ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆး: လွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈ ၼႂ်းၵႄႈ လွင်ႈၶူၼ်ႉၶႆႈ
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
ထႅဝ် 213:
တႅမ်ႈဝႆႉ ၼင်ႇၼႆယူႇယဝ်ႉ။
A.D 753 ၼၼ်ႉ ၶုၼ်သိုၵ်းၶႄႇ လီမီ(Li Mi) ဢွၼ်ႁူဝ်သိုၵ်းၶဝ်သေ လူင်းမႃးတိုၵ်း တႃႇလီ သိုၵ်းတႆး မိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈ ႁူပ်ႇပၼ်ၶဝ်လႄႈ သိုၵ်းၶႄႇၶဝ် တၢႆပဵၼ်ၵေႃႇပဵၼ်ၵွင်၊ ၵူၼ်းပၢၵ်ႇ(100)ၼိုင်ႈၼႆႉ တၢႆၵဝ်ႈသိပ်း(90)ၵေႃႉ၊ ၶဝ်ဢမ်ႇပႄႉ သိုၵ်းတႆးလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်ႁူၼ်မိူဝ်း ၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ A.D 755-756 ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၶိူဝ်း ဢၼ်ယူႇ မိူင်းၶႄႇပွတ်းတူၵ်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တၢၵ်ႉ (Tark) ဢႅၼ်ႇလူႇသျႅၼ်ႇ(An Lu Shan)ၼၼ်ႉ ၸူဝ်းၵၼ် လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶိုၼ်းၶႄႇ၊ ယၢမ်းၼၼ်ႉမႅၼ်ႈၽွင်း ၶႄႇသုၵ်ႉၸႂ်ယူႇ တႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ ၶုၼ်လူႇၽူင်းၵေႃႈ ၸင်ႇဢွၼ်ဢဝ် ၵူၼ်းၶဝ်ႈတိုၵ်း သိမ်းဢဝ်လႆႈ ဝဵင်းၸုၺ်ႇၵျူဝ်(Sui Chou)၊ ႁူၺ်ႈတုင်(Hui Tung)ယူႇယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇတူၵ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မႃးသိမ်း ဢဝ်လႆႈပႃး ၵူၼ်းၶိူဝ်း ယုၼ်ႇၶျွၼ်ႇ(Hsun Chuan)ၼၼ်ႉထႅင်ႈယဝ်ႉ။ ၶုၼ်လူႇၽူင်း တိုၵ်းပႄႉလႆႈ ၶႄႇပွတ်းၼိူဝ် ယူႇၼၢၼ်ႇသေယဝ်ႉ ဢမ်ႇၵႃး တႃႇတေ ၵပ်းသိုပ်ႇၵၼ် တၢင်းတီႉပႅတ်ႉၼၼ်ႉ မၼ်းၶိုၼ်းၶၢႆႉ ၼႃႈသိုၵ်း မႃးၽၢႆႇတူၵ်းထႅင်ႈယဝ်ႉ။ ၶႄႇၼႆႉ တီႈတီႉပႅတ်ႉၵေႃႈ မၼ်းလႆႈသုမ်းသိုၵ်းသေမဝ်ႇၵႃး ၼႂ်းမိူင်းၵေႃႈ သုၵ်ႉယုင်ႈလႄႈ တႃႇတေၶိုၼ်းလူင်း မႃးတိုၵ်းတႆးထႅင်ႈတႄႉ ဢမ်ႇမီးငဝ်းလၢႆးမၼ်းလႆႈယဝ်ႉ။ တႃႇတေလႆႈ ဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်းလႄႈသင်၊ တႃႇတေလႆႈ ငိုၼ်းတွင်းလႄႈသင်၊ လၢၼ်ႉၸဝ်ႈ ၸင်ႇၶႂၢၵ်ႈၼႃႈသိုၵ်းလူင်းမႃး ၽၢႆႇၸဵင်ႇၸၢၼ်း ဝၼ်းတူၵ်းၼႆႉထႅင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ <br>
ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ A.D 754 ၼၼ်ႉ သိုၵ်းၶုၼ်လူႇၽူင်း လုၵ်ႉတီႈ ၵၢင်ဢိူင်ႇဝူႇၶျွၼ်ႇသေ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်း မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းႁွင်ႇ (ယၢမ်းလဵဝ်)ဢၼ်ပဵၼ် မိူင်းၶၢင်ယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ သိမ်းဢဝ်ၶိူဝ်းၵူၼ်း ဢၼ်ယူႇသဝ်း ၼိူဝ်လွႆၼၼ်ႉ ပဵၼ်တႂ်ႈမိုဝ်း မိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈ ယူႇယဝ်ႉ။ တီႈ ပူႇထဝ်ႈ @ ပူႇတႂ်း(ပူတာအို)ၼၼ်ႉ မၼ်းမႃး ပၵ်းတပ်ႉသေ ယူႇသဝ်းၵႂႃႇ ပီၼိုင်ႈလူးၵွၼ်ႇ။ တီႈသၼ်လွႆ မိူင်းၶၢင်၊ မိူင်းၶျၢင်း ယၢမ်းလဵဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ တိုၼ်းမီးတႆး ယူႇဝႆႉၸဵမ်ၼၼ်ႉ မႃးယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉဢဝ် ပူႇထဝ်ႈ သိုပ်ႇၵႂႃႇထႅင်ႈ ထိုင် ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းတူၵ်း ယုင်ၶျွင်ႇတေႃႇ ၼမ်ႉမႄႈၶႃႉ(မေခမြစ်) ၶိုၼ်ႈထိုင် တိၼ်လွႆၼမ်ႉၵၢမ်ႈ ၵွင်တႅင်(Kuang Tang)တီႈၸွမ်းတၢင်းၵေႃႈ ပၵ်းတပ်ႉဝႆႉသေ ၶိုၼ်ႈၵႂႃႇယဝ်ႉ။ တပ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဝႆႉဝႃႈ တႃႇၵပ်းသိုပ်ႇ တီႉပႅတ်ႉငၢႆႈလႄႈ ပုၼ်ႈတႃႇမိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈ တေပဵၼ်ဢဵၼ်ႁႅင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ တိုၵ်ႉပဵၼ် ပိဝ်ႇႁႅင်း မႅၼ်ႈပၢၼ်သရေႇၶိတ်ႉတရႃႇ(သရေခေတ္တရာ)ၼၼ်ႉသေ မႅၼ်ႈမိူဝ်ႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းပိဝ်ႇ ထုၼ်ႇတုၼ်းမိၼ်း (ထွန်တွန်းမင်း)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူင်းလႂ်သေမဝ်ႇဝႃႈ ပေႃးပဵၼ် မိူင်းဢၼ်လၢၼ်ႉၸဝ်ႈ တိုၵ်းပႄႉၼၼ်ႉၸိုင် တိုၼ်းပဵၼ် တႂ်ႈမိုဝ်းမိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈၵႂႃႇသေလႄႈ ၵူၼ်းၸၢႆး တေလႆႈႁဵတ်း သိုၵ်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈယဝ်ႉ။ သင်ဝႃႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁဵတ်း သိုၵ်းၵေႃႈ တိုၼ်းလႆႈၶဝ်ႈႁဵတ်းပၼ် ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး မိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ (8-9)ပၢၵ်ႇပီမိူင်းၼၼ်ႉ တီႈႁိမ်းၼမ်ႉ မႄႈလီႉၶႃႉ(မလိၶ)ၼၼ်ႉ ႁၼ်မေႃႇၶမ်း၊ ၽၢႆႇတူၵ်း ယုင်ၶျွင်ႇယၢၼ်သိပ်းပႅတ်ႇ(18)လၵ်းၼၼ်ႉ သမ်ႉၶုတ်းလႆႈ ပယိၼ်းသႅင်လိူင်၊ ၼိူဝ်လွႆႁိမ်းၼမ်ႉ မႄႈၶႃႉ ၵႄႈမိူင်းၵွင်လႄႈ မျိတ်ႉၵျီးၼႃး၊ တီႈ သႅၼ်ဝီသမ်ႉ မေႃႇၵိူဝ်လႄႈ ၶဝ်ႁူင်ၵိူဝ်။ ၼႆႉ ပဵၼ် ၼႃႈၵၢၼ် ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး မိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈ ပိူင်ၼိုင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ၸုမ်းဢၼ် ႁဵတ်းပၼ်ၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉၸိုင် ပဵၼ်ၸုမ်းဢၼ် ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁဵတ်းသိုၵ်းလႄႈ ၵူၼ်းဢၼ်တီႉၺွပ်းလႆႈမႃး ၼႂ်းပၢင်သိုၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼိူဝ်ဢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇလႆႈမႃးၼၼ်ႉ တႃႇႁူဝ်ပၢၵ်ႇၸဵတ်းသိပ်း-ပႅတ်ႇသိပ်း(70%-80%)သမ်ႉ ပဵၼ်တႃႇၽၢၼ်ႇတႃႇ မိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈသေ ဢၼ်လိူဝ်ၼၼ်ႉ ပၼ်ၶိုၼ်းၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇလႆႈပၼ်ၶွၼ်ႇ တီးမိူင်းၶိုၼ်းသေ ဢမ်ႇလႆႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်း ႁဵတ်းသိုၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈပၢၼ် ၶုၼ်လူႇၽူင်းၼႆႉၵေႃႈ ပိဝ်ႇယွမ်းပဵၼ် မိူင်းဢူၺ်းလီၵၼ် တင်းမိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈ ၶဝ်လႆႈ သၢၵ်ႈၶွၼ်ႇၸူးမိူ င်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ မုၼ်ဢူၽုင်းႁႅင်းပိူင်း လၢၼ်ႉၸဝ်ႈၼႆႉ ထိုင်မိူင်းမၢၼ်ႈ (ယၢမ်းလဵဝ်)ပွတ်းၵၢင် တေႃႇပွတ်းၼိူဝ်ယဝ်ႉ။ ပၢၼ်ၶုၼ်လူႇၽူင်းၼႆႉ ၵေႃႉဢၼ်မၼ်း လႆႈၸႂ်ယႂ်ႇဢိင်ပိုင်ႈၼႆႉတႄႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်း ၽူင်းၵႅဝ်ႈယီႈယဝ်ႉ။ ၽူင်းၵႅဝ်ႈယီႈၼႆႉ မိူဝ်ႈ A.D 764 ၼၼ်ႉ မၼ်းတႄႇတင်ႈဝဵင်း၊ ႁႂ်ႈပဵၼ် ဝဵင်းႁႄႉၵင်ႈ ၼႃႈသိုၵ်းၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ပဵၼ်ဝဵင်းၶျေႇတုင် (Che Tung)@ ၸႄႈတွၼ် @ ၵူၺ်ႇမိင်ႇယဝ်ႉ။ ၽူင်းၵႅဝ်ႈယီႈၼၼ်ႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ ဢူႈမၼ်း ၶုၼ်လူႇၽူင်း ယင်းပႆႇၼွၼ်းၽႄးၼၼ်ႉ မၼ်းလူႉဢွၼ်တၢင်းလႄႈ မၼ်း ဢမ်ႇတၼ်းလႆႈပဵၼ် ၶုၼ်မိူင်း။ ယွၼ်ႉၼၼ်ႉလႄႈ ၶုၼ်လူႇၽူင်း ၸင်ႇယုၵ်ႉဢဝ် လုၵ်ႈၸၢႆးၽူင်းၵႅဝ်ႈယီႈ ယီႈမုၼ်သုင်ၼၼ်ႉ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၵႅမ်မိူင်းယဝ်ႉ။ <br>
ၶုၼ်လူႇၽူင်းၼႆႉ မီးလုၵ်ႈယိင်းႁၢင်ႈလီ ၼၢင်းၾႃႉၾပ်ႉဝတီႇ ၼႆၵေႃႉၼိုင်ႈ၊ ယွၼ်ႉဝႃႈ ႁၢင်ႈလီၼႃႇလႄႈ မိူင်းလႂ်ၵေႃႈ မႃးယွၼ်း၊ ထိုင်မိူဝ်ႈ A.D 674 ၼၼ်ႉ ၽူႈ ဢၼ်မီး ၼမ်ႉၵတ်ႉသေပိူၼ်ႈ ၶုၼ်တိုင်းၶမ်း ဢၼ်ယူႇ ၸႄႈတွၼ်ႈ(မိူင်းမၢဝ်း)ၼၼ်ႉ ၸင်ႇမႃးလိူၵ်ႈလႆႈပဵၼ် လုၵ်ႈၶူၺ် ၶုၼ်လူႇၽူင်းယဝ်ႉ။ ၶုၼ်လူႇၽူင်းၵေႃႈ ၸင်ႇၸႂ်ႉလုၵ်ႈၶူၺ်မၼ်း ၶုၼ်တိုင်းၶမ်း ၶိုၼ်းမိူဝ်းႁဵတ်း ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းမၢဝ်း(မိူင်းတိူင်းၶေႃ)ၶိုၼ်းယူႇယဝ်ႉ၊ တႄႇဢဝ်ၼၼ်ႉမႃး မိူင်းမၢဝ်းၼၼ်ႉ မီး ၸဝ်ႈၾႃႉ ၵေႃႉဢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇ ၽွင်းငမ်းမိူင်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၼႆႉပဵၼ်ပိုၼ်းၸဝ်ႈၾႃႉ တႆးသျှမ် တႄႇမႃးယူႇယဝ်ႉ။ A.D 778 ၶုၼ်လူႇၽူင်း ၼွၼ်းၽႄးၵႂႃႇယဝ်ႉ။ တေႃႇထိုင်မၼ်းၸဝ်ႈ တၢႆၵႂႃႇ မၼ်းၸဝ်ႈ ယင်းဢမ်ႇၶိုၼ်း ႁဵတ်းၵေႃႉၶႄႇ၊ မၼ်းၸဝ်ႈ ၸဵပ်းၸႂ်တေႃႇၶႄႇ တေႃႇထိုင် ပေႃးၼွၼ်းၽႄးၵႂႃႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
==(6) ယီႈမုၼ်သုင် (Imouhsiin) A.D 778-808==
ယီႈမုၼ်သုင်ၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး ၶုၼ်ၵႅဝ်ႈယီႈ ပဵၼ်လၢၼ်ၸၢႆး ၶုၼ်လူႇၽူင်းယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် ပၢၼ်ၶုၼ်လူႇၽူင်း A.D 751 တေႃႇထိုင် ပၢၼ် ယီႈမုၼ်သုင် A.D 794 ႁိုင်သီႇသိပ်းသၢမ်(43)ပီ ပဵၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်း ဢၼ်တႆး ၸင်းၶႄႇတႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇႁဵတ်း ဢူၺ်းလီၵၼ် တင်းၶႄႇထိုင် A.D 794 ဢႃႇယူႉယီႈမုၼ်သုင် ၵိၼ်မိူင်း ႁိုင်လႆႈ သိပ်းႁူၵ်း(16)ပီယဝ်ႉၸိုင် ပဵၼ်မႃး လွင်ႈဢၼ်လႆႈၸဵပ်းၸႂ် ၼိူဝ်တီႉပႅတ်ႉတႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈယီႈမုၼ်သုင် တႄႇပဵၼ်ၸဝ်ႈ ႁေႃၶမ်းၼၼ်ႉ ၶႄႇ လႄႈ တီႉပႅတ်ႉ ၶဝ်ထၢင်ႇလဵၵ်ႉၼိူဝ် ယီႈမုၼ်သုင်တႄႉတႄႉ။ ၶဝ်ထၢင်ႇဝႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈ တေဢမ်ႇပဵၼ် ၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ မိူင်ၼင်ႇ ၶိင်းမၼ်း ၶုၼ်လူႇၽူင်း ၼႆလႄႈ ၶႄႇတင်းတီႉပႅတ်ႉ သႂၢင်းမဝ်မၼ်းၸဝ်ႈ တႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်မွင်းဝႆႉဝႃႈ ယီႈမုၼ်သုင် တေၵွမ်းငွမ်းၸွမ်းတေႃႇၶဝ် ငၢႆႈငၢႆႈယူႇၼႆယဝ်ႉ။ <br>
A.D 779 မိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈ ဢၼ်ယီႈမုၼ်သုင် ဢွၼ်ႁူဝ်ၼႆႉ လွင်ႈဢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇၼွၵ်ႈ မိူင်းလႄႈသင်၊ လွင်ႈၼႂ်းမိူင်းလႄႈသင် လႆႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ လၢႆးၵၢၼ်မိူင်း တႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး ဢႃႇယူႉၵိၼ်မိူင်းမၼ်း ႁိုင်သိပ်းႁူၵ်း(16)ပီယဝ်ႉၸိုင် တႃႇတေပဵၼ် ဢူၺ်းလီၵၼ်တင်း တီႉပႅတ်ႉၼၼ်ႉ လႆႈယူပ်ႈယွမ်းၵႂႃႇ မွၵ်ႈၶိုင်ႈၼိုင်ႈသေ ပဵၼ်လွင်ႈတၢင်းမႃး တႃႇတေၶိုၼ်းလႆႈ ႁဵတ်းဢူၺ်းလီၵၼ် တင်းၶႄႇၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢၼ် ၶုၼ်လူႇၽူင်းၼၼ်ႉ လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်း ၽူင်းၵႅဝ်ႈယီႈၼႆႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင် ၵေႃႉၼိုင်ႈသေ မီးတၢင်းၵတ်ႉၶႅၼ်ႇလႄႈ ၶႄႇတင်းတီႉပႅတ်ႉၶဝ်ၵေႃႈ လႆႈၼပ်ႉယမ် မိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၵူဝ်ၵေႃႈ ၶဝ်ၵူဝ် ဢဵၼ်ႁႅင်း မိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈ တႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ တီႉပႅတ်ႉၵေႃႈ ၼပ်ႉယမ် ၶုၼ်လူႇၽူင်းလႄႈ ဢမ်ႇႁတ်းၶတ်း ၶုၼ်လူႇၽူင်း တေႃႇပေႃးတၢႆၵႂႃႇၼၼ်ႉ ယူႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ၶုၼ်လူႇၽူင်း ဢမ်ႇမီးယဝ်ႉသေ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင် ဢၼ်ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ၽူင်းၵႅဝ်ႈယီႈၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးယဝ်ႉၼၼ်ႉ တီႉပႅတ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႃးၶႂ်ႈၼပ်ႉယမ် လၢၼ်ႉၸဝ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ၶႄႇၵေႃႈ သမ်ႉၶႂ်ႈၶတ်းၸႂ် ႁႂ်ႈလၢၼ်ႉၸဝ်ႈ ပဵၼ်မႃးၽၢႆႇၶဝ်ယူႇသေတႃႉ ဝႆႉၸႂ်ဝႃႈလၢၼ်ႉၸဝ်ႈၼႆႉ တေဢမ်ႇလီလႆႈ ၼပ်ႉယမ်ၵူဝ်ႁႄ မိူၼ်မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းယဝ်ႉၼႆသေ ဝႆႉမဝ်မၢင် တေႃႇတႆးမႃး တႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ တီႈတႄႉၸိုင် ၶႄႇၶဝ်ဝူၼ်ႉဝႃႈ ယီႈမုၼ်သုင်ၼႆႉ ဢမ်ႇမီးပၢႆးဝူၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးၼမ်ႉၵတ်ႉ တၢၼ်ႇၶိင်းမၼ်း ၶုၼ်လူႇၽူင်းၼၼ်ႉလႄႈ ႁဵတ်းႁိုဝ်ၵေႃႈ တေၸၼ်လႆႈမႃး ၽၢႆႇၶဝ်ငၢႆႈငၢႆႈလီလီယူႇ ၼႆယဝ်ႉ။ ၶူးဢၼ်သွၼ်ပၼ် လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆးဝူၼ်ႉ ယီႈမုၼ်သုင် ၸဵမ်လဵၵ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ၶႄႇလႄႈ ၶႄႇၶဝ် ၶႅၼ်းမုင်ႈမွင်း ယီႈမုၼ်သုင် တေပဵၼ်မႃး ၽၢႆႇၶႄႇၶဝ်ငၢႆႈယူႇၼႆယဝ်ႉ။ တီႉပႅတ်ႉၼႆႉ တိုၼ်းဢမ်ႇသၢင်းၵိၼ် ၼိူဝ်မိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈမႃး တႄႉတႄႉဝႃႈယူႇယဝ်ႉ။ <br>
မိူဝ်ႈတႄႇတႄႉ ယီႈမုၼ်သုင်ၵေႃႈ ၸွမ်းၼင်ႇ ဢၼ်ၶိင်းမၼ်း မၵ်းမၼ်ႈမႃးၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇႁဵတ်း ဢူၺ်းလီၵၼ် တင်းၶႄႇ သိုပ်ႇႁဵတ်း ဢူၺ်းလီၵၼ် တင်းတီႉပႅတ်ႉသေ ၽွင်းငမ်းမိူင်းမႃးယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈဢၼ်ထိုင်မႃး A.D 779 ၼၼ်ႉၸိုင် တႆးလႄႈ တီႉပႅတ်ႉ ႁွမ်းၵၼ်သေ ၶိုၼ်ႈသိုၵ်းၸူးၶႄႇ၊ ႁဵတ်းသိုၵ်းသၢမ်ငႃး၊ ဢဵၼ်ႁႅင်းတင်းသဵင်ႈ၊ မီးမွၵ်ႈသွင်သႅၼ်(200,000)ယဝ်ႉ။ သိုၵ်းသၢမ်ငႃးၼၼ်ႉ ၸမ်ႉ-
# ၶိုၼ်ႈၸူး မၢဝ်းၵဵဝ် @ မၢဝ်းၶဵဝ်(Mao Chou) လတ်ႈၵႂႃႇ ဝႅၼ်ႇၶျွၼ်ႇ(Wen Chuan) သေ ၶိုၼ်ႈတိုၵ်း ၵႂၢၼ်ႇၵၢဝ်@ ၵုၼ်ၵဝ်ႈ(Kuan Kou)ယဝ်ႉ။
# ၶိုၼ်ႈၸူး ၽူႈဝႅၼ်(Fu Wen) ဢွၼ်တၢင်းသေ တိုၵ်းၽင်ႇႁူၺ်ႈလႄႈ ပၢႆႇပႃႇ (Fang Wei and Pai Pa)ယဝ်ႉ။
# ၶိုၼ်ႈတိုၵ်း လီၶဵဝ် (Li Chou)လႄႈ ယႃႈၶဵဝ်(Ya Chou)သေ သိုပ်ႇၶိုၼ်ႈၽၵ်းတူ လႅၼ်လိၼ်မိူင်း ၵဵင်းလၢႆး(Chiung Lai)သေ ၶဝ်ႈတိုၵ်း မိူင်းၶႄႇၼႆယဝ်ႉ။
ယီႈမုၼ်သုင်တႄႉ ယိူင်းဢၢၼ်းသိမ်းဢဝ် ဢိူင်ႇသျူႈ(Shu)သေ ႁဵတ်းပဵၼ် လႅၼ်လိၼ် မိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇသုတ်းၼႆယဝ်ႉ။ တီႈပၢင်တိုၵ်းၼၼ်ႉ တႆး လႄႈ တီႉပႅတ်ႉ လႆႈတိုၵ်းပႄႉၶႄႇမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၶူဝ်းၶွင်ၵွင်ႈၵၢင်ႇမေႃမိုဝ်း ၸိူဝ်းဢၼ်တီႉၺွပ်း သိမ်းဢဝ်လႆႈမႃး တီႈပွႆးတိုၵ်းၼၼ်ႉ တီႉပႅတ်ႉၶဝ် ဢဝ်သူင်ႇမိူဝ်း မိူင်းၶဝ်သဵင်ႈသဵင်ႈယဝ်ႉ။ ဢိူင်ႇ ဢၼ်တိုၵ်းပႄႉလႆႈၼၼ်ႉၵေႃႈ တီႉပႅတ်ႉ ၶဝ်ၸႂ်ႉဢဝ် ၶူဝ်းလၢႆႈသၢၵ်ႈပဵၼ်ၶွၼ်ႇ တႃႇမိူင်းၶဝ် ၼႆသေ သူင်ႇမိူဝ်းမိူင်းၶဝ်ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ မိူဝ်ႈဢၼ် တႆးလႄႈတီႉပႅတ်ႉ ၶိုၼ်ႈသိမ်း ဢၼ်ပဵၼ်ဢဵၼ်ႁႅင်း မိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉ ၶုၼ်သိုၵ်းတပ်ႉၶႄႇ ဢၼ်ပႂ်ႉ ဝဵင်းၼၼ်ႉ လႅပ်ႈတေဢမ်ႇတိုၵ်းပႄႉလႆႈလႄႈ ဢွၼ်ဢဝ် လုၵ်ႈၼွင်ႉၵူၼ်းသိုၵ်းမၼ်းသေ လႆႈပၢႆႈၵႂႃႇ မႅပ်ႈဝႆႉၼႂ်းထိူၼ်ႇယူႇယဝ်ႉ။ ပၢင်တိုၵ်းဢၼ်ၼႆႉ ၶႄႇၶဝ် လႆႈလူႉသုမ်းယႂ်ႇ ၼမ်သေမဝ်ႇၵႃး သရေႇၼႃႈတႃၵေႃႈလူႉ၊ တီႉပႅတ်ႉၶဝ်တႄႉ ပဵၼ်ဢၼ်မီး ၼမ်ႉတွၼ်းၵူႈပိူင်ပိူင်ယဝ်ႉ။ <br>
မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၶႄႇ တေၸုင်(Te Tsung)ၵေႃႈ တႃႇတေထႅမ်ပၼ်သိုၵ်းမၼ်း ဢၼ်သုမ်းၼၼ်ႉၼႆသေ ၸင်ႇၸႂ်ႉ တပ်ႉႁူမ်ႈလူမ်ႈ သုၼ်ႇတူဝ်မၼ်း(တပ်ႉၶႅၼ်ႇမၼ်း) တပ်ႉယႃၵဵဝ်သေ မဝ်ႇၵႃး တပ်ႉတုင်ၶျွၼ်ႇလႄႈ တပ်ႉသျၢၼ်ႇၼၢၼ်ႇ(Tung Chuan and Shan Nan) ၶဝ်လမ်းၵႂႃႇတိုၵ်း လၢၼ်ႉၸဝ်ႈယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ သိုၵ်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈ လႆႈတူၵ်းသုမ်းသေ ဝၢတ်ႇၵႂႃႇၵေႃႈၼမ်၊ တၢႆၵေႃႈၼမ်၊ ၵူၼ်းသိုၵ်းႁူၵ်းႁဵင်(6,000) လႆႈၶၢမ်ႇတၢင်းသို ၵ်းၶႄႇ တႅပ်းဢဝ်ၵႂႃႇပႃး ႁူဝ်ၶဝ်ယူႇယဝ်ႉ။ တူဝ်လိပ်းသိုၵ်းတႆးၵေႃႈ ၶႄႇၶဝ် တီႉၺွပ်းဢဝ်ၵႂႃႇ တင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ တီႈပၢင်တိုၵ်းၼႆႉ ၵူၼ်းသိုၵ်းတႆး သႅၼ်ၼိုင်ႈ(100,000)လႆႈတူၵ်းၽင်ႇႁိုၵ်း ၽႅဝ်တႃႈႁူၺ်ႈလိုၵ်ႉသေလူႉ သုမ်းၵႂႃႇသဵင်ႈယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ တီႉပႅတ်ႉ ဢမ်ႇၸွႆႈသေဢိတ်း၊ ယီႈမုၼ်သုင်ၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၸဵပ်းၸႂ် တႄႉတႄႉသေ ၸင်ႇၶၢႆႉၵူၼ်းမိူင်းမၼ်း မိူဝ်းယူႇႁိမ်း မိူင်းမႅၼ်း(ယၢမ်းလဵဝ်)၊ ၶႄႇႁွင်ႉပဵၼ် မိူင်းတဵင်ယူၺ်ႉ(Teng Yueh)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႉပႅတ်ႉၶဝ်ၵေႃႈ ယွၼ်ႉဝႃႈ ယီႈမုၼ်သုင် လူႉသုမ်းယႂ်ႇၼမ်သေ ဢဵၼ်ႁႅင်း ဢူၼ်ႈယဝ်ႉၼႆလႄႈ ဢမ်ႇသၢင်းၵိၼ်၊ ဢမ်ႇၸွႆႈထႅမ်သင်သေဢိတ်း။ တႄႇဢဝ်ၼၼ်ႉမႃး တီႉပႅတ်ႉၼႆႉ ႁႃလၢႆးၽႅၼ်ၵၢၼ် တႃႇတေပႄႉၵိၼ် မိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈမႃး ယူႇယဝ်ႉ။ တီႉပႅတ်ႉ ၶဝ်ႈၵဵပ်းၶွၼ်ႇ ယႂ်ႇယႂ်ႇ
ၼမ်ၼမ် တီႈၵူၼ်းမိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈ၊ ၼႃႈတီႈ ဢၼ်တေပဵၼ်လႆႈ တီႈတပ်ႉတႆးယူႇသဝ်းသေ တိုၵ်းသိုၵ်း ဢၼ်မီး ၼႂ်းမိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ တီႉပႅတ်ႉ ၶဝ်ႈသိမ်းဢဝ်ပႃး၊ တႃႇတေ ၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈပၼ် လႅၼ်လိၼ် တီႉပႅတ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႈ မႃးၸႂ်ႉတပ်ႉတႆး ၵႂႃႇပႂ်ႉၼမ်သေၵူႈပီ၊ ၵွပ်ႈလူၺ်ႈ ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈလႄႈ ယီႈမုၼ်သုင်ၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၸဵပ်းၸႂ် ယႂ်ႇႁႅင်းမႃး ၼိူဝ်တီႉပႅတ်ႉ တႄႉတႄႉယူႇယဝ်ႉ။ ၶႄႇၵေႃႈ ဢဝ်သုၼ်ႇ လွင်ႈၼႆႉသေ ၸင်ႇလၵ်ႉသူင်ႇ ၽွင်းၶဵဝ်ၶဝ် မႃးၸူးယီႈမုၼ်သုင်ယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်း ပပ်ႉပိုၼ်းၶႄႇမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ ဢၼ်ၶိူဝ်းထၢင်ႇၶဝ် တႅမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်တႅမ်ႈဝႆႉလွင်ႈၼႆႉဝႃႈ-
* “တီႈတႄႉၸိုင် ယီႈမုၼ်သုင်ၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်း ဢၼ်မီးပၢႆးဝူၼ်ႉယူႇ တႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ မၼ်းၼႆႉ မေႃလိၵ်ႈလူင်မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၶႄႇၼၼ်ႉ လူးၵွၼ်ႇ။ ၾိင်ႈထုင်းၶႄႇၵေႃႈ မၼ်းႁူႉလီလီ၊ လွင်ႈဢၼ်ၽိတ်းၵၼ် တင်းၶႄႇၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် လွင်ႈၸႂ်ဢမ်ႇလီတႄႉတႄႉ”ၼႆယဝ်ႉ။
ယီႈမုၼ်သုင်ၼႆႉ မိူဝ်ႈမၼ်းလဵၵ်ႉၼၼ်ႉ ၶိင်းၶဝ် ၶုၼ်လူႇၽူင်း ႁွင်ႉဢဝ် ၶူးၶႄႇသေ သွၼ်ပၼ်ဝႆႉ လိၵ်ႈၶႄႇ၊ ၾိင်ႈထုင်းၶႄႇၼၼ်ႉမႃးယဝ်ႉ။ ယီးမုၼ်သုင်ၼႆႉ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ မၼ်းၸင်းၸဵပ်းၸႂ် ၼိူဝ်တီႉပႅတ်ႉသေတႃႉၵေႃႈ တႃႇတေတႅပ်းၶၢတ်ႇ ၵမ်းလဵဝ်ၼၼ်ႉ မၼ်းဝူၼ်ႉဝႃႈ ပဵၼ်ၵၢၼ် ဢၼ်ၶိင်းမၼ်း ႁဵတ်းဝႆႉၼႆလႄႈ မၼ်းဢမ်ႇ ႁဵတ်းလႆႈငၢႆႈငၢႆႈ။ တီႈတႄႉၸိုင် ၶႄႇလႄႈတီႉပႅတ်ႉၼႆႉ ၶဝ်ဢမ်ႇဝႆႉ လၢၼ်ႉၸဝ်ႈၽဵင်ႇပဵင်းၶဝ်၊ ၶဝ်ထၢင်ႇလဵၵ်ႉသေ ၶႂ်ႈတဵၵ်းတဵင် လၢၼ်ႉၸဝ်ႈ ပဵၼ်ၶႃႈၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶႄႇၼႆႉ တိုၼ်းမီးၸႂ်ဝႃႈ တႆးၼႆႉ ပဵၼ် ၸုမ်းၶိူဝ်းၵူၼ်းလိူင်းပွတ်းၸၢၼ်း ၼႆသေ တႃႇတေၵပ်းသိုပ်ႇ ႁဵတ်းၵေႃႉၵၼ်ၵေႃႈ တေႃႈယင်းၶႂ်ႈၶီႇႁူဝ်တႆး ယူႇယဝ်ႉ။ ၶဝ်တူၺ်း တႃႇသုၼ်ႇတူဝ်ၶဝ် ၶႂ်ႈႁႂ်ႈပဵၼ် လွင်ႈၸွႆႈထႅမ်ၶဝ်သေလႄႈ ၶဝ်ၸင်ႇ ၶႂ်ႈႁဵတ်းၵေႃႉၵၼ် တင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈၵူၺ်း။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ၽႂ်ၵေႃႈ ၶႂ်ႈၸၼ်လၢၼ်ႉၸဝ်ႈၸူးၶဝ်ယဝ်ႉ။ သင်ဝႃႈ လၢၼ်ႉၸဝ်ႈ တေတိုၵ်းၸွႆႈၶႄႇၸိုင် မိူဝ်ႈလႂ်သေမဝ်ႇၵႃး ၶဝ်တေတိုၵ်းသိုၵ်းပႄႉလႆႈယူႇၼႆ ၶဝ်ယုမ်ႇယမ်ဝႆႉ ဢၼ်ၼႆႉပိူင်လဵဝ်။ ၵွပ်ႈဝႃႈ ၶဝ်ၶႂ်ႈႁႂ်ႈတႆး တိုၵ်းသိုၵ်းပၼ်ၶဝ်၊ တၢႆတၢင်ၶဝ်၊ ႁဵတ်းပၼ် ၼမ်ႉတွၼ်း ၽွၼ်းလီၶဝ်ၵွႆးလႄႈ ၶႄႇ လႄႈ တီႉပႅတ်ႉၼႆႉ ၸင်ႇၶႂ်ႈ ဢွၼ်ၵၼ် ႁိမ်ႁဵတ်းဢူၺ်းလီၵၼ် တင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် သိုၵ်းသၢမ်ၶႃၵဵင်းၼႆႉ မိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈယူႇ တႄႉတႄႉယဝ်ႉ။
လွင်ႈဢၼ် တီႉပႅတ်ႉလႄႈၶႄႇၶဝ် ဢမ်ႇလီၼိူဝ်တႆး၊ ၶဝ်ဝႆႉၼမ်ႉၸႂ်ယွၵ်း တေႃႇတႆးၼႆၵေႃႈ ယီႈမုၼ်သုင်ၼႆႉ ႁူႉထိုင် လီငၢမ်းယူႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉဝႃႈ ၶိင်းမၼ်း ၶုၼ်လူႇၽူင်း တႅပ်းတတ်းမၵ်းမၼ်ႈဝႆႉ တႃႇတေသိုပ်ႇတိုၵ်းၶႄႇၼၼ်ႉ မီးမႃးဝႆႉလႄႈ တႃႇတေၶိုၼ်းႁဵတ်း ဢူၺ်းလီၵၼ် တင်းၶႄႇၵေႃႈ တေဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ၸူဝ်ႈဢၼ်မၼ်း ပဵၼ်ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းမႃးၼႆႉ ၸွႆႈတီႉပႅတ်ႉသေ တိုၵ်းၶႄႇသေတႃႉ၊ ၵွပ်ႈသင်တီႉပႅတ်ႉ သမ်ႉၶႂ်ႈၶီႇႁူဝ်မၼ်းမႃး၊ ၶႂ်ႈပႄႉၵိၼ် ၵူၼ်းမိူင်းမၼ်းမႃး၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမၼ်း လႆႈၸဵပ်းၸႂ်မႃး၊ လွင်ႈၼႆႉလႄႈ တေသိုပ်ႇႁဵတ်းဢူၺ်းလီၵၼ် တင်း တီႉပႅတ်ႉၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၶႂ်ႈၽွမ်ႉၸႂ်ယဝ်ႉ။ ၸႂ်မၼ်းတႄႉ ၶႂ်ႈၵိူင်းၸူးၶႄႇယူႇသေတႃႉၵေႃႈ လႅပ်ႈတေဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈဝႆႉ။ တႃႇတေပဵၼ်ၽၢႆႇၶႄႇသေ ၽိတ်းတီႉပႅတ်ႉၼႆႉ ဢဝ်ၵၢင်ၸႂ်မၼ်း ၵေႃႉလဵဝ်ၵူၺ်းတႄႉ တေဢမ်ႇလႅပ်ႈပဵၼ်၊ တေလႆႈထၢမ်ပႃး ၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းလႄႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၵူၼ်းမိူင်းႁူၵ်းမိူင်း ဢၼ်ႁူမ်ႈႁွမ်း ပဵၼ်မိူင်းမၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶိူဝ်းၶုၼ် ဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မိူင်းဢွၼ်ႇ ဢၼ်မီး ၼႂ်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈၼႆႉ ႁၢမ်ႉၼမ်တႄႉ ၶႂ်ႈပဵၼ်ၽၢႆႇတီႉပႅတ်ႉယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် ပၢၼ်ၶိင်းမၼ်း ၶုၼ်လူႇၽူင်းၼၼ်ႉ ၸင်းၶႄႇမႃး၊ တိုၵ်း ၶႄႇမႃး၊ ၸဵပ်းၸႂ်ၼိူဝ်ၶႄႇမႃးသေ ထိုင်တီႈ ပေႃးတႅမ်ႈဝႆႉ သဝ်ႁိၼ်သေလႄႈ ထိုင်ယၢမ်းၼႆႉ သမ်ႉတေၶိုၼ်း ဢဝ်ၽူႈၶဵၼ်ႁဝ်း ၶိုၼ်းႁဵတ်းပဵၼ်ဢူ ၺ်းလီၼၼ်ႉတႄႉ လႅပ်ႈတေပဵၼ်လႆႈ ယၢပ်ႇယဵၼ်းဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၸူဝ်ႈၶၢဝ်းယၢမ်းတေၽွမ်ႉ/ဢမ်ႇၽွမ်ႉၵၼ် တင်းၶႄႇၼႆႉ ယူႇလၢႆလၢႆသေ တေလႆႈၵႂႃႇတိုၵ်းၽၼ်း တီႉပႅတ်ႉ ၸိူဝ်းၽႅဝ်ဝႆႉယူႇ ၼႂ်းမိူင်းႁဝ်းၼႆႉလႄႈ တီႈၽၵ်းတူ လႅၼ်လိၼ်မိူင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တေဢမ်ႇထုၵ်ႇလီႁဵတ်းၼႆ လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ယီႈမုၼ်သုင် ပဵၼ်ဢၼ်ဝူၼ်ႉယၢပ်ႇဝႆႉယူႇ တႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ တီႉပႅတ်ႉတႄႉ ထၢင်ႇဝႃႈ လၢၼ်ႉၸဝ်ႈၼႆႉ ပေႃးဢဝ်လၢႆး ၶီႇၼဵၵ်းတဵင် လၢႆးပႄႉၵိၼ်ၶဝ်သေ ႁွင်ႉဢဝ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းမိူဝ်ႈလႂ်ၵေႃႈ တိုၼ်းတေလႆႈယူႇ ၼႆသေတႃႉ၊ ၶႄႇတႄႉ ယၢမ်ႈထူပ်းမႃးယဝ်ႉလႄႈ ပေႃးဢဝ်လၢႆးတိုဝ်တေႃႇၶဝ်တႄႉ တေဢမ်ႇလႆႈ။ ၵွပ်ႈဢဝ်လၢႆးတိုဝ်သေ ႁဵတ်းမႃးလႄႈ လႆႈၸင်းၵၼ်မႃး တေႃႇႁၢၼ်ႉၼႆႉယဝ်ႉၼႆ ၶႄႇၶဝ်တႄႉ ပွင်ႇၸႂ်ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ဢဝ်လၢႆးတိုဝ်တႄႉတႄႉ ဢမ်ႇပဵၼ်၊ ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ထုၵ်ႇဢဝ် လၢႆးဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇဝွၼ်းတေႃႇသေ တိုတ်ႉၸၼ်ပၢႆးမႃး တေလႆႈယူႇၼႆ ၶႄႇတႄႉ ပွင်ႇၸႂ်ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ယီႈမုၼ်သုင်ၵေႃႈ ယုၵ်ႉယွင်ႈၾိင်ႈထုင်း ၶႄႇဝႆႉယူႇ။ ႁွင်ႉဢဝ်ၶူးသွၼ်ၶႄႇသေ မိူဝ်းသွၼ်လိၵ်ႈၶႄႇပၼ် လုၵ်ႈမၼ်းဝႆႉယူႇ။ ၶူးသွၼ်ၶႄႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်လၢႆးၵၢၼ်မိူင်းသေ တိုၵ်းသူၼ်း ယီႈမုၼ်သုင်ထႅင်ႈ ႁႂ်ႈၽွမ်ႉၸွမ်းပဵၼ်ဢူၺ်းလီၵၼ် တင်းမိူင်းၶႄႇယူႇယဝ်ႉ။ <br>
ၶႄႇၶဝ် ၶိုၼ်းတိုၵ်းဢဝ်လႆႈ ၼႃႈတီႈလႅၼ်လိၼ်တႆးလႄႈ တီႉပႅတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လႅၼ်လိၼ်ၼၼ်ႉ မႅၼ်ႈ ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းတူၵ်း မိူင်းၶႄႇလႄႈ ၸင်ႇၸႂ်ႉ ႁူဝ်သိုၵ်းလူင် ဝူၺ်ႇၵေႃး (Wei Kao)မႃးပႂ်ႉပွင်ၵၢၼ်ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ တႃႇတေ တိုၵ်းသူၼ်း ၶိူဝ်းၵူၼ်းပွတ်းၸၢၼ်း ပဵၼ်ၸႂ်ၶႄႇၵေႃႈ ၸႂ်ႉမၼ်း မႃးသူၼ်းတုမ်ပႃး ယူႇယဝ်ႉ။ ဝူၺ်ႇၵေႃးၵေႃႈ မႃးၸွပ်ႇလဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း ၵၢင်ၸႂ် ယီႈမုၼ်သုင်ပႃးလႄႈ လႆႈႁူႉဝႃႈ ယီႈမုၼ်သုင်ၼႆႉ ၸဵပ်းၸႂ်ဝႆႉ ၼိူဝ်တီႉပႅတ်ႉ ႁၢဝ်ႉႁၢဝ်ႉႁႅင်းႁႅင်းသေ ၵၢင်ၸႂ်တႄႉ ၶႂ်ႈၵိူင်းၸူးၶႄႇယူႇၼႆယဝ်ႉ။ A.D 788 ၼၼ်ႉ ဝူၺ်ႇၵေႃး ၸင်ႇႁဵတ်းလိၵ်ႈ ၵပ်းသိုပ်ႇ ၸႂ်ႉၵူၼ်းမိူင်း သွတ်ႉသႅတ်ႉ ဢဝ်ၵႂႃႇသူင်ႇထိုင် တီႈယီႈမုၼ်သုင်ယဝ်ႉ။ ယီႈမုၼ်သုင် ႁပ်ႉလႆႈယူႇသေတႃႉၵေႃႈ ဢမ်ႇတွပ်ႇသင်မိူဝ်းၶိုၼ်း။ A.D 791 မႃး ဝူၺ်ႇၵေႃး ၶိုၼ်းႁဵတ်းလိၵ်ႈ သူင်ႇထိုင်ထႅင်ႈ ၽိုၼ်ၼိုင်ႈ၊ ၵေႃႉ ဢၼ်တေဢဝ်လိၵ်ႈ ၵႂႃႇၵမ်းၼႆႉ တေလႆႈလတ်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းဢိူင်ႇၼႃးၶီး(မၢဝ်းၸဝ်ႈ)ယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၼႃးၶီးၼႆႉ ပေႃးတေႁဵတ်းၵေႃႉၶႄႇၼႆၸိုင် ၶဝ်ဢမ်ႇၽွမ်ႉ၊ ၶဝ်ၸင်းၶႄႇတႄႉတႄႉ။ ၶဝ်ၶႂ်ႈႁဵတ်းဢူၺ်းလီ ၵၼ် တင်းတီႉပႅတ်ႉၵူၺ်းယဝ်ႉ။ လွင်ႈႁူဝ်သိုၵ်းၶႄႇ ဝူၺ်ႇၵေႃးၼၼ်ႉ လၵ်ႉသူင်ႇလိၵ်ႈထိုင်ယီႈမုၼ်သုင်ၼႆႉ ၶုၼ်မိူင်းၼႃးၶီး ႁူႉသေ ၸင်ႇသူင်ႇၶၢဝ်ႇပၼ်ထိုင် တီႉပႅတ်ႉၵမ်းလဵဝ်ယူႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်ႉလႄႈ တီႉပႅတ်ႉ ၶႅၼ်းဢမ်ႇယုမ်ႇ ယီႈမုၼ်သုင်ထႅင်ႈယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ႁႃလၢႆးၵမ်ၵိၼ်းမၼ်းသေ တီႉၺွပ်းဢဝ် လုၵ်ႈၽွင်းမိူင်းမၼ်းၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈပဵၼ် ၽူႈတၢင်တႅၼ်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈၼႆသေ ႁႂ်ႈယူႇဝႆႉ တီႉပႅတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈၼႆႉသေလႄႈ A.D 792 ယီႈမုၼ်သုင်ၼႆႉ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ပဵၼ်ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းသေတႃႉ လွင်ႈသင်သေမဝ်ႇၵႃး ၸဵမ်ဢဝ်ၵၢၼ်မိူင်း၊ ၵၢၼ်သိုၵ်းတႄႇၵႂႃႇ ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ပေႃးဢမ်ႇလႆႈဢဝ် ၵၢင်ၸႂ် ၵူၼ်းမိူင်းလႄႈ ၶုၼ်မိူင်းမၼ်းၼၼ်ႉၸိုင် မၼ်းဢမ်ႇႁဵတ်း။ မၼ်းဢမ်ႇ ၶႂ်ႈဢဝ်ၵၢင်ၸႂ်ၵေႃႉလဵဝ် တႅပ်းတတ်း ႁဵတ်းသၢင်ႈသင် သေၸိူဝ်ႉသေပိူင်။ ယၢမ်းၼႆႉသမ်ႉ မႅၼ်ႈယၢမ်း ဢၼ်သုမ်းသိုၵ်းဝႆႉလႄႈ ၶႅၼ်းဢမ်ႇၶႂ်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈ တႅပ်းတတ်း ႁဵတ်းသၢင်ႈႁင်းၵွႆးယူႇယဝ်ႉ။ ယီႈမုၼ်သုင်တႄႉ ၵွပ်ႈဝႃႈ ၸဵပ်းၸႂ် ၼိူဝ်တီႉပႅတ်ႉၼႃႇယဝ်ႉလႄႈ ၶႂ်ႈပဵၼ် ဢူၺ်းလီၵၼ် တင်းၶႄႇသေတႃႉ တီႉပႅတ်ႉၵေႃႈ သမ်ႉတေႁဵတ်းႁိုဝ်တေႃႇၶိုၼ်းထႅင်ႈ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမၼ်း သမ်ႉတေဝႃႈႁိုဝ်၊ လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းဝူၼ်ႉၵႂၢင်တႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ လွင်ႈဢၼ် ဝူၺ်ႇၵေႃး သူင်ႇၵူၼ်း မႃးပၼ်လိၵ်ႈၼၼ်ႉ တီႉပႅတ်ႉႁူႉသေ ထၢမ်မၼ်းလႄႈ မၼ်းၸင်ႇပႅတ်ႉဝႃႈ-“ၶႄႇပွႆႇၵူၼ်း မႃးသူင်ႇလိၵ်ႈၸူးၵဝ် ဢမ်ႇၸိုဝ်ႈ၊ ၶဝ်တီႉၺွပ်းၺႃး ၵူၼ်းၽိတ်းလႄႈ ၶဝ်ပွႆႇမႃးၶိုၼ်းၵူၺ်း”ၼႆသေ ယဝ်ႉၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ <br>
ယီႈမုၼ်သုင်ၼႆႉ ဝူၼ်ႉႁဵတ်းႁိုဝ်ၵေႃႈ မၼ်းယိၼ်းၸဵပ်းၸႂ် ၼိူဝ်တီႉပႅတ်ႉ လွင်ႈဢၼ်ၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင်၊ ၶီႇၸိၵ်းပႄႉၵိၼ် မိူင်းလၢၼ်ႉၸဝ်ႈယူႇၼႆႉလႄႈ မၼ်းၸင်ႇ ဢမ်ပၼ်ၵူၼ်းမၼ်း ဢၼ်ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉ ႁဵတ်းဢူၺ်းလီၶႄႇၼၼ်ႉႁူႉသေ၊ ၸင်ႇလၵ်ႉသူင်ႇ ၵူၼ်းသၢမ်ၸုမ်း ဢဝ်လိၵ်ႈ လတ်းၽႄတၢင်းၵၼ် တီႈဝူၺ်ႇၵေႃး ၵႂႃႇသူင်ႇထိုင် ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၶႄႇ ဢၼ်မီးယူႇတီႈ ၶျၢၼ်ႇဢႅၼ်(Chang An)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယီႈမုၼ်သုင်တႄႉ ၶႂ်ႈပူၼ်ႉလွတ်ႈ လွင်ႈတီႉပႅတ်ႉ ပႄႉၵိၼ်ၼၼ်ႉ ပိူင်လဵဝ်ယဝ်ႉ။ လွင်ႈတႃႇၵတ်းယဵၼ် ၼႂ်းမိူင်းၵေႃႈ မၼ်းၶႂ်ႈဢဝ်ၶိုၼ်း ၼမ်ႉၸႂ် ၵူၼ်းမိူင်းမၼ်း ဢၼ်တိုၵ်ႉ ပဵၼ်ၸႂ်တီႉပႅတ်ႉၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်ႉ မၼ်းၶႂ်ႈလႆႈသိုၵ်း ၸွႆႈထႅမ် တီႈၶႄႇသေလႄႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၶႄႇယွမ်းႁပ်ႉ ႁဵတ်းဢူၺ်းလီမၼ်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ A.D 793 ၼၼ်ႉ ၽွင်းၶဵဝ်မၼ်း တင်းသၢမ်ၸုမ်း ဢမ်ႇမီးလွင်ႈၶမ်ၶွင်ႉသင်သေ ၽႅဝ်ၵႂႃႇတီႈ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းၶႄႇၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၶႄႇၵေႃႈ ၽွမ်ႉသေ ၸင်ႇၸႂ်ႉဝူၺ်ႇၵေႃး ၸတ်းၵၢၼ် လွင်ႈတေႁဵတ်း လိၵ်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵတ်းယဵၼ်ၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႉပႅတ်ႉၵေႃႈ လႆႈၶၢဝ်ႇ လွင်ႈၼႆႉလႄႈ ၸဵမ်မိူဝ်ႈၽူႈတၢင်တူဝ်မိူင်းၶႄႇ ယင်းပႆႇၽႅဝ် တီႈယီႈမုၼ်သုင်ၼၼ်ႉ ၶဝ်ပေႃးၸႂ်ႉ ၵူၼ်းၶဝ် ၵႂႃႇပႂ်ႉထႃႈ တီႈယီႈမုၼ်သုင်ၼၼ်ႉ ဢွၼ်တၢင်းယူႇယဝ်ႉ။ လွင်ႈတေႁဵတ်းဢူၺ်းလီၵၼ် တင်းၶႄႇၼႆႉ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ တီႉပႅတ်ႉမႃးပႂ်ႉတူၺ်းယူႇသေတႃႉ ယီႈမုၼ်သုင် တိုၼ်းဢမ်ႇႁူၼ်၊ ဢမ်ႇယွမ်း၊ ႁဵတ်းပွႆလၢမ်းၶိုၵ်ႉၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉလိုၵ်ႉသေ ပႂ်ႉႁပ်ႉ ၽွင်းၶဵဝ်ၶႄႇယူႇယဝ်ႉ။ ႁဵတ်းလိၵ်ႈ
ႁူမ်ႈမၢႆ ၽွမ်ႉႁူမ်ႈဢူၺ်းလီၵၼ် တင်းၶႄႇၼႄ ပၢၵ်ႇၼႃႈ တီႉပႅတ်ႉလူးၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ တီႈတီႉပႅတ်ႉ
ၵေႃႈလၢတ်ႈဝႃႈ မၼ်းဢမ်ႇတိုတ်းၼင်ႇၵဝ် ၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈဢၼ်ႁဵတ်းလိၵ်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸွမ်းၶႄႇ
ၼၼ်ႉ ႁဵတ်းဝႆႉသီႇၽိုၼ်။
# ၽိုၼ်ၼိုင်ႈၼၼ်ႉ တွတ်ႈတူၵ်းၼႂ်းၼမ်ႉ ၼႆသေတႃႉ ပဵၼ်ၼွင်တႃႇလီ(Tali)ၼၼ်ႉႁိုဝ်၊ ၼမ်ႉႁွင်ႈႁိုဝ် ဢမ်ႇႁူႉလီလီဝႃႈၼႆ။
# ၽိုၼ်ၼိုင်ႈသမ်ႉ ၵႂႃႇဝႆႉလေႃး ၼႂ်းၶုမ် ပေႃႈမႄႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၶဝ်ၼၼ်ႉ။ (ၼႂ်းသၢင်းၶႅင်းၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၶဝ်)
# ၽိုၼ်ၼိုင်ႈသမ်ႉ သူင်ႇပၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၶႄႇ။
# ၽိုၼ်ၼိုင်ႈသမ်ႉ ၵႂႃႇၽင်ဝႆႉၼႂ်းၵွင်းမူး။ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈယီႈမုၼ်သုင် သူင်ႇလိၵ်ႈၵႂႃႇၸွမ်း ၽွင်းၶဵဝ်မၼ်းသၢမ်ၸုမ်းၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈတိုၼ်း တႅမ်ႈသႂ်ႇပႃးၵႂႃႇဝႃႈ - “ႁႂ်ႈမႃးတမ်းဝၢင်း သိုၵ်းၶႄႇ တႃႇပႂ်ႉလႅၼ်လိၼ် ႁိမ်းတီႉပႅတ်ႉလႄႈ တႃႇတိုၵ်း တီႉပႅတ်ႉ ဢၼ်မီႈယူႇ တီႈဢေးသျႃးပွတ်းၵၢင် ႁူၺ်ႈၵူႈ(Uigur)လႄႈ ၵူႈတီႈတီႈ။ တီႈဢၼ် တီႉပႅတ်ႉ မႃးယူႇသဝ်းယူႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈ ၶႄႇ ၵေႃႉတေတိုၵ်း ပွတ်းႁွင်ႇလႄႈပွတ်းဢွၵ်ႇ၊ တႆးသမ်ႉ တေတိုၵ်း ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ ဢၼ်တီႉပႅတ်ႉၶဝ် မီးယူႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ၊ ပေႃးၽွမ်ႉၵၼ်တိုၵ်း တင်းသွင်ၽၢႆႇၼႆၸိုင် ႁဵတ်းႁိုဝ်ၵေႃႈ တီႉပႅတ်ႉၶဝ် တေဢမ်ႇၶၢမ်ႇလႆႈ”ၼႆႉ ယီႈမုၼ်သုင်တိုၼ်း မွၵ်ႇၵႂႃႇၸွမ်း ၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ယူႇ ဢိူင်ႇယူႇၼၢၼ်ႇ ပွတ်းတူၵ်းၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉတေႁဵတ်းဢူၺ်းလီၶႄႇၼႆႉ ၶဝ်တႄႉတူင်ႉတိုၼ်ႇတၢင် တီႉပႅတ်ႉဢွၼ်တၢင်းသုတ်းယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ A.D 794 ၼၼ်ႉ ယီႈမုၼ်သုင် ၸင်ႇၶၢႆႉ ၵူၼ်းဢၼ်ယူႇသဝ်း ပွတ်းတူၵ်းယူႇၼၢၼ်ႇ ၸုမ်းၸိူဝ်း ဝၢင်ႇဝူၺ်ယူ (Wang Wai Yu)လႄႈ ၶိူဝ်းဝၢင်ႉၶျူႇ(Wang Chu)ၼၼ်ႉ ၶၢႆႉၶဝ်ႈမိူဝ်းယူႇ တီႈၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်း ဢွၵ်ႇ ယူႇၼၢၼ်ႇ တီႈဝဵင်းၶျႄႇတုင်(Che Tung)ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ <br>
== ရှေးရှမ်းနယ်များ ==
Line 220 ⟶ 248:
== ယနေ့ ရှမ်းပြည်နယ် ==
ပြည်နယ်မြို့တော် [[|Wp/shn/တောင်ကြီးမြို့|တောင်ကြီးမြို့]]
အကျယ်အဝန်း ၆၀ဝ၀ဝ စတုရန်းမိုင်ခန့်
Line 237 ⟶ 265:
== ရှမ်း ၉ ဆက်၊ ၉ စော်ဘွား ==
[[|Wp/shn/သုတေသနသရုပ်ပြအဘိဓာန်|သုတေသနသရုပ်ပြအဘိဓာန်]]တွင် ဖော်ပြချက်အရ ''ရှမ်းကိုးဆက်၊ ကိုးစော်ဘွား၊ လူးတဆယ့်နှစ်ပနား၊ ရာတပါးနှင့်၊ စော်ဘွားစော်ခံ၊ ရွှေဥကင်ဘုံပျံမှာ၊ ညီလာခံခ, ညောင်း၊ မှူးမတ်အပေါင်းစုံကြပြီလား ....... မင်းကြီးများ'' ဟူ သောဇာတ်သဘင် ဘုရင်၏စကားအရ---(၁) မိုးကောင်းစော်ဘွား၊ (၂) မိုးညှင်းစော်ဘွား၊ (၃) သောင်သွပ်စော်ဘွား၊ (၄) မိုးမိတ်စော်ဘွား၊ (၅) မိုးနဲစော်ဘွား၊ (၆) သိန္နီစော်ဘွား၊ (၇) မိုင်းပဲစော်ဘွား၊ (၈) ညောင်ရွှေစော်ဘွား၊ (၉) သီပေါစော်ဘွားတို့ ဟူ၏။
မှတ်ချက်။ ။ရှမ်းပြည်အစ ''မိုင်းမော'' က- ဟူသော စကားအရမိုင်းမောမှတဆင့် စော်ဘွား ၉-ဆက် ဖြစ်ပေါ်လာသည် ဟူ၏။
Line 252 ⟶ 280:
===ဘာသာ===
ဘာသာအယူဝါဒအရေးတွင် ရှေးအခါက အလွန်မှားယွင်းသည့် အယူအဆများ၊ နတ်ကိုးခြင်းများကို ယုံကြည်ခဲ့ကြသည်။ သခင်စော်ဘွားဖြစ်သူ သေလွန်လျှင် မိဖုရား၊ မောင်းမနှင့် ကျွန်လူ၊ တိရစ္ဆာန်များကိုပါ သတ်ဖြတ်ကာ အတူမြေမြုပ်သည့် အလေ့များပင် ရှိခဲ့သည်ဟုဆိုသည်။ သို့သော် ဟံသာဝတီဆင်ဖြူများရှင် [[|Wp/shn/ဘုရင့်နောင်|ဘုရင့်နောင်]]မင်းကြီးမှ ရှမ်းပြည်တစ်လွှားကို သိမ်းသွင်းပြီးနောက်တွင် အဆိုပါ မှားယွင်းရက်စက်သည့် အယူများကို ဆက်လက်ပြုလုပ်စေခြင်း မရှိတော့ပဲ ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာကို ကိုးကွယ်စေခဲ့သည်။ သို့ဖြင့် ယနေ့အချိန်အထိ ရှမ်းလူမျိုးအများစုမှာ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များ ဖြစ်ကြပြီး အခြားဘာသာကိုးကွယ်သူ အနည်းငယ်လည်း ရှိကြသည်။
===စာပေ===
Line 259 ⟶ 287:
==ထင်ရှားသော ရှမ်းလူမျိုးများ==
* [[|Wp/shn/စဝ်ရွှေသိုက်၊ (နိုင်ငံတော်သမ္မတ)|ပထမဆုံး မြန်မာနိုင်ငံ သမ္မတကြီး စဝ်ရွှေသိုက်]]
* [[|Wp/shn/ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း၊ ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းပွၼ်|အာဇာနည် ဝန်ကြီး မိုင်းပွန်စော်ဘွားကြီး စဝ်စံထွန်း]]
* [[|Wp/shn/နွံ၊ စဝ်|လဲချား စော်ဘွားကြီး သရေစည်သူ စဝ်နွံ ]]
* [[|Wp/shn/ခမ်းလိတ်၊ စိုင်း|တေးပြုစာဆို ဒေါက်တာ စိုင်းခမ်းလိတ် ]]
* [[|Wp/shn/ထီးဆိုင်၊ စိုင်း|တေးရေးဆရာ၊ အဆိုတော် စိုင်းထီးဆိုင် ]]
* [[|Wp/shn/အောင်ထီးခမ်း၊ စိုင်း| အဆိုတော် စိုင်းအောင်ထီးခမ်း ]]
* [[|Wp/shn/စိုင်းခမ်းလှိုင်၊ စိုင်း| အဆိုတော်၊ သရုပ်ဆောင်၊ မော်ဒယ်၊ စာရေးဆရာ စိုင်းစိုင်းခမ်းလှိုင်]]
== အနုသုခုမအနုပညာ ==
| |||