ၶုၼ်ထုၼ်းဢူး
ၶုၼ်ထုၼ်းဢူးၼႆႉ ပဵၼ်ၽူႈၼၢမ်းတႆး ဢၼ်လႆႈထုၵ်ႇ ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႊ သႂ်ႇၶွၵ်ႈဝႆႉ ပီႊယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်။ ပဵၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ ငဝ်ႈငုၼ်းတီႇမူဝ်ႇၵရေႇၸီႇၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆး။
ၶုၼ်ထုၼ်းဢူး | |
---|---|
ၵိူတ်ႇ | ဝဵင်းသီႇပေႃႉ, မိူင်းတႆး | 11 သႅပ်ႇထႅမ်ႇပႃႇ၊ 1943
ၵူၼ်းမိူင်း | တႆး |
ပၢႆးပႆႇၺႃႇ | St.Elbert, Maymyo Kambawza College, Taunggyi |
ႁူင်းႁဵၼ်းမိူဝ်ႈဢွၼ်ႇ | ၸၼ်ႉၸွမ်တႃႈၵုင်ႈ |
ပီတူင်ႉၼိုင်မႃး | 1988 - တေႃႇယၢမ်းလဵဝ် |
လွင်ႈတၢင်းလိုဝ်းလင် | ၵူၼ်းၶမ်ၶွၵ်ႈၵၢၼ်မိူင်း ၵူၼ်းၵၢၼ်မိူင်း |
ပေႃႈမႄႈ | ၸဝ်ႈၵျႃႇၸုင်ႇ (ပေႃႈ) ၸဝ်ႈသူၺ်ႇယူင်ႇ(မႄႈ) |
လၢႆးမိုဝ်း |
ပီႈၼွင်ႉၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း
မႄးထတ်းၶုၼ်ထုၼ်းဢူးၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး ၸဝ်ႈၵျႃႇၸုင်ႇ လႄႈ ၸဝ်ႈသူၺ်ႇယူင်ႇ ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈ တီႈဝဵင်းသီႇပေႃႉ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 11 လိူၼ်သႅပ်ႇထႅမ်ႇပိူဝ်ႇ 1943။ ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉတႄႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ၼႅင်ႇၼႅင်ႇ ႁိုဝ် Noel။ ၸဝ်ႈၵျႃႇၸုင်ႇသမ်ႉပဵၼ် လုၵ်ႈၸၢႆး ၸဝ်ႈၾႃႉသီႇပေႃႉ ၸဝ်ႈဢူဝ်ႇသေ ယၢမ်ႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် တႃႊၶုၼ် ၽူႈပွင်ၵၢၼ်၊ ၽူႈၵႂၢၼ်းၸေႊတွၼ်ႊ။ ၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင် ၾႅတ်ႇရလ်ႇ မိူဝ်ႈ 1960 ၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပဵၼ် ၽူႈၼၢမ်းၼႂ်း ၵေႃၶိတ်ႇတႅမ်ႈပိူင်ၾႅတ်ႇရလ်ႇမႃး။ ဢၢဝ်ၶုၼ်ထုၼ်းဢူး ၵေႃႉပဵၼ် ၸဝ်ႈၾႃႉသီႇပေႃႉ ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင်ႇတႄႉ ႁၢႆလၢႆႊၵႂႃႇ မိူဝ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ မိူဝ်ႈ 1962။
ပၢၼ်ပဵၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်း
မႄးထတ်းမိူဝ်ႈ 1949 ၼၼ်ႉ တႄႇၶဝ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း St. Elbert ဝဵင်းပၢင်ႇဢူးသေ ဢွင်ႇပူၼ်ႉၸၼ်ဢွၼ်ႇ မိူဝ်ႈ 1955။ မိူဝ်ႈ 1956 ၼၼ်ႉ လႆႈၶဝ်ႈႁဵၼ်းတီႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၵမ်ႇပေႃးၸ ဝဵင်းတူၼ်ႈတီးယဝ်ႉ ဢွင်ႇပူၼ်ႉၸၼ်ႉသိပ်း မိူဝ်ႈ 1962။ တီႈတူၼ်ႈတီးၼၼ်ႉ ၶုၼ်ထုၼ်းဢူး ၶဝ်ႈတူင်ႉၼိုင်ၸွမ်း ၸုမ်းတႆးၼုမ်ႇမႃး။ တႄႇမိူဝ်ႈ 1964 ၼၼ်ႉ လႆႈၶဝ်ႈၸၼ်ႉၸွမ်တႃႈၵုင်ႈ ႁဵၼ်းပၢႆးပၵ်းပိူင်ၾိင်ႈမိူင်း တေႃႇထိုင်ပီႊသွင်။ မိူဝ်ႈပၢၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်ၼၼ်ႉ ထွၼ်တူဝ်ဢွၵ်ႇၸုမ်းတႆးၼုမ်ႇသေ ႁၢပ်ႇပဵၼ် ႁူဝ်ပဝ်ႈ ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆး တီႈၸၼ်ႉၸွမ်တႃႈၵုင်ႈ။
ၼႃႈၵၢၼ်ႁၢပ်ႇၵိုတ်ႉမႃး
မႄးထတ်းတႄႇမိူဝ်ႈ 1967 တေႃႇထိုင် 1974၊ လႆႈႁၢပ်ႇ ပဵၼ်ၽူႈမၢႆ တီႈၽွင်းတၢင်ၾၢႆႇၵၢၼ်သိုၵ်း မိူင်းမၢၼ်ႊ တီႈမိူင်းဢိၼ်ႇတူဝ်ႇၼီးသျိူဝ်း။ တႄႇမိူဝ်ႈ 1984 တေႃႇထိုင် 2005 တူဝ်တႅၼ်း Overseas Courier Service ၶွင်မိူင်းၵျႃႇပၢၼ်ႇ တႃႇမိူင်းမၢၼ်ႊ။
ၼႃႈႁေႃတေႃႁိူၼ်း
မႄးထတ်းမိူဝ်ႈ 1975 ၼၼ်ႉ လႆႈသွၼ်ႉမိင်ႈၵၼ်တင်း တေႃႇဝူၺ်ႇဝူၺ်ႇလုၼ်ႇ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် တီႈလုမ်းၽွင်းတၢင် တီႈမိူင်းမလေးသျိူဝ်းသေ မီးလုၵ်ႈၸၢႆး ၶုၼ်ဢူးလုၼ်ႇ လႄႈ ၼၢင်းဢႄႇၵီႇ သွင်ၵေႃႉ။
ၾၢႆႇတူင်ႉၼိုင်ၵၢၼ်မိူင်း
မႄးထတ်းမိူဝ်ႈ 1989 ပဵၼ် ၽူႈၼၢမ်းၼႂ်းၵူႊလွင်ႈလွင်ႈ ပႃႇတီႇႁူဝ်သိူဝ် (ႁိုဝ်) ငဝ်ႈငုၼ်းတီႇမူဝ်ႇၵရေႇၸီႇၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆး (SNLD) မႃးသေ တီႈပၢင်ၵုမ်လူင် ၵူႊၸေႊဝဵင်း ပႃႇတီႇႁူဝ်သိူဝ် မိူဝ်ႈ 1990 ၼၼ်ႉ လႆႈထုၵ်ႇလိူၵ်ႈတင်ႈပဵၼ် ႁူဝ်ပဝ်ႈပႃႇတီႇ။ မိူဝ်ႈၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈ 1990 ၼၼ်ႉ လႆႈထုၵ်ႇလိူၵ်ႈတင်ႈပဵၼ် တႅၼ်းၽွင်း ၶဵတ်ႇသဵင်မၢႆ(1) ၸေႊဝဵင်းသီႇပေႃႉ။ တီႈပၢင်တုမ်လူင်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ဢၼ်ၸတ်းႁဵတ်းမိူဝ်ႈ 1993 ၼၼ်ႉဢွၼ်ႁူဝ် ၸုမ်းတူဝ်တႅၼ်း ပႃႇတီႇႁူဝ်သိူဝ်သေ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈဢုပ်ႇဢူဝ်း တႃႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵူႊၸုမ်း တေလႆႈမီးသုၼ်ႇလႆႈ တႅပ်းတတ်းလႆႈႁင်းၶေႃ လႄႈ ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈႁႂ်ႈၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်။ တႄႇပီႊၼႆႉ ႁိၵ်ႈႁွင်ႉတုၵ်းယွၼ်း တႃႇသၢမ်ၶႃၵဵင်း (ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႊ၊ ၸုမ်းတီႇမူဝ်ႇၵရေႇၸီႇ၊ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ်) ဢုပ်ႇဢူဝ်းငူပ်ႉငီႉၵၼ်ၼၼ်ႉမႃးတႃႇသေႇ။ မိူဝ်ႈ 1996 ၼၼ်ႉတႄႉ မုင်ႈမွင်း တႃႇႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ်လႆႈ တီႈၵၼ်တွၼ်ႊ လိၵ်ႈလၢႆး လႄႈ ၾိင်ႈငႄႈ ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၸုမ်းသိုၵ်းငမ်းယဵၼ်တႆး (တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး လႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး) ၶဝ်ၼၼ်ႉ လႆႈၵေႃႇတင်ႈမႃး ၵေႃႁူမ်ႈသၢင်ႈၸိုင်ႈတႆး။ မိူဝ်ႈ 2002 ၼၼ်ႉ ယိူင်းဢၢၼ်းတႃႇ ႁႂ်ႈၵူႊမိူင်းမိူင်း ႁူႉထိုင် ၵၢင်ၸႂ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႊၼၼ်ႉ ဢွၼ်ႁူဝ်ၽွတ်ႈႁႅၼ်း ၸုမ်းဢူၺ်းလီၸၢဝ်းၶိူဝ်း (UNA) မႃး။ မိူဝ်ႈ 2004 ၼၼ်ႉ ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ၸိူဝ်းဢၼ်လႆႈဢုပ်ႇၵုမ်မႃး မိူဝ်ႈ 1993 တေႃႇ 1996 ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁၼ် ပဵၼ်ၼမ်ႉပဵၼ်တူဝ်လႄႈၸင်ႇ ဢမ်ႇယွမ်းၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ပႃးၸွမ်းၼႂ်းပၢင်တုမ်လူင်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႊ ၶိုၼ်းၸတ်းႁဵတ်းၼၼ်ႉ။ မိူဝ်ႈ 2005 လိူၼ်ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇၼၼ်ႉတႄႉ လႆႈထုၵ်ႇၵုမ်းၵမ် ၵွပ်ႈၵၢၼ်တႃႇၽွတ်ႈႁႅၼ်း ၸုမ်းၵိူဝ်းၵုမ်ၸိုင်ႈတႆး ဢၼ်ဢမ်ႇၵွင်ႉၵၢႆႇၵၼ်တင်း ပႃႇတီႇႁူဝ်သိူဝ်ၼၼ်ႉ။ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 3 လိူၼ်ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပိူဝ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈထုၵ်ႇပၼ်တၢမ်ႇၶွၵ်ႈ 93 ပီႊသေ သူင်ႇၵႂႃႇထိုင် ၶွၵ်ႈပူႇတႂ်း။