ဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်း: လွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈ ၼႂ်းၵႄႈ လွင်ႈၶူၼ်ႉၶႆႈ

ဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်လိုမ်လိၼ် ဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈထူၼ်ႈသွင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ မၼ်းမီးလႅၼ်ႊၵႂၢင်ႈတႃႇထူၼ်ႈသွင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မၼ်းမီး လႅၼ်ႊၵႂၢင်ႈတႃႇ 11,707,000 လွၵ်းလၵ်း ( 30,308,252 လွၵ်းလၵ်းၵီးလူဝ်းမီးတႂ်းလွၵ်းလၵ်းၵီႇလူဝ်ႇမီႇတိူဝ်ႇ)။ ၼမ်ႉၵႄးၼၢႆးလ်ဢၼ်မီးတီႈ ဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၼမ်ႉၵႄးဢၼ်ယၢဝ်းသေပိူၼ်ႈတီႈသုတ်းၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉယဝ်ႉ။ပဵၼ်ၼမ်ႉၵႄး ဢၼ်ယၢဝ်းသေပိူၼ်ႈတီႈသုတ်း ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉယဝ်ႉ။ ပႃႇႁၢတ်ႇသၢႆးလူင် ဢၼ်ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈတီႈသုတ်းၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ် သႁႃးရႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးတီႈဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်းၼႆႉၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။မီးတီႈဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်းၼႆႉ ၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။

ဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်း လႆႈႁွင်ႉဝႃႈပဵၼ်လိုမ်လိၼ်ၵူၼ်းလမ်ၶဝ်ၼႆယဝ်ႉ။လႆႈႁွင်ႉဝႃႈ ပဵၼ် လိုမ်လိၼ်ၵူၼ်းလမ်ၶဝ်ၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီႊ 1800 ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းယူးရူပ်ႉၶဝ်ၸင်ႇတႄႇၾၢႆႇႁၼ်မႃး။ၵူၼ်းယူးရူပ်ႉၶဝ် မိူင်းဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်းၵမ်ႈၼမ်ၼမ်ၸင်ႇတႄႇၾၢႆႇႁၼ်မႃး။ ၵႆႉယၢမ်ႈပဵၼ်မႃးမိူင်းႁၢႆးတီႈၶိူဝ်းယူးရူပ်လၢႆလၢႆမိူင်းၶဝ်မိူင်းဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်း ၵမ်ႈၼမ်ၼမ် ၵႆႉယၢမ်ႈပဵၼ်မႃး မိူင်းႁၢႆးတီႈၶိူဝ်းယူးရူပ်လၢႆလၢႆမိူင်းၶဝ် တေႃႇပေႃးထိုင် 1950 ၸိူဝ်းၼႆႉၵွၼ်ႇလႂ်ယဝ်ႉ။ ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉတႄႉ ၸိုင်ႈမိူင်းဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်းဢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃႈၵေႃႈၸိုင်ႈမိူင်းဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်း ဢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃႈၵေႃႈ မီးမႃးတင်းၼမ်လၢႆတေႉယူႇယဝ်ႉ။

ဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်းၼႆႉ မီးၾိင်ႈၾႃႉ ဢၼ်ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်လၢႆလၢႆမဵဝ်း၊ ဢိၵ်ႇမဵဝ်းသႅၼ်းလိၼ်လၢႆမဵဝ်းတေႉတေ့။ဢိၵ်ႇ မဵဝ်းသႅၼ်းလိၼ်လၢႆမဵဝ်းတေႉတေ့။ ပႃႇႁၢတ်ႇသၢႆးလူင်ၶဝ်သမ်ႉ ႁႅင်ႈသေပဵၼ်မုၼ်ႈသၢႆးယဝ်ႉ။ မႃလိၼ်လႄႈ ပၢင်တၢႆးဢွၼ်ႇၶဝ်ယူႇတီႈၼၼ်ႉ။ပၢင်တၢႆးဢွၼ်ႇၶဝ် ယူႇတီႈၼၼ်ႈ။ တီႈဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်းပွတ်းဝူင်ႈၵၢင်ႊသမ်ႉ မီးပႃႇထိူၼ်ႇသတ်ႉၼႃလူင်သေမီးပႃႇထိူၼ်ႇ သတ်ႉၼႃလူင်သေ မႆႈၵေႃႈမႆႈ ၾူၼ်ၵေႃႈၼမ်။ လိင်း၊ ၶျႅမ်းပႅၼ်းသီးၶဝ်တင်း မီးၵူၼ်းလူင် ၵူဝ်းရိလ်းလႂ်းသမ်ၶဝ်ယူႇတီႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ၵူဝ်းရိလ်းလႂ်းသမ်ၶဝ်ယူႇတီႈၼၼ်ႈယဝ်ႉ။ တူဝ်သတ်း ဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်းဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆးဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်း ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆး (ဢမ်ႇသူႇလႆႈႁၼ်ၶဝ်)တင်းၼမ်လၢႆၶဝ် သမ်ႉယူႇတီႈလႅၼ်ႊၵႂၢင်ႇပႃႇလိူင်းလူင်လၢင်သမ်ႉယူႇတီႈလႅၼ် ၵႂၢင်ႇပႃႇလိူင်းလူင်လၢင် ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ လိၼ်ပၢင်ႇပႃႇယိူဝ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉလႂ်ယဝ်ႉ။ တူဝ်ၼႂ်းၶဝ်မၢင်ႊၸိူဝ်းသမ်ႉတူဝ်ၼႂ်းၶဝ်မၢင်ၸိူဝ်းသမ်ႉ ပဵၼ်ၼင်ႇ ၵႂၢင်ၸႆး၊ မႃႉလၢႆး၊ ယီးလၢႆးၶေႃႈယၢဝ်း၊ သၢင်ႇသီ၊ ၸၢင်ႉတင်းၸူင်လူင်ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူင်းဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်းၼႆႉ လႅၼ်ႊႁိူၼ်းတီႈယူႇတႃႇတူဝ်ၼူၵ်ႉမႃႉ၊ လႅၼ်းၼမ်ႉ၊ ငူးႁဝ်ႇၵၢၵ်ႇ တင်းလိူမ်ၼႃႈလႅမ်ၶဝ်ၵေႃႈၸႂ်ႈယဝ်ႉ။တင်းလိူမ်ၼႃႈလႅမ်ၶဝ်ၵေႃႈ ၵူၼ်းထွင်ႈထဵဝ်ႈတႃႇထၢႆႇႁၢင်ႊၸႂ်ႈယဝ်ႉ။ ပႃႇထိူၼ်ႇႁီႉၵူၼ်းထွင်ႈထဵဝ်ႈ ၶဝ်ၼႆႉတႃႇထၢႆႇႁၢင်ႊ ပႃႇထိူၼ်ႇၶဝ်ၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်မႃးထိုင် ဢႅၾ်ႉရီးၶိူသ်းပွတ်းၵၢင်လႄႈပွတ်းၸၢၼ်းတႃႇလႆႈတူၺ်းႁၼ်ဢႅၾ်ႉရီးၶိူသ်းပွတ်းၵၢင်လႄႈ ပွတ်းၸၢၼ်းတႃႇလႆႈတူၺ်းႁၼ် ၾိင်ႈပိူင် တူဝ်ႁၼ် ၾိင်ႈပိူင်တူဝ်ၸႂ်ပႃႇလိူင်းၶဝ်ယဝ်ႉ။

လႅၼ်ႊမုင်ႈသႃႇ ဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်းၼႆႉသမ်ႉ လီဢၢမ်းဝႆႉ။ ၸိၵ်းလွႆလူင် လွႆၵိလ်းမီးမၢၼ်းၸႃးရူဝ်း ဢၼ်မီးတီႈတၢၼ်းသၢၼ်းၼီးယႂ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆးထၢင်ႇၸႅင်ႈလူင်လၢင်ဢၼ်ၼိူင်ႈယဝ်ႉ။ မၼ်းပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်သုင်သေပိူၼ်ႈတီႈသုတ်းတီႈဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်းယဝ်ႉ။ မီးတၢင်းသုင် 19,340 ထတ်း(5895 မီးတႂ်းမီႇတိူဝ်ႇ)ယဝ်ႉ။