မိူင်းမၢၼ်ႈ: လွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈ ၼႂ်းၵႄႈ လွင်ႈၶူၼ်ႉၶႆႈ

ၼႂ်းၵႃႈ တူဝ်သတ်းႁၢႆႉလိူင်းၼၼ်ႉ တမ်ႈတီႈ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ၵႆႉယၢမ်ႈလႆႈႁၼ် သိူဝ်လႄႈ သိူဝ်ၸုမ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ပွတ်းၼိူဝ်ၼၼ်ႉတႄႉ လႆႈႁၼ်မီး ၸူင်၊ ဝူဝ်းထိူၼ်ႇ၊ မူထိူၼ်ႇ၊ တိုင်၊ ၵႂၢင် လႄႈ ၸၢင်ႉယဝ်ႉ။ ၸၢင်ႉၼၼ်ႉ တိၺွပ်း မႃးသင်ႇသွၼ်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉပၼ်ယဝ်ႉသေ ဢဝ်ၸႂ်ႉတိုဝ်း ၼႂ်းၼႃႈၵၢၼ်ယဝ်ႉ။ မီးပႃး သတ်းဢွၼ်ႇ တူဝ်သွမ်ၼူမ်း တင်ႈၼမ်သေ လႆႈႁၼ် တႄႇဢဝ် လိင်းၵၢင်ႈ လိင်းလႅင် တေႃႇထိုင် မၢင်ႇၵူးလေႃး ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ လိုင်ႇမူ လိုင်ႇမႃၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၼူၵ်ႉ မီး 100 ပၢႆသေ မီးၸဵမ် ၼူၵ်ႉၶဵဝ်၊ ၵႆႇၶႃ၊ ၼူၵ်ႉယုင်း၊ ၵႃလမ် လႄႈ ၼူၵ်ႈၸွၵ်ႇထိူၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တူဝ်လိူၼ်ႈတူဝ်ၵၢၼ်းသမ်ႉ လႆႈႁၼ် ငိူၵ်ႈ၊ လႅၼ်း၊ တွၵ်ႉၵႄႉ၊ ငူးႁဝ်ႇ၊ ငူးလိူမ် လႄႈ တဝ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပႃတီႈၼႂ်းၼမ်ႉဝၢၼ်ၵေႃႈ မဵဝ်းမၼ်း မီးဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပၢၵ်ႇသေ လိူင်ႇမၢၵ်ႈတႄႉတႄႉလႄႈ ပဵၼ်ပိူင်လူင် ပုၼ်ႈတႃႇ ဢႃႇႁႃႇရ တၢင်းၵိၼ်ယဝ်ႉ။ <ref> Flora and Fauna" at Myanmars.net </ref>

 

ၼႃႈလိၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ၵမ်ႉပႃႈၼမ် မီးၼႂ်းဝူင်ႈၵၢင် ဢီႇၶူၺ်ႇတိူဝ်ႇလႄႈ သၢႆၶႂၢင်ဢုတ်ႉတရယဝ်ႉ။ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းဢေးသျႃး ၸႄႈတွၼ်ႈမုၼ်သုၼ်းလႄႈ ၸွမ်းၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇၼၼ်ႉ ႁႅင်းၽူၼ်မီးယူႇ 5000 mm (197 ins) ယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းတိူင်းဢေႇရႃႇဝတီႇၼၼ်ႉ ၶူပ်ႇပီမိူင်းၼႆ ႁႅင်းၽူၼ်မီး 98 ins သေ မိူင်းမၢၼ်ႈတွၼ်ႈၵၢင် တီႈႁႅင်ႈႁွင်ၼၼ်ႉတႄႉ ႁႅင်းၽူၼ်ၵူၺ်းမီးၽၢႆႇတႂ်ႈ 39 ins ၵူၺ်း။ ၽၢႆႇတၢင်းႁွင်ႇၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်ၸႄႈတွၼ်ႈၵတ်းလႄႈ ႁႅင်းၵတ်းမီးယူႇ 21 တီႇၵရီႇၸိၼ်ႇတီႇၵရဵၵ်ႉ (70 ၻီႇၵရီႇၾႃႇရိၼ်ႇႁၢႆႉ)ယဝ်ႉ။ ၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇလႄႈ တိူင်းဢေႇရႃႇဝတီႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ႁႅင်းမႆႈၵတ်း မီးယူႇ 32 ၻီႇၵရီႇ ၸိၼ်ႇတီႇၵရဵၵ်ႉ (90 ၻီႇၵရီၾႃႇရိၼ်ႇႁၢႆႉယဝ်ႉ။ <ref>

Than, Mya (2005). Myanmar in ASEAN: Regional Co-operation Experience. ISBN 981-230-210-7။ </ref>