ၼပူဝ်းလီးယၼ်း: လွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈ ၼႂ်းၵႄႈ လွင်ႈၶူၼ်ႉၶႆႈ
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
ထႅဝ် 1:
မိူဝ်ႈလိူၼ်ဢေႃးၵၢသ်ႉ ဝၼ်းထီႈ 15 ပီႊ 1765 ၼီႈ တီႈဢႃၵျႅၵ်ႉသီးဢူဝ်ႇ(Ajaccio) ၼိူဝ်ၵုၼ်ၼမ်ႉ ၶေႃးသီးၵႃႇ(Corsica) ၽွင်းဢၼ်ၸၢဝ်းၵူၼ်းၶေႃးသီးၵႃႇၶဝ် တိုၵ်းတေႃးသၢၼ်ၶတ်းၾရင်ႇသဵတ်ႈ တႃႇတေလႆႈ လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃၼၼ်ႉ သွင်ၽူဝ်မေး ဢၼ်လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၶႃးလူဝ်ႇ(Carlo)လႄႈ လႅတ်ႉတီႇၸီးဢႃး ပွၼ်ႇၼပၢတ်ႉ(Letizia Bounaparte) ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈလုၵ်ႈၸၢႆးမႃးၵေႃႉၼိူင်ႈ။ ၸၢႆးဢွၼ်ႇၵေႃႉၼႆႉ ၵႅၼ်ႇၶႅင် ႁၢင်ႊလီႁၢင်ႊလဝ်းလႄႈ ၶဝ်ၸင်ႇတၢင်ႇၸိုဝ်ႈမၼ်းဝႃႈ ၼပူဝ်းလီးယၼ်း(Napoleon)- (ပဵၼ်ၽႃႇသႃႇဢိတ်ႇတလီႇ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ Napoleone)သေ မီးတီႈပွင်ႇဝႃႈ "သၢင်ႇသီႇ ၼႂ်းပၢင်" (Lion of the field) ၼႆယဝ်ႉ။
== '''
ဝၢႆးသေ ၶေႃးသီးၵႃႇ တူၵ်းပဵၼ်တႂ်ႈမိူင်းၾရင်ႇသဵတ်ႈယဝ်ႉၸိုင် ၶႃးလူဝ်ႇပွၼ်ႇၼပၢတ်ႉၵေႃႈ ႁႃလၢႆးၶဝ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၾရင်ႇသဵတ်ႈ။ မၼ်းၵေႃႈၸင်ႇလႆႈၵႃႉၶၢႆၶူဝ်းၼုင်ႈတၢင်းမႆႊသေ ႁႃငိုၼ်းၶဝ်ႈတွၼ်ႊတႃႇတူဝ်ၵဝ်ႇမၼ်း။ လိုၼ်းသုတ်းမႃး သမ်ႉလူဝ်ႇလႆႈလဵင်ႉၵူၼ်းတင်းၼမ်၊ ၵူၺ်း သမ်ႉဢမ်ႇမီးငိုၼ်းတွင်းၵုမ်ႇထူၼ်ႈလႄႈ ၶႃးလူဝ်ႇ ပွၼ်ႇၼပၢတ်ႉၵေႃႈ ၸင်ႇလႆႈယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ်တီႈ ၶုၼ်ၵႂၢၼ်းမိူင်းၾရင်ႇသဵတ်ႈ။ မၼ်းၵေႃႈယွၼ်းလႆႈ သူးလၢႆးႁဵၼ်း တႃႇလုၵ်ႈၸၢႆးၵေႃႉယႂ်ႇမၼ်းတင်းသွင် ဢၼ်ပဵၼ် ၵျူဝ်းသႅပ်ႉ(Joseph) လႄႈ ၼပူဝ်းလီးယၼ်း(Napoleon)။ ထိုင်မႃး 1778 ၼီႈမႃး မၼ်းၵေႃႈ ၸင်ႇဢွၵ်ႇၵႂႃႇၸူးလုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းၵႃႊတီႈမိူင်းၾရင်ႇသဵတ်ႈသေ ဢဝ်လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်း ၼပူဝ်းလီးယၼ်းၼၼ်ႉ ၵႂႃႇၶဝ်ႈၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းသိုၵ်း ၵႃႊတီႈပရၢႆးၼႄး (Brienne)။
ၵူႊၸိူဝ်ႉၵူႊလွင်ႈ ၵႃႊတီႈပရၢႆးၼႄးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမိူၼ်တီႈဢၵျႅၵ်ႉသီးဢူဝ်းသေဢိတ်း။ ၼပူဝ်းလီးယၼ်း ၵတ်းသၼ်ႇတေႉတေႉဝႃႈဝႃႈ။ ပေႃးယၢမ်းၵၢင်ၶိုၼ်းမႃးၵေႃႈ ၶင်ၶဝ်ဝႆႉ ပေႃးတၢၼ်ႇၵူၼ်းတူၵ်းၶွၵ်ႈ။ ၵူၺ်းၼႃႇ မၼ်းၵေႃႈ ၶတ်းၸႂ်လူလိၵ်ႈႁဵၼ်းလၢႆးလီလီ။ ၵူၼ်းႁွမ်ႈႁွင်ႈႁဵၼ်းမၼ်း ဢၼ်ပဵၼ်ၸၢဝ်းၾရင်ႇသဵတ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉသမ်ႉ ၵႆႉၵႆႉၵိူဝ်ႈလဵၼ်ႈ ယဝ်ႉလဵၼ်ႈမၼ်း ဝႃႈမၼ်းပဵၼ်ၵူၼ်းတၢင်ႇၶိူဝ်းၼႆယူႇယဝ်ႉ။
ၼပူဝ်းလီးယၼ်း ယူႇတီႈ ပရၢႆးၼႄး 5 ပီႊ။ မိူဝ်ႈမၼ်းၽၢတ်ႇပရၢႆးၼႄးၼၼ်ႉ မၼ်းလႆႈ 15 ၶူပ်ႇ၊ ပေႃးဢဝ်ၸူဝ်ႊၶူပ်ႇမၼ်းဝႃႈၸိုင် လႆႈဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ၵူၼ်းတူဝ်လဵၵ်ႉဝႆႉတေႉတေႉ။ ၵူၼ်းၼႃႈ တင်းၼႃႈတႃမၼ်း ဢၼ်ႁၢဝ်ႈႁၢၼ်ယူႇသေႇသေႇၼၼ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈပိူၼ်ႈၾၢင်ႉႁၼ်မႅၼ်ႈမႃးယူႇ။ မၼ်းၼိူင်းတူဝ်မၼ်းဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ၽူႈၵတ်ႉငၢၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်းၼႂ်းပိုၼ်း ၼင်ႇ မၼ်းယၢမ်ႈလူမႃးၼႂ်းလိၵ်ႈၼႂ်းလၢႆးၼႆႉယဝ်ႉ။
ဝၢႆးသေၽၢတ်ႇယၢၼ်ပရၢႆးၼႄးယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၼပူဝ်းလီးယၼ်း သိုပ်ႇၵႂႃႇၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်းတပ်ႉသိုၵ်း(Ecole Militaire)ၵႃႊတီႈ ဝဵင်းပႃႇရီႇ။ မိူဝ်ႈမၼ်းၸမ်တေယဝ်ႉႁူင်းႁဵၼ်း ထႅင်ႈလၢႆလိူၼ်ဢွၼ်ႇၵွၺ်းၼၼ်ႉ ဢူႈမၼ်းသဵင်ႈၵၢမ်ႇသုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇ။ ပႅၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ၵျူဝ်းသႅပ်ႉပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆးၵေႃႉယႂ်ႇသုတ်းၼႆႉသေတႃႉၵေႃႈ ၶႃးလူဝ်ႇပွၼ်ႇၼပၢတ်ႇ ႁႂ်ႈလုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းၵေႃႉပဵၼ်ၼပူဝ်းလီးယၼ်း ပဵၼ်ၽူႈၼၢမ်းမုၵ်ႉႁေႃႁိူၼ်း။
မိူဝ်ႈၼပူဝ်းလီးယၼ်း ၸူပ်းယဝ်ႉႁူင်းႁဵၼ်းသိုၵ်းၼၼ်ႉ မၼ်းတိုၵ်ႉႁႃလႆႈ 16 ၶူပ်ႇၵွၺ်း။ မၼ်းပဵၼ်လႆႈပဵၼ် ၵႅမ်ၸဝ်ႈႁၢၼ် ၾၢႆႇၶိူင်ႈလူင်(a second lieutenant)။ ဝၢႆးၼၼ်ႉမႃး မၼ်းလႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းလၢႆလၢႆတီႈ ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။ သိုပ်ႇမႃး မၼ်းၸင်ႇၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းၵၢၼ်ၶပ်းတူင်ႉတႃႇလွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃဢၼ်ဢမ်ႇလႅပ်ႈပဵၼ်မႃးလႆႈၼၼ်ႉ တီႈ ၶေႃးသီးၵႃႇ။ မိူဝ်ႈ 1793 ၼၼ်ႉ မၼ်းပွၵ်ႈၵႂႃႇၶိုၼ်းတီႈဝဵင်းပႃႇရီႇ တႃႇႁဵတ်းၵၢၼ် သေၸိူဝ်ႉသေလွင်ႈဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။
== '''ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ႊမႃး''' ==
== '''ပဵၼ်ၶုၼ်ၽွင်းၶဵဝ်ပွၵ်ႇဢွၼ်တၢင်းသုတ်း'''==
| |||