမ်။ ႁႂ်ႈမီးမၢင်ႇၵလႃႇလီ ႁႂ်မၢၵ်ႈမီးလီပဵၼ် ႁႂ်ႈမီးလုၵ်ႈလၢၼ်လၵ်းလႅမ်လႄႈ တိုဝ်းၵမ်ထုင်း “သူင်ႇမွၵ်ႇသူၺ်ႇၽီႇ”။ ၽႂ်ဢမ်ႇႁဵတ်းၸွမ်းထုင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ထူပ်းတၢမ်ႇၶုၼ် ၼၵ်းၼၵ်းၼႃၼႃၼႆယဝ်ႉ။ ထုင်း “သူင်ႇမွၵ်ႇသူၺ်ႇၽီႇ” ၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈ ၵူပ်ႉၵူႈတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းၼႆၸိုင် တင်ႈဢဝ် ၶမ်ႈၵူပ်ႉၵူႈ ထိုင်ၸဵတ်းဝၼ်းၸဵတ်းၶိုၼ်း တေလႆႈဢဝ် ၼၢင်းယိင်းၵူပ်ႉၵူႈမႂ်ႇၼၼ်ႉ သူင်ႇပၼ်ဢရီးၵျီး ယူႇၵိၼ်ၼွၼ်း ၸွမ်း ယဝ်ႉၸင်ႇ ၸဝ်ႈၽူဝ် တေလႆႈၵႂႃႇႁပ်ႉမႃးၶိုၼ်း ၼႆယဝ်ႉ။ လိုပ်ႈႁေႃႈ ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃ။ ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃ ၼပ်ႉယမ်သႃႇသၼႃႇပုတ်ႉထလႄႈ ၽႅဝ်မိူဝ်းပူးၵမ်ႇယဝ်ႉ ႁူမ်ႈဢၼေႃႇရထႃႇလူႇ တၢၼ်း။ ပၢင်းသင်ႇၶုႇ ၶဝ်ႈႁေႃးတြုးၼႂ်းႁၢင်ႈႁေု။ ပီ 1059 ၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈၵၼ် တႄႇၵွင်းမူး “သူၺ်ႇၸီးၶူင်ႇ” ဢၼ်တႆးႁွင်ႉဝႃႈ “ၵွင်းမူးသၢႆးၶမ်း” ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼေႃႇရထႃႇ ႁၵ်ႉပႅင်း ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃတႄႉတႄႉ။ ၵိူဝ်းယမ် ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်။ ဢၼေႃႇရထႃႇၸွမ်းၸႂ်ၼႆသေ ၵူၼ်းတင်းႁေႃ ဢမ်ႇၽွမ်ႉႁပ်ႉႁၼ်လီ ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃ။ တႄႇၵွင်းမူး ယင်းပႆႇတၼ်းယဝ်ႉ ၵူၼ်း တင်းႁေႃ ဢွၼ်ၵၼ်ၼႄး ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃ “ပဵၼ်ၼၢင်းယိင်း... မီးမဵဝ်းဢမ်ႇလီ... ဢွၵ်ႇ လႄႇႁႃၵိၼ် ၵူႈၶိုၼ်း... မီးၽိူဝ်ႉမီးၾီ ဢမ်ႇလီ လႄႈ... မူင်ႈ... မႅင်း... တေႃႇ... တႅၼ်... ဢီႇ ၵုၵ်ႈ... ၸၵ်းၸႃႈ... ဢမ်ႇၵိုတ်း... ၵိၼ်ၵူႈမဵဝ်း... ၵိၼ်မဵဝ်းလီၵူဝ်လီ ၽၢၼ်ႈလွၼ်ႉလွၼ်ႉ... ႁဵတ်း ၵႅင်ႈ ၼပ်ႉထိုဝ်ၽြုး တြုးသေ... ဢၢၼ်းမႃးယႃႉ မူၺ်ႉ တင်းႁေႃယဝ်ႉ...” သေႃႇသူၼ်း ဢၼေႃႇ ရထႃႇ ၸင်းမၼ်းၼၢင်းယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈတႄႇ တႄႉ ဢၼေႃႇရထႃႇဢမ်ႇယုမ်ႇ။ ဢမ်ႇႁိုင် ဢမ်ႇၼၢၼ်း လႆႈၶၢဝ်ႇဝႃႈ “ၶၢဝ်းၶမ်ႈ မိုတ်း... တူဝ်လႅင်းမၢပ်ႈ... ဢွၵ်ႇတီႈႁေႃၸဝ်ႈမွၼ်းလႃ သေ... လႄႇႁႃၵိၼ်ယူႇ ၵူႈၶိုၼ်း” ၼႆထႅင်ႈ။ ၶိုၼ်းၼိုင်ႈ ဢၼေႃႇရထႃႇ လႆႈႁၼ်သၢႆ လႅင်း ဢွၵ်ႇမႃး တီႈၸွမ်ႇႁေႃၸဝ်ႈမွၼ်းလႃ သေ ႁိူဝ်ႈပိူင်းတူဝ်ႈၵႂႃႇ တင်းႁေႃလႄႈ မၼ်း ၸဝ်ႈယုမ်ႇ ယမ်ဝႃႈ ၵႂၢမ်းပိူၼ်ႈယၢမ်ႈလၢတ်ႈ မႃး တင်းသဵင်ႈၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇမႅၼ်ႈတႄႉယဝ်ႉ ၼႆသေ လမ်းလူၺ်း ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃ ဢွၵ်ႇႁၢင်ႈႁေႃ မိူဝ်ႈပီ 1063 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၵွင်းမူး “သူၺ်ႇၸႃႇယၢၼ်ႇ”
မႄးထတ်းၸဝ်ႈမွၼ်းလႃၵေႃႈ ၸူဝ်းဢွၼ်ၸိူင်ႉၼၢင်းမၼ်း “ၼၢင်းၶမ်းသႃႇ”သေ လူင်းႁၢင်ႈႁေႃၵႂႃႇ ယူႇ ယဝ်ႉ။ လုမ်းလၢင်းမၼ်းၼၢင်း ဢၼ်ယူႇမိူင်းမၢဝ်း၊ ၽၢႆႁိၼ် ၼႂ်းမိူင်းပူးၵမ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လၵ်ႉပွႆႇၵူၼ်း မိူဝ်း တၢင်ႇထိုင် ၸဝ်ႈလူင်ႁူမ်ႇမိူင်း ၶၼ်ၶၼ်ဝႆးဝႆးယူႇယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃလႄႈ ၼၢင်းၶမ်းသႃႇၵေႃႈ ၽႅဝ်ဝၢၼ်ႈလႂ် လိုဝ်ႈသဝ်း ယွၼ်းၵိၼ်ဝၢၼ်ႈၼၼ်ႉသေ သိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းမိူဝ်းၶိုၼ်း ဝၢၼ်ႈၵဝ်ႇမိူင်းလင်ယူႇ လွႆးလွႆးယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉႁေႃပူးၵမ်ႇ လတ်းပူၼ်ႉ သိပ်းဝၢၼ်ႈ ယဝ်ႉသေ ထိုင်ၼမ်ႉႁွင်ႈ တီႈၼိုင်ႈလႄႈ ၵိုတ်းလိုဝ်ႈၼွၼ်း။ တိုၼ်ႇမႃးယဝ်ႉ ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃ လူင်းသုၵ်ႈၼႃႈ တီႈၼမ်ႉႁွင်ႈလႄႈ ႁၼ်သၢႆလႅင်း မၢပ်ႇႁိူဝ်ႈ ဢွၵ်ႇမႃးၼႂ်းၼမ်ႉလႄႈ ၵူမ်ႈတူၺ်း။ လႆႈႁၼ် ပီႇႁူမၼ်းၼၢင်း ၶွၼ်ၼိုင်ႈ တူၵ်းဝႆႉယူႇ ၼႂ်းၼမ်ႉသေ သၢႆလႅင်းႁိူဝ်ႈမၢပ်ႈဢွၵ်ႇမႃး တီႈပီႇႁူႇၼၼ်ႉယူႇလႄႈ ၸင်ႇႁူႉဝႃႈ ထၢတ်ႈတေႃႇၽြုးပဵၼ်ၸဝ်ႈ မီးဝႆႉ ၼႂ်းၵူင်ပီႇႁူမၼ်းၼၢင်းယူႇယဝ်ႉ။ တီႈၼၼ်ႈ ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃ ၵေႃႇသၢင်ႈ ၵွင်းမူးၸဵတ်းသွၵ်ႇသူႇၼိုင်ႈ။ ဢဝ်ပီႇႁူမၼ်းၼၢင်း ၶွၼ်ၼိုင်ႈ ႁဵတ်းၸႂ်ၵွင်းမူးဝႆႉယဝ်ႉ။ ႁိုင် 45 ဝၼ်း ၵွင်းမူး ယဝ်ႉတူဝ်ႈယဝ်ႉၵေႃႈ သိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း မိူဝ်းထႅင်ႈ။ ၼမ်ႉႁွင်ႈပီႇႁူမၼ်းၼၢင်းတူၵ်းၼၼ်ႉ မၢၼ်ႈႁွင်ႉဝႃႈ “ၼတွင်းၵျူႉၶျွင်း”။ ၵွင်းမူးမၼ်းၼၢင်း တႄႇဝႆႉၼၼ်ႉ မၢၼ်ႈသႂ်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ “သူၺ်ႇၸုႇယၢၼ်ႇ” ၼႆသေ မီးၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ မၢၼ်းတလေး တီႈၵႆယၢၼ် 13 လၵ်းၼၼ်ႉ ယူႇႁၢၼ်ႉၼႆႉ။
ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃၼွၼ်းၽႄး။
မႄးထတ်းတႄႇၵွင်းမူး “သူၺ်ႇၸႃႇယၢၼ်ႇ”ယဝ်ႉ ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃ သိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းလတ်းဝၢၼ်ႈ ပၢင်ႇသႃႇ၊ ၵွင်းလိၼ်း၊ ၼႃးၵူး၊ ၼႃးလိၼ်း၊ ၼႃးၶႆႉ၊ ၼႃးသေႃႉ၊ သေးတူးသေ ၶိုၼ်ႈမိူဝ်း။ တႄႇၵွင်းမူး သုင်ၸဵတ်း သွၵ်ႇဝႆႉၵူႈဝၢၼ်ႈ။ ထိုင်ဝၢၼ်ႈ “မေႃႇၵိူဝ်” ႁိမ်းသီႇပေႃႉၼၼ်ႉၵေႃႈ တႄႇၵွင်းမူးသုင်ၸဵတ်းသွၵ်ႇသေ ဢဝ်ပီႇႁူႇမၼ်း ၼၢင်း ဢၼ်ၵိုတ်းယူႇ ၶွၼ်ၼိုင်ႈၼၼ်ႉ ႁဵတ်းၸႂ်လူႇတၢၼ်းၸွမ်းထႅင်ႈ။ ပဵၼ် “ၵွင်းမူးမေႃႇၵိူဝ်” ဢၼ် မၢၼ်ႈႁွင်ႉဝႃႈ “ပေႃႇၵျူဝ်ႇၽယႃး” ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွင်းမူးမေႃႇၵိူဝ်ၼၼ်ႉ ငဝ်ႈတႄႇမၼ်း သုင်ၸဵတ်းသွၵ်ႇ ၵူၺ်း။ ၸဝ်ႈတႃႇၼ ဝၢႆးလိုၼ်း ၶိုၼ်းၵေႃႇဢူမ်သွၼ်ႉသႂ်ႇထႅင်ႈလႄႈ ယၢမ်းလဵဝ် တေလႆႈႁၼ် သုင်ယႂ်ႇ လိူဝ်ဝႆႉယူႇ။ တင်ႈဢဝ်လူင်းႁေႃပူးၵမ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈလတ်းႁူၺ်ႈလတ်းလွႆ ပႆတၢင်း။ တႄႇၵွင်းမူးယဝ်ႉ ၵဝ်ႈသူႇ။ ႁိူဝ်ႉမွႆႈ ဢူၼ်တူဝ်ဢူၼ်ႈၸႂ်ၼႅၼ်ႇလႄႈ ဝၢႆးတႄႇၵွင်းမူးမေႃႇၵိူဝ်ယဝ်ႉ ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃ ၸပ်းၶႆႈ ၸပ်းၼၢဝ်။ ယူတ်းယႃဢမ်ႇလႆႈယဝ်ႉသေ ၼွၼ်းၽႄးၵႂႃႇ တီႈမေႃႇၵိူဝ်ၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈပီ 1065 ယူႇယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈလူင်ႁူမ်ႇမိူင်း ႁူႉၶၢဝ်ႇလုၵ်ႈယိင်း လႆႈၶၢမ်ႇလိုပ်ႈလူင်းႁၢင်ႈႁေႃ ၼႆယဝ်ႉၵေႃႈ ၸႂ်ႉၵႂႃႇလဝ်ႈ ၸဝ်ႈလူင်သႅၼ်ၸႄႈၵမ်းလဵဝ်။ ၸဝ်ႈလူင်သႅၼ်ၸႄႈ ပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း “ၶုၼ်ၵေႃႇလၢင်း” ဢွၼ်ၶုၼ်ၶမ်း ဢွတ်ႇ၊ ၶုၼ်ၶမ်းယွတ်ႈ၊ ၶုၼ်ၶမ်းၶွတ်ႇ၊ ၶုၼ်မိူင်းလီၶဝ် ၵွၼ်းဢဝ်ထမူင်၊ ႁဵင်၊ ပၢၵ်ႇဝၢၼ်ႈ ၶွၼ်ႈ 413 မိူင်းမၢဝ်းလူင် ၸိုင်ႈတႆႈ 99 ဝဵင်း ၶွတ်ႇၽွတ်ႈ တပ်ႉၸၢင်ႉ၊ တပ်ႉမႃႉလူင်းၸူး ပူးၵမ်ႇၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ မိူင်းပူးၵမ်ႇၼၼ်ႉ ၼုႈႁွင်ႇၼႃႈၸၢၼ်း မီးမွၵ်ႈ 200 လၵ်း။ ၼႃႈတူၵ်းၼႃႈဢွၵ်ႇ မီးမွၵ်ႈ 80 လၵ်း ၵူၺ်း။ ဢမ်ႇယႂ်ႇၵႂၢင်ႈၵႃႈႁိုဝ်။ တေႃႇထိုင် ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈ ပၢၼ်လိုၼ်းသုတ်းၵေႃႈ တင်းၵႂၢင်ႈၼင် လိၼ်မိူင်း ဢၼ်မၢၼ်ႈၽွင်းငမ်းလႆႈၼၼ်ႉ မီးမွၵ်ႈၼၼ်ႉၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ မိူင်းၵႅပ်ႈလႄႈ ႁႅင်းသိုၵ်းပူးၵမ်ႇ ဢေႇလိူဝ်ႁႅင်း မိူင်းတႆးတႄႉတႄႉ။ တႃႇတေႁၢင်ႈသိုၵ်းတိုၵ်းၵၼ်ၼၼ်ႉ လႅပ်ႈဢမ်ႇပႄႉလႆႈလႄႈ ဢၼေႃႇရထႃႇ ပၢင်း “ၸဝ်ႈဢရ ႁမ်ႇ” ဢွၵ်ႇတွင်းပၢၼ်ႇ သိုၵ်းမိူင်းတႆး။ ၶုၼ်ၵေႃႇလၢင်းဢမ်ႇၽွမ်ႉ။ ဢမ်ႇလႆႈတွပ်ႇတႅၼ်း ဢမ်ႇၸူး။ တၢဝ်ႉသိုင်ႇၽွင်းမိူင်း ဢႃးၼႃႇ ရႁၢၼ်း “ၸဝ်ႈဢရႁမ်ႇ” ၼႅၼ်ႇသေ ဢွၼ်ၵၼ်လၢ တ်ႈလွင်ႈလီ ပၼ်တိၵ်း တိၵ်းလႄႈ ၶုၼ်ၵေႃႇလၢင်း ၸင်ႇၽွမ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွမ်ႉၵိုတ်းသိုၵ်းယဝ်ႉၵေႃႈ ႁူမ်ႈၵၼ် တႄႇၵွင်းမူးငမ်းယဵၼ် “ၽြုးယေႇဝုၼ်ႇတွင်ႇ” ႁိမ်းပၢင်ဢူလူင် (မေမြို့)ၼၼ်ႉသေ မီးယူႇ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ တူၵ်းလူင်းၵိုတ်းသိုၵ်းယဝ်ႉ ၶုၼ်ၵေႃႇလၢင်း ႁူၼ်လင်မိူဝ်းၶိုၼ်းၵမ်းလဵဝ်။ ထိုင်မေႃႇၵိူဝ် လႆႈႁူပ်ႉ ပၢင်ၸႃႉ ပီႈၼၢင်း ပႂ်ႉဝႆႉယူႇလႄႈ ထိုင်ၸႂ်တႄႉတႄႉ။ ႁိူဝ်ႉၶၢဝ်းတၢင်းၵူၺ်းမဝ်ႇၵႃး ၽိတ်းၸႂ်ၼႅၼ်ႇ ဢႃးလႃးလႄႈ ၶုၼ်ၵေႃႇလၢင်း ၵိၼ်ဢမ်ႇလႆႈ ၼွၼ်းဢမ်ႇလပ်း။ ၸွမ်းၼင်ႇ ပိူင်ၽႃၽႄၵၼ်ၼၼ်ႉသေ ၼွၼ်းၽႄးၸွမ်း ပီႈၼၢင်းမၼ်းၸဝ်ႈၵႂႃႇ တီႈဝၢၼ်ႈမေႃႇၵိူဝ်ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ၵွင်းမူးလႄႈၶုမ်ၶႃသွင်ပီႈၼွင်ႉၼၼ်ႉ ၶုၼ်ပွင်ဝၢၼ်ႈမိူင်းသီႇပေႃႉၵူႈပၢၼ်ပၢၼ် သိုပ်ႇလုမ်းလႃး ၵုမ်းထိင်းမႃး ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်လႄႈ မီးဝႆႉယူႇ တီႈမေႃႇၵိူဝ် ႁၢၼ်ႉတေႃႇယၢမ်းလဵဝ်။ ၵွင်းမူးမေႃႇၵိူဝ်ၼၼ်ႉ မၢၼ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ၵွင်းမူး တႄႇဝႆႉ တီႈဢူႈမၼ်းၼၢင်းမႃးႁပ်ႉလႄႈ ပဵၼ် “ပေႃႇၵျူဝ်ႇၽယႃး” ဢၼ်ပွင်ႇဝႃႈ “ၽြႃးတီႈပေႃႈမႃးႁပ်ႉ” ၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းပိုၼ်းသမ်ႉ ဢမ်ႇလႆႈႁၼ် ပေႃႈမၼ်းၼၢင်း မႃးႁပ်ႉလႄႈ “ပေႃႇၵျူဝ်ႇ” ဢၼ်ပွင်ႇဝႃႈ “ပေႃႈႁပ်ႉ” ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈမၵ်းမၼ်ႈလႆႈ။ ဝၢၼ်ႈမေႃႇၵိူဝ် ၼႆၼၼ်ႉသမ်ႉ မီးဝႆႉတႄႉယူႇ။ ဢမ်ႇႁူႉပိုၼ်း လႄႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ မၵ်းမၼ်ႈႁွင်ႉၸွမ်းမၢၼ်ႈဝႆႉယူႇလႄႈ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း ပိုၼ်းႁဝ်း တေၸၢင်ႈႁၢႆ လၢႆ ယူႇယဝ်ႉ။
ဢၼေႃႇရထႃႇၼွၼ်းၽႄး
မႄးထတ်းဝၢႆးသေ သိုၵ်းမိူင်းမၢဝ်းမိူဝ်းယဝ်ႉ ဢၼေႃႇရထႃႇ ၵူဝ်တႆး လူင်းတွပ်ႇတႅၼ်းၶိုၼ်းလႄႈ ၶႂၢၵ်ႈႁႅင်း သိုၵ်း ပႂ်ႉၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ ၶွပ်ႇမိူင်းပူးၵမ်ႇသေ မီးမႃး ယၢမ်းမူၵ်း(43)တပ်ႉၶွၼ်ႈ(ၵိၼ်းထုး)ယဝ်ႉ။ (43) ယၢမ်းမူၵ်းၼၼ်ႉ ယၢမ်းလဵဝ် ပဵၼ်ဝႆႉ ဝၢၼ်ႈ(33)ဝၢၼ်ႈၼႆယဝ်ႉ။ ပီ 1077 ၼၼ်ႉ ဢၼေႃႇရထႃႇ ဢွၵ်ႇၸွပ်ႇသွၵ်ႈ ၼႂ်းမိူင်းပူးၵမ်ႇ။ မိူဝ်ႈလိုဝ်ႈသဝ်း ၼႂ်းထိူၼ်ႇ တီႈၼိုင်ႈၼၼ်ႉ ပုင်ႇၼႃး၊ ႁူးရႃး သွၼ်ႇၵႃႇလႃး ဝႃႈ “ၸဝ်ႈမုၼ်ယႂ်ႇၶုၼ်ႁေႃၶမ်းႁဝ်း... ဢမ်ႇတၼ်းထိုင် ဝဵင်းသေ... တေၸၢင်ႈၼွၼ်းၽႄး...” ၼႆလႄႈ ဢၼေႃႇရထႃႇ ၸႂ်လမ်။ ၸႂ်ႉဢဝ်တုမ်ၶတ်းၶၢတ်ႈ ၵိုၵ်း တိၼ် ပုင်ႇၼႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ ပႅတ်ႈၶဝ်ဝႆႉ ၼႂ်းထိူၼ်ႇသေ မၼ်းၸဝ်ႈ မိူဝ်းၶိုၼ်းၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ တၼ်းထိုင် ၽၵ်းတူဝဵင်းၵူၺ်း လႆႈၶၢဝ်ႇ ၵႂၢႆးႁႄႁၢႆႉလူင်တူဝ်ၼိုင်ႈ လမ်းတေႃးယႃႉၵဝ်း မိူင်း ယူႇၼႆလႄႈ ငႅၵ်းပိၼ်ႇႁူဝ်ၸၢင်ႉမၼ်း ဢွၵ်ႇလမ်းႁႃၵႂၢႆး ၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၵႂႃႇႁူပ်ႉ ၵႂၢႆးႁၢႆႉလူင်ၼၼ်ႉ လုၵ်ႈၼွင်ႉ၊ လုမ်းလၢင်းမၼ်း ဢွၼ်ၵၼ် ဢွၵ်ႇပၢႆႈပႅတ်ႈမူတ်း။ ၵႂၢႆးႁၢႆႉပတ်ႉထွင်းပႅတ်ႈလႄႈ ဢၼေႃႇရထႃႇ ဝူင်ၽၢတ်ႇၸၢင်ႉသေ ႁၢႆလၢႆၵႂႃႇ။ ဢမ်ႇထူပ်းႁၼ်ၶိုၼ်း တူဝ်တၢႆမၼ်း သေပွၵ်ႈယဝ်ႉ။ ၵွင်းမူးသၢႆးၶမ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇတၼ်းယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇ။ ၶုၼ်ဢၼ်မၢၼ်ႈဝႃႈ ၽုင်းမုၼ်ယႂ်ႇၼႅၼ်ႇ ၼႆၼၼ်ႉ ၵႂၢႆးထွင်းပတ်ႉႁၢႆလၢႆၵႂႃႇ ယူႇယဝ်ႉ။
ဢၼေႃႇရထႃႇ ၶိုၼ်ႈမႃးပၢင်း ၶဵဝ်ႈငႃးသႅင်ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈ
မႄးထတ်းၼႂ်းပီႊ 1058 ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈဢၼေႃႇရထႃႇမိူင်းပူးၵမ်ႇ ၶိုၼ်ႈမႃးတၢင်းမိူင်းတႆးသေ လတ်းၵႂႃႇၸူးမိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈ၊ တွတ်ႈတႃႇတေၵႂႃႇပၢင်းဢဝ် "ၶဵဝ်ႈငႃးသႅင်ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈ" တီႈၸဝ်ႈႁေႃသႅင်လၢၼ်ႉၸဝ်ႈ (ဢူႈတေႇၾႃႉ)။
ဢိင်ၼိူဝ် ၸဝ်ႈဢၼေႃႇရထႃႇ မႃးၼွပ်ႇတွတ်ႈပၼ် ႁႆငိုၼ်းႁႆၶမ်းသေ ၸဝ်ႈႁေႃသႅင် ဢူတႆႇၾႃႉ ပဵၼ်ဢၼ်မႅၼ်ႈၸႂ်ႁူမ်ၸူမ်းၼႃႇလႄႈ ၸင်ႇလႆႈယုၵ်ႉယေႃးဢဝ်ငႃးသႅင်ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈ ယိုၼ်ႈဝၢင်းပၼ် ၸဝ်ႈဢၼေႃႇရထႃႇ ႁပ်ႉမိူဝ်းၵိူဝ်းလီၼပ်ႉဝႆႈၵႃႈတီႈ မိူင်းပူးၵမ်ႇ။
ႁူပ်ႉၺႃးတင်း ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃႈ
မႄးထတ်းဝၢႆးၼၼ်ႉၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းဢၼေႃႇရထႃႇၵေႃႈပွၵ်ႈဝၢႆႇၶိုၼ်းမိူဝ်းမိူင်းပူးၵမ်ႇ။ သမ်ႉမႃးၵိုတ်းယင်ႉၶၢဝ်းတၢင်းတီႈတွၼ်ႈလိၼ် ထုင်ႉမၢဝ်းထႅင်ႈလႄႈ လႆႈႁႅၼ်းဢဝ်ၶွင်ၾၢၵ်ႇၶူဝ်းတွၼ်ႈ မွၵ်ႇယႃႈငိုၼ်းမွၵ်ႇယႃႈၶမ်းႁမ်းပူႁမ်းၽႄးၶဝ်ႈထိုင်ၸူးတမ်ႈတီႈၸဝ်ႈႁူမ်ႇမိူင်းသေ ထၢမ်ယွၼ်းဢဝ် ၸဝ်ႈၼၢင်းမွၼ်းလႃႈ။ ႁေႃၶမ်းၸဝ်ႈႁူမ်ႇမိူင်းၵေႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈတူၺ်းႁၼ်ၽွၼ်းပၢင်ႈသွင်ပႃႈသွင်ၾၢႆႇ ၶၢဝ်းပွတ်းၶၢဝ်းယၢဝ်းသေ ၸင်ႇၽွမ်ႉလႆႈၸႂ်တူၵ်းလူင်းဢဝ် ၸဝ်ႈမွၼ်းလႃႈႁူမ်ႈမိင်ႈၵူပ်ႉၵူႈပၼ်တင်းၸဝ်ႈဢၼေႃႇရထႃႇ။