ၶွၼ်ႇၾိဝ်းသျၢတ်ႉ: လွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈ ၼႂ်းၵႄႈ လွင်ႈၶူၼ်ႉၶႆႈ
Content deleted Content added
Created page with "thumb|ၶွၼ်ႇၾိဝ်းသျၢတ်ႉ ၸဝ်ႈၵဝိၶႄႇ 孔子聖蹟圖 == ၶွၼ်ႇၾိဝ်းသျၢ..." |
mNo edit summary |
||
ထႅဝ် 8:
ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၶွၼ်ႇၾိဝ်းသျၢတ်ႉၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇပေႃးပႃး ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆး ၼမ်သင်လူင် ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ဢဝ်ပၢႆးဝူၼ်ႉၵဝ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မႃးမႄးပဵၼ် ပၢႆးဝူၼ်ႉမႂ်ႇ ႁႂ်ႈလီသေ သင်ႇသွၼ်ဝႃႈ ၵူၼ်းႁဝ်း ဢမ်ႇလီလူင်လိုမ်း လူဝ်ႇလႆႈဢဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ဝႆႉပဵၼ် ပိူင်လူင်ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၶေႃႈသင်ႇသွၼ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်မႃး ၶေႃႈၼႄႉၼၢမ်း ဢွၼ်ႁူဝ် ပုၼ်ႈတႃႇ ၽူႈဢုပ်ႉပိူင်ႇၶဝ်ယဝ်ႉ။ တမ်ႈတီႈ ပၢင်ထၢမ်လိၵ်ႈ သၢမ်ပီၼိုင်ႈပွၵ်ႈ ဢၼ်ၸဝ်ႈၶုၼ်ၶႄႇ ၵူႈသိုပ်ႇသိုပ်ႇ ၸတ်းႁဵတ်းၼၼ်ႉ လၵ်းႁဵၼ်း လၵ်းသုတ်ႇမၼ်း သမ်ႉပဵၼ်ပပ်ႉလိၵ်ႈ ၶွၼ်ႇၾိဝ်းသျၢတ်ႉ မၢႆ 4၊ ၽိုၼ်မၢႆ 5 (四書五經) ၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ပပ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပပ်ႉလွင်ႈတိုဝ်းၵမ်၊ လွင်ႈဢုပ်ႉပိူင်ႇ၊ လွင်ႈပိူင်ယူႇသဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈၵူၼ်းသေ ပုၼ်ႈတႃႇၶႄႇၶဝ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီး တိုၼ်းဢမ်ႇပဵၼ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပေႃးဢဝ် ၼႂ်းပိုၼ်းဝႃႈၸိုင် မိူဝ်ႈၿီႇၸီႇ 221 ပၢၼ်သၢႆသိုပ်ႇၶိူဝ်းၶုၼ်ၶျိင်ႇ၊ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းၶျိင်ႇႁွၼ်တီႇၼၼ်ႉ ဝႃႇတၶွၼ်ႇၾိဝ်းသျၢတ်ႉလႄႈ ၵူၼ်းၶဝ်ႈၸုမ်း ၶွၼ်ႇၾိဝ်းသျၢတ်ႉၶဝ် လႆႈၶၢမ်ႇ ၽဵဝ်ႈသိမ်းပႅတ်ႈယဝ်ႉ။ ၽိုၼ်လိၵ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်း မၵ်းမၢႆဝႃႈ ပဵၼ်ၵွင်ႉပဵၼ်ငူၼ်ႉ ၼႆသေ ဢဝ်ၸုတ်ႇၽဝ်ၾႆးပႅတ်ႈ၊ ၵူၼ်းၸိူဝ်း ဢၼ်လူင်ႉလႅၼ်ႇ ၽိုၼ်လိၵ်ႈၽိုၼ်ထမ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽင်လိပ်းပႅတ်ႈလႄႈ တေလႆႈဝႃႈ ဝႃႇတၶွၼ်ႇၾိဝ်းသျၢတ်ႉ ၺႃးၵၢပ်ႈႁုၵ်းႁၢႆႉ ၼႆယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ပၢၼ်ၶိူဝ်းၶျိင်ႇ ၶၢဝ်းပွတ်းဢွၼ်ႇၼၼ် လႆႈၶၢမ်ႇႁိပ်ႇၼဵၵ်း တဵၵ်းတဵင်သေတႃႉ ထိုင်မႃးပၢၼ်ၶိူဝ်းႁၢၼ်ႈ (漢 Han) တႄႉ ၸဝ်ႈၶုၼ် ၶိုၼ်းယုၵ်ႉယွင်ႈလႄႈ ၶိုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ႁိူဝ်ႈႁိူင်းမႃးယဝ်ႉ။
[[File:Chinese plain 5c. BC-en.svg|thumb|Chinese plain 5c. BC-en]]
ထိုင်မႃး ပၢၼ်မၢဝ်ႇၸိုဝ်ႈတုင်း (毛澤東) ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ႁဵတ်းလွင်ႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႈၾိင်ႈထုင်း (文化大革命) လႄႈ ဝႃႇတၶွၼ်ႇၾိဝ်းသျၢတ်ႉ လႆႈၶၢမ်ႇၽဵဝ်ႈပႅတ်ႈ ထႅင်ႈပွၵ်ႈၼိုင်ႈ။ ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈ ၶွၼ်ႇၾိဝ်းသျၢတ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶႄႇလႅင်ၶဝ် ယႃႉလႅဝ်ပႅတ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပၢႆးဝူၼ်ႉၶွၼ်ႇၾိဝ်းသျၢတ်ႉ ဢၼ်လႆႈ ပၵ်းမၼ်ႈဝႆႉ ၼႂ်းပိုၼ်းမႃး ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်ၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇလူႉလႅဝ်ၵႂႃႇ။ လိူဝ်သေ သွင်ပွၵ်ႈၼၼ်ႉၵူၺ်း ဝႃႇတၶွၼ်ႇၾိဝ်းသျၢတ်ႉ လႆႈယႃႉလူႉမႃးသေတႃႉ ပၢၼ်ၶုၼ်ၶႄႇ ၵူႈသိုပ်ႇသိုပ်ႇတႄႉ ဢဝ်ဝႆႉမိူၼ်ၼင်ႇ ပၵ်းပိူင်ၸိုင်ႈမိူင်းသေ ယိပ်းတိုဝ်းမႃးယဝ်ႉ။
== ၸူဝ်ႈပၢၼ် ၶွၼ်ႇၾိဝ်းသျၢတ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် ၶွၼ်ႇၾိဝ်းၸိုဝ်ႈ ==
ၽူႈမီးပၢႆးဝူၼ်ႉၶိုၵ်ႉ ၶွၼ်ႇၾိဝ်းသျၢတ်ႉ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ ၶွၼ်ႇၾိဝ်းၸိုဝ်ႈၼၼ်ႉ ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈ ၿီႇၸီႇ 550 လိူၼ်သႅပ်ႉတိမ်ႇပိူဝ်ႇ 28 ဝၼ်း <ref> Hugan, Yong (2013). Confucius: A Guide for the Perplexed. A&C Black. p. 3. Archived from the original on 2017-04-16. </ref> <ref> Creel 1949, 25. </ref> တမ်ႈတီႈ ၵုၼ်ယွၼ်ႇသၢင်းတူင်ႈ ဢိူင်ႇမိူင်းလူႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၽွင်းမိူဝ်ႈ မၼ်ႈၸၢႆး ဢႃႇယုလႆႈ 3 ၶူပ်ႇၼၼ်ႉ ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈ သဵင်ႈၵၢမ်ႇၵႂႃႇပႅတ်ႈလႄႈ လႆႈသိုပ်ႇယူႇၸွမ်း မႄႈမၼ်း ယၢင်ႉသႅင်ၸၢႆး Yan Zhengzai (顏徵在)ၵူၼ်းႁိူၼ်းၶဝ် လႆႈယူႇသဝ်း မႃးတုၵ်ႉယၢၵ်ႈတႄႉတႄႉ။ <ref> Huang, Yong (2013). Confucius: A Guide for the Perplexed. A&C Black. p. 4. Retrieved August 12, 2015. </ref> မႄႈမၼ်း ယၢင်ႉသႅင်ၸၢႆးသမ်ႉ သဵင်ႈၵၢမ်ႇၵႂႃႇ မိူဝ်ႈဢႃႇယုလႆႈ ပႆႇတၼ်းတဵမ် 40 ပီ။ <ref> Huang, Yong (2013). Confucius: A Guide for the Perplexed. A&C Black. p. 4. Retrieved August 12, 2015. </ref> ၸဵမ်မိူဝ်ႈမၼ်းၸၢႆး ဢႃႇယုလႆႈ 5 ၶူပ်ႇၼၼ်ႉ ၺၢၼ်ႇမၼ်း ၽၢႆလိူဝ်သေ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ တၢင်ႇၸိူဝ်းတႄႉတႄႉ။ ၽွင်းဢႃႇယုလႆႈမႃး 19
ၽွင်းမိူဝ်ႈ ဢႃႇယုမၼ်း လႆႈမႃး 22 ၶူပ်ႇၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ယုမ်ႇတူဝ် ယုမ်ႇတၢင်းႁူႉမၼ်းလႄႈ ၸင်ႇပိုတ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းလင်ၼိုင်ႈသေ ပူင်သွၼ်ပၼ်ပိူၼ်ႈ ပၢႆးတိုဝ်းၵမ်ၵူၼ်း လႄႈ သၽေႃးတြႃး လၢႆးဢုပ်ႉပိူင်ႇဝၢၼ်ႈမိူင်းယဝ်ႉ။ ၵႃႈႁဵၼ်းမၼ်းၼၼ်ႉတႄႉ မၼ်းၵူၺ်းဢဝ် ပႅင်ႈၼင်ႇ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ် မီးၸေႇတၼႃႇပၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵေႃႉဢၼ်ဢမ်ႇပႃးၸႂ် ၶႂ်ႈသွၼ်ႁဵၼ်းဢဝ်ၼၼ်ႉတႄႉ မၼ်းဢမ်ႇႁပ်ႉ။ ၼႂ်းတပႄးမၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမၢၵ်ႈၵူၼ်းမီး ဢိူင်ႇမိူင်းလူႈၵေႃႈ မႃးၶိုၼ်ႈၸွမ်းယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈဢႃႇယုလႆႈမႃး 34 ၼၼ်ႉ ၶူးသွၼ်လူင် ၶွၼ်ႇၾိဝ်းသျၢတ်ႉ ၵႂႃႇတီႈဝဵင်းၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းသေ ၵႂႃႇသိုပ်ႇႁဵၼ်းဢဝ် လိၵ်ႈလၢႆးၵဝ်ႇၵႄႇ လႄႈ တၢင်းမေႃသုၶုမၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပွၵ်ႈမႃးမိူဝ်း ဝၢၼ်ႈမိူင်း သုၵ်ႉယုင်ႈလႄႈ ၵိၼ်ဝဵင်း (ၽူႈၵွၼ်းဝဵင်း) ၵေႃႈ ပၢႆႈၵႂႃႇတီႈ ဢိူင်ႇသျီႈၼၼ်ႉယူႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶူးသွၼ်လူင်ၶွၼ်ႇၾိဝ်းသျၢတ်ႉ ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁၼ် ၵူၼ်းဢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈ မၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇမိူဝ်းသေ ပၢႆႈၵႂႃႇတီႈ ၵိၼ်မိူင်း မီးဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တပႄးမၼ်းၵေႃႈ ၸွမ်းမၼ်းၵႂႃႇ။
| |||
