ယေး၊ ဝဵင်း

ဝဵင်းယေး (မွၼ်း: ဍုၚ်ရေဝ် ; မၢၼ်ႈ: ရေးမြို့ ; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Ye) ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်မီးၽၢႆႇၸၢၼ်းသုတ်းသုတ်း တီႈၼႂ်း ၸႄႈမိူင်းမွၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဝဵင်းယေး
ဝဵင်းၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ
ဝဵင်းယေး ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈ ၼႄဢွင်ႈတီႈဝဵင်း
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 15°14′48″N 97°51′20″E
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈမိူင်း	မွၼ်း
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈမေႃႇလမႅင်ႇ
ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈဝဵင်း	ဝဵင်းယေး
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ (UTC+6:30)

ဢွင်ႈတီႈ

ဝဵင်းယေးၼႆႉ လုၵ်ႉဢဝ်တီး ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈသေ ပေႃးဢဝ်ၶၢဝ်းတၢင်းလူတ်ႉၵႃးဝႃႈ ယၢၼ်ၵႆႇ 284 လၵ်း၊ ပေႃးလုၵ်ႉတီႈ ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇ ယၢၼ်မွၵ်ႈ 98 လၵ်းၼၼ်ႉသေ ပေႃးလုၵ်ႉတီႈ ဝဵင်းထဝႄႇၼႆ ယၢၼ်ၵႆ 100 လၵ်းသေ ပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်တူၵ်းၽၢႆႇၸၢၼ်းသုတ်းသုတ်းတီႈ ၸႄႈမိူင်းမွၼ်းယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈတႄႉ ဢွၼ်ၵၼ်ႁူႉဝႃႈ ပဵၼ်တီႈသဵၼ်ႈတၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်းသုတ်း ၼႆယဝ်ႉ။ ၸႄႈဝဵင်းယေးၼႆႉ ပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်းဢၼ်ၵႂၢင်ႈသေပိူၼ်ႈ တီႈၸႄႈမိူင်းမွၼ်းယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇႁွင်ႇ မီး ၸႄႈဝဵင်းတၢၼ်ႇၽျူႇၸယႅတ်ႉ၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်း မီး ၸႄႈဝဵင်းယေႇၽျူႇ ၸႄႈတိူင်းတၼိၼ်းတႃႇယီႇ၊ ၽၢႆႇတူၵ်းမီး ပၢင်ႇလၢႆႇဢႅတ်ႇတမၢၼ်ႇ၊ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇမီး ၸႄႈဝဵင်းၵျႃႇဢိၼ်းသဵၵ်ႉၵျီး ၸႄႈမိူင်းယၢင်း လႄႈ သၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ် မိူင်းထႆး ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈဝဵင်းယေး တေႃႇပေႃးထိုင် တီႈ ဝဵင်းထဝႄႇၼႆႉ မီးဝႆႉတၢင်းရူတ်ႉရဵၼ်းသေ တၢင်းရူတ်ႉၵႃးၵေႃႈ မီးဝႆႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ၸၢင်ႈဢဝ်ရူတ်ႉရဵၼ်းသေ ၵႂႃႇမႃးလႆႈၸူး ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈၵမ်းသိုဝ်ႈယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် သၢႆရူတ်ႉၵႃး သုၼ်ႇတူဝ်လဵဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵႂႃႇမႃးလႆႈငၢႆႈလူမ်ၸႂ်ယူႇယဝ်ႉ။ ကားလိုင်းများဖြင့် မှန်လုံယာဉ်ပေါ်တွင် သက်တောင့်သက်သာ လိုက်ပါကာခရီးသွားလာနိုင်ပြီး ဖြစ်သည်။ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းတႄႉ ယၢမ်ႈမီးမႃး တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်သေတႃႉ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႉတိုဝ်းမၼ်းယဝ်ႉ။

ၾိင်ႈၾႃႉ

မီးဝႆႉတီႈၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆ 70 ထတ်းၼၼ်ႉသေ မီးပႃးသၼ်လွႆလူင် ဢၼ်မီးတၢင်းသုင် 1000 ထတ်းတေႃႇ 3000 ထတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးထိုင်ၶၢဝ်းႁိုဝ်ႉမႃး ၽူၼ်မႃးၼမ်သေ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်ၾိင်ႈၾႃႉၽဵင်ႇဝႆႉယဝ်ႉ။ ၵေးၼမ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ပိူင်လူင်တႄႉ ပဵၼ် ၼမ်ႉယေးယဝ်ႉ။ တၢင်းယၢဝ်းမီးမွၵ်ႈ 70 လၵ်းၼႆႉသေ တၢင်းၵႂၢင်ႈမီးမွၵ်ႈ 500 ထတ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၼမ်ႉယေးၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈသၼ်လွႆတၼိၼ်းတႃႇယီႇ ဢၼ်မီးတီႈ သၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ် ထႆး-မၢၼ်ႈ ဢၼ်မီးၽၢႆႇဢွၵ်ႇဝဵင်းယေးၼၼ်ႉသေ လႆလူင်းၸမ် တီႈႁိမ်းဝဵင်းယေးယဝ်ႉ လႆၶဝ်ႈၸူးပၢင်ႇလၢႆႇဢၼ်မီး ၽၢႆႇတူၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွႆဢၼ်သုင်သုတ်း တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းယေး ၼၼ်ႉ မီးၽၢႆႇဢွၵ်ႇဝဵင်းယေး ယၢၼ်မွၵ်ႈ 25 လၵ်း ဢၼ်မီးၸမ် တီႈသၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ် ထႆးမၢၼ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်လွႆသေး (တၢင်းသုင် 4252 ထတ်း) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းယေးၼႆႉ ပေႃးတူၺ်းလီလီၸိုင် ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ၊ ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ၊ ၽၢႆႇတူၵ်း၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်း လႄႈ ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းတူၵ်း၊ ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ မီးလွႆလွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။

ဝဵင်းယေး
လိူၼ်	ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ	ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ	မၢၶျ်ႉ	ဢေႇပရႄႇ	မေႇ	ၵျႃၼ်ႇ	ၵျူႇလၢႆႇ	ဢေႃးၵၢသ်ႉ	သႅပ်ႇထႅမ်ႇပႃႇ	ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ	ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇ	တီႇသႅမ်ႇပႃႇ	ပီ
တၢင်ႉမႆႈ ဢၼ်သုင်သုတ်း °C (°F)	31.7 (89.1)	33.0 (91.4)	33.8 (92.8)	34.6 (94.3)	30.0 (86)	29.2 (84.6)	28.5 (83.3)	28.4 (83.1)	29.5 (85.1)	30.5 (86.9)	31.5 (88.7)	31.8 (89.2)	31.04 (87.88)
တၢင်ႉမႆႈ ဢၼ်တႅမ်ႇသုတ်း °C (°F)	16.9 (62.4)	17.3 (63.1)	19.0 (66.2)	21.5 (70.7)	22.3 (72.1)	22.0 (71.6)	21.6 (70.9)	21.8 (71.2)	21.9 (71.4)	21.4 (70.5)	20.4 (68.7)	17.9 (64.2)	20.33 (68.58)
တၢင်ႉၼမ်ႉၽူၼ်ၽတ်ႉၽဵင်ႇ mm (inches)	5 (0.2)	3 (0.12)	11 (0.43)	57 (2.24)	476 (18.74)	1,076 (42.36)	692 (27.24)	1,261 (49.65)	733 (28.86)	259 (10.2)	57 (2.24)	11 (0.43)	4,641 (182.71)
Source: NOAA (1961-1990)

ပိုၼ်း

ဝဵင်းယေးၼႆႉ ၼၢင်းမႃႇရႃႇတေႇဝီႇ တီႈထုင်ႉထဝႄႇ ၼၼ်ႉ ၵေႃႉတႄႇတင်ႈ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး 1200 ပီၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ပဵၼ်ဝဵင်းၵဝ်ႇမွၼ်း ဢၼ် ၶုၼ်ထမ်ႇမၸေႇတီႇ ၵေႃႈလႆႈမူၼ်ႉမႄးမႃးၼႆ ဢွၼ်ယုမ်ႇယမ်ဝႆႉၼင်ႇၼၼ်ယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်း လိၵ်ႈၵဝ်ႇမွၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တႅမ်ႈၼႄဝႆႉဝႃႈၼင်ႇၼၼ်ယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ဢၼ်ပဵၼ်ႁူဝ်ႉဝဵင်းၵဝ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်လၵ်းထၢၼ်ဝႆႉသေ ၶူးဝဵင်းၵဝ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးဝႆႉထၢင်ႇႁၢင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ၶူးဝဵင်းၵဝ်ႇမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼၼ်ႉ ၵိုတ်းဝႆႉၼင်ႇၼွင် ဢၼ်မီးလၵ်းပၢႆၶိုင်ႈၼၼ်ႉသေ တီႈဢၼ်လဵပ်ႈပဵၼ်မႃး ၶူးဝဵင်းၼၼ်ႉ သမ်ႉပေႃးပဵၼ်ပွၵ်ႉၵူၼ်းယူႇသဝ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ပွတ်းတွၼ်ႈ ၶူးဝဵင်းဢၼ်ၵိုတ်းဝႆႉယၢမ်းလဵဝ် ၼႆႉ ၶိုၼ်းမႄးၶုတ်းမူၼ်ႉမႄး မိူဝ်ႈပီ 1986 ၼၼ်ႉလႄႈသင် ၼႂ်းလိူၼ်မေႇ 2010 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းယေးၼႆႉ ပေႃးဢဝ်ၽႃႇသႃႇမွၼ်းဝႆႉ “ဍုင်ရေဝ်” (သဵင်ဢွၵ်ႇ:တဵင်းယီ) ၼႆသေ တိုၵ်ႉဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉတေႃႇထိုင် ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။ ပေႃးၶိုၼ်းပိၼ်ႇတူၺ်းတီႈပွင်ႇမၼ်းဝႃႈ ပဵꧣ် "ဝဵင်းၵႂၢမ်း" ၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ် ၶုၼ်မွၼ်း ၶုၼ်မၢၼ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸဝ်ႈၸၢႆးၶဝ်၊ ႁူဝ်သိုၵ်းၶဝ်၊ ၽွင်းမိူင်း ဢမၢတ်ႈၶဝ်လႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် မျူဝ်ႉၸႃး ၼႄႇၸႃး တီႈ တၼိၼ်းတႃႇယီႇလႄႈ မွၼ်း ပွတ်းၸၢၼ်းၼၼ်ႉ မႃးႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်တိူင်ႇပၢင်ႇၵၼ် လွင်ႈၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈၵၢၼ်မိူင်း တီႈဝဵင်းၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇလႅပ်ႈတေၸပ်းၸိုဝ်ႈမႃးၼင်ႇၼၼ်ယဝ်ႉ။ ဝဵင်းယေးမိူဝ်ႈၵွၼ်ၼႆႉ သႃႇသၼႃႇ လႆႈႁိူဝ်ႈႁိူင်းပိူင်းသႂ်မႃးသေ ၵူၼ်းဝဵင်းၶဝ်ၵေႃႈ လႅပ်ႈၵိူဝ်းယမ်ၽႃႇသႃႇတြႃးမႃးယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ လႆႈၵေႃႇသၢင်ႈမႃး ၽြႃး ၵွင်းမူး တင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢၼ်ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵွင်းမူးသၢၼ်ႇတေႃႇသျိၼ်ႇ ၵွင်းမူးသူၺ်ႇသၢၼ်ႇတေႃႇ ဢၼ်မီးတင်းသုင် 108 ထတ်း လႄႈ ၵွင်းမူးလွႆၸၵႃး (တီႈၼႂ်းၵၢင်ဝဵင်း သူႇၼိုင်ႈလႄႈသူႇၼိုင်ႈ ယၢၼ်ၵၼ် သွင်ၽႃႇလူင်ႇ)၊ ၵွင်းမူးမျူဝ်ႇတေႃႇဢူး ဢၼ်မီးတီႈႁိမ်း ၵိတ်ႉၶဝ်ႈဝဵင်း၊ ၵွင်းမူးပလိၼ်ႇၼသူႇ ဢၼ်မီးတီႈႁိမ်းတၢင်းၽႄ မေႃႇလမႅင်ႇ ထဝႄႇ၊ ၽြႃးၵွင်းမူးၵၢင်ၼမ်ႉ သႃႇသၼႃႇ 2500 ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း ၵျူင်းတေႃႇၵျီး၊ ၵွင်းမူးထၢၼ်းၶျွၵ်းပိၼ်ႇ ဢၼ်မီးတီႈ ပွၵ်ႉဢွင်ႇသုၶ၊ သၢၼ်ႇတေႃႇသျိၼ်ႇၵေႃလႃသ ဢၼ်မီးတီႈ ၸႄႈဝဵင်းၽႄလမႅင်း ၼၼ်ႉလႄႈ ၵျွၵ်ႉငပျေႃးတွင်ႇသၢၼ်ႇတေႃႇသျိၼ်ႇ ဢၼ် ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းမွၼ်းၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ ၸဝ်ႈသြႃႇဢူးၸိၼ်းလေး ၵေႃႉမႄးၵုမႂ်းဝႆႉ ဢၼ်မီးတီႈတၢင်းၵႃး ၵႂႃႇ မေႃႇလမႅင်ႇ ဢၼ်ယၢၼ် တင်းဝဵင်း 6 လၵ်းၼၼ်ႉလႄႈ ႁူၼ်ႁၢင်ႈၽြႃးၼင်ႈလူင်သီႇသူ ဢၼ်လင်ဢိူမ်ႈၼင်ၸပ်းၵၼ် ဢၼ်မီးတၢင်းသုင် 129 ထတ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ဝႆႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ၽြႃးၵွင်းမူး ၸိူဝ်းမီးတီႈၼႂ်း လွႆမင်းပလေႃႉ ဢၼ်မီးတၢင်းသုင် 3000 ထတ်း ဢၼ်မီးဝႆႉ တီႈႁိမ်းဝၢၼ်ႈႁၢၼ်ႇၵၢၼ်ႇ (ယၢၼ်ၵၼ်တင်းဝၢၼ်ႈၼၼ်ႉ မွၵ်ႈသၢမ်လၵ်း) ဢၼ်မီးတီႈ ၽၢႆႇၸၢၼ်းဝဵင်းယေး ဢၼ်ယၢၼ် 6 လၵ်း ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵွင်းမူးသၢၼ်ႇတေႃႇသျိၼ်ႇ ၵျႅၵ်ႉမိၼ်းပလေႃႉ၊ ၵွင်းမူးလွႆၽႃလိၼ် ဢၼ်မီးတီႈၼိူဝ်လွႆ ဝၢၼ်ႈဢၸိၼ်ႇ၊ ၵွင်းမူးပိၼ်ႇလႄႇဝ ဢၼ်မီးတီႈၼိူဝ်လွႆၽြႃးပိၼ်ႇလႄႇဝ၊ ၽြႃးၵၢင်ၼမ်ႉၵေႃႉတုတ်ႉ ဢၼ်မီးတီႈ ဢွင်ႈသူပ်းပၢင်ႇလၢႆၵေႃႉတုတ်ႉ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ဝႆႉယဝ်ႉ။

တီႈဝဵင်းယေးၼႆႉ ၵူၼ်းၶိူဝ်းမွၼ်း လႄႈ မၢၼ်ႈ ယူႇၼမ်သေပိူၼ်ႈသေ ၵမ်ႉၼမ် ပဵၼ်ၸၢဝ်းပုတ်ႉထယဝ်ႉ။ မုတ်ႇသလိမ်ႇ၊ ၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ လႄႈ ၸၢဝ်းႁိၼ်ႇတူႇ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးဝႆႉဢိတ်းဢွတ်းယဝ်ႉ။ တီႈဝဵင်းယေးၼႆႉ ပေႃးဢဝ်ပွၵ်ႉဝႃႈ မီး 10 ပွၵ်ႉသေ ၸိူဝ်းဢၼ်ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင် ၵူၼ်းၵိုၼ်းၼႆႉ ပဵꧣ် ပွၵ်ႉယၢၼ်ႇၵျီးဢွင်ႇ၊ ပွၵ်ႉယၢၼ်ႇမျူဝ်းဢွင်ႇ လႄႈ ပွၵ်ႉဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 1969 လိူၼ်တီႇသႅမ်ႇပႃႇၼၼ်ႉ ၽႆးမႆႈဝဵင်းယေးတင်းဝဵင်းသေ ပေႃးပဵၼ်ၵွင်တဝ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 1972 ၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းၶႂၢၵ်ႈတၢင်းၵႂၢင်ႈဝဵင်း တိူဝ်းၵႂၢင်ႈ ႁႃႈပုၼ်ႈလိူဝ် ဢၼ်ၵဝ်ႇသေၵေႃႈ ၶိုၼ်းမႄးၵေႃႇတင်ႈ ႁႂ်ႈမိူၼ်းတူၵ်းပိူင်မၼ်းလီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းယေးၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းပၵ်းလုၵ်းၸၼ်ႉၸႄႈဝဵင်းသေ ဢၼ်ပဵၼ် ငဝ်ႈငုၼ်းၵုမ်းၵၢၼ်သိုၵ်း မၢႆ (19) ပၵ်းသဝ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ တီႈဝဵင်းယေးၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ် ၵၢၼ်ႇမျႃႉတီႇတႃႇ ဢၼ်ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ သိုဝ်ႉၶၢႆၵုၼ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ဢွၼ်တၢင်းပဵၼ် ၵၢတ်ႇယႂႃႇၵလေး (ယမၢ်းလဵဝ်ပဵၼ် ၵၢတ်ႇဢွင်ႇသီႇတႃႇ ဢၼ်မီးတီႈ ပွၵ်ႉဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇ) လႄႈ ၵၢတ်ႇပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ ၵၢတ်ႇၽႃလ ယွၼ်ႉမီးဝႆႉတီႈႁိမ်းၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈၽႃလၸေႇတဝုၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လိုဝ်းလင်ယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ၵၢတ်ႇၶမ်း ဢၼ်ၸဝ်ႈၵၢၼ်ၶမ်းသုၼ်ႇတူဝ်လဵဝ် တီႈဝဵင်းယေးၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်တင်ႈဝႆႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈဢၼ်ၵိုၼ်းသေပိူၼ်ႈ တီႈဝဵင်းယေးၼႆႉ ပဵၼ် သဵၼ်ႈတၢင်းလူင်ပယိၼ်ႉၼွင်ႇ ဢၼ်ၵူၼ်းဝဵင်းၶဝ်ႁွင်ႉဝႃႈ ၵၢၼ်းၼႃးလၢၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၽၢႆႇပုၼ်ႉတၢင်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉၼမ်ႉယေးသေ တီႈၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၵၢၼ်ႇမျႃႉသီႇတႃႇ၊ ၵၢတ်ႇၶမ်းဝိၼ်းသုၶ၊ လႄႈ လၢၼ်ႉတႅဝ်းၵၢတ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈလီလႄႇတႄႉ ဢွင်ႈလိုဝ်ႈႁိူဝ်ႉၸႂ်လွႆၽြႃးပိၼ်ႇလႄႇဝ ဢၼ်မီးယၢၼ်ၵႆတင်းဝဵင်းယေး မွၵ်ႈ 6 လၵ်း၊ ဢွင်ႈတီႈၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆ ဢၼ်ယၢၼ်ႇတင်းဝဵင်းယေး မွၵ်ႈ 20 လၵ်း၊ ဢွင်ႈလိုဝ်ႈႁိူဝ်ႉၸႂ်ပိၼ်ႇလႄႇဝၵေႃႉတုတ်ႉ ဢၼ်မီးတီႈႁိမ်းဝဵင်းလမႅင်း၊ ၵျွင်းၸဝ်ႈသြႃႇဢူးၸိၼ်းလေး (ကျိုက်ဒေးတမော့ဗရတ်) ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး

တီႈဝဵင်းယေးၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈတူၼ်ႈယၢင်၊ ၵၢၼ်တိၺွပ်းပႃလႄႈ ၵၢၼ်ငၢၼ်းၼမ်ႉ၊ ၵၢၼ်မၢၵ်ႇမု၊ ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈမၢၵ်ႇမႆႉမၢၵ်ႇတွၵ်ႇ၊ ၵၢၼ်ၵိူဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ငၢၼ်း ၸိူဝ်းဢၼ်ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင် ဢွင်ႇမၢၼ်သေ ၵၢၼ်ႇငၢၼ်းပၢႆးမၢၵ်ႈမီးတၢင်ႇၸိူဝ်းၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်ၵိူဝ်တႄႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၵႃႈၶၼ်မၼ်းဢမ်ႇပေႃးၶႅမ်ႉလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်လိုဝ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းဢၼ်ဢွၵ်ႇတီႈဝဵင်းယေး၊ မၢၵ်ႈလၢင်းလိၼ်၊ မၢၵ်ႇလၢင်းလိၼ်ယႅၼ်ႈ၊ မၢၵ်ႇတူတ်းမူ၊ မၢၵ်ႇၽႃႈၸိူဝ်းၼႆႉ ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇဝႆႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၸမ်ၵၼ်တင်း သၢပ်ႇလႅၼ်လိၼ်လႄႈ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈၵၢင်ၵႅၼ်ႈ ဢၼ်ဢဝ် မၢၵ်ႇမႆႉမၢၵ်ႇတွၵ်ႇ ပိုၼ်ႉတီႈတင်း ၶူဝ်းၵုၼ်ႇတၢင်ႇၸိူဝ်း ၵႃႉၶၢႆလီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 2005 ၸွမ်းၼင်ႇၽိုၼ်လိၵ်ႈ ဢၼ် ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၵၢၼ်တမ်းၽႅၼ် လႄႈ ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးႁုၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ပိုၼ်ဢွၵ်ႇၼၼ်ႉသေ လႆႈထုၵ်ႇမၵ်းမၼ်ႈဝႃႈ ၼႂ်းၵႃႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်ငိုၼ်းၶဝ်ႈၵေႃႉလႂ်ၵေႃႉၼၼ်ႉ ၼမ်သေပိူၼ်ႈ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ၶႅမ်းႁၢင်ႈ

• 
  ၶူးဝဵင်းလူင် မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ
• 
  ၽြႃးၵၢင်ၼမ်ႉ သႃႇသၼႃႇ 2500 ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း ၶူးဝဵင်းလူင်