ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်ပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ
| ၸဝ်ႈပိင်ႇၺႃႇၽေႃးၵ | |
|---|---|
| ၸၢဝ်းၶိူဝ်း |
 တႆး |
ပိုၼ်းသုၼ်ႇတူဝ်
မႄးထတ်း- ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ - ၸၢႆးပၢၼ်းၸိင်ႇ။
- ၸိုဝ်ႈဢူႈႉ - ၽြႃးတၵ်ႉၵႃႇယွတ်ႈၶမ်း။
ၶၢဝ်းတၢင်းႁဵၼ်းသွၼ်
မႄးထတ်းမိူဝ်ႈဢယုလႆႈ (14) ၶိုၼ်ႈယူႇ(ဝတ်ႉ)ၵျွင်း ဝၢၼ်ႈမိူင်းၶၢင်၊ ႁဵတ်းၵပ်ႉပီႇလႆႈသွင်ဝႃႇ သေၸင်ႇၼုင်ႈသၢင်ႇ ၵ၊ၼ်း ၸိုဝ်ႈယူႇဝတ်ႉ(ၵျွင်း)လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ-ၸဝ်ႈပိင်ႇၺႃႇၽေႃးၵ၊ ယူႇၸွမ်းဢုပၸ်ႉသေႇ သြႃႇၸဝ်ႈဝႃႇၼိုင်ႈ၊ မိူဝ်ႈဢယုၸဝ်ႈလႆႈ(17)ၶၢႆႉမိူဝ်းယူႇၵျွင်းဝၢၼ်ႈယူၵ်ႇ ဝဵင်းၵေႇသီႇ(ဝၢၼ်ႈၸၢမ်)တမ်တီႈသြႃႇၸဝ်ႈ လူင်ဢူးဝူၼ်ႇၼ၊ ႁဵၼ်းဢဝ်တၢင်းမေႃ လိၵ်ႈလၢႆး လင်ႇၵႃႇ ၽသႃႇတၢင်းမေႃတႆး ၵူႊသမ်ႇသႅၼ်ပိူင် ယူႇႁိုဝ်ထိုင်ထူၼ်ႈ(3) ဝႃႇဢယုတဵမ်(20) ၼႂ်းပီႊတႆး-2006ၼီႈ (ပီႊၶရဵတ်ႈ-1912) လိူၼ်သၢမ်မႂ်ႇ (7) ၶမ်ႈ၊ ၽြႃးတၵ်ႉၵႃႇပူႇလွႆမၢၼ်ႇသႅင်+ၼၢႆးလွႆမၢၼ်ႇသႅင်၊ ၼၢင်းသူၺ်ႇၶဝ် ယွၼ်းၶၢမ်ႇပဵၼ်ရႁၢၼ်းတၵ်ႉ ၵႃႇလႄႈၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၼမ်ႉပႃတႅပ်းႁဵတ်းသြႃႇဢုပၸ်သေႇသြႃႇသေ လႆႈယုၵ်ႉပဵၼ်ရႁၢၼ်းၼႂ်းသိမ်ႇ ဝၢၼ်ႈယူၵ်ႇ၊ ဝဵင်းၵေႇသီႇ လႆႈၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈပိင်ႇၺႃႇၽေႃးၵၼင်ႇၵဝ်ႇၼႆယဝ်ႉ။
ၶၢဝ်းတၢင်းၼွၵ်ႈမိူင်း
မႄးထတ်းပေႃးယဝ်ႉ ၸဝ်ႈၸၢင်းႁဝ်း သမ်ႉၶၢႆႉမိူဝ်းႁဵၼ်းသတ်ႇတႃႇ သၢင်းၵျူဝ်ႇ တီႈဝတ်ႉ(ၵျွင်း)သူၺ်ႇ ၵျိၼ်ႇတေႃးယႃႉ ဝၢၼ်ႈၶႃႇၵျွၵ်ႉမႄး ၸေႈဝဵင်းသီႇပေႃႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇၶၢႆႇလူင်းမိူဝ်းႁဵၼ်းထမ်းပိ တၵတ်ႈ ၽႃႇသႃႇပလိ မႃႇၵထၼႂ်းမူိူင်းမၢၼ်ႈ တိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ(မၢၼ်းတလေး)၊ တႃႈၵုင်ႈ(ယၢၼ်ႇၵုင်ႇ)၊၊ ၵႅၼ်ႈၸဝ်ႈႁၵ်ႉလူၺ်ႈလွင်ႈၸၢင်ႈတၢင်းမေႃ မဝ်ႇဢိမ်ႇမဝ်ႇတိူၵ်ႈ၊ မီးၸႂ်ႁဵၼ်းႁူႉၸူႉတွမ်ႁွမ်ၼမ်ဢမ်ႇ သုတ်းဢမ်ႇဝၢႆးၸဝ်ႈသိုပ်ႇၽၢႆးႁိူဝ်းလတ်းႁႃတၢင်းမေႃ ဢမ်ႇယင်ႉ.ဢမ်ႇလိုဝ်ႈ ယွၼ်ႉလူၺ်ႈတၢင်းၶတ်း ၸႂ်လႄႈလွင်ႈၶႂ်ႈႁဵၼ်းဢဝ်တၢင်းမေႃၼႆသေ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈသမ်ႉဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇသေမိူင်းမၢၼ်ႈယဝ်ႉ၊ၶဝ်ႈမိူဝ်း ၼႂ်းမိူင်းဢိၼ်ႇတိယ၊ သိုပ်ႇတၢမ်လၢမ်းၶဝ်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းၵုၼ်သီႇရိလင်းၵႃႇ သေသွၼ်ႁဵၼ်းထမ်းပိတၵတ်ႈ ပိင်ႇၺႃႇလိၵ်ႈလၢႆးတၢင်းမေႃမိူင်းပိူၼ်ႈ ဢမ်ႇလိုဝ်ႈဢမ်ႇသဝ်း ယူႇႁိုဝ်ၼိုင်ႈပီႊသေ ၸင်ႇပွၵ်ႈဝၢႆႇၶိုၼ်း တဝ်ႈ ၶဝ်ႈမႃးမိူင်းတႆး သေႁွတ်ႈထိုင်ဝၢၼ်ႈၶႃႇ ၵျွၵ်ႉမႄးယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်မိူင်းသူႈလႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇ သေ ၸင်ႇၵႂႃႇၽိတ်ႈပၢင်းမႃးၼင်ႈဝတ်ႉ(ၵျွင်း) တီႈဢၼ်ၼမ်ႉပၢင် ၼမ်ႉယုမ်းပွင်ႇၵၼ်၊ ႁွင်ႉဝႃႈ-“ၵျွင်း ယုမ်းပွင်ႇ’’သေယုၵ်ႉယွင်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးသြႃႇတေႃႇငမ်းပၢႆးလူင်သေယဝ်ႉ။ သိုပ်ႇၼၼ်ႉၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈ ပိုတ်ႇပဵၼ်ဝတ်ႉ ႁဵၼ်းလိၵ်ႈထမ်း ႁွင်ႉ “ၵျွင်းပရိယၢတ်ႈ’’ၼႆသေ သွၼ်ပၼ်တၢင်းႁူႉ တၢင်းမေႃပရိ ယၢတ်ႈ၊ပတိပၢတ်ႈ၊ ပိတၵတ်ႈထမ်းၸဝ်ႈလၢႆႊပိူင်၊ ၶူပ်ႇပီႊၸဝ်ႈသၢင်ႇ မုၼ်ၸၢင်းတင်းၼမ်မီး ထိုင်ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ-သွင်ပၢၵ်ႇလူးၵွၼ်ႇႁဵတ်းၼၼ်သေၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ႁူင်တူဝ်ႈၸိုင်ႈတႆးၵႂႃႇၸွတ်ႇၵူႊ ငွၼ်ႈယဝ်ႉ။
ၶဝ်ႈသူၼ်မၢၵ်ႇႁၢၵ်ႈၶမ်း
မႄးထတ်းထိုင်မႃးပီႊတႆး-2052 ၼီႈ(ပီႊၶရေတ်ႈ-1958) မိူင်းတႆးပတ်းပိုၼ်ႉ-ရႁၢၼ်း သင်ႇၶႃႇ၊တၵ်ႉၵႃႇ ၵူၼ်းႁိူၼ်းလႄႈ ၸဝ်ႈၾႃႉယွင်ႈႁူၺ်ႇ ၸဝ်ႈၶမ်းသိူၵ်ႈ (သူၺ်ႇတႅၵ်ႈ)ၽွမ်ႉၵၼ်သေၽိတ်ႈပၢင်းဢဝ် ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်ပဵၼ်ၸဝ်ႈၵွၼ်းဝတ်ႉ(ၼင်ႈၵျွင်း)ပိတၵတ်ႈ ဝဵင်းပၢင်လူင်၊ လႄႈယုၵ်ႉၸဝ်ႈၶိုၼ်ႈပဵၼ် ၼႃႇယၵလူင်ထူဝ်းႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈရႁၢၼ်းၽူႈမီးပိင်ႇၺႃႇၶဝ်ၸဝ်ႈ ထွၼ်ဢဝ်ၽႃႇသႃႇ ပႃႇလိပိတၵတ်ႈ ပိၼ်ႇပေၼ်ၽႃႇသႃႇၽၢႆႇတႆးယဝ်ႉတူဝ်ႈတဵမ်ထူၼ်ႈလီငၢမ်းယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃးပီႊတႆး-2066 ၼီႈ(ပီႊၶရဵတ်ႈ-1971) လိူၼ်သိပ်းဢဵတ်းလွင်ႈ(14)ၶမ်ႈ ဝၼ်းၸၼ်၊ ဢယုၸဝ်ႈထိုင်ထူၼ်ႈ(79) လပ်.လွႆငိုၼ်း လွႆၶမ်း လွၼ်ၵႂႃႇတီႈၼိူင်ႁူင်းယႃမြရတၼႃႇ ၼႂ်းတိူင်းတႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၽႃႇသႃႇတၢင်းမေႃၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈ
မႄးထတ်း- ၽႃႇသႃႇတႆးႁဝ်းၵူႊလွင်ႈ ၵူႊလၢႆး လၢႆႊသမ်ႇသႅၼ်ပိူင်။
- ၽႃႇသႃႇၽၢႆႇမၢၼ်ႈ လေႃးၵီႇ လေႃးၵုတ်ႉ ၵူႊပိူင်ꧦ။
- ၽႃႇသႃႇပႃႇလိပိတၵတ်ႈ ထမ်းၸဝ်ႈ။
- ၽႃႇသႃႇတၢင်းမေႃမႃႇၵထ။
- ၽႃႇသႃႇသၵ်ႉၵတ။
- ၽႃႇသႃႇၼႃႇၵရီႇႁိၼ်ႇတီႇ။
- ၽႃႇသႃႇဢိင်းၵလဵတ်ႈ။
လိၵ်ႈလၢႆးဢၼ်ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈတႅမ်ႈဢွၵ်ႇဝႆႉ
မႄးထတ်း- ၵမ်ႇပေႃးၸႁိတ ရႃႇသီႇၵျၢမ်း။
- ထမ်ႇမၸၵျႃႇ ထၢမ် တွပ်ႇ။
- သႃႇထုဝိလႃႇသိၼီႇတြႃးတႆး။
- ၸဝ်ႈသၢင်ႇတိုဝ်းၵမ် ပႃႇလိၽႄႇတႆး။
- ၸဝ်ႈသၢင်ႇတိုဝ်းၵမ် ထၢမ် တွပ်ႇ။
- ပႃႇတိမွၵ်ႈၽႄႇတႆး။
- ၶုတ်ႉတ သိၵ်ႉၶႃႇ။
- မႃႇတိၵႃႇ ထႃႇတု ၵထႃၵျၢမ်း။
- ၵထိၼ်ႇ ထၢမ် တွပ်ႇ။
- သတ်ႉတႃႇသုတ်ႈၸိတ်ႈၽႄႇတႆး။
- မူႇလသိၵ်ႉၶႃႇ။
- ပႃႇလိပၵုၼ။
- မင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈ ပႃႇလိၽႄႇတႆး။
- မင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈ ထၢမ် တွပ်ႇ။
- ၵၸ်ႉၸႄးသတ်ႉတႃႇ ၽႄႇတႆး။
- သၢင်းၵျူဝ်ႇ ၽႄႇတႆး။
- ၵမ်ႇမႃႇဝႃႇၸႃႇ ၽႄတႆး။
- သွင်ၽႃႇသႃႇ ၵႅမ်မိုဝ်း မၢၼ်ႈ+တႆး။
- ဢွၼ်ႁူဝ်သင်ႇၶႃႇ ၸိုင်ႈတႆးပိၼ်ႇဝႆႉ ပိတၵတ်ႈသၢမ်ၵွင် ပႃႇလိ ၽႄႇတႆး။
လိူဝ်သေၼႆႉ ပပ်ႉယွႆႈလေႃးၵီႇ လေႃးၵုတ်ႉတြႃႇပုၼ်ႈတႃႇလီႁူႉ မီးတင်းၼမ်ၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ပဵၼ်လွင်ႈဢွၼ် ႁူဝ်ႁဵတ်းပၼ်ဝႆႉႁႂ်ႈတႆးႁဝ်းလႆႈမီးထမ်းသၢမ်ၵွင် ပိတၵတ်ႈထမ်းၸဝ်ႈပႅတ်ႇမိုၼ်ႇသီႇႁဵင်ၵျၢမ်း တဵမ် ထူၼ်ႈ ၵိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးတင်းလၢႆႊ သေတေသိုပ်ႇၵိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇၵႂႃႇသုတ်းၸူဝ်ႈယဝ်ႉ။တူဝ် ရုၵ်ႈၶၢပ်ႈၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈတီႈတႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ်တၢင်ႇႁိူဝ်းမိၼ်မႃးလူင်းတီႈၼမ်ႉၸၢင်သေ ၵႂႃႇႁပ်ႉပၢင်း မႃးဝႆႉၼႂ်းၵျွင်းၼိပ်ႉပၢၼ်ႇ ဝဵင်းပၢင်လူင်၊ ႁိမ်းဝတ်ႉ(ၵျွင်း)မူၺ်ႇတေႃႇဝႃႇၼိုင်ႈသေ ၸင်ႇသၢင်းၵူဝ်ႇယဝ်ႉ။ ႁဵတ်းဝႆႉ ထႃတုၽၼ်ႇတႃႇၵႃႇရိၵၵွင်းၸေႇတီႇမၼ်းၸဝ်ႈ (ၵွင်းမူးမႃႇႁႃႇၼႃႇယၵ)မီးၽၢႆႇၸၢၼ်း ၵျွင်းပိတၵတ်ႈ ဝဵင်းပၢင်လူင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၽိုၼ်ဢိင်
မႄးထတ်း- ပပ်ႉၸဝ်ႈၶူးမေႃတႆး (လုင်းၶုၼ်မႃႇႁႃႇ-တႅမ်ႈ)